Nieuwe Komedie neemt op
waardige wijze afscheid
Champagne en intieme feestjes in Concertgebouw
Illusies stranden in de smog
Met 'De President' van Thomas Bernhard
Vloeiende
lijnen
Bernie
Autsema
Bachkoor
met drie
passie
concerten
'Architectuurmuseum gedijt beste in hoofdstad'
Matthaus-Passion Ex Animo
DONDERDAG 28 MAART 1985
PAGINA 21
AMSTERDAM (GPD) Concert
gebouwdirecteur Martijn Sanders
kon woensdagnacht opgelucht
constateren dat de twee veiligin-
gen ten bate van de renovatie van
zijn verzakkende gebouw ruim 2,5
ton hebben opgebracht.
De eerste benefietveiling, dins
dag, heeft een champagne drin
kend publiek, dat 100 gulden en
tree had betaald, tijdens een gala-
yeiliging 123.615 gulden besteed
onder het motto dat het cultureel
en toch aftrekbaar is.
Veilingen leveren ruim 2 x/ï ton op
door
Roelie Meijer
Een dag later stroomden de ech
te muziekkenners toe, de liefheb
bers die hartstochtelijk tegen el
kaar opboden bij een dubbelzijdi-
- ge muziekstandaard of een enorme
Mahler-pauk, beide afgehamerd op
2400 gulden, of het gouden diri-
geerstokje van Eduard van Bei-
num, dat voor 1700 gulden eigen-
dom werd van een muzikale bank-
directeur. Op deze tweede veiling
werden in snel tempo 300 stuks
muzikale curiosa verkocht voor
een bedrag van ongeveer 80.000
gulden.
De bouwers van het Concertge
bouw in Amsterdam hebben 100
jaar geleden geen rekening gehou
den met een intens gebruik van het
pand. In die tijd was muziek nog
een elitezaak en het zou een halve
eeuw duren voor concertbezoek
populair werd bij een breed pu
bliek. In 1984 bleek dat het Con
certgebouw ernstig is verzakt. Er
zitten scheuren in de muren onder
de grote zaal, maar bovendien zijn
de technische installaties hopeloos
verouderd. Het publiek heeft de
slechte luchtcirculatie. lange tijd
voor lief genomen, maar voor de
bespelers van het Concertgebouw
was de situatie onwerkbaar gewor
den.
De ingrijpende verbouwing van
het Concertgebouw met zijn we
reldberoemde akoestiek zal 35 mil
joen gulden kosten. De gemeente
Amsterdam heeft 12 miljoen gul
den beschikbaar gesteld. Neder
landse, Amerikaanse en Japanse
bedrijven, instellingen en particu
lieren zorgden tot nu toe voor ruim
13,5 mihoen gulden. Het resteren
de bedrag moet met behulp van
een uitgekiende serie acties wor
den losgemaakt bij mensen die het
Concertgebouw een warm hart toe
dragen.
De afgelopen week is alvast een
begin gemaakt met de nieuwe fun
dering van het Concertgebouw.
Klavecinist Tom Koopman, die
zijn muziekinstrument dinsdag
door de vele opgebroken straten
van Amsterdam moest vervoeren,
had door de werkzaamheden in de
kelderruimten van het Concertge
bouw grote moeite met het stem-
Hij
i der
i die
tijdens de gala-veiliging onder de
hamer kwamen. De dames en he
ren in avondkleding boden voor
een huisconcert van deze fijnzinni
ge meester slechts 5000 gulden.
De topper was violist Jaap van
Zweden die voor 13.000 gulden
werd geveild voor een intiem feest
je. Het Concertgebouw stelde voor
de hoogste bieders zelfs de kleine
zaal beschikbaar, zodat de gulle ge
vers ook hun eigen zakenrelaties of
bijvoorbeeld een huwelijksfeest
kunnen opluisteren met hoboist
Han de Vries (11.000 gulden), het
Orlando-kwartet of Louis van Dijk
(9000 gulden) of het zigeunerorkest
Cabani (8000 gulden).
In de pauzes met nieuwe cham
pagne-aanvoer kon men een heer
tegen zijn dame horen zeggen:
..Kind, wat wil je nu toch hebben?
Jaap van Zweden is al weg". En an
deren toastten elkaar toe met de
woorden: „Heb jij al iets leuks ge
kocht?"
De twee veilingmeesters, Nystad
en Glerum van Christies en Sothe-
by („we hebben beiden de afgelo
pen weken een paar wereldprijzen
behaald"), wisselden elkaar af tij
dens het enerverende bieden. Een
struisvogelei, beschilderd met het
Concertgebouw, bracht 500 gulden
op; een stalen haarkam met een
liermotief 1700 gulden en een
jeugdportret van Vera Bets slechts
150 gulden.
Schrijver Maarten Biësheuvel
zong hartverscheurend en zonder
microfoon Beethovens Adelaide,
begeleid door zijn vriend, de Au
stralische pianist Geoffrey Madge
die hoe kan het anders in Ade
laide is geboren. Een velletje inlei
dende tekst werd door Biesheuvel
de zaal ingegooid met de woorden:
„Dit is niet voor de veiling". De
schrijver nam daarna zelf de vei
ling ter hand. „Jazeker, ik veil mijn
geest, maar niet mijn lichaam". Hij
zette in bij 2,50 gulden en stopte bij
een bedrag van 3400 gulden, het
geen hij voldoende vond voor zijn
eigen huiskameroptreden.
Tijdens de tweede benefietvei
ling kwam niet alleen een groot
aantal violen aan bod, die door par
ticulieren van zolder waren ge
haald (150 tot 2800 gulden), maar
ook een aantal roerende persoonlij
ke souvenirs. Een album uit de ja
ren '20 met handtekeningen en op
drachten van componisten en mu
sici, ooit verzameld door een meis
je dat was aangesteld om tijdens
concerten de bladmuziek om te
slaan, bracht nu 1600 gulden op.
'De President' van TÜoiqas Bern
hard door De Nieuwe Komedie. Ver
taling: Theodor Duquesnoy. Toneel
beeld: Paul T. van den Berg en Stans
Lutz. Regie: Ton Lutz. Gezien in
Frascati (kleine zaal) op 26 maart.
Voorstellingen aldaar t.e.m. 13 april
en in het Theater aan de Haven van
23 mei tot 8 juni. LAK-Theater: 11
mei.
AMSTERDAM - Op 18 april a.s.
zal het dertig jaar geleden zijn,
dat De Nieuwe Komedie in het
helaas gesloopte Scala Theater
aan de Haagse Wagenstraat haar
eerste voorstelling gaf. Gister
avond presenteerde het gezel
schap zijn laatste produktie en
op 8 juni zal in Scheveningen de
finitief het doek vallen voor dit-
speelse en altijd merkwaardig
energieke buitenbeentje in het
Nederlandse theaterleven. De
Nieuwe Komedie zal zich zeker
in de vlak achter ons liggende
periode niet ontwikkeld hebben
tot ieders favoriete gezelschap,
maar dwong wel keer op keer be
wondering af als een groep, die
zich steeds tegen de verdrukking
in heeft weten staande te hou
den. Het pleit bovendien voor de
mentaliteit van alle betrokkenen,
dat het laatste seizoen geen 'om
zien in wrok' is geworden, maar
een manmoedige poging om
voor de laatste maal een eigen
boodschap uit te dragen. Uit de
afscheidswoorden in het pro
gramma van 'De President'
spreekt dan ook geen verbitte
ring, maar een aanvaarden van
het onvermijdelijke en een op
vallend optimistische kijk op de
toekomst.
Het klinkt een beetje zuur,
maar 'De President' kan tot de
gedachte leiden, dat De Nieuwe
Komedie niet zou hoeven wor
den opgeheven, als de voorstel
lingen vaker op een vergelijk
baar niveau hadden gestaan. Aan
de andere kant is er echter ook
sprake van een gelukkige samen
loop van omstandigheden: een
stuk van Thomas Bernhard kon
gecombineerd worden met een
regie van Ton Lutz met in de
voornaamste rollen een aantal
van de beste spelers die het
Scheveningse gezelschap op de
been kon brengen. Het uit 1975
daterende stuk, dat nooit eerder
in Nederland werd opgevoerd, is
een cynische komedie over
macht en hypocrisie. Een presi
dent van een fictief land wordt
bij-een aanslag per ongeluk niet
gedood en de enige twee slacht
offers zijn daardoor zijn adjudant
(een verdwaalde kogel) en het
hondje van zijn vrouw (een hart
infarct). Het stuk zelf valt nu in
twee delen uiteen. Het deel vóór
de pauze is een vrijwel ononder
broken monoloog van de volko
men verknipte presidentsvrouw,
voor wie alleen haar eigen positie
en de dood van haar hondje tel
len, terwijl we na de pauze mee
maken hoe de president zelf met
een jonge actrice een reisje naar
Portugal onderneemt 'om van de
schrik te bekomen'. Kenners van
het werk van Bernhard zullen
zich er niet over verbazen, dat dit
alles vervat werd in virtuoos taal
gebruik vol herhalingen, onafge
maakte zinnen en de onverwach
te wendingen.
De door Ton Lutz geregisseer
de voorstelling met Edda Ba-
rends en Carol van Herwijnen in
de hoofdrollen munt bovendien
uit door kracht en soberheid, en
getuigt eens temeer van de band
die Lutz heeft met het werk van
Bernhard. De strakke lijnen van
zijn enscenering sluiten boven
dien perfect aan bij de eenvoudi
ge maar tevens bijzonder ver
zorgde aankleding van Paul van
den Berg en Stans Lutz. De
Nieuwe Komedie neemt op
waardige wijze afscheid van het
Nederlandse theaterleven.
PAUL KORENHOF
Edda Barends (links) en Joss Flühr in 'De President' (foto Pan Sok)
za. van 12-16 i
LEIDEN - De Leidse kunstena
res Bernie Autsema, die artistie
ke scholing ontving aan de Ko
ninklijke Academie in Den Haag,
exposeert tot begin april rietpen
tekeningen in galerie Le Pigeon.
Het gaat om een zevental grote,
hoogst eenvoudig gehouden rea
listische lijntekeningen naar jon
ge vrouwelijke naakten, alle in
zwarte inkt op witte vellen pa
pier.
De rietpen behoort tot de aller
oudste tekenmaterialen - de ou
de Egyptenaren gebruikten haar
al - en heeft tot op heden talloze
kunstenaars gediend. Bijzonder
vermaard zijn de rietpentekenin
gen van Rembrandt, die in het al
gemeen nog eens met niet-water-
vaste bister-inkt werden gewas
sen (zogenaamde toontekenin-
gen). Een echte rietpen wordt,
zoals de naam al zegt, van een
rietstengel gemaakt; men snijdt
deze met een scherp mes schuin
af, en de aldus ontstane punt
wordt dan in de lengterichting
ingekerfd. De lijn die met zo'n
pen gemaakt wordt kan zeker le
vendig genoemd worden. Door
de 'schrijf- druk en/of de positie
waarin men de pen houdt te ver
anderen kan de dikte van de lijn
worden gevarieerd.
Het spreekt vanzelf dat het ma
ken van tekeningen uit de losse
hand met zo'n pen, evenals met
een penseel, tot de moeilijkste
terreinen van de beeldende
kunst behoort. Om een werkelijk
Eén van de lijn
tekeningen van
Bernie Autsema.
(foto Holvast).
goed resultaat te verkrijgen dient
men over een trefzekere, vaste,
zeer geoefende hand te beschik
ken.
De tekeningen van Bernie Aut
sema mogen er wat dat betreft
zeker zijn. De steeds in een klein
aantal vloeiende lijnen neerge
zette modellen ogen ruimtelijk
en levend. Het is bij dit soort
werken altijd weer verbazing
wekkend hoevéél er met zo wei
nig kan worden gesuggereerd.
Gezegd moet wel worden dat
niet alle tekeningen even over
tuigend zijn. Soms hangt een
hoofd, een hand of een been er
wat los bij en lopen er K ;r en
daar wat lichtelijk storende, loze
lijnen over het papier. Uit soms
al te fragiele, veellijnig geschet
ste delen spreekt aarzeling. Maar
in een aantal tekeningen is op be
slist knappe wijze fysieke gratie
en elegantie vereeuwigd en werd
het niveau van aardige modelstu
dies overstegen ten gunste van
uitdrukkingsvolle tekeningen
naar mensen. Dit geldt met name
voor de tekening naar een liggen
de figuur en voor de daarnaast
hangende naar een zittende rug-
figuur.
ANTOON ERFTEMEIJER.
Mooie thriller van Hesitate and Demonstrate mist plot
'So, no more songs of love', door Hesitate and Demon
strate. Regie: Geraldine Pilgrim, spelers: Sally Cran-
field, Jan Hardisty en Didi Hopkins. Gezien op 27 maart
in het LAK, Leiden. Aldaar ook vanavond.
LEIDEN - Hesitate and Demonstrate is een inmid
dels tien jaar oude Engelse groep uit het 'kleine
circuit', die theater maakt op een manier die tegen
woordig niet erg gangbaar meer is. De groep maakt
sprookjes voor volwassenen; 'thrillers' zou je kun
nen zeggen, maar dan met een misdrijf dat even
goed psychisch als fysiek kan zijn. Een theater van
de illusie, waarin vanachter elk rolgordljntje een
brullende taxi tevoorschijn kan komen.
In de tijd dat Hesitate and Demonstrate begon
was dat zinsbegoochelende theater in zwang. Nu is
het veel meer realisme wat de klok slaat. De groep
van Geraldine Pilgrim is niet van de oorspronkelij
ke spelstijl afgeweken en heeft daarin een hoge
graad van perfectie bereikt.
'So, no more songs of love' speelt zich af in een
verknipt decor. Rechts de meldkamer van een taxi
centrale; daarnaast een deurportaal met trap, luxa
flex en een stuk buitengevel met voordeur; uiterst
links een archiefkast en een piepklein kamertje
met koffer. In het midden van de speelvloer een
glazen tafel die de sporen van een verjaarsfeestje
draagt. Dat decor werkt behoorlijk desoriënterend,
want bezien vanuit de ene deur staat die tafel op
straat, bezien vanuit de andere deur staat hij bin-
werkelijkheid lopen daarin gedurig door elkaar.
Het meisje van de meldkamer droomt van ballet en
sterke mannenarmen; de taxichauffeur heeft het
hoofd vol van gewillige vrouwelijke passagiers en
ook de tweede vrouw stelt geen belang in hoe de
wereld is. maar hoe die zou kunnen zijn.
Het leuke van Hesitate and Demonstrate is dat
het voor het scheppen van illusies steeds uitgaat
van zeer realistische situaties. Het meldkamer
meisje is levensecht, en dat maakt het des te aan
doenlijker als ze haar balie verandert in een
piepklein danstheater, met een danseres die tijdens
de pirouette haar mannelijke partner onderuit
schopt. En de zwarte taxi, die brullend klaarkomt
als de chauffeur met een schoonmaak- annex ver-
troetelbeurt bezig is, is zo'n echt Londens gevaarte
van chroom en staal.
Technisch steekt het - op de magere geluidskwa
liteit na - allemaal voorbeeldig in elkaar. De belich
ting is filmisch en houdt de zenuwen gespannen.
De aandacht laat zich er soepel door van scene naar
scene leiden. 'So, no more songs of love' geeft de
zintuigen overwerk, maar laat de hersenlobben on
gemoeid. Het is een lege dop, een thriller zonder
plot. De verhoudingen tussen de drie personen blij
ven mistig en lijken vaak slechts een aanleiding om
mooie plaatjes te kunnen maken. En sommige van
die tafereeltjes zijn zo zwaar symbolisch, dat ze je
de lust tot het leggen van verbanden ontnemen.
Zo krijg je een toverachtig doorkijkje op
nachtelijk Londen, waarbij je uiteindelijk in de
smog verdwaalt.
ARIEJAN KORTEWEG
Amsterdam blijft bij eis
Een vergeelde foto van Franz
Liszt met zijn handtekening ging
weg voor 2000 gulden, maar een
stapel brieven van bekende kun
stenaars, geschreven aan de zang
pedagoog Re Koster werd voor
niet meer dan 110 gulden verkocht.
Speelkaarten met muziekmaten le
verden 1600 gulden en voor een
grote kroon en versieringen die in
1948 bij de inhuldiging van konin
gin Juliana waren gebruikt, be
stond niet meer interesse dan voor
een bedrag van 450 gulden. Een ou
derwetse houten kassatafel uit het
Concertgebouw ging voor 260 gul
den van de hand.
Martijn Sanders, directeur van
het Concertgebouw, is tevreden.
„Maar", zegt hij, het verbaast me
toch dat sommige echt unieke
stukken niet meer hebben opge
bracht".
LEIDEN - Het Bachkoor Holland
geeft de komende week drie uit
voeringen in de Leidse Pieters
kerk. Op zaterdagmiddag 30 maart
is er een uitvoering van de Johan
nes—Passion en op donderdag
avond 4 april één van de Matthau-
s—Passion, welk werk ook op vrij
dagochtend 5 april valt te beluiste-
Aan de uitvoering van de Johan
nes—Passion op zaterdagmiddag
(aanvang 14.30 uur) werken mee de
sopraan Marianne Koopman, de alt
Hilke Helling, de tenor Hein Meens
(evangelist), de tenor Howard
Crook (aria's), de bas Max van Eg-
mond (Christus) en de bas Her
mann Chr. Polster (aria's). Het pro
gramma vermeldt ook de namen
van Hans Broekman (orgel) en
Jaap ter Linden (gamba). Voor de
begeleiding zorgt het Amsterdams
Kamerorkest.
Wat betreft de Matthaus-Pas
sion, daarin treden solistisch op de
sopraan Barbara Schlick, de alt
Sylvia Schlüter, de tenor Hein
Meens, de tenor Joseph Cornwall
(op 4 april), de tenor Howard Crook
(op 5 april), de bas Hermann Chr.
Polster (Christus) en de bas Max
van Egmond (aria's). Het Noord
hollands Jongenskoor verleent
medewerking evenals Jaap ter Lin
den (gamba) en Wim van Beek (or
gel). De begeleiding berust by het
Residentie-Orkest. Alle concerten
(aanvang op donderdagavond
19.00 uur en op vrijdagochtend om
11 uur) staan onder leiding van
Charles de Wolff. Kaarten zijn be
halve bij het Bureau Bachkoor
Holland verkrijgbaar by K&0 en
de VW.
Charles de Wolff
(foto PR)
ORGELCONCERT - De Franse
organiste Odile Pierre geeft mor
genavond een concert in de Nieu
we Kerk in Katwijk aan Zee. Uitge
voerd worden werken van Bach,
Mozart, Franck, Dupré, Widor en
Guilmant. Tijdens dit concert zal
het eerste exemplaar van een nieu
we lp, die de EYanse organiste in
Katwijk maakte, worden gepresen
teerd. Dit bijzondere recital begint
om kwart over acht.
BELLITONI - Het Leids Kameror
kest Bellitoni geeft zondagmiddag
een voorjaarsconcert in de Lok-
horstkerk. Het orkest voert een pro
gramma uit met werken van Mo
zart, Tsjaikowski, Elgar en Kodaly.
De dirigent is Jules van Hessen.
Van Mozart zal ten gehore worden
gebracht 'Entführung aus dem Se
rail', een bewerking van de bekende
opera voor blazers en contrabas.
Tan Tsjaikowski worden de Roco-
covariaties voor cello en orkest ver
klankt. De cellist is Roeland Duijne.
Het programma vermeldt voorts de
Serenade voor strijkers van Elgar
en de dansen uit Galanta van Koda
ly. Het concert begint om half drie.
Er volgt een tweede concert op
woensdagavond 3 april in het Haag
se Diligentia.
LEIDEN - De christelijke oratoriumvereniging 'Ex Animo' geeft dins
dagavond 2 april een uitvoering van de Matthaus-Passion in de Leidse
Stadsgehoorzaal.
In deze Matthaus staan de sopraan Elena Vink, de alt Heieen Resoort,
de tenor Chris van Woerkom (evangelist), de tenor Alex Vermeulen, de
bas Cor Niessen (Christus) en de bas Henk van Heynsbergen. Het jon
genskoor van 'Ex Animo' treedt ook aan, evenals Ben de Ligt (viola da
gamba), Wim v.d. Reijden (orgel) en Ada v.d. Bent (orgel continuo). Het
Dordts Kamerorkest is verantwoordelijk voor de begeleiding. Het geheel
staat onder leiding van Wim de Ru. De uitvoering begint om 19.15 uur.
Voor kaarten kan men bij K&O terecht.
DEN HAAG (GPD) - Het Archi
tectuurmuseum hoort thuis in Am
sterdam. De collectie die in dit mu
seum te zien zal zijn, is typisch Am
sterdams en het bezit van drie in de
hoofdstad gewortelde instellingen:
de Stichting Wonen, het Neder
lands Documentatiecentrum voor
de Bouwkunst en de Stichting Ar
chitectuurmuseum.
Nog tal van andere argumenten
voerde Amsterdams burgemeester
Van Thijn, vergezeld van een dele
gatie van gemeente- en provinciale
bestuurders, gisteren op een hoor
zitting in de Tweede Kamer aan
om de vaste commissie voor wel
zijn en cultuur ervan te overtuigen
dat het Architectuurmuseum het
best gedijt in de hoofdstad. Minis
ter Brinkman van WVC heeft eind
vorig jaar gekozen voor Rotterdam
als vestigingsplaats. De bewinds
man heeft daarvoor vooral cultuur
politieke redenen (spreiding van
kunst) aangevoerd.
Van Thijn zei dit een volstrekt
onvoldoende basis voor een derge
lijk besluit te achten. "De beslis
sing deugt niet", zei hy. Hij voegde
er aan toe dat de minister met zyn
eigen beslissing kennelijk niet blij
is, want "hij heeft er geen geld voor
over". Daarmee verwees hij sarcas
tisch naar de Museumnota die van
daag openbaar wordt gemaakt en
waaruit blijkt dat er op dit moment
nauwelijks geld voor de oprichting
van een Architectuurmuseum be
schikbaar is.
Volgens Van Thyn zyn in zijn
stad de kansen op een rendabele
exploitatie van het museum het
grootst: Amsterdam is de vierde
toeristenstad van Europa waar
door de publiekstoevloed gegaran
deerd is (jaarlijks bezoeken 2 mil
joen buitenlanders en 2,5 miljoen
niet-Amsterdammers de hoofd
stad. Tevens is Amsterdam na
Athene en Florence - voor 1987
aangewezen als „culturele hoofd
stad van Europa.
Ook de huisvesting van het nieu
we museum in de Koopmans
beurs, gebouwd door Berlage, is
kwalitatief en financieel de beste
keuze. De Beurs, met wereldfaam
en midden in het centrum gelegen,
werd al eerder door talrijke advi
seurs aangewezen als de meest at
tractieve ruimte.
Vooralsnog denkt de gemeente
Amsterdam niet aan juridische ac
ties tegen het besluit van minister
Brinkman. "Er is geen sprake van
onbehoorlijk, wél echter van on
wijs bestuur".
De drie instellingen die destijds
het initiatief tot de instelling van
het museum hebben genomen en
in dat museum opgaan, denken
daar anders over. De woordvoer
ders wezen de commissieleden er
op dat de minister een belangrijk
element over het hoofd heeft ge
zien. Dat is een schenkingsover
eenkomst tussen de Stichting Ar
chitectuurmuseum (SAM) en de
staat, waarin notarieel is vastge
legd dat de staat de privé- collec
ties (tekeningen, maquettes, foto's
van Amsterdamse bouwkunst van
Berlage, Cuypers, de Amsterdam
se School, Van Eesteren) niet zon
der toestemming van de SAM kan
verplaatsen.
Om die toestemming is. niet ge
vraagd.
Het is nog niet duidelijk of een
meerderheid van de commissie
voor welzijn en cultuur na de argu
mentatie van 'Amsterdam' de mi
nister nog ter verantwoording zal
roepen. "Er is geen sprake van dat
de Kamer het besluit van minister
Brinkman nog moet sanctioneren.
Er is. een definitief besluit geno
men en de Kamer kan hooguit pro
beren dat besluit terug te draaien"
zo zei WD'er Dijkstal. Het lijkt
op dat noch de WD noch het
CDA, samen een meederheid,
daarvoor voelt.
