Mori moest lang
wachten op erkenning
'Bittere
kruid' niet
in beroep
AFGELAST
Kunstenaars
adviseren
opschorting
staatsprijzen
Kunst
te
kijk
Spring Dance festival met veel Franse dans
De Bange Duivel: spanning en
schoonheid van ijzerplastieken
Klassieke Griekse muziek maakt geen grote indruk
Turks theater Ongören in De Waag: taalbarrière te hoog
DONDERDAG 14 MAART 1985
KUNST
PAGINA 25
Japanse kunstenaars zijn op hun best binnen traditionele technieken. In echt vrije grafiek
blinken ze niet uit. Yoshitoshi Mori is zeker geen uitzondering hierop. Pas in het laatste deel van
zijn carrière is hij meer dan een bedrijvig handswerkman, en verdient zijn werk de grote K van
kunst.
Als iets onmiddellijk opvalt
in het werk van Mori, dan is
het wel het plezier waarmee
het gemaakt is. Wanneer ik
hem opzoek in zijn woning
atelier in een van de weini
ge bewaard gebleven oude
wijken van Tokio is hij aan
het werk, en als het tijd is
om op te stappen maakt hij
voor ons uit de losse hand
een schets van een Japanse
schone. Hij zit er zichtbaar
bij te genieten.
door
Ruud Kreutzer
Mori-san is inmiddels 87 jaar, maar
weet van geen ophouden. Hy is
drukker dan ooit en Zit vol nieuwe
ideeën voor als hij klaar is met zijn
huidige opdracht. Mori is aangewe
zen om een serie prints te maken
ter ere van het festijn in de wereld
van het Kabuki-theater dat slechts
één keer per generatie plaatsvindt.
De door Mori-san toegepaste sten
cildruktechniek is zo goed als on
bekend in Nederland. Van een te
kening snijdt hij twee sjablonen
van speciaal papier, één van de
zwarte lijnen en één van de in te
kleuren vlakken. De inktzwarte lij
nen zijn zo breed, dat het een
beetje doet denken aan een kin-
derkleurblok. Daarom is het zo ra
zend knap dat er zoveel beweging
en bijna tastbare menselijkheid in
zijn print te zien is.
Een reis naar Europa, op zijn ze
ventigste, was het keerpunt in zijn
leven, zegt hij zelf. Hij bleef er bij-
na een jaar, de meeste tijd in Span-
.je en andere mediterrane landen.
„Wat me het meest opviel, was dat
oudere mensen daar zich nog echt
mooi aankleden. Ik dacht eigen
lijk, als je oud bent, kun je geen
plezier meer maken. Gewoon leuk
praten of zelfs een beetje flirten
met jongere vrouwen. Toen ik te
rugkwam, besloot ik dat ik geen
oude man meer wilde zijn".
De frisse inspiratie is terug te
vinden in twee series prachtige
prints, die zijn gebaseerd op oude
Japanse vertellingen. De thema's
blijven traditioneel, bijna nostal
gisch. Hoewel het leven in Japan in
het begin van deze eeuw hard en
moeilijk was, denkt Mori met een
Exposities
Leiden
Lak-galerie - tentoonstelling van
Bragdon en Isik, tot eind maart
Galerie De Bange Duivel - Rijndijk
straat 4, werken van Lydia Luyten en
Dave van Rijk, t/m 31/3; do 20-22 uur,
za en zo 13-17 uur.
Bistro Malle Jan - pasteltekeningen
'strandstoelen' van Marian Visser, t/m
31/3.
Galerie De Oude Rijn - Stille Mare,
Fer Hakkaart, pastels, tekeningen, et
sen en houtsneden, tot 11/4; dag van
11-18 uur, do tot 21 uur.
De Lakenhal - schilderijen uit eigen
bezit, rond het thema 'Leven in Lei
den in de 17e eeuw'.
Warmond
Galerie de Pomp - Dorpsstraat, Hans
Buining met kleuretsen, Piet Won-
dergem met aardewerk, t/m 21/3; The
ma Groen, 'n 27 tal exposanten, t/m
31/5; woe 10-12 uur. do. za, zo 14-16
uur, di 19-21 uur.
Het Oude Raadhuis - Dorpsstraat,
Popco Bakkers, schilderijen, Albert
Labordus, aquarellen, tot 22/3; woe,
do en zo van 14-16 uur, za van 11-16
Leiderdorp
Leythenrode - Ries Kleijnen, kleuret
sen/kleuretsen met zeefdruk, dag van
10-20 uur.
Noordwljkerhout
Bibliotheek - tentoonstelling Tiny
van der Sar en Marianne Koster-Har-
temink, t/m 22/3; ma, di. vr van 14-17
en 19-21 uur, do van 10-12 uur.
Wassenaar
Huize Willibrord - Paul Lamers.
houtsculptures; Béla Madai, schilde
rijen, tot 30/3; dag van 14-22 uur.
Zoeterwoude
Art Gallery JVC - Piet Middelhoek,
aquarellen, t/m 2/4; ma t/m vr van 9-16
volle operatie stelt hem in staat
toch weer door te gaan met zijn
kunstzinnige arbeid, en nieuwe
plannen te maken.
Tijdens ons gesprek laat hij een
paar schetsen zien voor nieuwe
prints, die laten zien dat hij niet
stilstaat in zijn ontwikkeling. Ze
zijn minder gestileerd en ook wat
gedurfder. De volgende tentoon
stelling is al in de maak.
De huidige tentoonstelling is
van 28 maart tot 12 mei in het Mu
seum van Land- en Volkenkunst
in Leiden te zien. Waarna van 29
juni tot 27 juli in de Kunstgalerij
Loohem te Lochem, van 9 augus
tus tot 29 september in het Vol
kenkundig Museum Gerardus de
Leeuw in Groningen en van 19 ok
tober tot 15 december in het ge
meentemuseum in Helmond.
AMSTERDAM (ANP) - Filmpro
ducent Rob Houwer en de schrijf
ster Marga Minco hebben overeen
stemming bereikt over een tekst,
die aan het begin van de speelfilm
'Het bittere kruid' - naar een boek
van Minco getoond zal worden.
Dit heeft de filmmaatschappij van
Houwer gisteren bekendgemaakt.
Marga Minco vindt dat de film een
vertekend beeld geeft van het
boek, maar de president van de
Amsterdamse rechtbank bepaalde
in een door de schrijfster aange
spannen kort geding, dat de film
niet gewijzigd hoefde te worden.
Wel moesten beide partijen het nog
eens worden over een begeleiden
de tekst.
Zo'n akkoord is er nu, en hoewel
Houwer en de schrijfster van me
ning blijven verschillen, zien bei
den af van een hoger beroep tegen
de uitspraak.
LEIDEN - De voorstelling van Her
man Pieter de Boer en Lenny
Kuhr, vanavond in de Leidse
schouwburg, gaat niet door. Dit
wegens ziekte van begeleidend
muzikant Freek Dikke.
De 87-jarige YöShitoshi Mori.
AMSTERDAM (ANP) - De Fede
ratie van Kunstenaarsverenigin
gen heeft het parlement in een
„open advies" voorgesteld alle ac
tiviteiten rond staatsprijzen te
staken tot medio 1986. De beschik
bare budgetten, ook de 10.000 gul
den van de P.C. Hooftprijs 1984,
zouden gereserveerd moeten wor
den. De staatsprijzen kunnen met
terugwerkende kracht alsnog
worden uitgereikt als „het poli
tieke klimaat een herstel van nor
male verhoudingen tussen het
kunstenveld en de minister van
cultuur weer mogelijk maakt", al
dus de federatie.
Zij acht de relatie met minister
Brinkman ernstig verstoord sinds
Tot half 1986
die weigerde de staatsprijs voor
de Letterkunde (P.C. Hooftprijs)
toe te kennen aan Hugo Brandt
Corstius. Er is daardoor volgens
de federatie een onwerkbare si
tuatie ontstaan. Zij heeft er be
grip voor dat de commissie lette
ren van de Raad voor de Kunst en
de jury's voor de staatsprijzen
poëzie en jeugdlectuur besloten
hun werkzaamheden uit protest
te staken.
De federatie noemt een alterna
tief voor het geval Eerste en
Tweede Kamer haar reserverings-
voorstel niet wenselijk achten.
Voorgesteld wordt dan een Fonds
voor de Staatsprijzen op te rich
ten dat de jury's samenstelt. Dit
fonds - financieel gevoed door het
rijk - beslist over de prijstoeken
ning. De minister wordt uitgeno
digd om de prijzen uit te reiken.
Schilderijen van Mado Schoolmeesters
en keramische vormen van Jeannet
Veltman-Gaastra zijn vanaf zaterdag te
zien bij Galerie Henk de Greef in Wasse
naar. Mado Schoolmeesters is een doch
ter van de Belgische beeldhouwer Jan
Schoolmeesters. Zijn werk is van grote
invloed geweest op haar monumentale
stijl van schilderen. Ze woont sinds kort
in Voorschoten. Jeannet Veltman-Gaa
stra heeft een beroepsopleiding potten
bakken en keramiek gevolgd. Ze han
teert een vrije vormgeving en laat zich
inspireren door fantasieën over buiten
aards leven.
Het werk van Mori heeft vaak volksvertellingen als motief. (foto gpd»
zekere weemoed terug aan Shita-
machi, letterlijk 'benedenstad', het
oude Tokio. Hij legt het vast in
kleurige tekeningen van festivals,
handwerkslieden, Kabuki-acteurs
en portretten. Zijn portretten zijn
bijna altijd vrouwen, zoals een paar
juweeltjes van karikaturen van
nukkige oude vrouwen, die helaas
niet zijn opgenomen in de selectie
die in Nederland te zien is. Maar
gelukkig staan ze wel in de zeer
mooie catalogus.
Het heeft erg lang geduurd voor
dat Yoshitoshi Mori in eigen land
erkenning vond. Japan maakt het
eigenzinnige kunstenaars niet al-
tijd even gemakkelijk. In 1962
kreeg Mori hooglopende ruzie met
LEIDEN - In Utrecht wordt
nedemdSUtot ™nd Nationaal" Ij*-»* zatCTda? 30
kunstbezit". De inmiddels overle-
maart weer 'Spring Dance' gehou
den, een festival in vier theaters
met moderne dans, mime en bewe-
Hnt 3. I gingstheater van over de gehele
den Serizawa vond dat Mori te veel
techniek, en dat
breuk met de kunstenaarsorgani
satie waar beiden lid van waren.
Pas in 1982 werd Mori voorge
dragen voor het lidmaatschap van
het Japanse Print Genootschap,
een jaar voordat zijn gezichtsver
mogen snel achteruitgaat door
staar aan beide ogen. Een succes
wereld. Veel
groepen zijn voor het eerst in ons
land te zien.
Evenals vorig jaar is ook dit keer
de Franse dans opvallend goed
vertegenwoordigd. Het Theatre du
Mouvement brengt 17 maart twee
mimografieën in de Stadsschouw
burg. Studio DM brengt 22 en 23
maart een mengeling van Japanse
Buto-dans en westerse dans in Te-
jater Kikker. Compagnie de danse
L'esquisse komt met twee voor
stellingen, waarvan de eerste op 26
en 27 maart in de Blauwe Zaal te
zien is en de tweede op 28 maart in
't Hoogt. Compagnie Cré-Ange
brengt 29 en 30 maart een op Pinter
geïnspireerde produktie in Tejater
Kikker.
Veelbelovend is ook het aandeel
uit de Verenigde Staten. Karole Ar-
mitage, een jonge, toonaangevende
choreografe is 15 en 16 maart te
zien in 't Hoogt. Ellen Fisher komt gelsman Laurie Booth solo's in 't
uit New York en combineert dans Hoogt. Ook uit Engeland komt de
met kleine objecten. Zij maakte al theatergroep Hesitate Demon-
vaker toernees door Nederland en strate, 24 en 25 maart te zien in 't
treedt op 16 en 17 maart op in Teja- Hoogt. 'Hyena', de nieuwe produk-
ter Kikker. Elisa Monte komt met tie van de Belg Mare Vanrunxt,
haar groep op 18 maart in de Stads- wordt 21 en 22 maart gespeeld in 't
schouwburg en Ron Bunzl is 19 Hoogt.
maart in 't Hoogt te zien. De van Uit eigen land tenslotte in het
oorsprong Amerikaanse mimespe- avondprogramma Foltz Co, op
Ier Daniël Stein treedt 20
maart op in de Blauwe Zaal.
De Canadese Julie West is 29 en
30 maart te zien in de Blauwe Zaal.
Op diezelfde dagen geeft de En-
15 en 16 maart in de Blauwe Zaal.
Nederlandse mimers en mime-
groepen als Naomi Duveen, Pris
ma Theater en bewegingstheater
DIN geven middagvoorstellingen.
Expositie van Lydia Luyten en Dave
van Rijk in Werkplaats De Bange
Duivel, Rijndijkstraat 4. Tot en met
31 maart. Geopend: do. van 20-22
uur; ra. en ro. van 13-17 uur.
LEIDEN Wie in deze dagen de
kunstenaarswerkplaats De Ban
ge Duivel binnentreedt, zal in de
hal stuiten op een stellage waar
aan twee grote ijzeren platen
hangen, keurig naast elkaar. De
platen vormden eerst één geheel,
dat bij de opening van de nieuw
ste Bange Duivel-tentoonstelling
door kunstenaar Dave van Rijk
met een snijbrander in tweeën
werd gesplitst.
Zo ontstonden een soort klap
deuren, waardoor de eerste be
zoekers naar binnen werden ge
nood. Een originele manier van
openen, die daarenboven een vi
sueel interessant object oplever
de. De inwerking van de snij-
brand en van vocht bezorgde de
platen fantastische, kleurige pa
tronen, vergelijkbaar met het
geen gemarmerd papier in oude
boeken ons toont.
Van deze Dave van Rijk, die in
1980 afstudeerde aan de Bossche
Kunstacademie, is op de ten
toonstelling verder een zestal
grote ijzerplastieken te zien. Het
gaat om meer of minder geab
straheerde mensfiguren die op
gebouwd zijn uit aaneengelaste
strippen en stangen van metaal,
alles onbeschilderd. De meer
realistische hieronder - 'Figuur
IV', 'Ruimte', 'Openbaar' en
'Veer' geheten - tonen levens
grote, atletische figuren vol
spanning en schoonheid. Ze
doen denken aan de lege figuren
op De Chirico's metafysische
schilderijen, en ook aan om
zwachtelde 'invisible men'. Men
selijke lichaamskracht, samen
gebald in knap geconstrueerde
ijzeren spierpoppen. Over zijn
keuze voor ijzer zegt Dave: "Het
is geen dood materiaal, ijzer
'leeft', met de omgeving, corro-
deert naar gelang de vochtig
heidsgraad, verandert van patina
en wordt elk volgend moment,
net als de mens, een beetje ou
der. "Wie de moeite neemt om
even naar de achtertuin van de
galerie te lopen, kan waarnemen
wat er met zo'n ijzeren beeld ge
beurt wanneer er enige regen
buien overheen gaan.
Van Rijk maakte ook twee veel
abstractere, sterk gedeformeerde
figuren, getiteld 'Ram' en
'L'homme insparant' (dit laatste
woord komt in mijn woorden
boek niet voor). Verder een aan
tal tekeningen van hem, waaron
der krachtig uitgevoerde ontwer
pen voor de plastieken.
Mede-exposante Lydia Luy
ten, die haar opleiding genoot
aan de Haarlemse 'Driesprong',
toont een groot aantal aquarellen
naar bloemen en landschappen.
Bonte en levendige werken, die
echter in het algemeen allesbe
halve opvallend zijn in hun soort.
Een gunstige uitzondering vormt
het bewerkelijke, 'Roppie': een
interessant stilleven met bloe
men, een bureaulamp en een kat
(Roppie).
Opmerkelijker zijn de fantasie
volle, soms surrealistisch aan
doende werfjes in gemengde
technieken (vooral waterverf)
met mens- en dierfiguren. Speel
se, illustratief vormgegeven
droombeelden vol kleur, met
vliegende mensen, naakte men
sachtige dierfiguren, en meer
van die fantastische toestanden.
De actualiteit wordt door Luyten
niet buitengesloten, getuige haar
werKjes 'Pausbezoek' en 'ADM'.
Zij is met dat aquarelleren nog
niet zo lang bezig. Tot voor een
jaar heeft Luyten zich vooral met
wandkleden beziggehouden. Op
de expositie is die textiel-kant
van haar ook vertegenwoordigd,
en wel met een applicatie ('Gal
gewater') en met een buitenge
woon fascinerend kamerscherm.
ANTOON ERFTEMEIJER
r 'Figuur IV', ijzerplastiek van Dave van Dijk.
Recital door de Griekse pianiste Ma
ria Kanatsouli met werken van Ka-
lomiris, Schuman, Konstantinides
en Liszt. Intermezzo door de fluitiste
Regina van Suchtelen en de gitariste
Inez SchefTer met drie Griekse dan
sen. Gehoord op 13 maart in de Ka
pelzaal in Leiden.
LEIDEN - Onder de ütel
'Schijnwerpers op Griekenland
en Kreta' opende gisteravond in
de Kapelzaal de Griekse pianiste
Maria Kanatsouli de stoet van
festiviteiten die K&O dit voor
jaar rond de cultuur van het oude
Hellas organiseert. Een boeiend
festival waar in de maanden
maart en april naast muziek en
poëzie ook de beeldende kunst,
dans en de Olympische spelen
uit de antieke wereld centraal
zullen staan.
Hoewel de Griekse volksmu
ziek met zijn prachtige cadansen,
wijdse melodieën en haast Oos
terse mystiek uitermate boeiend
genoemd mag worden, lagen de
klassieke werken uit dit land gis
teravond duidelijk minder in het
Noordeuropese gehoor. Kenne
lijk heeft Griekenland geen Vèn
Beethoven, Bartok of Grieg in
huis gehad om deze indrukwek
kende cultuur op mondiale wijze
te vertalen. Zoals bleek in de
structuurloze, zeer fragmenta
risch opgebouwde Ballade van
Manolis Kalomiris. Terwijl ook
de wat sfeervollere, melodieuze
dansen van Yannis Konstantini
des - hoewel gevoelig en ge
nuanceerd door de pianiste Ka
natsouli neergezet - om die re
den een pretentieloze indruk
maakten.
Een charmant intermezzo
bleek daarna het jeugdige duo
Regina van Suchtelen (fluit) en
gitariste Inez Scheffer in de fris
se uitvoering van drie folkloris
tisch getinte Griekse dansen,
waarbij het expressieve en hel
dere fluitspel van de veertienjari
ge studente Grieks naast de mo
notone fraaie cadans van de vijf
tienjarige gitariste veelbelovend
klonk.
Het warme en beeldende talent
van de Atheense pianiste Maria
Kanatsouli kwam pas goed tot
uitdrukking tijdens haar sublie
me en prachtig genuanceerde
vertolking van Franz Liszts
twaalfde Hongaarse Rapsodie.
Terwijl de twee sprankelende en
gloedvolle toegiften van Liszt en
Chopin diepe indruk achterlie
ten. Maar eigenlijk duurde dit re
pertoire veel te kort.
ANNEKE VAN VLIET
'De Keuken der Rijken' door Turkse
theatergroep Ongören. Gezien op 13
maart in het Waaggebouw.
LEIDEN - Het is een merkwaar
dige gewaarwording om twee
uur lang naar een toneelstuk te
kijken, waarvan je letterlijk geen
enkel woord kunt verstaan. Als
een van de manifestaties, die de
ze maand in het Waaggebouw
worden gehouden, bracht name
lijk gisteravond de uit Amster
dam afkomstige theatergroep
Ongören in het Turks een stuk
van de schrijver Vasif Ongören.
Er was dus sprake van een taal
barrière, die bij de thematiek en
de manier van spelen van dit ge
zelschap zo onoverbrugbaar
groot bleek te zijn, dat een per
soonlijke beoordeling van het
stuk 'De Keuken der Rijken' ge
woon onmogelijk is.
Wat nog wel duidelijk wordt, is
de invloed van het Brechtsche
theater, dat al eens eerder op het
repertoire van dit gezelschap
heeft gestaan. Theatergroep On
gören heeft een politiek-sociale
boodschap en probeert die met
episch theater a la Brecht op het
toneel te brengen. Zo treedt het
hoofdrol-personage, de kok
meester Lütfü, als verteller op en
legt het publiek aan het eind van
de avond een vraag voor: moet
hij als kok voor Kerim Bey wel of
niet blijven werken?
Maar die vraag is eigenlijk al
beantwoord, doordat aan het be
gin van de voorstelling verteld
wordt (weer dat 'epische' aspect),
dat hij na twintig jaar zijn ontslag
heeft genomen. Het stuk wordt
dus terugblikkend gespeeld om
kennelijk aldus een bewustwor
dingsproces op gang te brengen.
Het stuk speelt ten tijde van de
arbeidersopstand van 1970 in
Turkije, die leidde tot de staats
greep in 1971. Of er verwijzingen
zijn naar de huidige situatie van
Turken in ons land, wordt niet
duidelijk. Door middel van dia
projectie wordt regelmatig in het
Nederlands een samenvatting
Natuurlijk blijft dat een
hulpmiddel, zeker ge
zien het nogal ingewikkelde ver
haalgegeven en de summiere
toelichting en achtergrondinfor
matie in het programmastencil.
In hoeverre dit gezelschap hier
bij professioneel te werk gaat, is
echter niet te zeggen. Op een ge
geven moment bijvoorbeeld
wordt er onderdrukt gelachen.
Hoort dat bij de tekst of is het
gewoon 'schmieren'' geweest?
De vormgeving had nog iets
opmerkelijks. Door met het to
neelbeeld overeenkomende dia-
worden het begin en
van de verschillende
bedrijven aangekondigd; een ei
genzinnige vondst. Helaas boden
ook de reacties van het publiek
weinig of geen steun bij het be
grijpen van het stuk: er waren
nog geen twintig toeschouwers.
WIJNAND ZEILSTRA.
