Kerk in 'Keistad' steen op de maag
Abortus, gezangen en vrouwelijke secretaris
ZATERDAG 2 MAART 1985
GEESTELIJK LEVEN
PAGINA II
Volgende week woensdag, 6 maart, zullen
de Amersfoortse predikanten T. Harder en
dr. Jac. J. Rebel de classis Amersfoort van
de Christelijke Gereformeerde Kerken - die
dan in Harderwijk vergadert - moeten mee
delen of zij van hun standpunt inzake abor
tus willen terugkomen. En van de kerke-
raad van Amersfoort, die achter deze predi
kanten staat, wordt verwacht, dat hij zijn
instemming met hun standpunt zal intrek
ken. Handhaven de twee dominees hun (te
vrij geachte) opvatting, dan behoort uitein
delijk hun schorsing tot de mogelijkheden.
Met haar vermaan wil de classis krachtig
onderstrepen, dat naar hk&r overtuiging de
houding van de beide predikanten en de
kerkeraad van Amersfoort tegenover abor
tus provocatus in strijd is met 'Gods Woord
De christelijke gereformeerde
kerk van de Kei-stad begint in de
regio van oostelijk Utrecht en de
Veluwe langzamerhand het
zwarte schaap te worden, waar
mee - blijkens de classicale ver
slagen de verdedigers van de
'oude paden' heel wat te stellen
hebben. Ontwikkelingen daar
liggen de broeders elders als een
kei op de maag.
Niet alleen over de zwaarwe
gende kwestie van de abortus is
de kerkeraad (met de twee predi
kanten) ter verantwoording ge
roepen, ook op andere punten
wil de classis schoon schip ma
ken met haar al te vrije zuster
kerk. Zo ligt daar het feit dat ze
in Amersfoort frank en vrij ge
zangen zingen tijdens de kerk
dienst, in plaats van uitsluitend
psalmen, zoals kerkordelijk is
voorgeschreven. En wat te den
ken van de ongehoorde vrijheid
die de kerkeraad zich veroorloof
de om een vrouwelijke secretaris
aan te stellen, in een kerkver
band wel te verstaan waar de
vrouw-in-het-ambt volstrekt ta
boe is.
Ds. Harder (50) is de plaatselij
ke predikant. In 1978 begon hij
daar zijn werk, nadat hij acht jaar
industriepredikant op Rozen
burg was geweest. Naast zijn ge
meentewerk is hij bestuurslid
van het Amersfoortse ziekenhuis
'De Lichtenberg', een protes
tants-christelijke instelling.
Zijn christelijk-gereformeerde
collega ter plaatse, dr. Rebel (53),
is daar sinds 1979 ziekenhuispre-
dikant. Daarvóór was hij vijfjaar
gemeentepredikant in Sassen-
heim, waar de kerk van de Af
scheiding, net als in Amersfoort,
een vooruitstrevende inslag
heeft. Ook daar zingt men vrolijk
uit het Liedboek.
Abortus moet künnen
Na grondige bezinning heeft
het bestuur van het Amersfoort
se ziekenhuis een abortusver
gunning aangevraagd. Niet om
de vrouw die abortus wil gemak
kelijk te kunnen helpen, maar
juist om een strak beleid moge
lijk te maken bij een wet die een
en Wet'. "Eerbied voor het menselijke leven
- ook het beginnende leven - eist, dat bij de
vraag om abortus niét de menselijke situa
tie beslissend is, tenzij het leven zelf ermee
gemoeid is", zo sprak de classicale (regiona
le) vergadering uit. Abortus dus uitsluitend
op 'vitale indicatie'.
Het standpunt van Harder en Rebel doet
geen recht aan de strijd tegen het legalise
ren van abortus, meent de christelijke gere
formeerde classis. Integendeel, het onder
mijnt deze strijd en komt de voorstanders
tegemoet. Handhaving van hun standpunt
bemoeilijkt de verhoudingen binnen het -
uit de Afscheiding van 1834 voortgekomen
- kerkverband. Ook dat was een argument
om de predikanten en kerkeraad van
Amersfoort broederlijk maar ernstig te on
derhouden.
Ethicus Velema
Nota geen dam tegen abortus...
ruimere mogelijkheid tot aborte
ren biedt Abortus, zegt het be
stuur van het ziekenhuis, is toe
gestaan als het leven van de
vrouw ernstig gevaar loopt of als
er sprake is van een lichamelijke
of geestelijke nood die het leven
van de vrouw wezenlijk bedreigt.
Het aanvragen van de vergun
ning geeft de vrouw geen enkel
automatisch recht op abortus.
Het bestuurslid ds. Harder:
"Daarop hebben wij in de bezin
ning steeds de nadruk gelegd. En
ik zal daar ook steeds op wijzen.
Abortus provocatus mag eigen
lijk niét. Wel moet het künnen.
In de werksituatie van een zie
kenhuis is er de spanning tussen
trouw aan het gebod en trouw
aan de medemens".
De toelichting van ds. Harder
bij de presentatie van de nota
van 'De Lichtenberg' over het te
voeren abortusbeleid was bij de
christelijke gereformeerde ker
keraad van Ede verkeerd geval
len. Ook Werkendam, Bunscho
ten, Ouderkerk aan de Amstel,
Urk, Zuidland en Zwartsluis be
moeiden zich ermee. Toen ds.
Harder in zijn antwoord op een
brief van de kerkeraad van Ede
inhoudelijk niet op de gestelde
vragen inging - naar zijn mening
kan een beleidsnota van een zie
kenhuis geen gesprekspunt op
een kerkelijke agenda zijn -,
wendde Ede zich tot de classis.
Daar kregen Harder en Rebel al
le gelegenheid hun standpunt
nader toe te lichten.
Meer ruimte
Ziekenhuispastor Rebel ziet in
de wet op de afbreking van
zwangerschap een mogelijkheid
om de vrije ontwikkeling van de
abortus provocatus terug te drin
gen. "Dat vereist wel een juist
abortusbeleid van de ziekenhui
zen die een vergunning hebben
aangevraagd. Daaraan wil 'De
Lichtenberg' meewerken".
Rebel gaat ervan uit, dat 'do
den' niet mag. Ook door abortus
niet. Maar toch moet het in be
paalde gevallen mogelijk zijn.
"In oorlogstijd mag doden ook
niet. Maar toch gebeurt het. Wel
niet van ongeboren vruchten,
maar van blozende jongens.
Want er is een vijand. Zo kan ook
een zwangerschap tot vijand
worden, namelijk tot bedreiging
van het leven van de vrouw.
Soms breekt nood wet".
Hoewel dr. Rebel zeker reke
ning wil houden met bijbelse ge
gevens, vindt hij het moeilijk om
op een weg waar ethische beslis
singen genomen moeten worden
stap voor stap de bijbel aan te ha
len. Hij wil meer ruimte voor
'ethische gevolgtrekkingen uit
Gods Woord'. "De spanning tus
sen trouw aan God en trouw aan
de medemens moet gezien wor
den tegen de achtergrond van
een mens in zeer concrete nood".
Rebel heeft de classis Amers
foort dan ook gewaarschuwd
voor uitspraken en beslissingen
die wel trouw bedoelen te zijn
aan het gebód, maar ménsen la
ten vallen.
De kritiek van de classis op dit
genuanceerde standpunt komt
hierop neer, dat de twee predi
kanten, wellicht onbedoeld, de
noodsituatie tot norm verheffen,
in plaats van het 'gebod van
God'. Ds. W. Kok (Baarn): "De
beleidsnota van het ziekenhuis
memoreert de Heilige Schrift
wel, maar honoreert die niét als
men ethische consequenties
moet trekken".
Ook de christelijke gerefor
meerde ethicus uit Apeldoorn,
professor dr. W. H. Velema, om
wiens advies was gevraagd, ziet
in de nota van het ziekenhuis
geen dam tegen abortus. "Ze
geeft eerder de indruk mee te
gaan met het abortusbeleid in
Nederland, zij het onder restric
ties". Alleen als het gaat om het
'zijn' van de vrouw, kan abortus
geoorloofd zyn, zegt Velema -
vroeger predikant in Leiden - in
zijn geschriften. 'Welzijn* is geen
grond voor een aanvrage. Afge
zien dan van de juridische indi
catie, bijvoorbeeld in geval van
verkrachting.
Niet verder praten
Voor de Amersfoortse kerke
raad is er geen enkele reden om
met de twee predikanten nog
verder te praten over hun visie
op abortus.
De heer J. van der Ley: "Naar
onze overtuiging zijn zij binnen
de lijnen van Schrift en belijde
nis gebleven. In de beleidsnota
wordt nergens gezegd, dat abor
tus moet. Wel dat het soms moet
künnen". "Als een mens in nood
is, staat men voor de haast onmo
gelijke opgave om de gevolgen
van het kwaad zoveel mogelijk te
beperken", verklaarde de
Amersfoortse kerkeraad. "Dat
kwaad ligt al in de daad vooraf'.
Harder zelf: "Soms is het
kwaad in de samenleving zo erg,
dat je het alleen maar kunt regu
leren. Doden is nooit toegestaan,
maar soms moet het vanwege de
hardigheid des harten worden
toegelaten".
Dr. Rebel heeft, evenals zijn
collega Harder, al laten weten,
dat hij bij zijn standpunt blijft
Niet om 'gelijk' te willen hebben,
maar als 'gereformeerd belijder'
ontkent hij, dat voor hem de
menselijke situatie norm zou zijn
in plaats van de Schrift. Tegelijk
betwist hij 'sommigen' het recht
om bij de toepassing van de
Schrift in ethische zaken te han
delen zoóls zij doen.
De twee predikanten hebben
inmiddels steun gekregen van
zes vooraanstaande leden van de
Christelijke Gereformeerde Ker
ken, onder wie de oud-hoogle
raar hebreeuws en aramees van
de Universiteit van Amsterdam,
dr. M. Boertien uit Eefde, dr. C.
Boertien, commissaris van de
koningin in Zeeland, en de Hil-
versumse arts drs. H. van Gen-
deren. In een brief aan leden van
de christelijke gereformeerde
studentenbond constateren de
zes een toenemende onverdraag
zaamheid en verabsolutering van
eigen standpunten in hun kerk.
"Bepaalde kerkeraden en com
missies verheffen hun standpunt
tot dat van de kerkgemeenschap.
Daarmee wordt iets opgelegd,
dat uitgaat boven de binding aan
Schrift en belijdenis". En dat ac
cepteren de zes briefschrijvers
niet.
Zij roepen de studenten op tot
'binnenkerkelijke actie om de
mensen attent te maken op wat
er aan de hand is'. Als de classis
Amersfoort de beide predikan
ten werkelijk zou schorsen, gaan
de zes zelf actie ondernemen, 'ter
bescherming van ds. Harder en
ds. Rebel, van het kerkverband
en van de vrijheid van kerkelijke
samenleving'.
Velen in en buiten de christe
lijke gereformneerde kring zijn
benieuwd naar het verdere ver
loop van deze zaak, die dus op de
vooijaarsvergadering van de
classis Amersfoort op 6 maart in
Harderwijk een vervolg krijgt.
Gezangenkwestie
Wat op die vergadering - als
de tijd het tenminste toelaat
ook weer ter sprake komt is de
'gezangenkwestie', waarmee de
Amersfoortse kerk de - overwe
gend behoudende - classis tot
verontrusting heeft gebracht.
De Amersfoortse gemeente
(van 1 september 1893, volgens
het geldende jaarboek 421 belij
dende leden en 237 doopleden)
zingt daar onbelemmerd uit de
concept-liederenbundel van 120
gezangen. Verreweg de meeste
gemeenteleden kunnen daarmee
instemmen.
De algemene synode van 1983
kon er niet toe komen, deze bun
del voor gebruik in de eredienst
vrij te geven. Niet omdat er on
bijbelse liederen in staan, maar
ze wilde de eenheid in het kerk
verband niet in gevaar brengen.
Daarbij liep de synode wel heen
om het feit dat in steeds meer
plaatselijke gemeenten naast de
psalmen ook gezangen (het
'nieuwtestamentische' lied) wor
den gezongen en dat deze ge
meenten zich daarvan niet zo
maar laten afhouden. De kerk
van Amersfoort heeft herziening
van dit negatieve synodebesluit
aangevraagd.
Ds. Harder: "Het willen zingen
van gezangen leeft in de gemeen
te van Amersfoort. Wat hier ge
beurt is niet anders dan een voor-
-oefening op een besluit dat de
synode volgend jaar hopelijk zal
nemen. Uniformiteit is toch wat
anders dan eenheid".
Maar de predikant J. van Am-
stel van Ede kwalificeert de han
delwijze van de Amersfoortse
kerk als 'ongeestelijk', omdat ze
in strijd is met de kerkorde.
Daarin liggen de afspraken vast
waaraan de plaatselijke kerken
zich moeten houden. En de Er-
melose predikant L. W. Bilkes
spreekt rechtuit van een 'daad
van kerkelijke ontrouw'.
De classis heeft de Amersfoort
se kerk opgeroepen, zich op dit
punt weer aan de kerkorde te on
derwerpen. Op 6 maart zal ze
moeten meedelen of ze daartoe
bereid is.
Vrouw in kerkeraad
De classis heeft de kwestie van
de vrouwelijke secretaris van de
kerkeraad naar de 'Particuliere
synode van het Oosten' doorge
schoven. De kerkeraad van Ede
wil namelijk een uitbreiding van
het desbetreffende kerkorde-ar
tikel met de uitdrukkelijke bepa
ling dat zowel de praeses (voor
zitter) als de scriba (secretaris)
van een kerkeraad ambtsdrager
moet zijn.
De vrouwelijke scriba van
Amersfoort is geen ambtsdrager
maar gewoon 'notulist'. Maar ds.
Bilkes van Ermelo vindt ook dat
in strijd met het gereformeerde
kerkrecht, omdat deze mevrouw
de kerkeraad wel naar buiten toe
vertegenwoordigt.
Al met al bevestigen de ver
wikkelingen rond de kerk van
Amersfoort het feit dat binnen
het kerkverband van de Afschei
ding de rijen niet meer gesloten
zijn. Er is een toenemende be
hoefte aan meer kerkelijke ruim
te voor eigentijdse geloofsbele
ving en daarbij passende vor-
Waar die ruimte van hoger
hand wordt tegengehouden, ont
staan spanningen. Maar waar
kerkeraden en predikanten die
ruimte om zich heen scheppen,
zoals in Amersfoort, blijven
spanningen evenmin uit. En ko
men die niet uit de plaatselijke
gemeente zelf op, dan wel daar
buiten.
Anno 1985
Het is niet voor niets, dat op
een landelijke conferentie voor
christelijke gereformeerde
ambtsdragers op zaterdag 27
april (in Amersfoort!) de vraag
naar de 'rechte prediking anno
1985' aan de orde komt. Tegen
stellingen in geloofs- en kerkbe-
leving zijn haast altijd te herlei
den tot verschillen in de predi
king. En die zijn zowel wat de in
houd als wat de accenten betreft
s niet gering.
van het Evangelie houdt de gees
ten voortdurend bezig en doet,
als het op antwoorden aankomt,
de wegen onder broeders en zus
ters uiteengaan", zegt het voor
bereidende comité in zijn aan
kondiging van de conferentie.
De sprekers op die dag zijn de
predikanten P. den Butter uit
Middelharnis en G. C. den Her
tog uit Leiden. Zonder te bewe
ren dat zij eikaars tegenpolen
zijn, moet de eerste tot de behou
dende stroming in deze kerk
worden gerekend, terwijl zijn
Leidse collega (35), staande in
dezelfde traditie, meer een eigen
tijdse beleving en verwoording
van het geloof voorstaat.
De conferentie is bedoeld als
'platform voor een broederlijke
bezinning op de prediking',
"waarbij de dingen die scheiden
niet verhuld en de dingen die
(nog altijd) samenbinden niet
verzwegen mogen worden". Alle
kerkeraden krijgen binnenkort
een speciale uitnodiging.
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Pannekoek, mmy cantorij, 11.45 studen-
tenekklesia;
Marekerk 10 ds. De Jong, ha, 5 ds. v.d.
Velden, Woerden;
Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds. Kra-
Oecumenische geloofsgemeenschap
De Regenboog (Merenwijk) 9.30 mevr.
ds. De Mey, 11.15 mevr. ds. De Mey en
pastoor v. Well;
Bethlehemk. (Driftstr.) 10 ds. Bar-
nouw, Den Haag;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 10 ds.
Jansen, 5 ds. Hortensius;
Vredesk. (Burggraven!) 10 ds. Schou
ten, mmv jongerenkoor;
Waalse kerk (tijdelijk Rapenburg 8)
10.30 ds. Ribs;
jeugdkapel Vredeskerk 10 hr. J. Se-
gaar;
jeugdkapel Bevrijdingskerk 10 hr. A.
Faas.
Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15
mevr. ds. v. Beinum en mevr. ds. Ter
louw-Sterk, ha;
Diakonessenhuis 10.30 kand. mevr.
A Dekker;
Endegeest zie Oegstgeest.
Wijk Stevenshof: zie na geref. kerk.
Geref. Kerk Vredeskerk zie herv.
gem.;
Petrak. (Surinamestr.) 10 ds. Horten
sius, 10.30 dovendienst, hr. P. C. v.d.
Bos;
Oude Vest 10 ds. Koolstra;
Maranathak. zie herv. gem.;
Bevrijdingsk. zie herv. gem.;
bejaardenhuis Groenhoven 10 ds. R.
J. Bakker, Adam;
Merenwijk zie herv. gem.
Wijk Stevenshof, gebouwtje 'Dijkhof
Chr. Geref. K. (Steenschuur) 10 en 5
ds. Den Hertog.
Geref. Gem. (N. Rijn) 10 en 4.30 ds.
Boogaard.
Geref. Gem. in Ned. (BethLkerk
Driftstr.) 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.)
10.15 ds. Mostert.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lok-
horstk. Pieterskerkstr.) 10.30 ds. v. Stra
ten, Leidschendam.
Baptistengem. (O. Rijn 3) 10 ds. Bos
veld, ha.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr.
3) 10 br. Dikkes.
^Evang. gem. Merenwijk (Flevoweg 5)
Zendingswerk
(Zoeterw.singel 21) 5 hr. C. Roos.
Evangeliecentrum (Zijlsingel 2) zo. 10
hr. Zijlstra, wo. 8 hr. Jac. Zeegers, vr. 8
jeugdsamenkomst.
Pinkstergem. (O. Vest 13) 10 hr. L. de
Haan.
Leger des Heils (hoek Vestestr./Groe-
nesteeg) 10 en 7.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24):
Middernachtsroep
9.30 en 4,
Zevendedag-adventisten (Ontmoe-
tingskerk Voorschoten) elke zat. 9.45
bijbelstudie, 10.45 predikdienst.
Christelijke Wetenschap (Steensch. 6)
10.30.
Genootschap der Vrienden (Quakers)
10.30 (Rapenburg 6).
Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der L.
Dagen (Brahms!) 9.30, 10.30 en 11.20.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel) zo. 10.
Rooms-Kath. K. Haagweg zat. 7, zo. 9
en 10.45;
Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11 (mmv
Intercitykoor);
Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat. 7, zo.
9.30 en 11.30;
Steenschuur zat. 7, zo. 8.30,10,11.30,6
en 7 (lof);
Boshuizerkade zat 7, zo. 9.30 en 11;
Lammenschansweg zat. 7, zo. 9 en
10.30;
Haarl.straat zat 7, zo. 9.30, 10.45 en
12.15;
Merenwijk zie herv. gem.;
H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
Raad van Kerken: elke dinsdagavond
van 7 tot 7.30 oecumenisch avondgebed
in oud-kath. kerk Zoeterw.singel.
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. Kok, Utrecht, 7 ds. v. Driel.
Geref. Kerk 10 ds. v.d. Bos, Gouda,
6.30 ds. Wilschut.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. De
Vries, Heerde.
Rk Kerk zat 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Adventskerk 10 ds. De Jonge;
Kruiskerk 10 kand. Van Dis;
Opstandingskerk 10 ds. v.d. Heiden,
6.30 ds. De Jonge;
G. Herderkerk 10 drs. Brombacher,
6.30 ds. Moll;
De Bron 9.30 ds. Moll, 10.15 ds. Tase-
laar, jeugddienst, 6.30 ds. Nieuwenhuis,
vesper;
Ashram (Marsdiep) 10 ds. Nieuwen
huis;
Oudshoornse kerk 10 ds. Ter Bals;
Sionskerk (Planetensingel) 9.30 en
6.30 ds. Ouwendijk, ha.
Geref. Kerk Mar.kerk 10 ds. Wilschut,
5 ds. Verseput, O.geest, jeugddienst;
Salv.kerk 10 ds. v.d. Wal, Hülegom,
6.30 ds. Baas, S.heim.
Geref. K. Vrijg. (aula chr. techn.
school) 9.30 ds. Smelik, 7 ds. Drost
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.)
10.30 ds. Janse, 4.30 br. v. Voornveld.
Chr. Geref. Kerk 9.30 leesd., 2 ds. -
Beekhuis.
Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240) 9.30
kkoek.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
62) 10 hr. Jongejan, 6.30 hr. Strietman.
Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hen-
drikstr. 54) 10 hr. v.d. Hoorn.
Pinkstergem. (school Batenstein 16)
10.
ir.d. Hoef, 6.30 ds.
Remonstr. Kring (Van Mandersloostr.
36) 10 dr. Metering.
Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45
en 11.30;
Piusk. zat 7, zo. 9 en 10.30;
De Bron zat 7, zo. 9 en 11.30.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Exalto, 6 ds. v.d. Kamp, Bleiswjjk.
Geref.-Herv. Gem. (dorpshuis 'De
Tas') 10 ds. Moolenaar, Z.meer.
Geref. Gem. 9.30 en 6 ds. Golverdin-
gen, Utrecht, do. 7 maart 7.30 ds. Beens,
Scherpenisse-
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Wieman, 6.30 ds. Richter;
Salv.kerk 10 ds. Richter, 6.30 ds. Bin-
nekamp, Oudewater;
BethLkerk 10 ds. v
Wieman.
Geref. Kerk 10 en 6.30 ds. Elderman,
ha.
Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.) 9.30 en
4.30 ds. Mouissie.
Geref. Gem. (Stationsweg 17) 10 en
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk
9.30 ds. Vlasblom, 6.30 ds. v.d. Pol;
De Stek 9.30 ds. Verdoorn, Wadd-
Geref. Kerk 9.30 ds. v. 't Hoff, 5 ds.
Hanenburg, Voorburg.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. Ribbers.
Geref. Gem. 9.30 leesd., 7 ds. Boog-
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30
ds. De Graaf, 6.30 ds. Dekker, R.dam.
Geref. Kerk 10 en 5 ds. Aalders, Wou-
brugge.
Rk Kerk: dorp zat. 7, zo. 9.30 en 11.30;
Anker zat 7, zo. 8.45 en 11.15;
Rijndijk zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. zie geref.
kerk.
Geref. Kerk 10 ds. Rothfusz, 5 ds. v.d.
Wal, Vinkeveen.
Chr. Geref. Kerk 10 en 5 ds. Biesma.
Rk Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9 en 11;
Jozefk. zat 7, zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 2 nam. ds.
Boonstra, heropening gerestaureerde
kerk.
Rk Kerk zat 7, zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 ds. Kolde-
wijn.
Rk Kerk zat 7, zo. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 10 ds. Aarents, 6 ds. Ge
braad;
Ontm.kerk 10 ds. Gebraad, 6.30 ds.
Aarents.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
Horst.
Vliegkamp Valkenburg 10.30 aalm. v.
Doorn en ds. Verseput, oecum. dienst.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Visser, 6 ds. Driebergen;
O. Kerk 10 ds. Schuurman, 6 ds. De
Jong;
Ichthusk. 10 ds. Smaling, 5 ds. v. Slie-
dregt;
Pniëlk. 9.30 ds. De Jong, 6 ds. v.
Roon;
aula Bestevaer-mavo (Rijnsoever) 10
ds. Driebergen;
Overduin 2.15 ds. v.d. Beid.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk (au
la P. Groen-college) 10 ds. v.d. Steen,
R.dam.
Geref. Kerk Vr.kerk 10 ds. v.d. Horst,
5 ds. v. Breevoort;
Triumfatork. 10 ds. v. Breevoort, 5 ds.
Koster.
Geref. K. Vrijg. 10.30 en 3.30 ds. Hei-
da.
Ned. Geref. K. 8.45 en 7 ds. Janse.
Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. Slagboom, 6
maart 3 en 7.45 ds. Slagboom, biddag.
Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal) 10 en
5 ds. v.d. Belt.
Geref. Gem. (Remisestr.) 10 en 5 lees-
dienst.
Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en
5 leesdienst.
Volle-evang.gem. (Tripodia') 9.45.
Onafh. baptistengem. (Sluisweg 16)
10 ds. J. A. Visser.
kerk.
Geref. Kerk 10 ds. Oegema, Valken
burg, 7 ds. G. Brücks, Rosmalen, jeugd-
Leger des H. (Corn, de Vlamingstr.) Zee.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. v.
Driel.
Geref. Kerk 9.30 ds. v.d. Kooi. 7 drs.
v.d. Kooi-Dijkstra.
Rk Kerk zat. 7, zo. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 en
7 (zangdienst) ds. v. 't Hooft;
Pauluskerk 10 ds. De Gelder, gezins
diénst.
Geref. Kerk 10 en 5 ds. Boswijk.
Geref. K. Vrijg. 8.45 en 3 ds. De Put
ter, ha.
Ned. Geref. Kerk (Salvatori) 10 en 4
ds. Smit, Maastricht.
Chr. Geref. Kerk 10 en 4.30 ds. v. Dij-
ken.
Geref. Kerk 9.30 ds. Koster. 5 ds. v.d.
11.30;
Poelpolder zat. 7, zo. 9 en 11.30;
Mariakerk zat. 7, zo. 8.30,10 en 11.45;
Engelbew. zat. 7, zo. 9.30, 10.30 en
5.45.
NIEUWKOOP. Herv. Gem. 9.30 ds.
Koelewijn, 6.30 ds. De Meij, Houten,
jeugddienst
Geref. Kerk 9.30 ds. Stroes, Nieuwer-
kerk a.d. IJssel, 5 avondgebed.
Chr. Geref. Kerk 9.30 dienst, 7 ds. Boi-
ten, Schiedam.
Remonstr. Gem. 10.30 streekdienst in
Gouda.
Evang. gem. (Kruispunt, Kennedy-
laan 33) 9.30.
Rk Kerk zat 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
De Graaff, 6.30 ds. v.d. Sluijs, A.dam,
jeugddienst
Geref. Kerk 9.30 ds. Biewenga, Kame-
rik, 7 ds. v. Breevoort, Katwijk.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30
ds. Ten Voorde, 7 ds. Romein, R.dam.
Geref. Kerk 9.30 ds. Wijngaarden, 4.30
ds. Rang.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 ds. Vis-
Rk Kerk zat 7, zo. 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds.
Geuze.
Geref. Kerk (W. Verlaat) 10 hr. A
Post, Wilnis, 7 ds. Dronkert, Gouda.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of
St. Jeroensk. (Binnen) 10 hr. W. Andel,
Katwijk, 5 ds. W. Vroegindewey, Eem-
nes, 7 ds. Korenhoff;
Hoofdstr. (Zee) .10 ds. Keuning en ds.
Van 't Kruis, zendingspred.;
De Rank (Golfbaan) 10 kand. K. van
Duyn, Bergambacht; Sole Mio 9 ds. El-
gersma. Zie ook geref. kerk.
Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.) 10
ds. Korenhoff, 5 ds. C. de Jong, Voor
hout;
Vinken! (Binnen) 10 ds. Elgersma;
Stichtingskerk 11 ds. Slofstra.
Rk Kerk Zee zat. 7, zo. 10.30;
Binnen zat. 7, zo. 8 en 10.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10
mevr. ds. v.d. Mey, gezinsdienst;
De Zilk 10 ds. v. Niel, Rijnsburg.
Rk Kerk Victork. zat. 7, zo. 9.30 en 11
Jozefk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Zilk zat. 7. zo. 10 en 11.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene
of Will.kerk 10 ds. Verdonk, Enkhuizen;
Pauluskerk 10 ds. Da Costa;
Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds.
Kooman, ha, 7 ds. Veenstra, Leiden.
Geref. Kerk 10 ds. Vegter, ha;
Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr. Schilder
school) 10.30 en 5 ds. De Putter, ha.
Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum) 8.45
en 4 ds. De Lange.
Van Wijckerslooth 4 mevr. ds. Visch.
Endegeest 10 pater Boshouwers.
Volle-evangeliegem. (Gem.centrum)
Rk Kerk Will.kerk zat. 7,
OUD-ADE: Rk Kerk zat 7, zo. 8.30 en
10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. Pettinga, Utrecht
Geref. K. 9.30 ds. Jaspers Focks, 5 ds.
Broer.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11;
Petrus-B. zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem.
9.30 ds. v.d. Kamp, gezinsdienst, 7 ds. v.
Waarde, Hoofddorp.
Chr. Geref. K. 9.30 leesd., 2.15 ds.
Bethelkerk 9.30 hr. Goedhart, Nieuw
koop.
Geref. Kerk Petrak. 9.30 ds. Cziria, 5
ds. v.d. Woude, Wassenaar;
Imm.kerk 9 en 10.30 ds. Snel, 5 ds.
Baayen;
r.kerk 9.30 ds. Kuiper, Noordwijk,
Chr. Geref. K. 9.30 en 5 ds. v. Sorge.
Evang. Christengem. (aula mavo) 10
br. J. van Duin, Noordwijk.
Rk Kerk zat 7, zo. 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 10 ds.
Germans, ha, 7 ds. v. Achterberg, ha.
Geref. Kerk 10 ds. Ferwerda, ha. Zie
ook herv. gem.
Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. Aarnoudse.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. v.d.
Pol, Boskoop, 6.30 ds. v.d. Kamp.
Geref. Kerk 9.30 ds. Broer, 6.30 ds.
Jaspers Focks.
Rk Kerk Aardam zo. 9 en 12;
kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en
11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 prof.
dr. v.d. Beek, 6.30 ds. Vermeulen.
Geref. Kerk 9.30 en 6.30 kand. mevr.
Boersma, Badhoevedorp.
Geref. K. Vrijg. 8.30 en 5.15 ds. Heida,
ha.
VOORHOUT: Herv. Gem. 10 ds.
Baas, S.heim.
Rk Kerk zat. 7. zo. 9.30 en 11.
VOORSCHOTEN: Heiv. Gem.
Dorpskerk 10 (ha) en 7 ds. v.d. Schoot;
De Ontmoeting (Noordhofland) 10 ds.
Blanken;
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 ds.
sntz, zangdienst
Herv. evang. op geref. grondslag (Lu
cas-college, Beeth.laan) 9.30 ds. v.d.
Bosch, Gorinchem, 4.30 ds. Zonne-
nberg, Willige Langerak.
Geref. Kerk 10 ds. De Zeeuw.
Geref. K. Vrijg. (Bachlaan) 9.30 ds.
Spijker, 5 ds. Houtman, ha.
Aulagemeenschap Noordhofland
10.30 agapè-viering.
Rk Kerk Laur.kerk zat. 7, zo. 11.30;
M. Godskerk. zat. 7, zo. 10.
Kerk van Engeland (British school in
The Netherlands, J. v. Hooflaan 3) 10.15
anglicaanse dienst.
Brugk
land;
Hoeksteen 9.30 ds. Schipaanboord,
Everdingen, 6.30 kand. Markus;
Bethelk. 9.30 ds. Maasland, 5 ds.
Goossen;
Imm.kerk 10 ds. Flink, Leusden, 5 ds.
Cnossen, Delft.
Geref. Kerk Kruisk. 10 en 5 mevr. ds.
Koning-Polet, Gouda;
Ontm.kerk 10 ds. De Moor.
Remonstr. Gem. 10.30 streekdienst in
Gouda.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk.
10 hr. P. Taal, 4.30 ds. Trouwborst,
Vlaardingen;
Kievietk. 10 prof. dr. Berkhof, Lei
den;
Messiask. 10 ds. v. Waasbergen;
Dorpscentrum 9.30 ds. Dekker,
R.dam.
Geref. Kerk Zijllaan 10 ds. Joh. Heu-
le, 5 ds. Ribberink, Rijnsburg;
Zuid (Bloemcamplaan) 10 ds. v.d.
- Woude.
Ned. Prot Bond (Kerkdam) 10.30 ds.
W. Veen, Den Haag.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 ds.
Wegerif, Nieuwkoop, 6.30 ds. Koele
wijn.
Geref. Kerk 9.30 ds. Gesink, Noord
wijk, 6.30 ds. Huizebosch, Zwijndrecht
Ned. Prot. Bond (De Wijk) 10.30 ds.
M. Roos, ha.
Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
De Korte.
Geref. Kerk 9.30 en 7 ds. Fernhout,
ha.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds.
Wolthaus; 'Swetterhage' 10.30.
Rk Kerk St. Jan zo. 9.30 en 11;
Chr. Dienaark. zat. 7, zo. 10;
Meerburgkerk H. Rijndijk zat. 7, zo.
10 en 11.30.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 10 en
6.30 ds. Eysenga.
Geref. Kerk 10 en 6.30 ds. Buikema,
ha.
