Lange nacht vol poëzie
Vlot ensemblewerk in Offenbachs 'La belle Hélène'
Prozadebuut
onderscheiden
Bredero-festival enorm succes
Molières 'De Ingebeelde Zieke'
niet als een vrijblijvend blijspel
Concert van de Herbie White Band: gezellig musiceren
Valter Despalj
indrukwekkend
cello-recital
MAANDAG 18 MAART 1985
RADIO-TV-KUNST
UTRECHT (GPD) - Het
was al een flink eind na
twaalven, en de vijfde
Nacht van de Poëzie was
dus ook werkelijk „nacht"
geworden toen op het po
dium van het muziekcen
trum Vredenburg in
Utrecht een symbolisch ta
fereel viel te zien.
The Flying Pickets, de
meest opvallende en suc
cesvolle entr'act van de
nacht, zetten hun toegift in,
daartoe gedwongen door
een stormachtig applaus,
gefluit en gebrul: „We want
more". Een beetje verloren
aan de zijkant was dichter
Hans Verhagen inmiddels
al klaar gaan zitten, voorlo
pig nog even buiten de spot
lights.
door
Inge van den Blink
Een groter contrast was nauwelijks
denkbaar: de zes in schreeuwerige
kleuren geklede Britse zangers die
zojuist een formidabele vocale
prestatie hadden geleverd met hun
a cappella gezongen popklassie-
kers (waaronder een prachtige ver
sie van 'Summertime') en, terzijde,
de in een kwetsbaar gestreept t-
shirtje gehulde dichter met be
schaafde grijze lokken.
Exposities
Leiden
LAK-galerie - tentoonstelling
Bragdon en Isik, tot eind maart
Galerie De Oude Rijn - Stille Mare,
Fer Hakkaart, pastels, tekeningen, et
sen en houtsneden, tot 11/4; dag van
11-18 uur, do tot 21 uur.
De Lakenhal - schilderyen uit eigen
bezit, rond het thema 'Leven in Lei-
n de 17e eeuw*.
Warmond
Galerie de Pomp - Dorpsstraat, Hans
Buining met kleuretsen, Piet Won-
dergem met aardewerk, t/m 21/3; The-
Groen, 'n 27 tal exposanten, t/m
31/5; woe 10-12 uur. do, za, zo 14-16
di 19-21 uur.
Het Oude Raadhuis - Dorpsstraat,
Popco Bakkers, schilderyen, Albert
Labordus, aquarellen, tot 22/3; woe,
n zo van 14-16 uur, za van 11-16
Leiderdorp
Leythenrode - Ries Kleijnen, kleuret
sen/kleuretsen met zeefdruk, dag
10-20 uur.
Noordwijkerhout
Bibliotheek - tentoonstelling Tiny
van der Sar en Marianne Koster-Har-
temink, t/m 22/3; ma, di, vr van 14-17
en 19-21 uur, do van 10-12 uur.
Wassenaar
Huize Willibrord - Paul Lamers,
houtsculptures; Béla Madai, schilde
ryen, tot 30/3; dag van 14-22 uur.
Galerie Henk de Greef - Schoolstraat
27, Mado Schoolmeesters, schilderij
en en Jeannet Veltman-Gaastra, kera
mische vormen, t/m 11/4,
Zoeterwoude
Art Gallery JVC - Piet Middelhoek,
aquarellen, t/m 2/4; ma t/m vr van 9-16
Eerlijk is vals: van de ruige Brit
ten ging op dat moment meer poë
tische zeggingskracht uit dan van
de meeste dichters. Hoewel er deze
keer minder matige poëzie werd
voorgedragen dan in 1984, was er
op dat moment toch al heel wat ta
melijk steriele studeerkamerpoë-
zie van met zichzelf tobbende jon
gemannen te horen geweest. Mis
schien zijn er op het moment iets te
veel dichters die communicatiewe
tenschappen of iets aanverwants
hebben gestudeerd, misschien ook
dat de hedendaagse Nederlandse
en Vlaamse poëzie nog iets kan le
ren van de meer aardse en directe
podiumkunsten, zoals bijvoor
beeld de popmuziek en Freek de
Jonge.
Om nog even op de kleurrijke en
tr'act door te gaan: veel indruk
maakt de zangeres Brigitte Kaan
dorp, niet alleen door haar buiten
gewoon knappe vocale toeren,
maar door haar hele naadloos in el
kaar passende en geestige optre
den, dat helaas niet valt na te ver
tellen. Vermeld moet wel worden
haar fraaie smartlap over een verlo
ren vakantieliefde uit Benidorm:
„Daar kwam ik een jongen tegen,
en liefde, een Spanjaard waar
schijnlijk". Ze zong er hartroerend
over.
Heel prachtig was natuurlijk ook
weer de donkere stem van Joost
Prinsen, die o.m. zong over een
zich miskend voelende boef en
over poep op het voetbalveld en de
kleverige problemen die dat met
zich meebrengt.
Verder moet zeker genoemd
worden het monumentale slag
werk van de drie leden van het Cer-
cle Ensemble, dat de avond open
de en later nog eens terugkwam.
Ze hadden drie gewoon grote, en
één inmens grote Japanse trommel
meegenomen.
Een suikerzoet intermezzo
kwam van de Kilima Hawaians
tussen Ischa Meyer die, gekleed als
een soort wonderlijke Tiroler
dwerg in korte broek en kniekou
sen, Duitse en Duitsachtige tek
sten liet horen, en Cees Buddingh'.
De laatste oogstte een hartelijk
applaus met nieuwe gorgelrijmen.
Voor mensen die ook al naar de
kindermiddag waren geweest gro
tendeels herhaling, en verder meer
leuk dan opmerkelijk.
Er was ook poëzie van Leidenaar
Anton Korteweg. In een kort ge
dicht gaf hij een wrange schilde
ring van zogeheten „gezinsgeluk".
Indrukwekkend was 'Tussen de
rails', over een vrouw die zich voor
de trein geworpen had. Dit gedicht
heeft de vorm van een multiple
choice-tekst waardoor het niet al
leen precies genoeg afstand
schept, maar bovendien op een
veel zinvoller manier over zichzelf
gaat dan de intellectualistische Re-
visor-poëzie waarvan we zaterdag
ook enkele staaltjes te horen kre
gen. De verzen van Korteweg, laco
niek en efficiënt, lijken eenvoudig.
Dat is een grotere verdienste dan
ingewikkeld zijn en lijken.
Het gedicht is helaas niet opge
nomen in de speciale bundel met
van iedere optredende dichter een
produkt, die ook deze keer weer te
koop was, en voor een tientje grif
van de hand ging.
Een regelrechte verrassing was
Mischa de Vreede, die heel lang
niet op poëzie-podia te zien is ge
weest. Daar hebben we, zoals nu
bleek, iets aan gemist. Zij toonde
hoe de combinatie van de woorden
en de stem van een dichter soms
een bijna magisch effect kan be
werkstelligen. Je kon een speld ho
ren vallen tijdens haar voordracht,
die toch op een ver in de nacht
gevorderd uur gehouden werd.
Lizzy Sara May deed het met
haar sociaal bewogen gedichten
eerder op de avond eveneens heel
goed. Zij werd door presentator Ed
Leeflang galant het podium op- en
afgeholpen.
Dat is altijd nog leuker om te
zien dan de 'postmoderne' Bart
Chabot. Als je hem een keer hoort
is het leuk, de tweede of derde keer
wordt het afgezaagd: het manco
van de meeste performing poets.
De in driedelig kostuum geklede
classicus Guépin presenteerde
heel andere koekjes. Zijn vertalin
gen van oud-Griekse epigrammen,
Latijnse renaissance-verzen en
Rimbaud en Appollinaire gingen
echter om vier 's nachts het ene oor
in, het andere weer uit. De harde
kern van poëzieminnaars die toen
nog over was, klapte voor herken
ning bij Rimbauds versregel „De
ochtend is verlamming". Tegen die
tijd stonden er dan ook voorname
lijk nog lege bierflesjes overeind:
de meeste luisteraars lagen al uit-
gevloerd.
AMSTERDAM (GPD) - Het Bre
dero-festival in Amsterdam heeft
het afgelopen weekeinde meer
dan 150.000 bezoekers getrokken.
De grachten rond het Amsterdam
se stadhuis bleven na de laatste
massa-scène (een dramatische ze
ventiende eeuwse terechtstelling
met 600 amateurspelers) verlaten
achter onder een dikke laag stro.
Het festival is met steun van de
gemeente Amsterdam, de provin
cie Noord-Holland, het ministerie
van WVC en sponsors georgani
seerd in dezelfde buurt waar 400
jaar geleden de dichter en toneel
schrijver Bredero werd geboren.
Festival-producent Peter Floor,
die met 16 regisseurs en ruim hon
derd Belgische medewerkers
heeft samengewerkt, is heel ge
lukkig met het resultaat. Hij zegt:
„Het oude centrum van Amster
dam vormt het mooiste decor dat
je kunt wensen. De spelers die
fragmenten van Bredero's tone
stukken speelden, hebben zo
thousiast gereageerd op het
bliek, dat wij ze af en toe moest
afremmen".
Volgens de politie heeft het B
dero-festival nauwelijks
keersproblemen opgeleverd. I
aantal Amsterdammers is v
willig in het ijskoude gracht
water gesprongen. Maar zij w
den verkleumd onmiddellijk
het droge getrokken.
AMSTERDAM - Hermine de
Graaf is in het afgelopen weekein
de in de Nieuwe Kerk in Amster
dam onderscheiden met de Geert-
jan-Lubberhuizenprijs voor lite
raire prozadebuten.
Naast een oorkonde ontving zij
voor haar verhalenbundel 'Een
kaart, niet het gebied' een bedrag
vanf 10.000,-. (foto ANP)
"La belle Hélène" van Jacques Of
fenbach, uitgevoerd door de Ned.
Operastichting m.m.v. het Promena
de Orkest. Dirigent: Jan Stulen. Re
gie: Lotfl Mansouri. Toneelbeeld:
Thierry Bosquet. Vertaling: Joop
Fransen. Gezien op 15 maart in het
Circustheater. Voorstellingen in
Amsterdam op 19, 20, 22, 24, 25, 27
maart en 21 april.
SCHEVENINGEN - Toen het
doek zich vrijdagavond rond half
twaalf definitief gesloten had,
werden de vertrekkende toe
schouwers vergast op een onver
wachte toegift. Van achter het
neerzakkende brandscherm
klonk namelijk plotseling en uit
volle borst een 'Lang zal hij le
ven', waarmee de jarige debutant
Lex Goudsmit nog eens extra in
de bloemetjes werd gezet. Het
hoorde er niet meer bij, maar het
tekende wel de sfeer van de voor
stelling, die bewees dat zelfs het
merkwaardigste allegaartje dat
ooit door de Nederlandse Ope
rastichting op de been is ge
bracht, wel degelijk tot vlot en
semblewerk in staat is. Aan deze
voorstelling van 'La belle Hélè
ne' (geen 'operette' maar een
'opéra-bouffe') werd op het to
neel behalve door 'eigen' solisten
immers meegewerkt door zan
gers uit de wereld van de lichte
muze, een speciaal samengesteld
koor, een dito balletgroep en een
schilderachtige figuratie met als
opvallend element een groep
heuse body-builders.
Dat ontsporingen desondanks
tot een minimum beperkt ble-
k De Finse zangeres Leena Kiilunen en 'operadebutant' Lex Goudsmit
ven, is zeker voor een groot deel
te danken aan dirigent Jan Stu
len, die niet alleen aan het Pro
menade Orkest de echte Offen-
bach-klank wist te ontlokken,
maar die ook de teugels naar het
toneel strak in handen hield en
er zelfs in slaagde de Franse tem
pi nauwelijks te laten lijden on
der de toch altijd wat loggere Ne
derlandse vertaling. De gebeur
tenissen op het toneel beant
woordden echter niet altijd aan
zijn intenties. De aankleding van
Thierry Bosquet en de speelse,
elegante enscenering van Lotfi
Mansouri droegen alle mogelijk
heden tot een dartel Offenbach-
festijn in zich, maar werden toch
enigszins afgeremd door de ver
taling van Joop Fransen, die niet
gespeend was van humor, maar
die toch iets te hoekig en te di
rect overkwam. Bovendien (na
deel van het werken met een bui
tenlandse regisseur) duurden de
dialogen soms eindeloos; in de
eerste akte zouden hele verhalen
geschrapt of bekort moeten wor
den, terwijl in de tweede akte het
blauwe potlood vooral in de gan-
zenbordscène gezet zou moeten
worden (maar ook in losse zin
netjes, zoals die volkomen over
bodige opmerking van Helena na
haar Venus-hymne).
Een ander nadeel van het
werken met een vertaling (Ne
derland is zo ongeveer het enige
land ter wereld, waar Offenbach
nog steeds niet in het Frans
wordt uitgevoerd) is de onmoge
lijkheid om een volledig capabel
solistenteam aan te trekken. De
Paris van Rudolf Ruivenkamp
bleef vocaal ver beneden de maat
en de koningen Menelaos en
Agamemnon (Tom Haenen en
Joep Bröcheler) kwamen eigen
lijk pas in de derde akte goed op
dreef.
Daardoor deed zich hier de ei
genaardige situatie voor, dat de
'De Ingebeelde Zieke', blijspel van
Molière. Door het Publiekstheater.
Regie: Fritz Marquardt. Decor/kos
tuums: Henning Schalier. Muziek:
Leigh Landy. Vertaling: Gerrit Kom-
rij. Met o.a.: Hans Croiset, Petra La-
seur, Catherine ten Bruggencate,
Alexander van Heteren, Porgy
Franssen, Frans Vorstman en Annet
Nieuwenhuyzen. Gezien op 16 maart
in de Stadsschouwburg in Amster
dam.
AMSTERDAM - In literaire
quizzen en tijdens literatuurexa
mens wordt vaak gevraagd naar"
de 'echte' naam van Molière en
naar de literair opvallende om
standigheden rond zijn dood.
Jean-Baptiste Poquelin stierf na
melijk kort na afloop van de vier
de uitvoering van 'De Ingebeelde
Zieke', waarin hij zelf de titelrol
had gespeeld.
Onder gastregie van de uit de
DDR afkomstige Fritz Mar
quardt heeft het Publiekstheater
dit biografische gegeven in de
voorstelling geïntegreerd: in te
genstelling tot de oorspronkelij
ke versie valt de ingebeelde zie
ke Argan aan het slot van het
stuk dood neer. Daarbij komt
nog, dat de in de epiloog uitge
sproken slotwoorden er niet om
liegen: "De mensen zijn zo on
ontkoombaar gek, dat niet gek
zijn slechts kan betekenen, gek
zijn volgens een ander soort gek
te".
Ook dit tekstgedeelte valt on
der de ingrepen, die deze bewer
king kenmerken. In plaats van
de tussenspelen met zang en
dans (die in de meeste bewerkin
gen zonder meer worden ge
schrapt) heeft men hier voor
nieuwe tussenscenes gekozen.
Het zijn door DDR-auteur Chris-
toph Hein samengestelde tekst
montages uit werken van enkele
Franse filosofen.
Ze worden gespeeld op een
spaarzaam verlicht achtertoneel,
dat zichbaar wordt, als de deuren
van de kale muur op het voorto
neel opengaan. Daar bewegen
zich in het zwarte geklede man
nen en naakte vrouwen. Deze ta
ferelen (met verschillende soor
ten muziek, waaronder een eigen
compositie van de samensteller)
hebben een van de centrale han
deling abstraherende functie en
brengen het stuk daardoor op
een hoger (filosofischer) plan. Ze
bieden fraaie beelden en roepen
de sfeer op van een droefgeestig
niet-aards hiernamaals, hoewel
de programmatoelichting van de
ruïnes van een gebombardeerde
theaterzaal spreekt.
Dood, verderf en ruïnes: het
een sluit het ander - achteraf be
zien - niet uit. In deze versie van
het Publiekstheater sterft name
lijk het personage Argan naar
analogie van Molière's dood in
het theater. Wat heeft regisseur
Marquardt daarmee bereikt? Dat
er geen vrijblijvend blijspel
wordt gespeeld met een guitige
knipoog naar het hedendaagse
publiek. Met zijn ingebeelde
ziekten heeft Argan zijn mede
mensen getirannisseerd èn is hij
door anderen, onder wie de he
ren doktoren, gemanipuleerd.
Bij die machtsmechanismen ligt
de werkelijke kwaal; die zijn niet
opgelost - daarom eindigt het
stuk (aanmerkelijk pessimisti
scher van toonzetting) met de
dood. Dat gebeurt indrukwek
kend van vormgeving: Argan
stort voorover, de muziek wordt
door het kloppen van zijn hart
bepaald en de dood wordt zicht
baar op een levensgroot cardio
gram.
De voor dit alles gebruikte
speelstijl is het best als ironische
distantie te omschrijven. Zo
wordt de rol van de belangrijke
huishoudster niet döor een koket
en grappig jong meisje gespeeld,
maar door een vrouw, die zonder
poespas alles doorziet en in
grijpt. Annet Nieuwenhuyzen
schittert in deze rol. Zowel Petra
Laseur (als Argans tweede
vrouw) als Porgy Franssen (als
de door Argan uitgekozen
schoonzoon) balanceren op de
rand van het karikaturale in hun
rolopvatting. Ze blijven aan
vaardbaar en nemen door hun
overdrijving voldoende afstand
van hun typisch blijspel-perso
nages. Hans Croiset speelt de ti
telrol zo realistisch mogelijk,
maar weet te voorkomen, dat
hieruit een echte karakterrol ont
staat.
Niet de persoon van Argan
staat namelijk centraal, maar zijn
gemanipuleer en gemanipuleerd
worden.
WIJNAND ZEILSTRA.
de Wit gehoord op zaterdag 16
maart in het restaurant bij het LAK-
theater.
LEIDEN - De uit 11 musici, 3
saxen, 3 trombones en 3 trompet
ten bestaande Herbie White
Band is te vergelijken met de
meer bekende Amsterdamse
groepen als de Instant Compo
sers Pool van Misja Mengelberg
of het Willem Beuker kollektief.
Maar zaterdagavond in het door
Hot House georganiseerde con
cert bleek deze groep duidelijk
de mindere. De nadruk ligt meer
op het uitwerken van een be
paald thema, terwijl die andere
groepen veel meer wisselende en
korte citaten uit diverse muziek
soorten nemen of ze parodiëren.
De groep is het beste thuis in
stukken van de strijdcultuur als
lied van de machtelozen en de
filmmuziek van Nino Rota bij de
film 8'/2.
Er werd begonnen met Her-
bie's tune, een herkenningsmelo
die op de wijze van een ouder
wetse band. Een beetje romme
lig gespeeld, het ritme klopte in
het begin niet helemaal met de
rest van de groep en de blazers
speelden niet helemaal gelijk of
vals. Voor het ongelijk spelen zo
als dat bij bepaalde etnische fan
fare muziek of oude New Orleans
het geval is een natuurlijke muzi
kaliteit nodig, en die ontbrak.
In de stukken voor de pauze lag
de nadruk meer op compositie
en vielen de individuele solo
prestaties nogal tegen. Een uit
zondering moet gemaakt worden
voor trombonist Judith Willem-
se, die na een introduktie van het
blazersensemble in een begrafe
nisachtig nummer een mooi op
gebouwde solo speelde. Trom
pettist Bouke Walstra viel nogal
tegen, maar hij herstelde zich na
de pauze in het nummer Roze
ladders, dat hij zelf heeft ge
schreven. Saxofonist Wladislaw
Podsana bleek over de felste
toon en een boeiende uitwerking
te beschikken. Het spel van lei
der Herman de Wit viel nogal te
gen, misschien door het gebrek
aan tegenspel. De groep is ken
nelijk in eerste instantie bij el
kaar voor het gezellig muziek
maken of als opsiering van mani
festaties dan als het brengen van
kunst met een innerlijke muzika
le bevlogenheid. Alleen de bas
sist Vincent Holslag en drummer
Andre Groen zorgden voor de
swingende en jazzmomenten in
het nummer Winterpeen.'
Een groot deel van de leden
van de groep geeft zelf een mu
ziekworkshop, zoals trompettist
Charlie Nanloye en sopraansaxo
fonist Eva Bouman. De anderen
komen voort uit een workshop.
Ze zijn niet of minder bekend als
individuele muzikanten, die in
verschillende combinaties spe
len. Waarmee de stelling wordt
bevestigd dat een goede leraar
nog geen goed muzikant behoeft
te zijn.
WILLEM WINSEMIUS
voorstelling gedragen werd doe
de onverwoestbare Lex Gouc
smit als een vlot van de tongriei
gesneden hogepriester Calchc
en de Finse zangeres Leena Ki
lunen als een lieftallige Helen
met een charmant accent. D<
voor beide rollen eigenlijk groti
re stemmen vereist zijn, wore
gezien de geleverde prestatie
evenzeer van ondergeschikt b<
lang als het feit dat de losb<
Orestes hier gespeeld wordt doe
een kwikzilveren Bill van Dijk i
plaats van de door Offenbac
voorgeschreven sopraan in joi
genskleren. Al met al was d
misschien nog geen première oi
echt enthousiast over te rakei
maar wel waren er al voldoend
positieve elementen aanwezi
om de hoop op een met elh
voorstelling stijgend niveau 1
rechtvaardigen.
PAUL KORENHO
Valter Despalj (cello) en Rona
Brautigam (piano). Werken vj
Frescobaldi, Beethoven, Schuman
Rachmaninoff en Paganini. Gehoo:
op 17 maart in de Foyer van i
Stadsgehoorzaal.
LEIDEN - Het koffieconce
van de Joegoslavische celli
Valter Despalj heeft een blijve
de indruk achtergelaten, en d
in de meest letterlijke zin: toen
de Fantasie Stücke van Sch
mann de punt van zijn cello ov
het gladde parket uitscho»
moest in de pauze enig geree
schap gemobiliseerd worden o
de vloer van een klein gaatje
voorzien als steunpunt voor zi
instrument. Een hele gerustst
ling voor degenen die voora
zaten en het onheil al hadd
zien aankomen, voor Despalj e
klein incident dat hem overige
niet merkbaar in zijn concent;
tie stoorde.
Belangrijker is de muzikale
druk die zijn recital achterliet,
deze was evenals bij zijn opt
den vorig jaar mei in de Kap
zaal overweldigend. De Tocc;
van Frescobaldi in een zeer ge
mantiseerde uitvoering riep n
niet de herinnering wakker a
het meesterlijke spel van toi
maar naarmate het program]
vorderde ontplooide hij zi
meer en meer. De Zauberflc
variaties van Beethoven gaver
meer kansen aan de muzikale
artistieke aspecten van zijn sp
waarin vooral zijn zeer gesc!
keerde toon, van super ontsl
mig en warmbloedig tot int»
en verinnerlijkt, het oor stre
Een hoog-romantisch werk
de Fantasie Stücke van Sc.
mann is hem dan ook op het
geschreven. Elke muzikale
en elke noot daarin is gelat
met betekenis zonder dat dit
natuurlijke voortgang of spoi
niteit belemmert.
Geen wonder dat de uitvoer
van de grote Sonate op. 19 1
Rachmaninoff na de pauze i
zijn rijkdom aan in alle de
voortstuwende melodieën
magistrale werd, en als indr
wekkende muzikale belevt
door het zeer talrijke pub!
werd gewaardeerd met een la
durig en nadrukkelijk appl;
Dit alles was niet mogelijk
weest zonder de perfecte begt
ding van Ronald Brautigam,
ideale gelijkgestemde pari
die hem opving, steunde en v
nodig in een gelijkwaardige
loog met hem trad. De Bravo
variaties op een thema van I
sini uit te voeren op één si
van de hand van Paganini
als compositie èn als uitvoe
slechts in de schaduw staan
het vooraf gaande.
MIES ALBAF
Leprozen-bedelaars in Amsterdam,
de vele straatscènes tijdens het Bredero-festival.
