Architecten spreken
van compleet drama
binnen hun sector
'Omvang bouwproduktie is
onnatuurlijk groot geweest'
Reportage
Opdrachten blijven uit door bezuinigingen bij overheid
Van Andel: Kansen tegenover Vaticaan niet verspelen
DONDERDAG 7 MAART 1985
"In de architectenwereld
voltrekt zich een 'com
pleet drama'. De afgelo
pen jaren heeft ruim een
op de drie medewerkers
zijn baan verloren. En die
tragische ontwikkeling
zet zich nog steeds onver
minderd voort. Uit een re
cent gehouden onderzoek
blijkt dat dit jaar nog eens
370 arbeidsplaatsen op ar
chitectenbureaus zullen
verdwijnen".
Droeve geluiden klinken
op uit de monden van
werkgevers en bonden in
de architecten-sector. De
ernstige werkloosheid
binnen de eigen gelederen
deed hen onlangs de
noodklok luiden bü mi
nister Winsemius (volks
huisvesting). "Er moeten
nieuwe impulsen worden
gegeven aan de bouwwe
reld. En het is in elk geval
geboden dat de bouw bij
verdere bezuinigingsron
den wordt ontzien", be
toogden ze in een brief
aan het ministerie.
door
Conny Smits
laten afvloeien. Er kwamen nu
eenmaal steeds minder opdrach
ten voor de bouw van scholen,
ziekenhuizen, kantoren, noem
maar op. Zo is de spoeling wel
verschrikkelijk dun geworden".
Bij Van Oerle/Schrama werd
de aandacht daarom verlegd
naar opdrachten vanuit de parti
culiere sector, de woningbouw.
"Maar ook daar raakt de markt
eens verzadigd", weet Van Oerle.
"In de jaren na de oorlog is er als
een waanzinnige gebouwd, maar
inmiddels is de behoefte aan
nieuwe huizen wel eens inge
haald. Ik denk dat pas over een
jaar of tien, twintig een verbete
ring zal optreden".
Het is echter niet de overheid
alléén die de nering van architec
ten ernstig heeft aangetast.
BLHP-bestuurder Moeskops
weet dat het ook in het bedrijfs
leven voorzichtigheid troef is.
Bestuurder Moeskops van de "Al gaat het in het bedrijfsleven
Unie BLHP ziet de toekomst weer wat beter, nieuwe fabriek-
voor de architectuur somber in. spanden komen er slechts mond-
"De situatie zal de komende ja- jesmaat bij. De mensen zijn nog
nog verergeren door een te huiverig om te vast op betere
groot aantal nieuwkomers. De
bouw oefent nog steeds een ze
kere magie op jonge mensen uit.
Want wat is er nu mooier dan on
der je eigen handen een bouw-
economische rijden te rekenen".
"En dat werkt ook door in de
woningbouwmarkt. Particulie
ren durven geen hoge hypothe
ken te
werk te zien verrijzen? Maar het huis en industriële beleggers, die
trieste is dat er voor 16.000 stu
denten op technische hogescho
len, hts-en en mts-en straks nau
welijks uitzicht is op een baan".
Voornaamste oorzaak van de
malaise in de architectenwereld
zijn wel de bezuinigingen van de
overheid. Moeskops: "De over
heid is altijd een grote opdracht
gever voor de architecten ge
weest. Maar er wordt nu een erg
terughoudend beleid gevoerd.
Welke gemeente zet nu, met het
dalende kindertal, bijvoorbeeld
nog een nieuw schoolgebouw
neer?"
Incasseren
De heer Van Oerle van archi
tectenbureau Van Oerle/Schra
ma in Leiden kan dat beamen.
"Door de bezuinigingen van de
overheid heeft ons bureau een
flinke klap moeten incasseren.
De landelijke tendens gaat in ons
geval helaas precies op. Want in
de jaren tachtig hebben we onge
veer een derde van ons perso
neel, negen tien man, moeten
het moeten hebben van de huur
opbrengst van hun projecten,
zien zich steeds vaker geconfron
teerd met wanbetalingen. Ook
voor hen is het voorlopig niet
gunstig om nog meer geld in
huurwoningen te beleggen".
Titel
De redding zal dus in eerste in
stantie van andere kanten moe
ten komen. Aan minister Winse
mius hebben de architecten en
hun bonden daarom gevraagd
om, behalve met het stimuleren
van de bouw, ook eens haast te
maken met de wet op de archi-
tectentitel. Moeskops: "Nu is het
zo dat iedereen een bordje op de
deur kan spijkeren met 'archi
tect', ook al heeft hij nog nooit
een tekenpen in handen gehad.
Wanneer het beroep van archi
tect nu eindelijk eens beschermd
wordt, ontstaat er een veel betere
concurrentiepostitie ten opzich
te van beunhazen".
Want hoe groter de leegloop
van architectenbureaus, hoe gro
ter het aantal mensen dat er in de
avonduren zwart wat bijknutselt,
zo redeneert Moeskops. "Wan
neer je gedwongen bent een an
der vak te gaan uitoefenen, wat is
er dan leuker dan 's avonds wat
bij te verdienen in je eigenlijke
beroep? Wanneer ik in mijn om
geving kijk, kan ik al zo vier tot
vijf mensen aanwijzen die wel
even een ontwerpje voor me
kunnen maken voor een garage.
Daar hoef ik helemaal niet voor
naar een architectenbureau".
Een tendens die door de heer
Belksma van het Leidse archi
tectenbureau Kroneman wordt
bevestigd. "Het komt steeds va
ker voor dat opdrachtgevers niet
naar een architectenbureau,
maar naar de aannemer toestap
pen. Die aannemer is voor een
goed ontwerp ook afhankelijk
van een architect, maar hij maakt
dan vaak gebruik van de dien
sten van een ww'er die het voor
een appel en een ei doet. Zelfs de
overheid, de gemeente, gaat te
genwoordig vaak zo te werk".
Het bureau waar Belksma
werkt, had vijf jaar geleden nog
elf mensen in dienst. Nu is hij
nog de enige werknemer, terwijl
voor een lopende opdracht twee
mensen tijdelijk zijn aangeno
men. De zaken gaan echter zo
slecht dat ook Belksma zelf nu
met ontslag wordt bedreigd. "De
architecten krijgen vertraagd,
maar wel keihard, de klappen
van de recessie. Toen er slechte
economische tijden intraden,
hadden de meesten nog opdrach
ten lopen. Maar veel van wat er
toen is gebouwd, is leeg blijven
staan. En nu kunnen onderne
mers die willen uitbreiden die
leegstaande ruimte voor een
prikje huren".
De ontwikkelingen leiden van
kwaad tot erger, vindt Belksma.
"Want doordat het de architecten
zo slecht gaat, hebben ze ook
geen kapitaal genoeg om te in
vesteren in de toekomst. Wan
neer er straks weer gebouwd kan
gaan worden, heb je grote kans
dat de architect onvoldoende is
toegerust om aan de eisen van
die tijd te voldoen. Ik vraag me
dan ook af of welke stimulans
dan ook nu nog enige zoden aan
de dijk zet. Volgens my is het al
te laat".
Unie BLHP-bestuurder Moes
Overheid en particulieren geven steeds minder bouwopdrachten. De tekentafels t
leeg.
i de architecten blijven
kops denkt echter dat de archi
tecten ook de hand in eigen boe
zem moeten steken om het ty te
keren. Ze moesten eens wat com
merciëler gaan denken. "De
meeste architecten plakken zich
zelf liever het artistieke dan het
commerciële etiket op. En in de
praktijk blijkt dat ze daarmee
hun eigen glazen ingooien:
steeds vaker worden ze alleen ge
vraagd voor het ontwerpen, ter
wijl dat maar 20 procent van hun
werktijd in beslag neemt. Hun
andere taken, zoals bestekteke
ningen maken en de bouw bege
leiden, wordensteeds meer door
bouwbedrijven of installatiebu
reaus overgenomen".
Kranen dicht
De heer Brouwer, van het Al-
phense architectenbureau Brou
wer en v.d. Breggen, erkent dat.
"Niet alleen krijgen architecten
minder opdrachten, doordat de
overheid byna alle kranen heeft
dichtgedraaid, maar ook worden
de opdrachten beperkter. En
wordt wel het volledige dien
stenpakket gevraagd, dan moet
het altyd zoveel mogelijk op een
koopje". Die ontwikkelingen
gingen bij Brouwer en v.d. Breg
gen ten koste van een zesde van
de personeelssterkte.
"Maar het klopt dat de archi
tecten, en trouwens de bouwwe
reld in het algemeen, zich altijd
erg conservatief hebben opge
steld in zaken als research of het
ontwikkelen van nieuwe dingen.
Daar is in het verleden veel te
weinig in geïnvesteerd. Neem nu
de houtskeletbouw, dat is een
nieuwe vorm van bouwen waar
je, wanneer je commercieel
denkt, in moet springen".
Volgens de architecten Van
Oerle en Belksma is het 'com
mercieel denken' echter niet iets
waar de architecten nu pas op
komen. Van Oerle: "Daar wor
den we al een tijdje toe gedwon
gen. Want wil je nog opdrachten
krijgen, dan moét je wel aan re
clame en acquisitie doen. Hoe
wel het artistieke aspect van het
vak, een verantwoordelijke
vormgeving, altijd het eerste
doel blijft". Belksma bevestigt
dat: "Al jaren proberen we op
drachten te veroveren door voor
al niet te duur te worden. Lijsten
met adviesprijzen voor architec
ten, die hanteren we allang niet
meer".
Bondsbestuurder Moeskops
denkt dat de architecten toch
nog steeds een imago hebben dat
bedreigend voor hen kan zijn: ze
zouden weinig rekening houden
met de beperkingen van de op
drachtgever. "Al is het misschien
onterecht, veel mensen denken
dat architecten graag duurdere
ontwerpen maken dan de op
dracht was om meer te kunnen
verdienen. Dat beeld zouden ze
moeten veranderen, door meer
aan public relations te doen, ook
in het buitenland, en door hun
produkt beter te promoten".
De Nederlandse architecten
worden namelijk hoog aangesla
gen, overweegt Moeskops, en ge
nieten ook in het buitenland een
goed aanzien. "Er komt zeker
een kentering. Wanneer je jaren
aan de lijn hebt gedaan, kom je
tenslotte altijd op een punt datje
alleen nog maar kunt aankomen.
Maar het rampzalige is dat tij
dens het afslanken veel creatieve
en getalenteerde architecten het
vak hebben verlaten omdat zij
meer brood zagen in andere be
drijven. Veel know-how, creati
viteit en ervaring vallen daarmee
weg".
Jan Schuller voorzitter Bouwbond FNV
WOERDEN - Sinds maandag is
Jan Schuller voorzitter van de
Bouwbond FNV. Runa Hellinga
sprak met opvolger van Bram
Buys.
- Bondsvoorzitter worden in een
tijd dat het slecht gaat met de be
drijfstak en de bond zelf, hoe voelt
dat?
Jan Schuller: "Werken bij de
vakbond is altijd een beetje knok
ken geweest. Ook in de jaren toen
het nog goed ging in de bouw en
we ieder jaar meer loon, meer
vakantie en betere arbeidsvoor
waarden binnen wisten te halen,
moesten we er de mouwen voor
opstropen. Sinds '77 is dat veran
derd. Van een bond die kon scoren,
kwamen we in een verdedigende
roL De mensen bedenken zich nu
wel vier keer eer ze acties voeren.
door
Runa Hellinga
Je moet de stryd voeren aan de on
derhandelingstafel. Maar dat
maakt het werk wel boeiend".
Schuller kent het vakbonds
werk, is er bijna mee opgegroeid.
Hij was in zijn jeugd kaderlid van
de toenmalige NW-jongerenorga-
nisatie Jonge Stryd. Na zijn mili
taire dienst werd hij er bezoldigd
bestuurder van en sinds 1969 is hij
in dienst van de Bouwbond NW.
In 1981 werd hij lid van het bonds-
bestuur van toen al de Bouw- en
Houtbond FNV.
De schijnwerpers waren tot nu
toe niet op hem gericht, maar dat
gold de laatste jaren eigenlijk ook
voor zijn bond: "Door de omstan
digheden gedwongen zijn we een
aantal jaren wat minder op de
voorgrond geweest. Vroeger stond
ae Bouwbond vooraan in de acties,
maar sinds 1977 is dat veranderd.
De crisis is in de bouw het hardst
aangekomen. Dat had gevolgen
voor de actiebereidheid. Maar ik
heb goede hoop dat dat weer gaat
veranderen. De mensen tolereren
het niet meer. In de industrie
wordt al wat actie gevoerd. Ook in
de bouw staan de werkgevers niet
te dringen om op onze voorstellen
in te gaan. We zullen wat drang uit
moeten oefenen op die stug nee
zeggende werkgevers".
Zijn er punten waarin het be
leid zal veranderen door de nieuwe
voorzitter?
Schuller: "Ik denk van niet. Het
beleid van de bond wordt niet door
één man of vrouw bepaald. Wel be
reiden we ons als bond natuurlijk
voor op de toekomst en bovendien
gaan er het komende jaar nog vier
mensen uit het bondsbestuur van
wege hun leeftijd.
"Een verschil tussen mij en
Bram Buys is dat hy een groot deel
van zijn rijd met internationale za
ken bezig was. Ik zal meer nadruk
leggen op het betrekken van de le-
Jan Schuller: tegen kernwapens,
voor Markerwaard. (fotoGPD)
den bij het vakbondswerk. Nu ko
men er landelijk zo'n drieduizend
mensen naar de vergaderingen.
Dat moeten er meer worden. Naar
aanleiding van het ledenverloop
zijn we in oktober '82 gestart met
een onderzoek naar de oorzaken.
Dat is uitgevoerd door de vakgroep
arbeid en bewustzijn van de Uni
versiteit van Leiden en zal binnen
kort verschijnen".
"Duidelijk is dat de afdelingsbe
sturen veel actiever moet worden.
Zo'n afdeling moet eigenlijk een
afspiegeling zijn van de brede or
ganisatie die we willen zijn. Leden,
maar ook niet-leden, moeten gaan
zien dat de bond zich niet alleen
maar bezighoudt met de lonen".
Schuller is overigens redelijk opti
mistisch over het ledenverloop:
„Sinds mei vorig jaar hebben we
zevenduizend nieuwe leden inge
schreven. Er is al een maand ge
weest dat we meer leden inschre
ven dan er weggingen. Op dit mo
ment is het aantal ongeveer sta
biel".
- De bouw zit diep in het slop.
Denkt u dat dit ooit nog zal veran
deren?
Schuller: "Ik denk dat de om
vang van de bouwproduktie en de
werkgelegenheid in het verleden
onnatuurlijk groot zijn geweest,
voor een deel door het inhaalpro
gramma na de oorlog. We werden
een grote bedrijfstak en dat is toen
het slechter ging heel cru terugge
draaid. Ik denk dat de omvang van
de bouwproduktie eerder nog iets
kleiner zal worden, met name in de
woningbouw. We zitten met een
structurele overcapaciteit".
"Er zyn nog steeds driehonderd
duizend mensen werkzaam in de
bouw, maar er zyn ook honderd-
tienduizend werklozen. Zeventig
duizend daarvan zullen nooit meer
werk in de bouw vinden. Daarom
wil de Bouw- en Houtbond dat
mensen die nu 55 jaar en ouder
zyn, vervroegd met pensioen kun
nen. Er blijft dan natuurlijk nog
een aantal langdurig werklozen.
Daarvoor moeten we oplossingen
zoeken zoals terugploegexperi-
menten".
"We zijn erop uit om de bedrijfs
tak gezond te houden. We moeten
het karakter wegnemen van een
bedrijfstak, waar iedereen in te
recht kan als het goed gaat en waar
je op straat komt te staan zodra het
slecht gaat. Daarom willen we ook
de toestroom van jongeren regule
ren. De jongeren die nu van de op
leidingen komen, moeten eigenlijk
allemaal een baan kunnen krijgen.
Er is natuurlijk nog steeds werk.
De economische groei levert ook
nieuwe bouwprojecten op".
"Bedrijven gaan weer nieuwe
kantoren en fabrieken bouwen.
Het Deltaplan is byna af en we zijn
dan ook voor de aanleg van de Mar
kerwaard op de een of andere ma
nier. En dan is er het plan-Water
man, het aanleggen van een extra
kuststrook van Hoek van Holland
tot Den Haag. En in de aanpak van
de bodemverontreiniging kan een
hoop werk voor de bouw liggen.
Ook in de steden ligt er een belang
rijke opdracht in de krotopruiming
en renovatie".
- Wat kunnen we op korte ter
mijn van de bouwbond verwach
ten?
Schuller: "Naast de cao-onder
handelingen spelen er nu twee din
gen. Ten eerste de plaatsing van
kruisraketten. Dat klinkt vreemd,
maar als Bouwbond hebben we
daar veel mee te maken, omdat on
ze mensen straks de bouwwerken
en wegen ervoor aan moeten leg
gen. Daarom is de Bouwbond in de
FNV heel actief om de komst van
die dingen tegen te houden".
"Als dat niet lukt, zullen we ky-
ken of het mogelijk is de bouw zelf
tegen te houden, maar dat gaat
waarschijnlijk niet. Daarom willen
we dat er een ontslagverbod komt
voor mensen die gewetensbezwa
ren hebben als ze aan een dergelijk
project mee moeten werken. In on
ze cao-eisen hebben we dat punt
ook opgenomen. Als een werkge
ver echt geen ander werk heeft en
ontslag onvermijdelijk is, dan
moet zo'n werknemer tenminste
recht krygen op ww en moet het
niet, zoals nu, als werkweigering
worden gezien".
"Het andere punt zijn de verkie
zingen. De FNV wil eraan werken
dat er volgend jaar een andere re
gering komt. Normaal gesproken
moet je als vakbond een goede re
latie met de regering houden, grote
groepen van je leden zijn er van af
hankelijk voor hun werk of hun
uitkering. Maar deze regering heeft
de vakbeweging niet zien staan. Al
le alternatieven die we hebben aan
gedragen zijn weggevaagd. Het zou
rampzalig zijn als deze combinatie
nog een termijn zou blijven zitten".
De hervormde synode zal, naar
het zich laat aanzien, volgende
week zelf beslissen of zij nog wil
praten over het verzoek om de
ontmoeting met de paus op
nieuw in overweging te nemen.
Technisch was het voor het syno-
debestuur, dat de agenda voor de
voorjaarsvergadering al had
vastgesteld, niet meer mogelijk,
dit verzoek van onder anderen
het synodelid dr. K. Blei (Haar
lem) alsnog op de agenda te zet
ten.
"Onder druk van de omstan
digheden en gezien de actualiteit
van het verzoek is het tamelijk
reëel, dat deze procedure zal
worden gevolgd", zei de secreta
ris algemene zaken, dr. A. de
Kuiper, desgevraagd.
Dr. Blei vindt, dat de Hervorm
de Kerk na de benoeming van
mgr. Ter Schure tot bisschop van
Den Bosch alsnog moet afzien
van deelneming aan de oecume
nische ontmoeting met de paus
in Utrecht.
Dr. C. P. van Andel - namens
de Hervormde Kerk lid van het
oecumenische comité 'Pausbe
zoek' - zei daarvan, dat dr. Blei
de bedoeling van deze ontmoe
ting niet goed heeft begrepen.
"Wij willen de paus juist duide
lijk maken, op welke manier wij
met de rooms-katholieken sa
menwerken en welke openingen
er naar onze mening moeten ko
men. Terwille van de goede ver
houdingen en de oecumenische
samenwerking op verschillende
niveaus mogen wy niet afwezig
zyn".
Omdat voor het contact tussen
de paus en 4e Nederlandse ker
ken maar veertig minuten zijn
uitgetrokken, zou het, volgens
Van AndeL, wel heel weinig voor
stellen als die ontmoeting geen
gevolg zou krygen. Naar het
voorbeeld van de Engelse ker
ken heeft de Hervormde Kerk
daarom als voorwaarde gesteld,
dat na het pausbezoek met Vati
caanse autoriteiten kan worden
gesproken.
Van Andel beschouwt de be
noeming van Ter Schure in Den
Bosch niet als een nieuw ele
ment in de ontwikkelingen bin
nen de rooms-katholieke kerk
provincie. "Eerder zijn Gijsen,
Simonis, Bomers en Bar al be
noemd. Ik zie geen enkele reden
om na de bepoeming van Ter
Schure op het aanvaarden van de
uitnodiging terug te komen.
Zouden wij dat doen, dan zou
den we heel duidelijk kansen te
genover het Vaticaan verspelen".
Praten met CDA. De CDA-
top, onder leiding van voorzitter
Bukman, en het moderamen (be
stuur) van de gereformeerde sy
node hebben gisteren met elkaar
gesproken.
Een gereformeerde woord
voerder verklaarde na afloop, dat
deze party en het synodebestuur
nogal van mening verschillen
over de middelen waarmee de
Nederlandse overheid de Zuid-
afrikaanse apartheid zou moeten
bestrijden. Volgens het kerkbe
stuur zijn er steeds meer signa
len die wijzen op een onafwend
baar bloedbad in dat land. Daar
om pleit het met klem voor een
olieboycot en een oproep tot des-
investering door de Nederlandse
regering.
Het CDA daarentegen ziet de
laatste tijd 'enige verbetering' in
Zuid-Afrika, onder mèer in de
opkomst van de zwarte vakbe
weging en enkele concessies van
premier Botha aan niet-blanken
om in blanke gebieden te wonen.
Volgens Bukman zitten er vol
kenrechtelijk nogal wat haken
en ogen aan de gereformeerde
wensen. Bovendien vindt het
CDA, dat de Nederlandse over
heid al in veel opzichten doet
"wat betamelijk is".
Ook de euthanasie was onder
werp van gesprek. Van gerefor
meerde kant werd erop gewezen,
dat het lyden van veel sterven
den wordt verlengd als gevolg
van medische ontwikkelingen in
de laatste tien jaar. De delegaties
waren het erover eens, dat de ko
mende discussie niet uitsluitend
gevoerd mag worden vanuit het
gezichtspunt van de zelfbeschik
king van de mens.
Afwijzing. De rooms-katho
lieke bisschoppen hebben voor
de tweede keer een verzoek afge
wezen om mee te doen aan het
'Multidisciplinair centrum voor
kerk en samenleving' (MCKS),
dat actief is 'in het niemandsland
tussen geloof en ethiek een de
ene .en wetenschap en techniek
aan de andere kant'. Reden voor
de bisschoppen is, dat er in hun
kerk al organen zijn die zich be
zighouden met vragen over ge
loof en wetenschap. Zij advise
ren het centrum, samenwerking
te zoeken met onder andere het
Katholiek Studiecentrum in Nij
megen en de Katholieke raad
voor Kerk en Samenleving.
Het centrum - 'trefpunt voor
geloof en wetenschap met het
oog op een hoopvolle wereld' -
werd in 1982 opgericht. De her
vormden, gereformeerden, lu-
thersen, doopsgezinden, remon
stranten, oud-katholieken en
quakers ('Genootschap der
Vrienden') zijn er nu in vertegen
woordigd. Het heeft van de ker
ken voorlopig nog voor één jaar
financiële toezeggingen gekre
gen. In deze periode zullen de ac
tiviteiten van het centrum wor
den bekeken.
Kwestie Amersfoort. De
classis Amersfoort van de
Christelijke Gereformeerde Ker
ken heeft een commissie be
noemd die de problemen rond de
Amersfoortse predikanten T.
Harder en J. J. Rebel moet pro
beren op te lossen. De twee pre
dikanten hebben, volgens een
meerderheid van de classicale
vergadering, een te ruime visie
op abortus. Harder is bestuurs
lid, Rebel is predikant van het
protestants-christelijke zieken
huis 'De Lichtenberg'. Zij advi
seerden de directie van het zie
kenhuis, een abortusvergunning
aan te vragen.
De nu gevormde commissie
bestaat uit de predikanten J.
Oosterbroek (Harderwijk), J. W.
Schoonderwoerd (Soest) en A.
Stehouwer (Nijkerk) en een ou
derling. Deze mannen zullen niet
alleen praten met de twee domi
nees, maar ook met de kerkeraad
van Amersfoort, die achter hen
staat.
De classis wilde haar besluit
om de beide predikanten te 'ver
manen' niet terugnemen. Wel
heeft zij haar besluit opgeschort
in afwachting van het resultaat
van de gesprekken. De commis
sie moet zo mogelijk vóór 10
april, als de classis opnieuw over
deze zaak'vergadert, verslag uit
brengen.
Beroepen. Hervormde Kerk:
beroepen te Ter Aar J. Quist
Tange-Alteveer; aangenomen
naar Oosterwolde (Fr.) E. J.
Struif Zuidhorn; bedankt voor
Wijk (bij Heusden) L. Ruygrok
Bruchem-Kerkwijk, voor Hat-
tem J. Quak Vianen. Gerefor
meerde Kerken: aangenomen
naar Schipluiden kandidaat R.
Dekker aldaar. Gereformeerde
Gemeenten: beroepen te Bos
koop R. Boogaard Leiden.
