Voor artiesten
bestaat geen
waardering meer
NCRV openhartig over incest
TV-rubriek
door
Nico Scheepmaker
Intrigerend
Noh-theater
1 ZATERDAG 2 MAART 1985
RADIO-TV-KUNST
We zijn er langzamerhand aan
gewoon geraakt en deels moge
lijk immuun voor geworden dat
alles in dit land kennelijk is
geoorloofd. Wat er aan liederlijk
heid en wat nog veel erger is
godslastering wordt uitgebraakt
in radio- en televisieuitzendin
gen die in belangrijke mate uit
gemeenschapsgelden worden
gefinancierd, tart soms elke be
schrijving.
Niet ik ben hier aan het woord,
maar Meindert Leerling van de
RPF, tijdens het interpellatiede
bat op woensdagmiddag in de
Tweede Kamer over de P.C.
Hooftprijs. Hij is een oud-mede
werker van de EO. Zou de EO, zo
vroeg ik mij donderdagavond af,
ook al zo ver zijn om een pro
gramma als 'Rondom tien' van
de NCRV uit te zenden, dat over
incest handelde? Het onderwerp
is immers ten nauwste betrok
ken bij de vorm van 'liederlijk
heid' waarover Leerling de staf
breekt. We kregen de verhalen te
horen van vrouwen (inmiddels
allemaal volwassen) die als kind,
vaak jarenlang, door hun vader
of een broer of een oom seksueel
misbruikt waren. Er was zelfs
e^en vrouw bij die vertelde dat zij
(ik hoop dat ik mij de personen
nog goed herinner) door haar va
der, haar twee broers en haar
halfbroer gedwongen was tot
seksueel verkeer, als ware zij een
stuk huisraad, een vaatwasma-
chine die voor algemeen gebruik
bestemd was.
Natuurlijk, er werd alleen over
verteld, we kregen het niet in re
constructie terug te zien, het
zichtbare werd weggelaten, maar
het invoelbare was er daarom
niet minder om. Het werd door
alle betrokenen (en Henk Mochel
die de gesprekken leidde had
nog verwonderlijk veel
bereid gevonden over deze trau
matische ervaringen in hun
verleden te vertellen) op zakelij
ke toon, zonder grote emoties
verteld, er werd niet gehuild, het
grote drama dat in de verhalen
school bleef achter de schermen,
maar intussen werd er dan toch
maar voor het oog van het Neder
landse volk in een programma
van een christelijke omroep over
zaken gesproken die een paar
jaar geleden al wel door de VA
RA of de VPRO even openlijk
besproken konden worden, maar
die je bij de NCRV toen toch ver
geefs zou zoeken.
„Wat God ons als norm en wet
voorhoudt, wordt miskend en als
niet ter zake doende wegge
vaagd, terwijl datgene wat de
mens op meest vulgaire en lie
derlijke wijze weet te produce
ren als aanvaardbaar en zelfs als
regel wordt beschouwd", zei
Meindert Leerling ook nog in het
Kamerdebat. In 'Rondom tien'
werd intussen niet verheeld dat
incest niet beperkt blijft tot de
niet-religieuze kringen waar God
noch gebod in ere wordt gehou
den.
Een aantal seksueel misbruik
te vrouwen bleek afkomstig te
zijn uit goed gelovige, protes
tantse of katholieke gezinnen,
waarin regelmatig naar de kerk
werd gegaan en de schuldige va
der functies in het kerkleven ver
vulde. Een vrouw, zelf ook 'erva
ringsdeskundige' zoals dat heet,
had een boek over 'Incest en
godsdienst' geschreven, een psy
chiater vertelde dat incest min
der met seksueel genot te maken
heeft dan met het botvieren van
persoonlijke macht.
De misbruikte kinderen raak
ten vaak in grote verwarring om
dat ze enerzijds leerden 'hun va
der en moeder te eren', en ander
zijds door hun vader misbruikt
werden. Het was reëel, en in ze
ker opzicht moedig en prijzens-
waarswaardig van Henk Mochel,
dat hij niet probeerde te verdoe
zelen dat incest ook in religieuze
kringen voorkomt, en, sterker
nog, dat bepaalde aspecten van
het geloof niet alleen remmend
op seksuele kindermishandeling
kunnen werken, maar ook bevor
derend.
Is er vergeving mogelijk,
vroeg Henk Mochel op een gege
ven ogenblik. Daar zaten tenslot
te vrouwen, herkenbaar voor
hun omgeving, die vertelden dat
hun leven tot op heden verwoest
of deerlijk verminkt was, terwijl
de veroorzakers van hun ellende
nog in leven zijn. Dan zal er toch
eerst om vergiffenis gevraagd
moeten worden, zei een der vrou-
wen, en in haar geval was dat in
elk geval niet gebeurd.
Helaas stopte mijn video voor
dat het programma afgelopen
was, zodat ik niet met zekerheid
kan zeggen of de vraag die ik mij
even stelde nog besproken werd
of niet, namelijk deze: zijn het al
leen meisjes die door hun vader,
broer of oom seksueel misbruikt
worden, of ook jongens, die door
hun moeder, zusje of tante tot
seksuele handelingen worden
verleid c.q. gedwongen?
De Amsterdamse Kindertele
foon, zo las ik in Televizier, kreeg
in negenentwintig weken 65 mel
dingen over incest, 38 van meis
jes en 27 van jongens. Van de
meisjes tot achttien jaar werd 63
procent door hun vader mis
bruikt, 13 procent door een
broer, 21 procent door de stiefva
der of vriend van moeder. Van de
jongens werd 44 procent door
hun moeder misbruikt, 41 pro
cent door een zusje en 4 procent
door hun vader. Het lijkt me dat
de NCRV nog pas op de helft is
met dit onderwerp, of anders kan
de EO het estafettestoKje mis
schien
HILVERSUM (GPD) - "Artiesten?", zegt de 47-jarige Conny
Vandenbos, "die stellen in Nederland niets meer voor. De waar
dering voor mensen die kunnen zingen, dansen en muziekmaken
is achteruit gehold. Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg,
met die mentaliteit krijg je als artiest te maken".
Het klinkt somber en Conny Vandenbos windt zich er merk
baar over op. Dat is dan ook een van de redenen dat zij op dit
moment voor Conamus werkt, de stichting die zich inzet voor de
Nederlandse muziek. Bovendien verscheen onlangs een elpee
van haar, getiteld 'Het mooiste van Conny Vandenbos'.
"De mensen willen tegenwoordig
quizzen", legt ze uit, "dat is het nu
helemaal op televisie. De omroe
pen concurreren elkaar gek om
maar met een nog grotere, nog
spectaculairder quiz te komen. En
daar mag een artiest dan, tussen
twee vragen door, een liedje in zin
gen. Een dieptepunt was voor mij
toen ik ook gevraagd werd op te
treden tijdens zo'n quiz. Dat ging
aldus: "Lieve kijkers in de huiska
mer", riep de presentator op een
gegeven ogenblik 'de quizkandida
ten bereiden zich nu voor op het
volgende onderdeel, dus u kunt ge
zellig even de koffie inschenken en
ondertussen zingt Conny Vanden
bos een liedje".
door
Margriet Hunfeld
"Zo ver is het dan nu gekomen",
zegt ze, "dat je als artiest een soort
tussendoortje bent geworden, ie
mand bij wie de mensen andere
dingen kunnen gaan doen. Kijk,
voor my is het funest, want ik pro
beer altijd een bepaalde sfeer met
mijn teksten te creëren. Dat is al
erg moeilijk; om met een liedje
zoiets op te bouwen, maar als je
dan ook nog weet dat de aandacht
van je publiek bewust wordt weg-
gepraat, tja, dan hoeft dat optreden
voor mij ook niet meer".
"Heb je even de tijd", roept ze la
chend toen haar werd gevraagd
naar haar mening over de situatie
van de Nederlandse showbusiness.
Serieus somt ze vervolgens een
aantal argumenten op, vertelt dat
er bij Conamus elke week wel ar
tiesten komen klagen en om raad
vragen, want de situatie is bijzon
der slecht. "De Nederlandse plate-
nindüstire zit diep in de proble
men", zegt ze. "Iedereen lijdt er on
der. Het is bepaald niet verwonder
lijk dat Vader Abraham onlangs
nog een kort geding heeft aange
spannen tegen de AVRO om af te
dwingen dat hij in Toppop kon op
treden, hoewel uiteraard de pro
grammamakers in het gelijk wer
den gesteld. Het is niet eens de eco
nomische recessie", gelooft ze,
"die schuld heeft aan de slechte
omzetten. Wat meespeelt is het ko
pieergedrag van mensen; er wor
den een op de vier elpees geko
pieerd en daarnaast is er voor het
Nederlandse repertoire niet of vrij
wel geen belangstelling op de Ne
derlandse zenders".
"Al met al heeft dit ertoe geleid
dat de omzetten van de Nederland
se platen dermate dramatisch zyn
teruggelopen dat we er met zijn al
len op korte termijn iets aan moe
ten doen, want anders bestaat er
eerdaags geen Nederlands reper
toire meer".
- Wot kan je doen?
Conny: "Ik ben nu in de bevoor
rechte positie dat ik veel contacten
heb met mensen en die gebruik ik
om de programmamakers bij radio
en televisie te motiveren Neder
lands repertoire te draaien. Maar
ook probeer ik ze duidelijk te ma
ken in wat voor dieptreurige situa
tie dat Nederlandse repertoire is
gekomen".
- Bestaat deze situatie al lang?
"Ja, ik loop er al een tijdje over te
piekeren, want het speelt al vanaf
1978. Maar dit is een vak waarin ie
dereen zich altijd van zijn vrolijk
ste kant laat zien en blijft roepen:
'O, het gaat fantastisch', (vooral dat
'fantastisch' is bij ons niet van de
lucht) maar intussen weet iedereen
dat het er nog nooit zo beroerd
heeft uitgezien".
- Toch hebben groepen als 'Doe
Maar', 'Het Goede Doel' en 'Toontje
Lager' de Nederlandse platenin
dustrie weer een aardige opleving
bezorgd.
Conny, schouderophalend: "ach,
ja, maar dat is toch ook maar tijde-
Conny Vandenbos
maakt zich
zorgen over
Nederlandse
showbizz
lyk geweest. Bovendien was voor
die groepen het kopieergedrag van
het publiek helemaal fnuikend. Ik
heb gelezen dat van elke gekochte
Doe Maar-elpee er acht werden ge
kopieerd. Dat gebeurde dan door
scholieren, daar gingen die elpees
van hand tot hand. Voor een pla
tenmaatschappij is zoiets toch niet
meer te verkroppen"?
- Hoe zit het met jouw publiek?
Bestaat er nog belangstelling voor
jou als zangeres?
Conny, nadenkend: "Ach, ik ge
loof in zijn algemeenheid dat hier
in Nederland gewoon weinig waar
dering bestaat voor artiesten, zeker
wanneer ik dat vergelijk met Duis-
land, België of Frankrijk. Het is
hier allemaal niet zo bijzonder en
dat is jammer, want die waardering
hoort een beetje bij het vak van ar
tiest-zijn".
Conny, aarzelend: "Ja, dat vind
ik van wel. Niet eens zozeer wan
neer ik op het podium sta, maar
meer in de contacten daarbuiten
om. Doe maar gewoon, zoiets wil
len de mensen je dan laten weten.
Het is ook frappant", vindt ze, "dat
gewone jongens, die carrière ma
ken in het artiestenvak, zo bijzon
der geliefd zijn. Of het is zo'n lek
kere jongen uit de haven, óf hij
heeft een patatfrietkraam, óf hij
kan goed metselen, tja ik denk dat
die dingen er echt mee te maken
hebben
- Je bent de laatste tijd niet meer
zo vaak op televisie geweest. Komt
dat omdat je geen hits meer hebt?
Conny Vandenbos: 'Je bent als artiest een soort tussendoortje geworden'.
ste tijd evenmin een nieuwe single
uitgebracht en dat is ook een na
deel. Meestal haal ik van een nieu
we elpee een stuk af dat dan als
single op de markt komt. Mijn laat
ste elpee is een verzamelelpee en
dus wordt daar verder niets mee
gedaan".
"Eerlijk gezegd huiver ik om met
nieuw platenmateriaal te komen.
Op Hilversum 3 heeft het midden-
repertoire (zoals ik mijn werk
noem) jammer genoeg minder
kans en dat betekent automatisch
dat je dan niet op een playlist
komt. En die playlist is nu eenmaal
de entree tot top- en hitparade".
"Kijk, ik heb op dit moment erg
leuke ideën voor een nieuwe elpee
en ik ben met enthousiasme bezig
aan het ontwikkelen van nieuw re
pertoire samen met bekende tekst
schrijvers, componisten en arran
geurs. Ik hoop dat ik in september
met mijn nieuwe plaat uit kan ko
men".
"Maar niet alleen bij de radio is
er op dit gebied van alles veran
derd, de televisie is eveneens een
geheel andere kant op gegaan.
Goeie muziekprogramma's met
wat meer diepgang, zoals indertijd
byvoorbeelcT Music-all-in', die zijn
er niet meer".
- Betekent het teruglopen van de
belangstelling dat ook het aantal
optredens voor Nederlandse arties
ten is teruggelopen? Hoe zit dat bij
voorbeeld met jouw optredens?
Conny: "Ja, dat wordt minder,
dat ga je merken. Nu is het by mij
zo dat ik al zoveel jaren als zange
res werk, dat ik toch nog wel regel
matig kan optreden, al zal ik nooit
aan drie schnabbels per avond ko
men".
"Mijn carrière is gelukkig niet al
leen op platen gebouwd, boven
dien kennen de mensen mijn
naam, en heel belangrijk, ik heb
een heel groot programma. Ik werk
al jaren met een eigen groep met
een uitgebreid liedjesrepertoire".
Roofbouw
Conny, zeer beslist: "Nee, daar
geloof ik niet in. Ik vind het roof
bouw plegen op jezelf, bovendien
bestaat het niet dat je driemaal op
een avond een goed optreden kan
geven. Als ik een concert doe, dan
zijn we vroeg in het theater, dan
zijn uitgebreide sound- en licht-
checks en dan wordt alles goed na
gelopen en gecontroleerd".
- Enerzijds praat je over de te
ruggelopen belangstelling voor de
Nederlandse artiest, anderzijds
geef je concerten. Komen de mensen
dan wel?
Conny: "Ik heb nog nooit vijf
avonden per week soloconcerten
kunnen geven; by my ligt het meer
in de orde van grootte van een vyf-
of tiental per half jaar en ja, dat
loopt dan aardig. En nu, voor het
theaterseizoen '85FS6 is er een aan
bieding van mijn concerten bij Jac
ques Senf en dan kunnen de thea
ters en schouwburgen my dus in
huren".
- Je woont nog steeds in je huis
'Mijn Roosje', een mooie villa er
gens buiten. Je bent nog steeds de
kostwinner van je gezin. Dus echt
slecht gaat het nog niet met je?
Conny, schaterend: "Nou, dat
moet je niet zo makkelijk zeggen.
Ik ben een mens die met heel wei
nig tevreden kan zyn".
Kita Kai, Noh-theater uit Japan met
'Funa Benkei' en 'Tsuchigumo'. Ge
zien op 1 maart in de Leidse schouw-
iurg. Nog te zien op 3 maart in Car-
Amsterdam en op 4 maart in de
Stadsschouwburg, Haarlem.
Noh is een in de veertiende eeuw
Japan ontstane vorm van thea
ter. In vroeger tijden kon het
Noh-theater alleen door de adel
worden bezocht. De tradities van
het spel zyn steeds van vader op
i overgeleverd en door de
ven onveranderd gebleven.
Na een lange periode van malai
se is er in onze tyd opnieuw be-
igstelling voor Noh. De Kita is
de zeventiende eeuw ontstaan
daarmee de jongste van de vijf
Noh-'scholen' in Japan. Een
groep die in de Kita stijl speelt
maakt momenteel een toernee
door ons land, één van de spaar
zame kansen om hier authentiek
Noh-theater te zien.
Op hun programma staan twee
spelen. 'Funa Benkei' is een stuk
uit de vijftiende eeuw over de
krijger Hogan die zijn geliefde
Shizuka moet verlaten. Als hy
per boot op weg is naar een
schuilplaats wordt hij belaagd
door de geest van een van zijn
voormalige tegenstanders.
Dat klinkt als een spel vol ac
tie, maar dat is Noh niet. De be
wegingen zijn miniem. Eén van
de spelers maakt zelfs gedurende
het gehele stuk amper een bewe
ging. Toch is het het tegenover
gestelde van saai. Elke beweging
die wordt gemaakt is vol span
ning en oneindig subtiel. Als ze
tijden lang bijna onbeweeglijk
zogenaamd in een bootje zitten,
krijg je echt het idee van varen.
Niet alleen met het lichaam,
maar ook met de stem wordt
spanning opgeroepen. De tek
sten klinken zeer melodieus en
worden heel genuanceerd voor
gedragen. Datzelfde geldt voor
de muziek (de traditionele bege
leiding van drie trommels en een
fluit), waarbij ingewikkelde rit
men met enkele klappen worden
aangegeven. Verbazend is ook de
'zang' van de muzikanten: grom
mende en jankende kreten, die
de intensiteit van de uitvoering
versterken.
Na de pauze volgde, geheel
conform de Noh-traditie, een
veel luchtiger stuk over een krij
ger die wordt belaagd door een
monnik, die een vervaarlijke
spin blijkt te zyn. Die spin gooit
telkens uit zyn handpalm een
web over zyn tegenstander heen,
maar wordt uiteindelijk over
wonnen.
De zaallichten bleven geduren
de de voorstelling aan, om het
publiek in staat te stellen de tek
sten mee te lezen. Die teksten
bleken nauwelijks in verband te
brengen met wat er op het toneel
gebeurde, zodat het licht vooral
storend was. Het enige minpunt
bij een overigens zeer intrigeren
de voorstelling.
ARIEJAN KORTEWEG
In het kader van onsi 25-jarig jubileum
kunnen wij onze lezers het volgende
mededelen. In de periode van april tot
november zullen wij een serie
exclusieve boekwerken uitbrengen die,
in een beperkte oplage, beschikbaar
komen voor onze lezers. Wij beginnen
met een bundeling van het
vervolgverhaal "De misdaad bij de
Hogewoerdspoort", en vervolgens
zullen verschijnen "Leiden in het
verzet" - "De natuur als buur" - "Vrij
Uit" en "Onbegonnen Werk". Over het
juiste tijdstip van verschijning zullen wij
U in deze rubriek steeds vroegtijdig
informeren. De uitgaven kunnen t.z.t.
tegen contante betaling worden
gehaald bij onze kantoren en bij die van
de Leidse Spaarbanken. Toezending
per post is eveneens mogelijk.
Directie Uitgeversmaatschappij
Leldsch Dagblad B.V.
Spitting Image: 'walgelijke' satire
DEN HAAG (GPD) „We maken
een vieze en walgelijke wereld. Ik
weet niet hoe de tekstschrijvers
het nog walgelijker kunnen ma
ken", aldus Roger Law, een van de
poppenmakers van het Britse sati
rische programma 'Spitting Ima
ge', dat in Nederland door de
VPRO wordt uitgezonden.
In een interview met het Belgi
sche radio en tv-weekblad Humo
roept hy: „De schrijvers van Spit
ting Image staan constant te
schreeuwen om nieuwe poppen.
We kunnen niet eens meer rustig
onze thee drinken".
In het poppenatelier, onder de
aan het plafond bungelende That
chers, beklaagt Law zich over het
lage peil van de serie: „Ze komen
bij ons kloppen en vragen dan
'Zouden we deze week ook drie
achterwerken kunnen hebben?'
Kunnen ze het niet beschaafd hou
den! Maar de jonge tekstschrijvers
vinden dat we te oud worden. Je
zou denken: ze bestoken je met las
ter en eerroof en je eindigt in de
cel, maar niks hoor, alles kan".
In het Engelse satirische pro
gramma 'Spitting Image' heeft nu
ook de Engelse koningin-moeder
haar debuut gemaakt. (foto AP)
Toch is er een grens aan de toe
laatbaarheid van de Britse satire
Collega-ontweiper Peter Fluck
„Dat je politici in hun hemd zet
dat vinden de mensen heel leuk
Alleen als we de koninklijke fami
lie aanpakken, regent het klachten
Dat kunnen ze echt niet hebben
Daar ligt de grens!"
Fela Kuti in
ziekenhuis
HAARLEM (GPD) Fela Kuti, de
Nigeriaanse musicus voor wie Am
nesty International actie voert, is
voor een maagzweer-operatie op
genomen in het Kiri Kiri-hospitaal
in de Nigeriaanse hoofdstad Lagos.
Zijn situatie is bevredigend te noe-
Amnesty heeft Fela Kuti, een
van de belangrijkste levende zwar
te musici, geadopteerd en vraagt
de Nigeriaanse overheid om een
eerlijk proces. Onder verdachte
omstandigheden werd Fela Kuti in
het najaar veroordeeld tot vijfjaar
gevangenisstraf op beschuldiging
van smokkel van buitenlandse va
luta. Kuti geldt als een fel tegen
stander van de Nigeriaanse junta.
Toonkunstkoor
prestatie van
hoog gehalte
Toonkunstkoor Leiden en Omstre
ken, m.m.v. het Amsterdams Bege
leidingsorkest, de mezzo-sopraan
Ellen Looyestijn en altvioliste An
nette Bergman met een Engels pro
gramma, met werken van Henry
Purcell, R. Vaughan Williams en
Arthur Bliss. Gehoord op vrijdag 1
maart in de Lutherse kerk in Lei
den.
Origineel en artistiek vertolk
ten gisteravond het Toonkunst
koor Leiden en Omstreken een
programma van louter Engelse
muziek in de Lutherse kerk.
Muziek waarvan dirigent Hans
van der Toorn het geheim kent
om de wat braaf aandoende
thema's op dusdanige expres
sieve en indringende wyze naar
voren te brengen dat men zich
ongemerkt gewonnen geeft. Al
was dat nog niet direkt het ge
val bij de wat aarzelende vertol
king van Henry Purcell's O,
Sing unto the lord, een uiterst
lastig koorwerk vanwege de ve
le afzonderlijke inzetten, waar
bij vooral de alten wel eens op
zich lieten wachten. Het miste
daardoor wat aan spankracht
en overtuiging die een lofzang
zo kenmerkt.
Een bijzonder interessant
werk daarentegen bleek Ralph
V. Williams Flos Campi, geba
seerd op citaten van koning Sa
lomo. Dit werk doet qua instru
mentatie sterk denken aan Ra
vel's Daphnis et Chloë, waar
het koor geen tekst zingt maar
wordt gebruikt als een instru
mentale groep. Door het koor
op bijzonder creatieve en le
vendige wijze tentoongesteld,
waarbij Annette Bergman met
een heerlijke altviolisten solo
die door dit stuk heen loopt het
mystieke karakter nog eens ex
tra versterkte.
Verlangen naar meer deed
tenslotte de soepele en natuur
lijke mezzo-sopraan van Ellen
Looyestyn in Het lied van de
duif uit de Pastoral van Arthur
Bliss. Een liefdevol werk vol
landelijke taferelen, waarin de
god Pan bezongen en Naiaden
hun verleidelijke zang laten ho
ren. Op spirituele en lyrische
wijze door het toonkunstkoor
gebracht. Om op passende wij
ze met de goden uit dit werk
maar te besluiten: "Onbekom
merd is de jeugd, zorgeloos de
nacht en liefde verrukkelijk.
Wat zouden wij nog langer pra
ten".
ANNEKE VAN VLIET
