'Een tekst is maar een tekst'
Dichter Huub Oosterhuis zou sommige 'kerkliedjes9 nu anders schrijven
ZATERDAG 9 MAART 1985
GEESTELIJK LEVEN
PAGINA 11
LEIDEN - "Je moet nooit iets zingen wat
niet voor het geheel toegankelijk is. Maar
dat geheel moet zich wel willen inspannen
om er zo mogelijk toegankelijk voor te
worden".
Dat zegt een man die vele tientallen nieu
we kerkliederen op zijn naam heeft staan
en wiens verzen zowel in rooms-katholieke
als in protestantse kring een van de eerste
plaatsen hebben weten te veroveren in de
hedendaagse liturgische Top-Tien. Huub
Oosterhuis, de 51-jarige rooms-katholieke
theoloog-dichter, gehuwd priester, nu
voorganger van de Amsterdamse Studen-
tenekklesia.
Hij was, op uitnodiging van de werk
groep 'liturgie', een avond bij de oecume
nische geloofsgemeenschap in de Leidse
Merenwijk om met vele geïnteresseerde
kerkleden (een grote zaal vol!) te praten
over het lied in de kerkdienst.
In de Merenwijk gebruiken ze het Lied
boek voor de Kerken en de Randstadbun
del naast elkaar. Het Liedboek bevat vijf
tien liederen van Oosterhuis, de Randstad
bundel een veelvoud daarvan. Daarnaast
zijn er nog andere bundels in omloop met
teksten van hem. Oosterhuis kan relative
ren, meer dan sommigen van zijn bewon
deraars, voor wie een gemeente dan pas
eigentijdse kwaliteit heeft als de favoriete
dichter geen zondag op het repertoire ont
breekt. Zelf heeft hij het, als het over zijn
eigen teksten gaat, regelmatig over 'lied
jes'.
Vorig jaar verscheen er een boek van Oos
terhuis - 'Gebeden en psalmen' - met J.ek-
sten die eerder werden gepubliceerd in de
bundels 'Bid om vrede' (1966), 'Hoe ver is
de nacht' (1974) en 'Dan zal ik leven' (1976),
en een groot aantal nog niet eerder uitge
geven gebeden en vertalingen van bijbel-
fragmenten. Alleen van 'Bid om vrede' is
in dit boek de oorspronkelijke opbouw ge
handhaafd. Niet alleen werden de teksten
uit de andere bundels opnieuw geselec
teerd en gerangschikt, ook zijn de meeste
van vóór 1976 'gerenoveerd' een kwalifi
catie van de dichter zelf - en alle voorbe
den herschreven en 'bij de tijd' gebracht.
Oosterhuis' vooraanstaande
plaats in de liedboeken neemt
niet weg, dat velen binnen de
kerk nogal moeite met hem heb
ben, en wel om zeer uiteenlopen
de redenen. De een vindt hem
verouderd, zowel in zijn gods
voorstelling als in zijn geestelijke
taal, de ander onbegrijpelijk en
vaag, vooral in bepaalde 'al te' li
teraire verzen, waarin soms het
woord 'God' niet eens voorkomt.
Oosterhuis bekent, dat hij in
sommige gevallen nu anders zou
schrijven dan zo'n vijftien a twin
tig jaar geleden. "Ook ik heb een
ontwikkeling doorgemaakt. Dat
wil niet zeggen dat ik teksten die
ik toen heb geschreven verwerp
of verloochen. Maar....een tekst
is maar een tekst. Hij ontstaat op
een bepaald moment. Zo heeft
iedere tekst zijn betrekkelijk
heid. Er zijn er die beter uit de
roulatie genomen kunnen wor
den. Ze zijn ontsproten aan ge
voelens die nu min of meer vöor-
bij zijn".
'Vaag geouwehoer'
Een paar voorbeelden.
Van het lied 'Ik ben de wijn
stok' (381 in de Randstadbundel)
zegt Oosterhuis bij nader inzien,
dat het géén goed lied is. "Het is
een van mijn allereerste liedjes.
Er zitten wel een paar kwalitei
ten in, maar de tekst bevat een
vanzelfsprekend gemak, waar ik
niet meer achter kan staan. Een
argeloosheid die misleidend kan
zijn. Bovendien is het rijm
dwangmatig en oubollig. Ja, ik
raad dit lied nu toch wel af'.
In latere bundels is het 'liedje'
dan ook niet opgenomen.
Lied 400 in de Randstadbundel
(geschreven in 1962) heeft Oos
terhuis 'op beslissende punten'
herzien. Daarin staat bijvoor-
door
S. J. de Groot
beeld, dat mensen zónen heb
ben. "Maar ze hebben ook dóch
ters. En het is de geest van de
Schrift dat niémand wordt uitge
sloten".
De regels "Bomen moeten
sterven, maar misschien de men
sen niet" beschouwt de dichter
nu als 'vaag geouwehoer'. Hij
heeft er dit van gemaakt: "Bo
men zullen sterven, maar zo ster
ven mensen niet". En daarmee
bedoelt hij: zó restloos, zó toe
komstloos komen mensen niet
aan hun eind.
In lied 487 van het Liedboek
("De Heer heeft mij gezien
zou Oosterhuis in de voorlaatste
regel van het eerste couplet het
woord 'overmacht' niet meer ge
bruiken. ("Zo komt Hij steeds
met stille overmacht, en zo
neemt Hij voor lief mijn onver
mogen"). "Overmacht", zegt hij
nu, "desoriënteert".
Dat lang niet iedereen het laat
ste gezang van het Liedboek zal
vatten, daar kan Huub Ooster
huis helemaal in komen.
"Gij zijt voorbijgegaan,
een voetspoor in de zee.
Gij zijt te ver gegaan,
Gij zijt een mens te veel.
Gij zijt voorgoed, Gij zijt
verborgen in uw God.
Geen stilte spreekt U uit,
ondenkbaar is uw dood".
Nogal ondervoed
Toch is het zijn ideaal, liederen
te maken die het 'verhaal van de
Schrift' zo scherp mogelijk vol
gen en in het licht stellen. "In de
marge van het bijbelverhaal, uit
het materiaal van bijbelse woor
den en beeldspraak, en in de
trant van de psalmen".
Als Oosterhuis bij kerkmensen
de kritiek oproept, dat hij in zijn
liederen de duidelijkheid van het
bijbels gehalte nogal onderge
schikt maakt aan de literaire
vorm, dan neemt hij graag de
moeite om door uiteenrafeling
van het genoemde lied zijn oppo
nent het tegendeel te laten zien.
"Maar men moet wel beden
ken, dat de God van wie de liede
ren spreken de God is van de
Schrift en niét van een bepaalde
kerk of traditie. De taal van de
Schrift is niet dezelfde als die
van de officiële documenten en
formulieren of van de theologi
sche uiteenzettingen en com
mentaren. De manier waarop de
bijbel spreekt over God en mens,
leven op aarde, de zin van het be
staan, vrede en gerechtigheid is
ook niet zomaar gelijk aan onze
gangbare kerkelijke taal". Dat
onderscheid aan te voelen en te
leren kennen vraagt een voortdu
rend ingroeien in het taaleigen
van de Schrift".
Sommigen knappen af op het
'al te literaire karakter van Oos
terhuis' verzen.
De dichter daarover: "Wij zijn
nogal ondervoed in het beleven
en herkennen van literatuur. Een
liedje wordt je niet zómaar eigen.
Het vraagt een bijzonder soort
aandacht, trainig, toewijding,
concentratie, inleving in de taal
van de verbeelding. Wij zijn dat
ontwend door de sleetse taal die
we dagelijks horen, lezen en ge-
Huub Oosterhuis'Een liedje wordt je niet zómaar eigen'... (foto Holvast)
bruiken. Je moet je willen ver- flr»H 'iii'
diepen in de Schrift om het eige- ^uu 10 J V
de lieddichter op het
spoor te komen. De tekst is, als
het goed is, toch niet zó literair
dat hij het zicht op de Schrift zou
belemmeren, laat staan verduis
teren. De gemeente moet zich
weljrn het lied kunnen herken-
Dat betekent voor een geloofs
gemeenschap dus flink oefenen.
Ook in geduld.
Oosterhuis: "Zeker, het is ook
een proces van herscholing en
van uitzuivering van vroegere
beelden. Opbouw en inhoud van
de liturgie hebben alles te maken
met je opnieuw oriënteren op de
Schrift".
"Het wegdoen van oude liede
ren is niet maar een zaak van ac-
tualistisch bezig willen zijn. De
liederenschat van eeuwen staat
grotendeels in een taal die wei
nig verstaanbaar en herkenbaar
is. Vaak een ingewikkelde, reto
rische beeldspraak, nauwelijks
invoelbaar".
In sommige van zijn liederen
komt 'God' niet voor.
Dat doet Oosterhuis soms met
opzet, "omdat het woord god in
onze omgangstaal tot pasmunt is
geworden". "Daardoor is het
beeld dat wij van God hebben
vaak heel iets anders dan de bij
bel bedoelt. Het is meer een god
sidee. Je moet als gelovigen ei
genlijk eerst afspreken wat je
precies bedoélt als je het over
God hebt, en de liederen die je
dón gaat zingen dóóraan meten".
Oosterhuis duidt in bepaalde
liederen God met 'jij' aan. Zoals
in dit tafelgebed:
"Naam die geen naam is
jij leve hoog
dit huis zij vol van jouw stem
onze ziel zij vol van jouw stem
ons lichaam zij vol van jouw
licht
jouw naam is de weg die wij
gaan".
Er zijn mensen die dat niet
over de lippen kunnen krijgen.
Ze vinden het te alledaags, zelfs
oneerbiedig.
Oosterhuis zelf verkiest het 'jij'
als het over God gaat, al kan hij
zich de weerstand op dit punt
goed voorstellen.
"Ik beroep mij op het eigen
idioom van de Schrift. De Schrift
heeft geen woord voor ons 'gij'.
'Jij' drukt directheid uit. De in
tensiteit van de communicatie.
Het is voor mij de meest adequa
te aanspreekvorm. Maar ik zal
niet zeggen dat het zo moét. Het
is een mogelijkheid omj uitdruk
king te geven aan wat beslissend
is in je godservaring. En dan kan
de eerbied toch nooit zoek zijn".
Maar de bijbel in de omgang
staal ('Groot Nieuws') vindt in de
theoloog-dichter Oosterhuis
geen pleitbezorger. Integendeel.
"Die bijbel is een vergissing.
Het is allemaal heel goed be
doeld. Maar de bijbel is geen
boek zoals elk ander boek. Hij is
niet in de omgangstaal geschre
ven. Het is een verzameling boe
ken van heel lang geleden, die al
lemaal weer anders zijn. Een im
mens oud boek, uit een heel an
dere cultuur. Met een ingewik
kelde en uiterst verfijnde ge
schiedenis".
"Je moet al je intuïtie, gevoe
lens en talenten naar boven ha
len om de poëzie ervan te kun
nen verstaan. Daarom moet hij
ook gelezen worden in de ge
meente en in het leerhuis. Het is
een boek dat typisch de indivi
dualiteit van de mens door
breekt. Je kunt het niet lezen en
begrijpen op je eentje. Omgaan
met de Schrift veronderstelt
communicatie. Een leerproces,
dat een leven lang duurt".
Sinterklaas
En kinderbijbels?
Oosterhuis is er beducht voor.
"Sinterklaasverhalen verliezen
op den duur hun geloofwaardig
heid. Als we bijbelverhalen op
dat niveau gaan brengen, ben ik
bang dat ze later hetzelfde lot
zullen ondergaan".
In totaal heeft Oosterhuis zeg
ge en schrijve drie liederen voor
kinderen gemaakt. Waarom zo
weinig?
"Ach, kinderen vallen niet
dood van liedjes die ze niet zo
goed kunnen begrijpen. Ze kun
nen het volwassen lied echt wel
meezingen".
Op die avond in de Merenwijk
was er, na deze nogal boude be
weringen van de theoloog-dich
ter over 'Groot Nieuws' en 'kind
en bijbel', geen tijd meer voor
verdere discussie. Maar Ooster
huis leek bereid er nog eens voor
terug te komen. Getuige de vra
gen die zijn blijven liggen kan hij
dan op geduchte tegenspraak re
kenen.
Marekerk 10 dr. Meyers, 5 ds. Christ,
Eek en Wiel;
Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds. Veen-
stra;
Oecumenische geloofsgemeenschap De
Regenboog (Merenwijk) 9.30 ds. Horten-
sius, 11.15 ds. Hortensius en pastoor v.
Well;
Bethlehemk. (Driftstr.) 10 ds. v. Achter
berg, opendeurdienst, mmv 'Dawwa-
giem', Voorschoten;
Bevrydingsk. (Montgomerystr.) 10 en 5
ds. Rietveld;
Vredesk. (Burggravenl.) 10 mevr. ds. De
Mey;
Waalse kerk (tydelyk Rapenburg 6)
10.30 ds. Ribs;
jeugdkapel Vredeskerk 10;
jeugdkapel Bevrijdingskerk 10 hr. H.
Karstens.
Wyk 'Stevenshofzie na Geref. Kerk.
Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15 ds.
Bovenberg;
Diakonessenhuis 10.30 ds. v. 't Hof;
Endegeest zie Oegstgeest.
Geref. Kerk Vredeskerk zie herv. gem.;
Petrak. (Surinamestr.) 10 dr. v.d.
Zwaan;
Oude Vest 10 ds. v.d. Velden;
Maranathak. zie herv. gem.;
Bevrydingsk. zie herv. gem.;
bejaardenhuis Groenhoven 10 ds. Ver
doom;
Merenwijk zie herv. gem.
Wyk Stevenshof, gebouwtje 'Dykhof
(Ryndyk) 10 kand. H. P. de Roest.
Geref. K. Vrijg. (Herengr.) 10 en 5 ds.
Houtman.
Chr. Geref. K. (Steenschuur) 10 en 5 ds.
Den Hertog.
Geref. Gem. (N. Rijn) 10 en 4.30 ds.
Boogaard.
Geref. Gem. in Ned. (Bethl.kerk
Driftstr.) 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.)
10.15 gez. dienst met remonstr.-doops-
gez. gem., mevr. ds. De Clercq en ds.
Mostert.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk.
Pieterskerkstr.) zie luth. gemeente.
Baptistengem. (O. Rijn 3) 10 ds. Bos
veld.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3)
10 br. Dikkes.
Evang. gem. Merenwijk (Flevoweg 5)
7.45 nam., ha.
Zendingswerk Middemachtsroep (Zoe-
terw.singel 21) 5 nam.
Evangeliecentrum (Zijlsingel 2) zo. 10
rev. Gragor, met band, wo. 8 hr. Zijlstra,
vr. 8 jeugdsam.
Pinkstergem. (O. Vest 13) 10 hr. E. v.d.
Molen.
Leger des Heils (hoek Vestestr./Groe-
nesteeg) 10 en 7.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30
Zevendedag-adventisten (Ontmoetings-
kerk Voorschoten) elke zat. 9.45 bijbel
studie, 10.45 predikdienst.
Christelijke Wetenschap (Steensch. 6)
10.30.
Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Da
gen (Brahmsl.) 9.30,10.30 en 11.20.
'De Christengemeenschap' (beweging
tot religieuze vernieuwing): 9.45 men-
senwijdingsdienst, in oud-kath. k. Zoe
te rw.singel.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel) zat. 7.
Rooms-Kath. K. Haagweg zat 7, zo. 9 en
10.45;
Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat. 7, zo.
9.30 en 11.30;
Steenschuur zat. 7, zo. 8.30, 10, 11.30, 6
en 7 (lof);
Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Lammenschansweg zat. 7, zo. 9 en 10.30;
Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30, 10.45 en
12.15;
Merenwijk zie herv. gem.;
H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
Raad van Kerken: dinsdagavond 7 tot
7.30 oecum. avondgebed in oud-kath. k.
Zoeterw.singel.
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
gez. zendingsdienst, ds. A. Brouwer, 7
ds. v. Waarde, Hoofddorp.
Geref. Kerk 10 zie herv. gem., 6.30 ds.
v.d. Bos, Gouda.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 3 ds. Klomp,
Zwaagwesteinde.
Rk Kerk zat. 7, zo. 10.30.
v.d. Heiden;
'k 10 ds. v.d. Geer, Woer-
n, 6.30 ds. v.d. Heiden; Nabij 10 jeugd
kapel;
G. Herderkerk 10 ds. Mulder, ha, 6.30 ds.
Taselaar, ha;
De Bron 9.30 ds. Verheul, ha, 10.15 ds.
Nieuwenhuis, ha, 6.30 ds. Mulder, ha;
Ashram (Marsdiep) 10 ds. Taselaar, ha;
Driehoorne 7 nam. ds. Nieuwenhuis;
Oudshoomse kerk 10 ds. Ter Bals;
Sionskerk (Planetensingel) 9.30 ds. Ou-
wendijk, 6.30 ds. Wijnhorst, Dussen.
Geref. Kerk Mar.kerk 10 ds. Wilschut,
6.30 ds. Stolk, ha;
Salv.kerk 10 ds. Stolk, 6.30 ds. Wüschut,
ha.
Geref. K. Vrijg. (aula chr. techn. school)
9.30 leesd., 6.30 ds. Mouissie.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.)
9.30 ds. De Lange, 4.30 ds. De Jong.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 ds. H. v.
Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240) 9.30 e
Ki
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
62) 10 ds. v.d. Vlugt, 6.30 ds. C. de Jong.
Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hen-
drikstr. 54) 10 hr. B. Knoester.
Pinkstergem. (school Batenstein 16) 10.
Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45 en
11.30;
Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Bron zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
Geref. Gem. 9.30 en 6 kand. Burggraaf.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Richter, evangelisatiedienst,
6.30 ds. Alblas, Barneveld;
Salv.kerk 10 ds. Wieman, 6.30 ds. v.d.
Hoef;
Bethl.kerk 10 ds. Binnenkamp, Oude
water, 6.30 prof. dr. v.d. Beek,Valken
burg.
Geref. Kerk 10 ds. v.d. Berg, 6.30 ds. El-
derman.
Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.) 9.30 en 4.30
ds. Mouissie.
Geref. Gem. (Stationsweg 17) 10 en 6.30
ds. Bac.
Evang.-Luth. Gem. 9 ds. v. Beek.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
dr. Haitsma, 6.30 evang. v.d. Bosch,
Maarssen, jeugddienst;
De Stek 9.30 ds. v. 't Hoff.
Geref. Kerk 9.30 ds. Elderman, 5 ds. v. 't
Hoff.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. Ribbers.
Geref. Gem. 9.30 leesd., 3 ds. Bac.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds.
De Boo, Uitwijk, 6.30 ds. Plaisier (Geref.
Zendmgsbond).
Geref. Kerk 10 ds. Nooteboom, Nieuw
koop, 5 ds. Noordam, Bleiswijk.
Rk Kerk: dorp zat. 7, zo. 9.30 en 11.30;
Anker zat. 7, zo. 8.45 en 11.15;
Rijndijk zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Kris
pijn, zie ook geref. kerk.
Geref. Kerk 10 en 5 ds. Rang.
Chr. Geref. Kerk 10 en 5 ds. Biesma.
Rk Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9 en 11;
Jozefk. zat. 7, zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds. Boon
stra.
Rk Kerk zat 7, zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 ds. Carstens,
Middelharnis.
Rk Kerk zat 7, zo. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 10 ds. De Jonge, Alphen,
6 hr. H. de Jong, IJmuiden;
Ontm.kerk 10 prof. dr. Jonker, Utrecht,
6.30 hr. H. Binnendijk, Rynsburg,
jeugddienst. Wijkgebouw 'De Wiek' 10
ds. Aarents, interk. evangelisatiedienst.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
Geref. Kerk 9.30 en 4 ds. v. Breevoort,
gemeentezondag.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Driebergen, 6 ds. De Jong;
O. Kerk 10 ds. Vroegindewey, 6 ds. Drie
bergen;
Ichthusk. 10 ds. De Jong, 5 ds. v. Roon;
Pnièlk. 9.30 ds. Schuurman, 6 ds. Vroe
gindewey;
aula Bestevaer-mavo (Rijnsoever) 10 ds.
v. Sliedregt;
Overduin 2.15 ds. v.d. Beid; 'De Hoek
steen' (Burgersdijkstr.) 10 dovendienst
hr. J. L. v. Kempen.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk (au
la P. Groen-college) 10 ds. Cohen Stuart,
Nieuwegein.
Geref. Kerk Vr.kerk 10 ds. Kersten, 5 ds.
v.d. Horst;
Triumfatork. 10 ds. v.d. Horst, 5 hr. M.
de Ridder, S.heim.
Geref. K. Vrijg. 10.15 ds. Grutter, 3.30
ds. Heida.
Ned. Geref. K. 8.45 en 7 ds. Janse.
Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. Slagboom.
Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal) 10 en 5
ds. v.d. Belt.
Geref. Gem. (Remisestr.) 10 en 5.
Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en 5.
Volle-evang.gem. ('Tripodia') 9.45.
Onafh. baptistengem. (Sluisweg 16) 10
ds. J. A. Visser.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. 10 ds. Lapré, 7 dr. Bade, oecum.
passieviering.
Geref. Kerk 10 dr. Bade, 7 zie herv. gem.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref.
Kerk Dorpsk. 10 ds. v.d. Born, 3 ds. Bo
venberg, met verstandelijk gehandicap
ten, 6.30 ds. Doesburg;
Hoofdstr. 10 ds. Knorth;
Scheppingsk. 9 en 10.30 mevr. ds. Wes
tera.
Leythenrode 10 ds. De Leeuw.
Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.) 10.
Rk Kerk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 kand.
Rietveld, Woerden.
Geref. Kerk 9.30 ds. v.d. Kooi, 7 ds.
Broer.
Rk Kérk zat. 7, zo. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds.
De Gelder;
Pauluskerk 10 ds. 't Hooft, 7 ds. De Gel
der.
Geref. Kerk 10 ds. Ferwerda, S.heim, 5
ds. Bos, Bennebroek.
Geref. K. Vryg. 8.45 ds. De Putter, 4.30
stud. A. H. v.d. Velden.
Ned. Geref. Kerk (Salvatori) 10 en 5
stud. J. Mudde.
Chr. Geref. Kerk 10 en 4.30 ds. v. Dijken.
Geref. Gem. 10 en 4.30 ds. Hakkenberg,
ha, wo. 10 en 4 ds. Hakkenberg.
Poelpolder zat. 7, zo. 9 en 11.30;
Mariakerk zat. 7, zo. 8.30,10 en 11.45;
Engelbew. zat. 7, zo. 9.30,10.30 en 5.45.
Geref. Kerk 9.30 ds. v. Es, Hoofddorp,
4.30 interk. vesper in remonstr. kerk.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds. Vee-
nendaal, Barendrecht, ha.
Remonstr. Gem. 10 mevr. ds. In 't Veld,
4.30 interk. vesper.
Evang. gem. (Kruispunt, Kennedylaan
Geref. Kerk 9.30 ds. Cremer, Amstel
veen, 7 hr. G. J. de Bruin.
Rk Kerk zat 7, zo. 9 en 11;
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds.
Bergsma, 7 ds. Ten Voorde.
Geref. Kerk 9.30 en 4.30 ds. Wijngaar
den, ha.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 ds. Visser.
Rk Kerk zat. 7, zo. 10 en 11.15 (gezins-
dienst).
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 kand. P.
Zeedijk, A.dam, 7 kand. W. van Vrees
wijk, Z.meer.
Geref. Kerk (W. Verlaat) 10 ds. De Jong,
Woerden, 7 ds. Rang, N.-Vennep.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St.
Jeroensk. (Binnen) 10 ds. Elgersma, gez.
dienst met en voor kinderen, 5 ds. v.
Sliedregt, Katwijk aan Zee;
Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Hemstede,
L.dorp; Sole Mio 9 hr. W. Baalbergen;
zie ook geref. Buurtkerk;
De Rank (Golfbaan) 10 dr. v. Brumme-
len. Huizen.
Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.) 10
ds. Dekker, Twyzelerheide, 5 ds. Elgers-
Vinkenl. (Binnen) 7 nam. ds. Dekker;
Stichtingskerk 11 ds. Slofstra.
Ned. Prot. Bond (aula Oude Zeeweg)
10.30 ds. v. Ginkel, A.dam.
Rk Kerk Zee zat. 7, zo. 10.30;
Binnen zat. 7, zo. 8 en 10.
Rk Kerk Victork. zat 7, zo. 9.30 en 11;
Jozefk. zat 7, zo. 9 en 10.30;
De Zilk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of
Will.kerk 10 ds. Kooman;
Pauluskerk 10 ds. Da Costa;
Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 prof.
dr. Leertouwer, 7 ds. Kooman.
Geref. Kerk 10 ds. Oegema, 7 zie herv.
Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum) 8.45
ds. De Jong, Alphen, 4 ds. De Lange.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. De Korte.
Geref. K. 9.30 ds. Gesink, Noordwijk,
6.30 ds. Jaspers Focks, oecum. jeugd
dienst.
Remonstr. Gem. 10 mevr. ds. Vos,
Vlaardingen.
Rk Kerk zat 7, zo. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11;
Petrus-B. zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30
en 7 ds. v.d. Kamp.
Chr. Geref. K. 9.30 leesd., 2.15 ds. Bouw.
Bethelkerk 9.30 ds. v. Niel.
Geref. Kerk Petrak. 9.30 ds. Baayen, 5
ds. Ribberink;
Imm.kerk 9 en 10.30 ds. Cziria, 5 ds.
Damsma;
Mar.kerk 9.30 ds. Smaling, 5 ds. Baayen.
Geref. Kerk Vryg. 10 ds. Heida, 5.15 ds.
Grutter.
Chr. Geref. K. 9.30 en 5 ds. v. Sorge.
Evang. Christengem. (aula mavo) 10 ds.
De Jong, Denekamp.
Rk Kerk zat 7, zo. 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30
ds. Germans, 7 ds. Koster, Katwijk,
opendeurdienst.
Geref. Kerk 10 ds. Baas, 7 zie herv. gem.
Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. Aarnoudse.
Ned. Prot. Bond (Jul.laan 17) 10.30 prof.
dr. Oosterbaan, Haarlem.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 hr. J. de
Haan, Bodegraven, 6.30 ds. Spanjer,
Voorburg.
Geref. Kerk 9.30 ds. Broer, 6.30 ds. Aal-
ders.
Rk Kerk Aardam zo. 9 en 12;
kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds. Rooze, Ga
rijp, ha.
Geref. K. Vryg. 9.30 leesd., 5 ds. Heida.
VOORHOUT: Herv. Gem. 10 ds. C. J. de
Jong.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
Afkeuring. De classis Zwolle van
de Christelijke Gereformeerde
Kerken is het eens met de kerke-
raad van Genemuiden, dat voor de
voorlichting van de 'werkgroep ho-j
mosexualiteit in christelijke gere-,
formeerde en Nederlands gerefor
meerde kring' aan jeugdverenigin
gen ernstig moet worden gewaar
schuwd.
Volgens de kerk van Genemui
den is de voorlichting van deze
werkgroep - die geen enkele ker
kelijke status heeft in strijd met
duidelijke uitspraken van de Heili
ge Schrift en met het standpunt
van de christelijke gereformeerde
synode. "Het moet ernstig worden
afgekeurd, dat deze werkgroep
zich ongevraagd met voorlichting
wil wenden tot de jeugdverenigin
gen en zo een bijbels verantwoord
pastoraat door de daarvoor aange
wezen ambtsdragers tracht te
doorkruisen".
De classis Zwolle zal de kerkera
den opwekken hun roeping ten op
zichte van de kerkelijke jeugd te
verstaan, "opdat verantwoorde en
pastorale leiding wordt gegeven in
zake het vraagstuk van de homofi
lie". Ook wordt de kerkeraden ge
vraagd, de werkgroep te laten we
ten wat zij van haar presentatie
vinden.
Sint Maarten. De algehele res
tauratie van de bekende (her-
vormnde) Sint Maartenskerk in
Zaltbommel nadert haar voltooi
ing. Er wordt alleen nog op enkele
plaatsen aan de buitenkant ge-:
werkt. Gemeentelijke diensten
brengen de directe omgeving in.
overeenstemming met het aanzien
van de kerk.
De kerkvoogdij deelde deze
week mee, dat op de tochtportaleri
van de ingang onder de toren en op
het noord- en zuidportaal prachti
ge schilderingen uit het begin van
de 17de eeuw zijn ontdekt. Ze za-"
ten onder een dikke bruine
verflaag. Nergens anders in Neder
land treft men zulke schilderingen,
aan. De stichting 'Sint Maarten'
heeft besloten, ze in de oude toe
stand te laten terugbrengen.
Op 18 september zal de kerk offl-"
cieel worden heropend, waar
schijnlijk onder koninklijke be-:
langstelling. De restauratie van het',
orgel vordert goed. Er wordt ge-,"
werkt aan een feestprogramma,
dat tot en met zondag 22 septem
ber zal duren. Bij de hervormde
kerkeraad is op het ogenblik de.
vraag in studie, in hoeverre de ge
restaureerde kerk straks ook voor
andere doeleinden kan worden ge
bruikt.
Tentoonstelling. Naar aanlei
ding van het pausbezoek houdt het:
rijksmuseum 'Het Catharijnecon-
vent' in Utrecht van 23 maart tot 16
juni een tentoonstelling onder de-
titel 'Katholiek Nederland en de
paus'. Deze geeft met haar 30(1
voorwerpen een beeld van de ver
houding tussen de Nederlandse
rooms-katholieken en het kerkelijk
ke gezag in Rome gedurende dé
laatste vier eeuwen. De publicist
Michel van der Plas zal de tentoon
stelling op 22 maart openen.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. v.d. Schoot, familiedienst, 7
ds. De Zeeuw;
De Ontmoeting (Noordhofland) 10 ds.
De Zwart;
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 dr. Ver-
heule.
Herv. evang. op geref. grondslag (Lucas-
college, Beeth.laan) 9.30 ds. v. Schoon
hoven, Giessendam, 4 ds. v.d. Plas,
Bergambacht.
Geref. Kerk 10 ds. De Zeeuw.
Geref. K. Vryg. (Bachlaan) 10 en 5 ds.',
Reitsema.
Rk Kerk Laur.kerk zat. 7, zo. 11.30;
M. Godskerk. zat. 7, zo. 10.
Kerk van Engeland (British school in.
The Netherlands, J. v. Hooflaan 3) 10.15
anglicaanse dienst
Hoeksteen 9.30 ds. Roetman, 6.30 ds.
Maasland;
Bethelk. 9.30 ds. v.d. Pol, Boskoop, 5 ds.
Oosterom;
Imm.kerk 10 ds. Hulst, 5 ds. Bruining,
Zoutelande.
Geref. Kerk Kruisk. 10 ds. De Moor, 5
ds. Kersten, Den Haag;
Ontm.kerk 10 ds. Veldhuizen, Schoon
hoven.
WARMOND: Herv. Gem. 10 en 5 ds.
Muis.
Rk Kerk zat. 7, zo. 8.30,10 en 11.30.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10
ds. Steenstra. 4.30 ds. Cuperus, Nieu-
werkerk a.d. IJssel, 7 ds. Steenstra;
Kievietk. 10 dr. v. Bruggen;
Messiask. 10 ds. v. Waasbergen;
Dorpscentrum 9.30 ds. Wolters.
Geref. Kerk Zyllaan 10 zie Messiaskerk,
5 ds. v.d. Woude;
Zuid (Bloemcamplaan) 10 dr. Vlym.
Ned. Prot. Bond (Kerkdam) 10.30 ds.
Werner.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 hr.
Goedhart, Nieuwkoop, 6.30 ds. Poot
Zoetermeer, jeugddienst.
Geref. Kerk 9.30 ds. Aalders, 6.30 ds. v.d.
Kooi.
Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 kand.
Boer, Nieuwveen, 7 ds. Bikker, Zuid-
Beyerland.
Geref. Kerk 9.30 hr. Schreuder, Tienho
ven, 7 ds. Verheul, Alphen.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds.
Wolthaus.
Rk Kerk St. Jan zo. 9.30 en 11;
Chr. Dienaark. zat. 7, zo. 10;
Meerburgkerk H. Ryndyk zat. 7, zo. 10
11.30.
evangelisatiedienst.
Geref. Kerk 10 ds. Buikema, 6.30
herv. gem.
Remonstr. Gem. 10 dr. Meijering.
