Uitersten op
kunstbeurs
Kunst te kijk
Feestelijke schilderijen
en sierlijke objecten
Eenvoudige abstracten in LAK
Nuance en
platheid in
'Dwaallicht'
Kluchtig blijspel met weinig talent
#5 DONDERDAG 28 FEBRUARI 1985
KUNST
PAGINA 23
In Amsterdams Nieuwe Kerk
AMSTERDAM (GPD) Uitersten ontmoeten elkaar op de derde
kunst- en antiekbeurs die vanaf vandaag onder de naam 'Oude
kunst in de Nieuwe Kerk' in Amsterdam wordt gehouden. Uiter
sten in de datering van de 'oude' kunst - er staat een zittende
Christus uit 1275 en er hangen schildery en waarvan de makers in
1960 zijn overleden en uitersten in prijzen: men kan er voor 250
gulden terecht maar ook voor een half miljoen.
Met deze vaststelling is tegelijker
tijd onder woorden gebracht wat
de beurs in Amsterdam onder
scheidt van de oude kunst en an
tiekbeurs in Delft. Dat zijn niet de
deelnemers: er zijn wat kleine ver
schillen maar door de meet heen
genomen ziet men in Amsterdam
dezelfde antiquairs en kunsthan
delaren als in Delft. Beide beurzen
worden dan ook onder auspiciën
van de Vereniging van Handelaren
in Oude Kunst (VHOK) gehouden,
al is Delft inmiddels een aparte
stichtig geworden. Amsterdam
streeft er naar om in geld en tijd
gemeten een zo breed mogelijke
collectie te laten zien. Zoals ge
zegd: men ziet er Christus gezeten
op een troon uit het einde van de
13e eeuw maar men ziet er ook
schilderyen uit de impressionisti
sche periode en toegepaste kunst
uit de Art Noveau en vooral de Art
Déco. De maatstaven die de orga
nisatie van de Amsterdamse beurs
aanlegt zijn dan ook nogal wat rui
mer dan die in Delft.
Hetgeen overigens niet betekent
dat Amsterdam een ander publiek
trekt dan Delft. Volgens verschil
lende antiquairs werkt dat zelfs na
delig ten opzichte van Amsterdam:
de publieke belangstelling was vo
rig jaar althans niet overweldigend
groot hetgeen zeker voor een deel
verklaard wordt door het gegeven,
dat de liefhebbers in Delft al aan
hun trekken zijn gekomen. Dat
blijkt ook uit een soortgelijk koop-
patroon: ook in Amsterdam is de
belangstelling van de 'kleine' ko
pers tanende terwijl er in de grote
aankopen van een inzinking geen
sprake is. Het blijkt trouwens dat
de kandidaat-kopers in steeds gro
tere mate alleen nog maar genoe
gen nemen met topkwaliteit.
Zij kunnen in Amsterdam hun
hart ophalen. De Nieuwe Kerk is
toch al een zeer inspirerende om
geving voor een dergelijke beurs
(de opstelling is zeer overzichtelijk
en ruim), maar ook buiten dat: er
zijn verschillende pronkstukken te
zien. Een daarvan is een zogeheten
'Turm-uhr' uit Ulm, een 17e eeuws
klokje in de vorm van een to
renklok waarvoor 500.000 gulden
wordt gevraagd. Een van de mooi
ste kunstvoorwerpen die er te zien
zijn hangt bij kunsthandel drs. J.
H. Schlichte: een schilderij 'Anna
Oude kunst in de Nieuwe Kerk van Amsterdam.
leert de kleine Maria lezen' door
Pieter Fransz te Grebber (begin
17e eeuw). Het schilderij is van zo
danige kwaliteit dat het in de 19e
eeuw werd toegeschreven aan
Rembrandt en zelfs diens (valse)
signatuur draagt. Bij de schilderij
en nog meer indrukwekkende na
men: Brueghel de Jonge, Wouwer
man, Storck, Verspronck, Mauve.
Er is veel zilver; sieraden en juwe
len zijn sterk vertegenwoordigd,
meubelen in aantal minder, maar
wat er staat is wel van heel bijzon
dere kwaliteit, tamelijk veel aarde
werk en porcelijn (o.m. een opval
lende collectie gepolychromeerd
Delfts aardewerk), en natuurlijk in
drukwekkend mooi glaswerk.
Hoewel het onmogelijk is om de
collecties van de verschillende
deelnemers enigszins volledig te
noemen toch een uitzondering
voor Hans Marcus: hij toont een
kleine verzameling luxe pakpapier
uit de 18e eeuw en drukwerk met
betrekking tot de positie van de
vrouw in de Nederlanden van de
16e eeuw. In de doorgaans buiten
landse versjes en godsschriften
wordt met verbazing geconsta
teerd dat het beroemde Hollandse
koopmanschap een vrijwel uitslui
tend vrouwelijke aangelegenheid
is.
Daarmee is - wellicht onbedoeld
het menselijk element herken
baar aanwezig op deze in wezen
Dubbelexpositie in Wassenaar
Henk de Greef, Schoolstraat 27, Was-
WASSENAAR - "De voorwer
pen die ik schilder zijn slechts
aanleiding te komen tot beelden
van puur schildersgenot, een uit
bundig feest van kleur, vorm en
licht, maar twijfel ligt ten grond
slag aan elk schilderij (de mate
van abstractie, figuratie, kleur en
vorm, lijn en vlak). Het is elke
keer weer een weg inslaan, het
nieuwe zoeken". Aldus Jos van
der Beek (geb. 1954) over zijn
schilderwerk dat hy op het ogen
blik exposeert in galerie Henk de
Greef. Hij toont een vijftiental fi
guratieve werken, voor het me
rendeel grote acrylschilderingen
op linnen.
Van der Beek werd opgeleid
aan kunstacademies in Den
Haag en Amsterdam. Acade
misch verantwoord (in techni
sche zin) kan zijn werk zeker ge
noemd worden. De onderwerpen
die hij koos - stillevens met pot
ten en landschappen voorname
lijk - werkte hij raak en vlot uit in
prachtige kleuren en tonen. De
schilderijen zijn bijna alle krach
tig neergezette impressies,
werken die 'staan' en een uitge
balanceerde indruk maken.
Soms is er sprake van zeer ver
doorgevoerde abstractie, die de
herkenbaarheid niet ten goede
komt. Dit geldt met name voor
de werken 'Strand', 'Compositie
met vogel', 'Mais' en 'Polder'.
Maar wie zich in die gevallen met
de titel in het hoofd tracht in te
leven in het werk, zal toch al
spoedig een en ander herkennen
en getroffen worden door de
sfeer, de schoonheid en het leven
dat Van der Beek heeft samenge
bald.
Uitblinkers zijn wat mij betreft
'Zwanen' - een werkelijk gigan
tisch doek - en 'Duinen'. Het laat
ste heeft weliswaar wat meer
kleur en beweging dan men van
een duinlandschap gewend is,
maar is bepaald indrukwekkend
als feestelijke samenvatting van
fraaie natuur.
Kleuren, die zo veel aandacht
hebben gekregen van Van der
Beek, ontbraken vrijwel geheel
in de sieraden en objecten van
Object (zilver
koper) van Nelle-
ke Tissot
mede-exposant Nelleke Tissot
Patot (geb. 1947). Deze kunstena
res toont een negental strakke
zuilachtige objecten van alumi
nium, alle enige tientallen centi
meters hoog. Eenvoudige ruim
telijke sculpturen, die bij goede
belichting letterlijk schitterende
grijstinten laten zien.
Verder exposeert Tissot van
Patot in een vitrine nog een aan
tal kleinere, sierlijke objecten die
enigszins aan bloemen doen den
ken, en een stel tamelijk sobere,
fraai verzorgde sieraden (oorhan
gers, een collier en speldjes,
maar ook originele klembroches)
waarin edelmetalen en edel
steentjes zijn verwerkt. Het is
jammer dat sieraden zo nooit
goed tot hun recht komen; men
zou een mannequin in de vitrine
wensen!
ANTOON ERFTEMEIJER.
Expositie van Jonathan Bragdon en
Isik Andreas-Tüzüner In de LAK-ga-
lerie, Cleveringaplaats 1. Tot en met
31 maart. Geopend: ma. t/m vr. van
10-22 uur.
LEIDEN - Wanneer je leest dat
een bepaalde kunstenaar "het
meest wezenlijke van het leven
probeert vast te leggen", inplaats
van 'gewoon' iets moois, leuks of
boeiends te maken, ga je wel
even wat scherper kijken dan an
ders. De Leidse kunstenaar Jo
nathan Bragdon (geboren in 1944
in de VS sinds 1978 woonachtig
in Holland) zou dit proberen, zo
valt te lezen in de folder bij de
nieuwe LAK-expositie. Van
Bragdon is een vijftiental kleine
werken in acryl en inkt op papier
opgehangen in de foyer en in het
gangetje daarachter. De schets
matig uitgewerkte schilderingen
ogen geheel abstract, op enkele
na waarin met wat fantasie iets.
van een landschap, vegetatie, of-
een mensfiguur valt te zien.
Titels bezitten de werken niet.
Een aantal van de geëxposeerde
creaties bergt echter genoeg inte
ressante elementen in zich om
beschouwers met een associatie
ve geest op allerlei titel-ideëen te
brengen. Kenmerkend voor al de
- merendeels eenvoudig gehou
den - schilderijtjes is iets
vloeiends, beweeglijks; hoekig
heid en starre strakheid ontbre
ken. In de werken waarin kleur
domineert - meestal gaat het om
primaire en secundaire kleuren -
heeft dat vloeiende nogal eens
iets feestelijks.
Voor een deel van Bragdons
tentoongestelde oeuvre geldt,
dat men steeds méér ontdekt en
voelt naarmate men er langduri
ger naar kijkt. Tal van interes
sante, onder meer ruimtelijke,
relaties tussen de te onderschei
den onderdelen van die werken
vallen dan op. Er hangen echter
ook verschillende produkten die
door hun simpelheid nauwelijks
of niet te onderscheiden zijn van
brouwsels van zeer jonge kinde-
Tentoonstelling Bragdon en Isik
'Salmacis' van Isik.
ren. Tot de werken waar men
langer bij kan verwijlen, die zo
wel letterlijk als figuurlijk meer-
lagig zijn, en die een naar
schoonheid tastende hand verra-
,den, behoren de nummers twee,
vier en zeven, en de landschap
achtige schilderingen dertien en
veertien.
Louter zwart en wit zijn de pa
pieren scheur-, plak- en schilder
werken ('papercuts') van mede-
exposant Isik (geb. 1954 in Tur
kije). Evenals het geval is met
Bragdon, gaat het hier om een in
ternationaal geschoold artiest.
Isiks werk is zuiver abstract en is
onder meer geïnspireerd op col
lages van Braque en op construc
tivistisch werk. De hypereenvou-
dige, rafelige, ruw afgewerkte
produkten maken het verleide
lijk om van crisiskunst te spre
ken, al moet gezegd worden dat
de twee gigantische zwarte spira
len-op-krantepapier 'Salmacis'
en 'Themis' (een bronnimf en
een godin uit de Griekse mytho
logie) wel iets origineels hebben.
ANTOON ERFTEMEIJER
toch vooral overweldigende verza
meling kunstvoorwerpen. Zoals
men ook iets van vertedering er
vaart wanneer men een ietwat ge
sleten houten appelboor uit de 18e
eeuw ziet liggen. „Gut", denk je
dan, „dat gebruikten ze toen ook
al". Een vertedering die precies zo
lang duurt totdatje hoort dat er 450
gulden voor betaald moet worden.
Voor een 'appelboor...'
Oude Kunst in de Nieuwe Kerk
wordt gehouden van 28 februari tot
en met 10 maart. Geopend: dage
lijks van 11.00 tot 18.00 uur, dins
dag en donderdag van 11.00 tot
21.00 uur en zondag van 12.00 tot
18.00 uur.
'Dwaallicht' van Willem Elsschot
door toneelgroep 'Het Volk'. Bewer
king: Koos Dubbelman. Regie: Wan
da Reisel. Techniek en decor: Mike
van de Lagemaat. Artistieke vorm
geving: Pieter Zwaanswljk. Spelers:
Bert Bunschoten en Wigbolt Kruij-
ver. Gezien op 27 februari in het
LAK-theater.
Het LAK kent al sinds jaar en
dag een literaire workshop, kor
telings omgedoopt in LAiC-lite-
rair. Het is een vrij hechte groep
mensen die zich ten doel stelt
'een forum te zijn voor mensen
die zich non-professioneel met
schrijven bezig houden'. Men
leest eikaars werk en bespreekt
het en organiseert literaire
avonden. Eens per jaar stelt het
LAK het grote theater beschik
baar om haar literaire onderafde
ling in staat te stellen in een wat
groter kader de aandacht op zich
te vestigen. Werd er in eerdere ja
ren gekozen voor eigen projecten
vaak niet meer dan het van wat
franje voorziene voorlezen van
eigen werk dit keer is een pro
fessionele theatergroep uitgeno
digd met een literair getint pro
gramma.
Het enige dat deze avond nu
nog deed verschillen van de re
guliere theateravonden was een
inleiding over de eigen activitei
ten. Op de band, of niet zichtbaar
achter een gordijn, werd een
tekst voorgelezen over het eeu
wige getob van de schrijver. Ver
volgens werd op een haast char
mant te noemen stuntelige wijze
jaarnummer van het
eigen tijdschrift 'Literop' gepre
senteerd. De leden van LAK-lite-
rair moeten het duidelijk niet
hebben van hun flitsende pre
sentatie, maar alè, de ware lief
hebber zal hier niet over vallen
en de aspirant-literator zal zijn
weg naar deze toch al weer tien
jaar draaiende praatgroep wel
weten te vinden.
Toneelgroep 'Het Volk' uit
Haarlem was gisterenavond te
gast met een bewerking voor
theater van de novelle 'Dwaal
licht' van de Antwerpse schrijver
Willem Elsschot. In dit bekende
verhaal vertelt de brave ambte
naar en huisvader Laarmans dat
hij uit medelijden besluit drie Af
ghaanse matrozen de weg te wij
zen naar het meisje Maria van
Dam. Zy blijkt echter niet zo
makkelijk te vinden en hoe ver
der hun speurtocht voert, des te
meer ook in Laarmans het ver
langen begint te groeien naar de
ze Maria. Het meisje wordt in zijn
gedachten van een eenvoudig
hoertje, tot een madonna, een on
bereikbaar ideale vrouw.
De twee acteurs spelen beiden
Laarmans. Zo wordt vorm gege
ven aan de dubbelheid van diens
gevoelens. Aan de ene kant de
burgerlijke degelijkheid, aan de
andere kant het verlangen daar
aan te ontsnappen. De twee spe
lers nemen niet ieder één van de
ze aspecten voor hun rekening.
En dat is wel zo verstandig, want
het voorkomt naar mijn idee een
al te duidelijke en daardoor on
genuanceerde scheiding. Wel
spelen ze om de beurt de rollen
van de tegenspelers van het zoe
kende viertal. Met werkelijk zeer
weinig middelen, zowel in attri
buten als in decor, weten de twee
spelers een aantal fraaie Ant
werpse types neer te zetten. De
nuance in de dubbele Laarmans
ontbreekt helaas in deze bijrol
len. De acteurs vervallen teveel
in een nogal platte uitbeelding
en dat maakt deze types op de
lange duur toch minder interes
sant.
MARC VAN DER VELDEN
'Er i
is er een jarig
'Er is er één jarig' van Marc Camoletti met Piet Bamber-
gen en René van Vooren. Regie Rod O. West. Gezien in de
Leidse Schouwburg op 27 februari.
LEIDEN - Als het programmaboekje de toeschou
wer 'een kluchtig blijspel' belooft en als de hoofd
rollen vertolkt worden door Piet Bambergen en
René van Vooren, is het verloop van de avond voor
spelbaar. Het vaste kluchtenpatroon van persoons
verwisselingen, amoureuze escapades en ondeu
gende dubbelzinnigheden behoren tot de vaste in
grediënten van dergelijke (meestal 'Franse') blij
spelen, terwijl een overmaat aan deuren en een be
scheiden hoeveelheid nachtkledij onvermijdelijk
deel uitmaakt van het toneelbeeld. "Er is er één
jarig" van Mare Camoletti vormt daarop geen uit
zondering, maar de hoop dat de schrijver van
'Boeing Boeing' de zaken met iets meer originali
teit zou aanpakken dan in dit genre de gewoonte is,
bleek helaas ijdel. Een plot waarin de vergissingen
en verwisselingen alleen maar mogelijk zijn bij gra
tie van het feit, dat de personages elkaar keer op
keer niet laten uitspreken, terwijl daar wel alle ge
legenheid toe is, moet zelfs uiterst zwak genoemd
worden en er is veel talent voor nodig, om zo'n stuk
van de grond te tillen. Dat talent stond gisteravond
slechts in een minimale hoeveelheid op het toneel
van de Leidse Schouwburg, maar niet eens altijd in
de vorm van acteertalent. De kracht van Piet Bam
bergen, die zonder enige twijfel de voorstelling
draaiende hield, ligt meer in zijn lakonieke imago
en zijn gave om onder alle omstandigheden op een
duidelijk herkenbare wyze zichzelf te blijven. Meer
dan een uitgewerkte rol is zijn vertolking een kni
poog naar het publiek in de zaal in de trant van:
'Kijk eens hoe gek we doen, maar verbaas je nog
niet, want het wordt nog veel gekker'. En als op
datzelfde toneel dan ook nog een Sylvia de Leur
rondloopt, die in de meest uitzinnige situaties haar
rol nog serieus lijkt te nemen en haar gezicht con
stant in de plooi weet te houden, zorgt hun beider
vakmanschap voor onverwachte momenten van
knap komediespel. Helaas bleef het daarbij. René
van Vooren kwam niet verder dan de rol van een
capabele aangever en de beide overige rollen ble
ven ver beneden een aanvaardbaar professioneel
niveau.
PAUL KORENHOF
LEIDEN/REGIO - De Voorschotense Kunstkring stelt nieuwe leden in de
gelegenheid om hun werk in de periode van 8 tot en met 24 maart te exposeren
in het Ambachts- en Baljuwhuis aan de Voorstraat. Aan de expositie nemen
deel Jolanda Frederiks, Annie Goddyn, Fer Hakkaart, Wim v.d. Mey, Magda
Potma, Anne Rogaar en Pauline v.d. Zee. De tentoonstelling wordt vrijdag
avond 8 maart op muzikale wijze geopend. Men kan er terecht dinsdag t/m
zondag van 14 tot 17 uur en op vrijdag van 11 tot 17 uur
Houtsculptures van Paul Lamers en (abstracte) olieverfschilderijen van Bé-
la Madai kunnen in de periode van 6 tot en met 30 maart worden bezichtigd in
Huize Willibrod aan de Poortlaan in Wassenaar, dagelijks van 14 tot 22 uur.
Beide kunstenaars zijn afkomstig uit Vlaardingen.
Schilderijen van Tiny van der Sar en keramiek van Marianne Koster-Harte-
mink, men kan er tot en met 22 maart voor terecht in de bibliotheek van
Noordwijkerhout. Het Westland speelt een grote rol in het werk van de uit
's-Gravenzande afkomstige Tiny van der Sar. Marianne Koster uit Noordwij-
kerhout maakt gebruik van een speciale techniek, waarbij stoffen in de klei
worden gedrukt met als gevolg dat daarin een reliëf of structuur ontstaat. Ze
kiest als onderwerpen vooral dieren en vrouwenfiguren.
Rietpentekeningen van Bernie Autsema worden in de periode van 9 maart
tot 7 april gexposeerd in galerie Le Pigeon. De tentoonstelling, die volgende
week zaterdagmiddag wordt geopend, is te bezichtigen van woensdag t/m
zaterdag van 12 tot 16 uur.
Wandkleden van Marjan Schutler en zeefdruken op textiel van Wintsje Ver-
wey vullen van 7 maart tot 11 april de ruimte van de Leiderdorpse Muzenhof.
Marjan Schutler past geen speciale technieken toe, maar het combineren van
kleuren heeft haar voorliefde. Voor de geweven kleden worden materialen
zoals touw, jute en wol door haar zelf geverfd. Voor de applicatiekleden kiest
ze o..m. uit zakken vol met in de loop der jaren verzamelde lappen. Wintsje
Verwey wil zich in de naaste toekomst gaan toeleggen op het ontwerpen en
vervaardigen van mode, waarbij zeefdruktechnieken een belangrijke rol zul
len spelen. De expositie in de Muzenhof wordt zondagmiddag 10 maart met
muzikale omlijsting door de Streekmuziekschool 'Rijnakkoord' officieel ge
opend.
Werk van Popco Bakkers en van Albert Labordus hangt van 2 tot 21 maart
in 'Het Oude Raadhuis' in Warmond. Popco Bakkers, die men een traditioneel
kleurgevoelig schilder mag noemen, laat zich vooral inspireren door het Hol
lands landschap en in het bijzonder de Kagerplassen.
De onderwerpen van de aquarellen van Albert Labordus zijn voornamelijk
planten, bloemen en landschappen. De expositie is op woensdag, donderdag
en zondag, meestal in de middaguren, te bezichtigen.
De Franse kunstenares Wanda Marie Bon exposert tot en met 25 maart bij
Jacques van Bellen aan de Lange Voort in Oegsgeest Muren vormen het
onderwerp van haar tentoongestelde werk. Men kan dagelyks behalve op zon
dag en maandag op deze expositie terecht.
Een dubbeltentoonstelling van 2 tot en met 31 maart in de kunstenaars
werkplaats 'De Bange Duivel' aan de Rijndijkstraat. De exposanten zijn de
beeldhouwer Dave van Rijk en de Leidse kunstenares Lydia Luyten. Van
Dave zijn manshoge ijzeren beelden van gelaste strippen metaal te zien, van
Lydia ditmaal geen wandkleden maar aquarellen. De expositie wordt zater
dagmiddag geopend, 's-avonds is er een optreden van Ted Doove en Luuc
Stafleu.
Schilderyen. aquarellen en tekeningen van Lies Was en kleinplastiek en
ortretten van FRits Stapel vormen de expositie van 10 maart tot en met 14
april in galerie Denise Stephan in de Bakkersteeg. Men kan er terecht op
vrijdag, zaterdag en zondag.
Haitink ziek
AMSTERDAM (GPD) - Dirigent
Bernard Haitink kan om gezond
heidsredenen voorlopig niet meer
het Amsterdamse Concertgebouw
orkest leiden. Op medisch advies
heeft hij moeten besluiten de con
certen met het Concertgebouwor
kest in de maand maart af te zeg
gen. De Poolse dirigent Jan Krenz
is bereid gevonden om op korte
termijn Haitinks concerten over te
nemen.
Jan Krenz werd in 1968 benoemd
tot directeur van de Warschauer
Staatsopera. Als gastdirigent is hij
vrijwel overal in de wereld met
vooraanstaande orkesten opgetre
den. Hij zal het Concertgebouwor
kest voor het eerst dirigeren.
Lubberhuizenprij s
Hermine de Graaf
AMSTERDAM (ANP) - De schrijf-
ster Hermine de Graaf (33) uit Win
schoten is de Geert-Jan Lubber-
huizenprijs van de Marten Toon
der-Stichting in Amsterdam toege
kend. Ze krijgt de prijs voor haar
verhalenbundel 'Een kaart, niet
het gebied'.
Het is de eerste keer, dat deze
prijs (waaraan een bedrag van
10.000 gulden verbonden is) voor
een debuut en ter bevordering van
literair proza, is toegekend. Eervol
le vermeldingen gingen naar de to
neelmaker Ger Thijs voor zyn ro
man „De huilende man" en Marja
Brouwers voor haar roman „Ha-
vinck". De onderscheidingen wor
den 15 maart in de Nieuwe Kerk in
Amsterdam uitgereikt.
Hermine de Graaf debuteerde
met korte verhalen in het Hollands
Maandblad. Ze heeft haar volgen
de bundel gereed, die „De Zee-
vlam" gaat heten.
CONCERTGEBOUW - Muzlekmlnnend
Nederland heeft zoveel goederen aan
geboden voor de „benefietveiling"
voor de renovatie van bet Concertge
bouw in Amsterdam dat er niet één
maar twee veilingen gehouden moeten
worden, zo heeft de Stichting Steun
het Concertgebouw meegedeeld.
De eerste veiling wordt gehouden in
het Concertgebouw zelf op 26 maart
De tweede veiling is gratis en wordt
gehouden op 27 maart in het gebouw
van Sotheby.
