'Dit is echt een
wet waar men op
heeft gewacht'
Kerk Brazilië: evangelische voorkeur voor armen
Interview
Staatssecretaris Van Leijenhorst gel(
Zakenman: na eigen
auto eigen computer
DINSDAG 19 MAART 1985
II
ZOETERMEER - „Het lijkt wel alsof het mode is om het oneens te zijn met de
bewindslieden op onderwijs. In 1971, toen ik in de Tweede Kamer kwam, was Van
Veen minister van onderwijs. Toen al werd er geweldig geprotesteerd tegen de be
zuinigingen in het onderwijs. Van Veen ga heen, was toen de leuze. De vakbonden
behoren het kennelijk zelden of nooit met ons eens te zijn. Dat past blijkbaar slecht
in de strategie. Daar is een mooie Franse uitdrukking voor... hoe ging die ook al
weer...".
Voor het eerst tijdens het ge
sprek denkt staatssecretaris Van
Leijenhorst diep na. Op de mees
te vragen schudt hij het ant
woord zo uit zijn mouw. Met ver
bazingwekkend gemak stapt hij,
„uiteraard zonder te ontkennen
dat ze er zijn", over de proble
men heen die met name de vak
bonden met de invoering van het
nieuwe basisonderwijs hebben.
Hij weet de tijd in zijn voordeel.
Werkloosheid? „Wacht maar,
over een paar jaar komen we
leerkrachten te kort". Onderwij-
zerstaak te zwaar? „Men moet
beter plannen. Daar ontbreekt
het nogal eens aan. Ik ga er veel
aan doen". De klassen te groot?
„Als het met 30 leerlingen kan,
moet het ook met 32 kunnen".
Schoolhoofden die bezwaren
hebben tegen de wijze van invoe
ring van het basisonderwijs?
„Dan komt u de» verkeerde
schoolhoofden tegen".
door
Ben Rogmans
Het enthousiasme over 'zijn'
wet, de wet op het basisonder
wijs, overheerst. „Ik ken geen
wetsontwerp van deze omvang
waarvan de invoering zo grondig
is voorbereid, dat is nou echt een
wet waar men in het land op ge
wacht heeft. Het is een wet die
uit de hele samenleving gegroeid
Sociale vaardigheden
Kinderen moeten meer leren
dan de tafel van zeven en de
hoofdsteden van de elf provin
cies. Sociale vaardigheden, het
omgaan met informatie en het
werken in groepjes moeten deel
uitmaken van het onderwijs. Het
strakke systeem van klassen
moet worden doorbroken. Zit
tenblijven zal verdwijnen. De
strenge scheiding tussen kleuter
en lager onderwijs, tussen speel-
en leeronderwijs moet worden
afgeschaft. Kinderen moeten de
kans krijgen juist dat te leren
waar ze op dat moment aan toe
zijn. De een begint op z'n vijfde
met lezen, de ander op z'n zeven
de. Maar die is misschien weer
vlugger met rekenen.
Vroeger was alles anders, niet
beter en niet slechter.
Van Leijenhorst: „Je kan de
school niet losmaken uit de tijd.
Het onderwijs moet een duidelij
ke relatie hebben met de situatie
thuis, en die was in mijn jeugd
ook anders. Maar emotioneel
kwamen we vroeger vaak niet
aan onze trekken. Kinderen had
den toen ook complexen. Ik her
inner het nog wel van mezelf.
Daar bleef je vaak mee zitten. Nu
kunnen de kinderen zich meer
uiten. Natuurlijk moet dat ook
weer niet overdreven worden. Er
moet ook geleerd worden".
„Ik verwerp de gedachte aan
een tegenstelling tussen wel-
zijnsschool en prestatieschool.
Ik ben op scholen geweest waar
van begin tot eind gewerkt werd.
Maar wel in een ontspannen
sfeer. En dat moeten we heb
ben".
„Kinderen waren vroeger een
verlengstuk van het boek. Ik her
inner me een natuurkundeleraar
op de hbs, die uit zijn vel sprong
toen hij er achter kwam dat we
drie bladzijden achterlagen op
vorig jaar. Dat soort dingen moe
ten we niet hebben. Maar het
boek moet wel uit natuurlijk.
Kinderen moeten zich blijven in
spannen. Ik heb er vroeger ook
voor moeten vechten".
Kritiek
- Hoe mooi de idealen van het
basisonderwijs ook zijn, vanuit
'het veld' wordt veel kritiek geuit
op de manier waarop de over
heid de 'grootste operatie in de
onderwijshistorie' laat verlopen.
„Niemand had gedacht dat op
1 augustus 1985 de basisschool er
kant en klaar zou zijn. Het zal
nog geruime tijd duren voordat
alle bedoelingen werkelijkheid
zijn. En toch gaat het snel. Een
vergelijking met de invoering
van de mammoetwet, ik was
toen zelf leraar natuur- en schei
kunde: als ik nu met toen verge
lijk, de voorbereiding en derge
lijke, dan zeg ik: nou, we hebben
een gewéldig goede voorberei
dingstijd gehad. Er zijn een hele
boel lagere scholen waarin het
basisonderwijs nu al functio
neert. Toen de mammoetwet
werd ingevoerd moesten de
amvb's (algemene maatregelen
van bestuur, uitvoeringsbeslui
ten, red.) nog gemaakt worden.
Ik voorzie dat alle amvb's straks
in het staatsblad staan".
- Staatsblad of niet, het zal nog
lang duren voordat het basison
derwijs echt individueel wordt.
In het parlement is de datum van
1 augustus 1988 genoemd. Dan
komen immers de eerste afgestu
deerden van de (alweer) ver
nieuwde pedagogische acade
mies af. Is het verwezenlijken
van de bao-idealen afhankelijk
van de nieuwe lerarenopleiding?
„Stellig niet alleen, maar die
pabo zal zich eerst moeten bewij
zen. In het veld is men druk be
zig. Ik wil toch nog eens wijzen
op de inspanningen die de leer
krachten zich nu al getroosten
om de wet uit te voeren. Je merkt
dat het aanslaat. Het is immers
een wet die uit de samenleving is
gegroeid. Met alle voorprocessen
van montessori-onderwijs en je
naplanscholen erbij".
„Met zo'n vraag toont u terecht
aan dat de opleidingen voor lera
ren nog achterlopen. Het is erg
belangrijk dat nieuwe pabo's op
leidingen verzorgen die passen
bij het nieuwe basisonderwijs. Ik
heb zelf een zoon die onderwijzer
is en zijn vrouw is het ook: als ik
zie hoe zij bezig zijn, dan zie je
dat er al immens veel is veran
derd. Dus ook nu al zijn er veel
mensen die het mogelijke doen
om de basisschool te realiseren.
Dan denk je ook: je hebt steeds
nieuw jong volk nodig om de
vaart erin te houden".
Geboortegolfje
- Dat nieuwe jonge volk heeft,
gezien de huidige werkloosheids
cijfers, anders niet veel kans om
aan de bak te komen.
„Dat werkloosheidsprobleem,
daar zitten we mee. Het is inder
daad slecht als te weinig jonge
ren instromen. Maar we hebben
daartegen een paar maatregelen
genomen, zoals de vervroegde
vut, taakverlichting voor 55-plus-
sers, het werkgelegenheidspro
ject en dergelijke. En bedenk wel
dat we nu in een diep dal zitten
wat betreft de leerlingenaantal
len. Ik sluit niet uit dat we over
een aantal jaren versneld leer
krachten zullen moeten oplei
den. Dat zal wel in de jaren ne
gentig zijn".
- Er zou dus nu een groep jonge
ren moeten zijn die voor een klein
geboortegolfje gaat zorgen? Hun
kinderen kunnen in 1990 naar
school.
„Ja, dat zou eigenlijk moeten.
Maar ik kan dat farmaceutische
probleem niet oplossen. Daar
ben ik niet voor ingehuurd en
collega Van der Reijden volksge
zondheid) zal het óók niet kun
nen, denk ik".
- Niet alleen de overheid heeft
de handen vol gehad met het ba
sisonderwijs. Alle veranderingen
moeten uiteindelijk gedragen
worden door, zoals het zo mooi
heet 'de man of vrouw voor de
klas'. Die bepaalt of een wet een
succes wordt of niet. De leer
krachten hebben het de laatste ja
ren erg druk gehad met de onder
wijshervormingen. Dat zal de ko
mende jaren wel zo blijven.
Groeit het werk hen niet een
beetje boven het hoofd?
„De grote hoeveelheid werk
kan bepaalde problemen met
zich meebrengen. Erg belangrijk
is dat scholen de zaak zo goed
mogelijk organiseren. In het on
derwijs zijn we niet zo ingesteld
op het 'managen' van een school.
Daar zijn ze ook niet zo goed
voor opgeleid. Maar daar willen
we nu meer aan gaan doen. In
complexere situaties moet de
zaak systematischer gepland
worden. Schoolhoofden moeten
durven delegeren aan het team.
Ik ken teams die tot half zes op
school bezig zijn. Dat is wel wat
anders dan vroeger, toen de on
derwijzer om vijf over vier 's
middags weer in zijn tuin stond
te werken".
„Ja, er zijn natuurlijk altijd
zwakke plekken aan te wijzen.
Maar als je een school binnen
komt, ik probeer één keer in de
twee weken een school te bezoe
ken, dein moet ik toch zeggen dat
het de goede kant op gaat".
Borrelende geluiden
- Waar zijn al die tevreden leer
krachten? Uit het onderwijsveld
horen we vooral morrende gelui
den.
„Dat kan niet. U komt vast te
weinig schoolhoofden tegen. Dat
is geen representatieve steek
proef. Ik hoor echter ook hier en
daar bezwaren. Natuurlijk zijn er
problemen, die steek ik niet on
der stoelen of banken. Kleuter
en lagere school hebben twee
verschillende klimaten. Hoe
maak je daaruit een goed team?
Nou, dat gaat niet vanzelf, maar
dat hoeft ook niet in één dag te
gebeuren. Vaak heeft men al een
gezamenlijke huisvesting. Men
moet het samen opbouwen. Ik
ben er niet ongerust over".
- Hoe is individueel onderwijs
te bereiken als tegelijkertijd de
klassen worden vergroot?
„Die klachten ken ik. We had
den een jaar of zeven acht gele
den 37 leerlingen in de klas. Dat
aantal is successievelijk verlaagd
tot dertig toe. Twee jaar geleden
hebben we de 30-32-maatregel
genomen. We zijn iets terugge
gaan. Dat vond ik geen fijne
maatregel. Maar als het basison
derwijs bij groepen van 30 kan,
dan snap ik niet waarom het bij
32 niet zou kunnen. Kijk eens
naar de maatregelen die sinds
dien genomen zijn. Er komen in
het basisonderwijs door het
werkgelegenheidsproject alleen
al 3800 banen bij. Bij de 30-32-
maatregel is het allemaal gere
geld via natuurlijk verloop. Nie
mand werd ontslagen. Dat is een
maatregel die nergens anders in
de samenleving op die wijze is
voltrokken. En dan is er ook nog
eens compensatie geboden voor
onderwijsvoorrangsgebieden".
De basisschool moest worden
ingevoerd zonder dat het extra
geld zou kosten. De vakbonden
hebben steeds gezegd dat „het
mes van de budgettaire neutrali
teit van tafel moest". Volgens de
staatssecretaris is er uiteindelijk
inderdaad geld bijgekomen.
„In 1981 is de wet op het basis
onderwijs aangenomen. Toen
moest het budgettair neutraal
(dus zonder extra kosten red.)
Sindsdien is er een kwart miljard
bijgekomen om die wet in te voe
ren, en dat in deze tijd. Dus alle
dramatische verhalen over de in
voering van de basisschool als
bezuinigingsmaatregel zijn vol
strekte onzin: het gebeurt niet
budgettair neutraal".
'Kan royaler'
- Vindt u misschien dat de scho
len wat ruim in hun jasje zitten
met hun personeel?
„Nou het kan royaler, maar on
der de huidige financieel-econo-
mische omstandigheden kunnen
de klassen niet kleiner. Ik vind
dat het basisonderwijs de laatste
tien jaar behoorlijk is ontzien.
Het is bovendien de vraag of ver
kleining van de groep linea recta
leidt tot beter onderwijs. Er zijn
onderzoeken die echt het ver
band tussen klassegrootte en
kwaliteit niet aantonen. Maar
goed, onder gunstiger omstan
digheden was de maatregel 30-32
niet getroffen".
„Denk erom, het is eenvoudig
in te zien dat als je twee scholen
samenvoegt, er leerkrachten
overblijven. Maar er gaat er niet
één de straat op door de vorming
van de basisschool. We betalen
ze, ze kunnen allemaal blijven.
Boventallig dus. Dat is extra. En
nu willen de bonden nog weer
extra, maar om kort en goed te
zeggen: we hebben feilloze af
spraken gemaakt met de organi
saties. En ik zou de scholen die
geen boventalligen hebben, ook
nog eens extra moeten geven.
Extra extra! Nou, dat doen we
niet.
- De vakbonden hebben om
dat de volgens hen toegezegde ex
tra arbeidsplaatsen niet worden
toegestaan opgeroepen tot een
boycot.
,Ik sluit niet uit dat er scholen
zijn die zeggen dat ze niet mee
doen aan bepaalde activiteiten.
Maar daarmee doet men zichzelf
te kort, doet men de school te
kort en doet men de kinderen te
kort. En ik hou het geld in mijn
zak".
huilde bij het graf van zijn vriend.
Hij bracht de nieuwe, christelijke
ethiek van het blijven kiezen voor
elkaar in een vruchtbare liefdesre
latie".
De opvoeding moet voorberei
den om later vertrouwen in het hu
welijk te kunnen hebben, schrijft
bisschop Bomers. Tegen voorech
telijk geslachtsverkeer zegt hij nee.
"Wordt door samenwonen niet te
vroeg gekozen voor het hebben
van en leven in gemeenschap? Is
met die keuze de ontplooiing naar
geestelijke volwassenheid en vrij
heid wel gebaat? Oefening in eer
bied en terughoudendheid zou
wellicht enige garantie kunnen in
houden voor een gaaf huwelijk,
waarin wederzijdse offerbereid
heid niet is weg te denken".
Bisschop Bomers vindt, dat 'er
varing' te hoog wordt gewaardeerd
tegenover het 'nieuwe', dat voor
het huwelijk bewaard moet wor
den.
Niet naar paus. Het bestuur
van de hervormde provinciale
kerkvergadering van Groningen
zal geen afgevaardigden sturen
naar de oecumenische ontmoeting
met de paus op 13 mei in Utrecht.
Dit besluit is een gevolg van'uit
voerig overleg met rooms-katholie-
ke oecumenische partners in Gro
ningen.
Als reden wordt opgegeven, dat
kritische groeperingen binnen de
Rooms-Katholieke Kerk bij de
paus worden geweerd. De her
vormde kerkvergadering van Gro
ningen wil solidair met deze groe
pen zijn.
Bovendien maakt Rome de oecu^
menische winst van na het Tweede
Vaticaans Concilie krachteloos.
"De greep van deze paus naar de
absolute pauselijke en curiale
macht gaat ten koste van de colle
gialiteit van alle bisschoppen, in
clusief de bisschop van Rome".
"Elke aanwezigheid straks in
Utrecht versterkt deze macht". En
daarin wil de Groningse kerkver-
gadering.niet betrokken zijn.
Hervormde Kerk: beroepen te
Ootmarsum kandidaat A. Wijting
Veenendaal; aangenomen naar
Aalst kandidaét F. Hoek AlblasserJ
dam, naar Katwijk aan Zee C. J
Sjollema Hien-Dodewaard; be]
dankt voor Zetten-Andelst H. Wes
terhout Lienden. Gereformeerde
Kerken: aangenomen naar Bos
koop G. de Jong Leeuwarden.
Afscheid. Het afscheid wegenJ
pensionering van ds. A. J. de Jon{
als hervormd predikant in Leidei
is bepaald op zondag 28 april om l
uur in de Marekerk. Daaraan gaal
op vrijdag 26 april om half 8 eei
afscheidsbijeenkomst (met toe)
spraken) in deze kerk vooraf.
RAI opent deur voor nieuwe beurs
Ooit is de Firato in Amsterdam
begonnen als een radio-tentoon
stelling. De laatste jaren echter
ziet men er steeds meer muziek-,
spel- en zakelijke computers.
Ooit is ook de Efficiency Beurs
begonnen als een beurs van kan
toormeubelen, kantoorbeno
digdheden en telmachines. De
laatste jaren ziet men er nog vrij
wel uitsluitend allerhande com
putersystemen.
Maar op de Firato is er eigen
lijk onvoldoende aandacht en te
weinig ruimte voor de zakelijke
computer, terwijl op de Efficien
cy Beurs het accent nogal sterk
op grote computersystemen voor
zakelijk gebruik ligt. De eigenaar
van een eenmanszaak valt zo tus
sen wal en schip.
door
Hugo van der Heem
Daarom heeft de RAI besloten
er derde tentoonstelling tussen
te schuiven: de Personal Compu
ter RAI. Deze beurs begint mor
gen en loopt tot en met zondag 24
maart. Hij is dus speciaal ook in
het weekeinde (en op twee
avonden) open om ook het mid
den- en kleinbedrijf en de
werkenden de gelegenheid te ge
ven met de computer kennis te
maken.
Explosief
Personal Computer
RAI is sterk gericht op die
werkelijk explosief groeiende
markt van de microcomputer en
de personal computer. De micro
computer is zo groot als een
schrijfmachine, maar dan met
een beeldscherm. Hij wordt
meestal aangeschaft als huis
computer. Men begint er spel
letjes op te spelen, maar op den
duur blijkt dat er ook zinniger
dingen mee kunnen worden on
dernomen.
Voor een flinke boekhouding
of een stevig archief heeft men
Personal Computer nodig. Soms
zijn de verschillen met een gewo
ne microcomputer flinterdun,
maar meestal is het apparaat wat
groter en heeft hij een of meer
diskette-stations (waar die slap
pe magnetische plaatjes in pas
sen) of zelfs een ingebouwde zo
genaamde 'harddisk' met een
groot geheugen.
Deze laatste categorie kan van
groot nut zijn voor de alleen ope
rerende zakenman of voor mid-
den- en kleinbedrijf, waarin men
met maximaal enkele tientallen
mensen werkt. Een woordvoer
dervan IBM-Nederland heeft het
succes van de Personal Compu
ter eens mede verklaart uit het
feit, dat die 'persoonlijke compu
ter' voor mensen een extra, bijna
emotionele waarde heeft. Het is
niet een computer met een waar
de, zoals de eigen auto die heeft
ten opzichte van het openbaar
Concurrentie
Van deze Personal Computers
zal het wemelen in de RAI. IBM
bepaalt in dit opzicht de markt,
maar de laatste jaren is het con
cept van de Personal, zoals IBM
dat uitgewerkt heeft, door velen
overgenomen. Een computer die
soortgelijke eigenschappen heeft
als die van de drieletter-gigant,
wordt dan tegen lagere prijzen
aangeboden. Onderling is er een
zeer scherpe concurrentie, die
leidt tot prijsafbraak, maar ook
tot het verlenen van steeds min
der service. Juist bij automatise
ring is service en begeleiding
echter dringend gewenst.
Volkomen nieuw op de Perso
nal Computer RAI is zo'n compa
tibele of gelijksoortige computer
als IBM heeft, dit keer aangebo
den door Commodore. De Com
modore PC belooft een van de
trekkers van de beurs worden,
met name om zijn prijs. Rekent
IBM voor een tamelijk compleet
computersysteem ongeveer
11.000 gulden, Commodore blijft
(inclusief btw) onder de 7000 gul
den. Het apparaat moet na de
beurs leverbaar zijn.
Commodore Nederland rekent
op een geweldige omzetstijging.
Nu al is de firma marktleider op
het gebied van de kleinere mi
crocomputers, veel in gebruik
als huiscomputer. Door de ge
weldige verkoop van de C-64
heeft men meer dan de helft van
de markt veroverd. Toch bete
kent dat niet automatisch ook
succes met de nieuwe, zakelijke
computer. Bovendien heeft de
Consumentenbond zeer onlangs
nogal wat vraagtekens gezet
waar het de kwaliteit en garantie
betreft van de Commodore-
(huis)computer.
De zakelijke markt zal veel kri
tischer reageren dan de consu
mentenmarkt, waar de computer
een totaal nieuwe verschijning
was. En Insiders menen dan ook
dat Commodore de nodige risi
co's loopt met de nieuwe PC. Als
de introductie niet soepel ver
loopt kan er een, boemerang-ef
fect ontstaan. Eerst moet worden
afgewacht of de eerste order
stroom tijdig verwerkt kan wor
den, vervolgens zal blijken hoe
het met kwaliteit en garantie is
gesteld.
Standaard
Nieuw op deze markt is ook
een apparaat van Philips, waar
bij het Eindhovense concern in
haakt op een inmiddels enigszins
gegroeide standaard: het MSX-
principe. MSX staat voor Micro
soft Extended Basic. Het is een
'taal' die ontwikkeld is door een
van de grootste ontwikkelfirma's
op het gebied van software ofwel
programmatuur: Microsoft in
Amerika.
Volgens deze standaard heb
ben een groot aantal Japanse fir
ma's, met op kop Sony en Pana
sonic en nog enige anderen, huis
computers op de markt ge
bracht. Philips volgt nu. De start
is wat later dan in de rest van Eu
ropa omdat Philips in Nederland
al eerder aan onderwijs en hob
byisten het zogenaamde P-2000
type had geleverd. Dit type lag
echter in een hogere prijsklasse
en het ontwerp is inmiddels ver
ouderd.
Philips sluit zich maar al te
graag aan bij een 'wereldnorm'
wat MSX op de lange duur zeker
kan worden voor huiscomputers.
Eigen onderzoek heeft Philips
geleerd dat 25 procent van de
huishoudens zich al een compu
tertje aanschaft in de prijsklasse
tot 500 gulden (dat zijn de Atari's
en Texas-computers en goedko
pe Sinclairs). Zestig procent van
de gezinnen trekt 500 tot 1000
gulden uit voor bijvoorbeeld de
Commodore C-64, de duurdere
Sinclair of de Acorn. Slechts 15
procent schiet over de duizend-
guldengrens.
De Philips P-2000 computer
zat boven de duizend-gulden-
grens. De laatste tijd is hij wel
steeds goedkoper geworden,
maar zo'n 1500 gulden is te hoog
voor de consumenten-massa
markt. Met de MSX-standaard
en een volledig aanbod van rand
apparatuur en twee modellen
van respectievelijk rond de 1000
en de 800 gulden hoopt Philips
de 'schade' te kunnen inhalen.
Test
Wie zich tevoren wil oriënteren
op het gebied van huiscompu
ters doet er goed aan de vergelij
kende test in de Consumenten
gids van maart eens door te ne
men, al komen MSX-typen daar
in helaas nog niet erg aan de or
de. Voor het onderwijs is er de
zogenaamde CEBOM-wijzer, ge
titeld 'Micro-computers en on
derwijs'. Deze gids wordt samen
gesteld door het voorlichtings
centrum van het NIAM, Weena
700 (Bouwcentrum) in Rotter
dam.
Een speciale studiecommissie
n de Braziliaanse bisschoppen
geeft in een uitvoerig document
steun aan de - maatschappelijk
gerichte - bevrijdingstheologie,
maar waarschuwt voor de overdre
ven rol die aan de theologie wordt
toegeschreven bij de huidige ont
wikkelingen in Latijns-Amerika.
Het stuk zal na goedkeuring door
de algemene vergadering van bis
schoppen (van 10 tot 19 april) op
brede schaal binnen de kerk wor
den verspreid.
Volksbewegingen in de Latijnsa-
merikaanse landen staan lang niet
altijd in verband met kerkelijke ac
tie, zegt het document. Zij komen
voort uit sociale ellende en onder
drukking, waarbij de bevrijdings
theologie slechts een onderdeel
van het proces is. Die draagt bij tot
een beter begrijpen (bewustwor
ding) van de situatie. Het gevaar is
niet dat het volk begrip krijgt van
zijn toestand, maar zit in de situatie
zelf, "die wordt gekenmerkt door
onrechtvaardigheid".
De kerk steunt ontwikkelingen
die moeten leiden naar een 'vrije,
rechtvaardige en broederlijke sa
menleving'. Het document hekelt
de consumptiemaatschappij als
een 'gecamoufleerde onderdruk
king van de armen'. De evangeli
sche voorkeur voor de armen
wordt, volgens de bisschoppelijke
studiecommissie, het best beleefd
in de kerkelijke basisgemeen
schappen. Net als de bevrijdings
theologen ziet ook de commissie in
de voortdurende groei van deze ge
meenschappen de toekomst van de
kerk.
Erkend wordt, dat de nieuwe
theologische en pastorale inzich
ten hebben geleid tot interne,span-
ningen. Maar dat kan bijdragen tot
een gezond verschillend denken
over bepaalde zaken. De commis
sie pleit dan ook voor een 'openlijk
en creatief debat'. Dat zal de theo
logische gedachten waarop de Bra
ziliaanse kerk nu drijft een steviger
structuur moeten geven.
Indirect levert de commissie kri
tiek op sommige theologen. Bij de
verspreiding van hun werk moeten
zij wel duidelijk maken, dat het
Oost-Afrika. Volgens priester-
antropoloog Aylward Shorter, lid
van de Witte Paters, slaan de basis
gemeenschappen binnen de
Rooms-Katholieke Kerk van Oost-
Afrika (Kenya, Tanzania) niet aan,
omdat de bisschoppen die van bo
venaf hebben willen organiseren.
Jongeren beneden de 25 konden
niet tot medewerking worden be
wogen. Maar zij maken wel tussen
de 60 en 70 procent van de bevol
king uit.
De grote fout is, volgens Shorter,
geweest, dat in de gemeenschap
sopbouw algemene principes zijn
toegepast zonder dat werd vastge
steld of die wel zouden passen in
de culturele behoeften van de men
sen om wie het gaat. Waar nog bij
komt, dat de aanwezigheid van de
kerk in tal van plaatselijke ge
meenschappen de groei van plaat
selijk leiderschap heeft gesmoord.'
Relaties
Nieuwe relatievormen zijn al
leen geldig als ze bijdragen tot ver
dieping van menselijke verhoudin
gen en tot grotere hechtheid van
huwelijk en gezin. Christenen zien
daarin de hoeksteen van de samen
leving.
Bisschop Bomers van Haarlem
zegt dat in e,en brief over het huwe
lijk. Daarin schenkt hij aandacht
aan de onvoorwaardelijke trouw
en persoonsverbondenheid, waar
toe Jezus twee mensen oproept
"die hun huwelijk willen beleven
in de Heer".
Zorgwekkend noemt Bomers
het hoge percentage echtscheidin
gen. Van alle echtscheidingen in
ons land waren in 1982 bij ruim 43
procent een of beide partners
rooms-katholiek. Zowel van bui
tenaf als van binnenuit staat het
huwelijk onder druk.
"Nemen prestige, inkomsten en
consumptie niet al te gemakkelijk
bezit van ons denken? Krijgen bij
christenen andere waarden nog
wel ruim baan?" "Het sacrament
van het huwelijk verwijst naar de
Heer, de tederheid bij uitstek, die
kinderen op zijn schoot nam en
