'Tips voor cartoons maken me zenuwachtig'
Boeken die niet
om te lezen zijn
Individualistisch tekenaar Peter van Straaten:
BAD- EN~
STRAND-
MODE'85
uiamecftetotife
Opmerkelijke spankracht
'Dubbel en Dwars' met
ongenuanceerd cabaret
Kamermuziek van niveau
H MAANDAG 25 MAART 1985
PAGINA 19
.AMSTERDAM - Wanneer je
j Peter van Straaten zijn oude
uitspraak 'ik kan eigenlijk he-
ejlemaal niet zo goed tekenen'
oi voorlegt, is er enig geamuseerd
Alvonkenwerk in zijn ogen waar
te nemen. „Tja, ik moet zeggen,
'J dat het tegenwoordig iets beter
Jgaat. Ach, weetje wat het is: ik
Jkan natuurlijk wel een beetje
ijtekenen, maar ik ben me pijn-
d, lijk bewust van wat ik op dat
gebied niet kan. Dat is een he-
J leboel".
i'«
M
door
Hans Rombouts
Ti "Een voorbeeld: ik wil al jaren een
tekening maken van iemand, die
rj van een dak afspringt, van bovenaf
e gezien, met het gebouw in perspec-
tief en onderop straatgewoel. Ik
e kan het niet. Elke keer probeer ik
r het weer. Het zal me wel ooit luk-
ken, daar niet van. Maar toch... Gek
r kan je er van worden. En foto's ge-
n bruik ik daar niet voor, als je al ie-
ri mand zou kunnen vinden, die be-
I. reid is van een dak te springen. Ik
e kan niet naar foto's werken. Ik
moet het in mijn hoofd hebben".
t Het past helemaal bij zijn instel-
2 ling. Van Straaten is een rasechte
l| individualist, die bij zijn werk zijn
eigen gang moet kunnen gaan. „Ik
ben wat dat betreft vrij eigenwijs.
Ik moet ook niets hebben van men
sen, die met tips voor cartoons ko-
men. Daar word ik erg zenuwach-
j tig van".
Peter van Straaten, bekend om
zijn 'strips' Vader en Zoon, om zijn
bundels met zorgelijke grappen.
'Mag ik even afrekenen?' door Caba
ret Dubbel Dwars. Met: Jack Spij-
kerman, Arie van der Wulp en Joop
1 van Dijk. Gezien op 23 maart in de
1 Leidse Schouwburg.
LEIDEN Cabaret Dubbel
Dwars heeft twee jaar geleden
met het programma 'Mag ik even
afrekenen' de cabaretwereld
weer even versteld doen staan.
Een dergelijk maatschappijkri
tisch recht-tde-recht-aan pro
gramma was in tijden al niet
meer vertoond. Het leek alsof de
bevlogen jaren zestig terug zou
den keren.
Hoewel deze groep direct uit
het Leids Cabaretfestival voort
gekomen is, heeft Leiden heel
lang op een optreden moeten
wachten. Wel waren er fragmen
ten van dit programma te zien op
de finale-avond van het cabaret
festival in 1984 en op radio en tv
zijn ook al vaak bepaalde num
mers uitgezonden. Zelfs de lp is
reeds geruime tijd geleden ver
schenen. Het verrassingseffect is
dus nu wel weg; na het spelen
van ruim tweehonderd voorstel
lingen trouwens ook voot de
groep zelf. De groep gaat routi-
neuzer te werk, zelf ga je onwille
keurig kritischer kijken dat is
nu eenmaal onvermijdelijk.
Een felle aanval op de EO (de
actie bijbels voor Opper-Volta),
een cynisch loflied op de eerste
kruisraket (Wees Welkom Ver
losser), sarcastische uithalen
naar CDA (Lubbers, Van Agt),
WD (Nijpels) en de paus, en het
met alle duidelijkheid (de oor-
om zijn politieke prenten met als
hoogtepunt 'Bij ons in het dorp',
om zijn schetsen uit het bedrijfsle
ven, om zijn „onfatsoenlijke teke
ningen" en wat niet al (in totaal 23
bundels), heeft nog wat figuren en
situaties, waarmee hij artistiek vrij
worstelt. Bekend is zijn tot nu
toe niet geslaagde poging om
Marcel van Dam in een penteke
ning vast te leggen. Wonderlijk ei
genlijk, omdat deze socialist toch
geen alledaags hoofd heeft, mag je
zeggen.
sprong als actiegroep is onmis
kenbaar) wijzen op misstanden
als machtsmisbruik, milieuver
vuiling en discriminatie: het zijn
de hoofdonderwerpen uit dit
programma.
Ze worden met grote stellig
heid behandeld. Juist omdat een
belangrijk deel van de teksten
bekend is, valt des te meer op
(soms zelfs heel hinderlijk), dat
genuanceerd denken geheel ont
breekt. Je hebt de machtelozen
en de machthebbers, je hebt de
goeden en de kwaden.
Een belangrijk aandeel in het
succes van de groep had Jack
Spijkerman, die als conferencier
de grote verrassing bleek. Zoals
hij met vlaggetjes, ballonnetjes
en spandoeken op het publiek
inspeelt, is knap werk. Toch
dreigt zijn optreden hier en daar
iets te krijgen van: kijk eens, wat
ik allemaal durf te zeggen. 'Grap
pen' over de gezondheidstoe
stand van Claus zijn volledig
achterhaald en hebben werkelijk
niets met maatschappijkritisch
engagement te maken.
Over dit programma is eigen
lek al genoeg gezegd. Het is niet
fair en ook niet zinvol om aan het
eind van een succesvolle tournee
een beetje moegespeelde en hier
en daar gedateerde voorsteling
kritisch te benaderen. Het weer
zien met 'Dubbel Dwars' riep
gemengde gevoelens op - nu
maar afwachten, wat het nieuwe
programma in november van dit
jaar zal brengen.
WIJNAND ZEILSTRA.
„Ja, dat vind ik ook. Maar het
lukt me nog steeds niet. En ik snap
niet waarom. Met Van Agt wist ie
dereen op den duur dat dat de Van
Agt van Van Straaten was, ook al
leek hij er volgens mij niet zo erg
op. Maar die van Dam. Gek word ik
er van. Kun je je dat voorstellen?
Trouwens, Bert de Vries van het
CDA heeft ook iets moeilijks; hij
heeft zo'n wezenloos hoofd. Van
Kemenade was ook moeilijk, maar
die is gelukkig uit de politiek ver
dwenen".
Tentoonstelling 'Kunstenaarsboe
ken - andere boeken'. Stedelijk Mu
seum De Lakenhal, Oude Singel 28-
32. Tot en met 5 mei. Geopend: di.
t/m za. van 10-17 uur; zon- en feestda
gen van 13-17 uur.
LEIDEN - 'De keilende galbak
ken fel-realistische roman'
staat op het etiket van een klein
potje, dat geheel gevuld is met
losse letters. Een humoristisch
kunstwerkje van Juke van de
Wal uit 1976, dat te zien is op de
afgelopen vrijdag geopende La
kenhal-tentoonstelling 'Kunste
naarsboeken - andere boeken'.
De tentoonstelling laat vele tien
tallen boeken en boek-objecten
zien die alle bedoeld zijn als beel
dende kunstwerken. Geen lees
voer dus, maar in de eerste plaats
kijkvoer. Behalve liefhebbers
van beeldende kunst zullen ech
ter zeker ook bibliofielen hun
ogen uitkijken op deze tentoon
stelling. En wie gewoon eens
even smakelijk wil lachen zal
van een bezoek aan de expositie
evenmin spijt krijgen.
Nog wat voorbeelden om een
indruk te geven van wat er zoal
te bekijken valt. "Wounded
book' heet een werk van Michael
Gibbs, gemaakt in 1979. Het is
een boek met een pleister die
midden op de voorkant is ge
plakt. De pleister bedekt een
dolksnede die dwars door het
boek blijkt te zijn gegaan: de
opengeklapte pagina's tonen
bloedrood-omrande sneden.
Wellicht het resultaat van een
Mendelssohn Trio bestaande uit Lex
Korff De Gidts viool, Elias Arizcuren
cello en Alwin Bar piano. Werken van
Joh. Nep. Hummel, Segei Rachmani
noff en Maurice Ravel. Uitgevoerd in
het Groene Kerkje in Oegstgeest op
24 maart.
OEGSTGEEST - Een middag
van uitgelezen kamermuziek
werd muziekminnend Oegst
geest gisteren geboden door het
Mendelssohn Trio. In de huidige
samenstelling speelt het al weer
vele jaren, zodat een werkelijke
drie-eenheid is ontstaan van mu
zikanten die elkaar in elke nuan
ce aanvoelen. Ook in tempera
ment en speeltrant is veel over
eenstemming, of het nu om
werken uit de klassieke, roman
tische of impressionistische pe
riode gaat, zoals in het zondag
"Dan Nijpels. Die is evenmin als
Wiegel een probleem. De WD
schijnt het patent te hebben op
goede karikaturale fractievoorzit
ters. Die Nijpels is een schandvlek
voor de WD. Sinds het vertrek
van Wiegel is de WD niet liberaal
meer". Peter van Straaten bekent
zich een „anarcho-liberaal".
Zorgelijk
Hoewel hij politieke tekeningen
erg leuk vindt om te maken, (,je
agressieve uitval van een over
spannen intellectueel? Wat flau
wer is een werk van Harry de
Kroon: een boek dat met een
stuk touw strak is dichtgebon
den en voorzien is van de tekst
"In dit boek zit een wind gevan
gen". Van de vindingrijke Alice
Schorbach worden diverse
ook serieuze - creaties getoond.
Tot de 'leuke' behoren 'Pocket-
book' uit 1967 een boekenkaft
waarin een genaaid zakje hangt
- en 'Bestseller' uit 1976: een
kaft om een pakketje stro. En zo
zijn er nog veel meer veelal amu-
sant-dadaïstische, maar soms
ook ernstig of mooi bedoelde
produkten aan te treffen.
De samenstelling van deze ex
positie was in handen van de
educatieve afdeling van het Nij
meegs Museum Commanderie
van Sint-Jan. Eerst is zij enige
maanden in dat museum te zien
uitgevoerde programma. Het
Trio in Es op. 12 van Hummel
werd onder hun handen een be
koorlijk stukje muziek, met een.
melodieus Andante en een Fina
le vol vaart.
Ravel's Trio uit 1914 had ik
graag op zijn oorspronkelijke
plaats in het programma, nl. na
de pauze gehoord als bekroning
van een exquise middag kamer
muziek door een werk dat in de
Trio-literatuur een bijzondere
moet wel zorgen er niet te veel van
af te weten"), gaat zijn hart toch
meer uit naar de zorgelijke grap
pen, zoals die ook weer in zo'n rijke
en knappe mate te vinden zijn in
zijn laatste bundel 't Is niks ge
daan.
Het zijn schetsen met een punti
ge, vaak wrange tekst, die een vol
komen eenheid vormt met de teke
ning. Je ziet twee liederlijk onder
uit op een bank hangende ouders,
die een lui zittend kind vermanen:
'ga's wat dóen, jongen'.
Je ziet een
moeder met kind, die tegen haar
weer vertrekkende man zegt: 'Je
ziet er moe uit, Hans... Probeer dit
weekeinde nou eens even niks
voor Nicaragua te doen'. Je ziet een
oude vader in een bejaardentehuis,
die tegen zijn dochter, op bezoek,
opmerkt:
'Het gaat wel kind, ik
wou alleen dat ze hier wat minder
opgewekt deden' (en er schuifelen
op de achtergrond gebukt lopende
bejaarden voorbij).
Hoe ontstaan die tekeningen?
Heeft hij een klein bloknootje bij
zich, waarop hij invallen vastlegt?
„Dat zou ik eigenlijk wel moeten
doen. Ja, dat moet ik maar eens
doen" (en je ziet hem achter die
woorden en brilleglazen denken:
daar komt niets van terecht). „Met
de Vader en Zoon heb ik nu geen
enkele moeite meer. Ik ga zitten en
maak die tekeningen en teksten
gewoon.
Daar tob ik niet mee. Al
leen in de eerste jaren vormde dat
een geweldige druk. Ik ga er al
weef het vijftiende jaar mee in. Die
zoon is ook zo jong niet meer. De
vader is eigenlijk veel leuker ge
worden. Hij komt met de meest
dwaze ideeën".
geweest, en nu kan zij dan tot 5
mei in de Lakenhal bezocht wor
den. De organisatoren hebben
zich mede op schoolklassen ge
richt. Voor hen in het bijzonder
is een - ook voor anderen wel
enigszins interessant - begelei
dend boekje gemaakt, dat men
overigens zélf dient te vouwen,
snqden en naaien. Aan werkelijk
geïnteresseerde volwassenen
wordt weinig informatie gebo
den. Méér over deze betrekkelijk
nieuwe kunstvorm, die met na
me in de afgelopen twintig jaar
tot bloei is gekomen, kunnen zij
lezen in het komende nummer
van 'Kunstschrift'. Ook kan men
terecht in de catalogus van de
voorlaatste Documenta-tentoon-
stelling te Kassei, waar ook di
verse kunstenaarsboeken wer
den geëxposeerd.
'Kunstenaarsboeken andere
boeken' bestaat uit een aantal
onderdelen. Er zijn - ter vergelij-
plaats inneemt. Instrumentale
effecten worden op Raveliaans
meesterlijke wijze gemengd
waardoor een rijkdom aan
klankkleuren wordt geschapen
die de 'gewone' klank van viool
cello en piano overtreft, bijv. in
het betoverende begin van de Fi
nale.
Ook in ritmisch opzicht gaat
Ravel met raffinement te werk,
maar belangrijker dan boeiende
klankkleur en interessante rit-
Komt dat dan, omdat Peter van
Straaten ook niet meer tot de jong
ste generatie behoort en meer zich
zelf verplaatst in de rol van de ou
dere, wijzere (of onwiizere) man?
„Dat zou best eens kunnen. Ik
word nu vijftig. Dat zegt me eerlijk
gezegd minder dan toen ik veertig
werd. Dat vond ik echt een soort
drempel. Ik dacht toen: nu is het
afgelopen, Van Straaten, het is ge
beurd. En dan merkje dat het juist
niet gebeurd is, maar dat het prima
gaat".
Toneel
In zijn vijftigste jaar is zijn een
akter Welwezen op het toneel in
première gegaan. Een opmerkelij
ke zaak voor een tekenaar, hoewel
hij al wat ervaring had opgedaan
met de tv-serie Vader en Zoon, een
serie, die bepaald geen succes ge
noemd kon worden. Peter van
Straaten: „Van de Rest, die de re
gie daarvan had, is niet goed in ko
medie en vooral niet in spelregie.
Daardoor kregen de acteurs ook de
neiging om leuk te doen. Het is
veel aardiger als je het als drama
speelt. Ik ben te laat gaan kijken.
De rollen waren al verdeeld en de
spelregie was bepaald".
„Het script zag er leuk uit. Ik had
graag een snelle opeenvolging van
beelden gehad, zoals ik ook teken.
Zo was het ook bedoeld. Nu werd
het allemaal te dik aangezet en
werd het mooifilmerij. Ik heb er
met de tenen tegen elkaar naar zit
ten kijken. Hoewel Guus Hermes
natuurlijk toch wel komisch was.
En Ko van Dijk? Als die alleen al
ademde was-ie al leuk. Maar hoe
dan ook, met die tv-serie is alles be
king enkele verschillende
boekvormen te zien, zoals de
boekrol, het blokboek, stukken
beschreven perkament, en het
moderne gedrukte boek van pa
pier. Als aardigheidje zit hiertus
sen ook het kleinste met de hand
gebonden boekje ter wereld: het
binnenwerk hiervan meet 0,5-
x0,5 centimeter en toont op pagi
na één het Onze Vader (dat van
zelfsprekend alleen met een loep
te lezen is). Dan is er een groot
aantal moderne kunstenaarsboe
ken te zien, de meeste helaas in
gesloten vitrines. Voor een aan
zienlijk deel zijn dat boeken
waar iets aparts mee gedaan is, of
kunstvoorwerpen die sterk op
boeken lijken. Ook zijn er allerlei
objecten met een eigenaardige
vormgeving waarvoor de moder
ne boekvorm als uitgangspunt
heeft gediend. Soms zijn dat
prachtige sculpturen, zoals de
witte reliëfs 'De lege roman' en
'De volle roman' van Agnus
Gastmans.
Behalve van de al genoemde
kunstenaars kan men werk aan
treffen van Andy Warhol, Stan
ley Brown, Dieter Rot, Diederick
van Kleef, en verschillende ande
ren. De samenstellers hebben ge
put uit de collecties van musea,
particulieren als G.J. de Rook en
Wim Scheepens, en kunstenaars.
Ook zijn verscheidene werken
afkomstig van Harry Ruhé,
wiens Galerie 'A' te Amsterdam
gespecialiseerd is in kunste
naarsboeken.
ANTOON ERFTEMEIJER
miek is de buitengewone grote
zeggingskracht van dit Trio in al
le delen. Van de uitvoerenden
vraagt het een grote virtuositeit,
en wel in de zin van technisch
meesterschap in dienst van de
expressie. Dat deze uitvoering
een ideale genoemd kan worden
bewijst het niveau van het Men
delssohn Trio. Ook in de meer di
rect in het gehoor liggende ro
mantische klankenwereld van
Rachmaninoff (Trio Elégiaque
op. 9) voelen de leden van dit trio
zich in hun element.
Terecht toonde het talrijke pu
bliek zijn dankbaarheid in een
nadrukkelijk applaus, waarvoor
het Mendelssohn Trio dankte
met het Scherzo uit het tweede
Trio van Turina.
MIESALBARDA.
gonnen, wat buiten het tekenen
viel".
"Duidelijk was dat ik wel aardige
dialogen kan maken. Ik kreeg dan
ook het verzoek om een eenakter
voor toneel op te zetten. Dat was
een jaar of vier geleden. Het werd
Welwezen, een charge tegen het
jargon en gedoe van de welzijns
sector. Als ik het nu nog eens
moest doen, had ik een ander on
derwerp gekozen.
Ik was bij de
première bang dat dat onderwerp
al te doodgeknauwd was. Maar dat
is me meegevallen. Het stuk is re
delijk goed ontvangen".
Vrijheid
Terug naar de tekeningen. Peter
van Straaten, die altijd nauw sa
menwerkte (in Het Parool) met
Carmiggelt, heeft - na het stoppen
van Carmiggelt met zijn Kronkels
- eigenlijk ook diens werk als co
lumnist overgenomen. Hij is ook
van mening, dat de moderne teke
naar een columnist met lijnen is
geworden.
„Dat geeft wel eens
reacties van lezers. Ze menen dat
zo'n tekening, zo'n column dus, de
mening van de krant weergeeft.
Nou, dat is bij een column nogal
eens niet het geval. Het is nou juist
het aardige van zo'n verschijnsel".
"Vroeger lag dat anders. Dan
werd ter redactievergadering vast
gesteld wat er getekend moest
worden; zelfs de mop werd be
dacht. Vreselijke tijden. Jordan
bijvoorbeeld moest dat goedvin
den. En Opland kreeg soms in
structies van zijn hoofdredacteur
Lücker. Vreselijk... Gelukkig maak
ik dat niet mee. Zowel in Vrij Ne
derland als in Het Parool heb ik
volledige vrijheid van handelen".
'La Grande Parade'
breekt records
AMSTERDAM (ANP) - Het Stede-
lijk Museum in Amsterdam ver
wacht dat de expositie van moder
ne kunst La Grande Parade uitein
delijk ruim 300.000 bezoekers
trekt.
Twee weken geleden passeerde
de 200.000ste bezoeker de loketten.
Er was toen reeds sprake van een
record: een expositie bij het Stede
lijk trok nog nooit zoveel kijkers.
Het oude record stond met 188.000
mensen op naam van de Picasso-
tentoonstelling in 1976.
La Grande Parade werd op 15 de
cember vorig jaar geopend en
duurt tot en met 14 april. Uit en
quêtes onder de bezoekers blijkt,
dat ruim de helft van hen voor het
eerst in het Stedelijk komt.
NEW YORK - Tenorsaxofonist
John 'Zoot' Sims is zaterdag op 59-
jarige leeftijd in New York overle
den. Sims speelde bij Benny Good
man en was één van de 'four bro
thers' in de Woody Sherman Band.
Hij werkte meer dan 30 jaar samen
metAlCohn. <fotoAP>
ADVERTENTIE
Het is nü de tijd om alvast 'n
fijne keuze te maken uit onze
overweldigende en héél mooie
kollektie badmode.
Hen verrassend komplete
kollektie met oa. ook C en D cups
voor de kleinere maten Welkom!
Breestraat 126, Leiden.
'Stijgers' bij Haagse Comedie
'Stijgers', studio-produktie van de
Haagse Comedie met Lucas Dietens
en Alfred van den Heuvel. Tekst en
regie: Ruurd van Wijk. Gezien in Het
Paradijs (Kon. Schouwburg) op 23
maart. Voorstellingen op vrijdag
avond (18.00 u), zaterdagmiddag
(14.30 u) en zondagmiddag (12.00 u).
DEN HAAG - Met een beetje
goede wil zou men 'Stijgers' de
keerzijde van 'Wachten op Go-
dot' kunnen noemen.
Ergens op
de top van een enorme, science
fiction-achtige stijger worden
twee mannen geconfronteerd
met hun twijfels en hun zoeken
naar houvast, als 'hun Godot',
van wie ze tot dan toe steeds hun
opdrachten kregen, hen op mys
terieuze wijze verlaten heeft. Af
gesneden van de wereld beneden
hen zoeken zij naar nieuwe ze
kerheden en een nieuw even
wicht tot de absolute zinloosheid
van hun situatie duidelijk wordt
en nog slechts één uitweg moge
lijk lijkt.
De op basis van ideeën en im-
prosivaties door drie studioleden
van de Haagse Comedie in elkaar
gezette voorstelling laat zien dat
dit thema, ondanks alle onver
mijdelijk clichés, nog steeds niet
uitgeput is en bezit daarbij een
opmerkelijke spankracht. De
teksten zijn weliswaar voorspel
baar, maar daar staat een kenne
lijke gedrevenheid van de execu
tanten tegenover, al ontaardt die
soms wat al te sterk in de licha
melijke workshopstijl van de ja
ren zeventig.
Bewondering moet
men bovendien hebben voor de
hier aan de dag gelegde zelfkri
tiek. 'Stijgers' is uiterst economi
sche opgebouwd en duurt geen
minuut te lang (bijna een uur).
Het grote probleem van tek
sten die tot stand zijn gekomen
op basis van improvisaties, is
meestal de fragmentarische op
bouw.
Aan goede vondsten geen
gebrek, maar het probleem vor
men de verbindende teksten, die
de verschillende scènes naadloos
en zonder inzinkingen aan elkaar
moeten breien. De valkuil werd
hier vermeden door de opbouw
in losse segmenten juist via de
belichting te benadrukken. Een
degelijke en nog steeds ijzerster-
ke methode die ook nu weer ui
terst effectief bleek.
PAUL KORENHOF
Krokodillenboek van Alice Schorbach (1984). De kaken vormen de kaft,
enkele linnen tongen zijn de bladzijden. (foto p.r.)
'Krid's book' van Dick Larssen (1976). Een oude koffer
vormt het boekomslag. De bladen bestaan uit de achterkant
van een viool, platgetrapte stukken blik, een biezen tegel en
Opmerkelijke expositie in Lakenhal
Mendelssohn Trio
