De hypocrisie rond
het ritueel slachten
Alimentatie-veteraan
is achterhaalde zaak'
Motieven vaak twijfelachtig omkleed
Prof. Van Mourik bepleit een nieuwe regeling
ZATERDAG 23 FEBRUARI 1985
EXTRA
PAGINA 23
De bezwaren tegen ritueel slachten zijn lang niet altijd even
zuiver van toon. Vaak rieken ze zelfs naar vreemdelingenhaat.
En intussen schromen dierenbeschermingsorganisaties niet om
twijfelachtige politieke partijen te steunen als het gaat om
afschaffing ervan.
Nederland exporteert al ja
renlang vlees van ritueel ge
slachte runderen naar landen
waar een dergelijke vorm van
slachten verboden is. Zwit
serland bijvoorbeeld. Hoewel
men in oktober 1983 pas be
gon te registreren hoeveel er
geëxporteerd werd, is dit via
een eenvoudig rekensom
metje te reconstrueren. Naar
schatting werden in 1983 in
twee slachthuizen zo'n
350.000 dieren geslacht vo-
lens de joodse regels. Hier
van werd 9.871 ton vlees uit
gevoerd.
De aantallen voor islamitisch ge
slachte dieren zijn veel lager. In
het vierde kwartaal '83 waren dit
567 runderen en 2.686 schapen.
Maar alleen voor het Offerfeest
werden in een tiental slachthui
zen al 16.000 dieren in twee da
gen ter slacht aangeboden. De
slachterijen hebben toestem
ming gevraagd de export voor ri
tueel geslacht vee te verhogen.
Staatssecretaris A. Ploeg (land
bouw) wil deze export geheel
gaan verbieden.
Het begon eeuwen geleden toen
veel joden uit Europese landen
werden verdreven en in ons land
een veilige thuishaven vonden.
Ondanks alle gruwelverhalen,
die over het kosjer slachten de
ronde deden, was er vóór de ver
doving werd uitgevonden niet zo
erg veel verschil. Ook in ons land
werd een slachtdier gestoken om
het te laten leegbloeden. Het
kostte dan ook weinig moeite het
joodse ritueel slachten officieel
in de wet te regelen.
Verboden
Natuurlijk was één der eerste
maatregelen van de bezetter in
de Tweede Wereldoorlog dit
slachten voor de joden te verbie
den. De gruwelverhalen werden
weer breed weergegeven in de
(ondergeschikte) pers. Er werd
door de bevolking nauwelijks op
gereageerd: men had ook wel an
dere dingen aan het hoofd. Na de
bezetting haastte men zich het
verbod tot kosjer slachten in te
trekken. Ook weer niet omdat ie
dereen zo enthousiast vóór het ri
tueel slachten was, maar meer
uit vriendelijkheid ten opzichte
van de joden die de holocaust
hadden overleefd. Ten slotte
werd in 1957 het joods slachten
Vorig jaar werden
er in Nederland zo'n
33.000
echtscheidingen
uitgesproken. "Dan
kun je toch niet
meer zeggen dat een
scheiding iets
unieks is", zegt de
Leidse hoogleraar
notarieel recht prof.
mr. M.J.A. van
Mourik. Hij is
voorstander van een
nieuwe
alimentatieregeling.
Hoe die er
ongeveer zou
moeten uitzien, legt
hij in bijgaand
artikel uit.
Al jarenlang is het onder
werp alimentatie goed voor
verhitte discussies, uitvoeri
ge beschouwingen en pogin
gen om iets aan de bestaande
wetgeving op dit punt te ver
anderen. Het onderwerp ligt
politiek moeilijk gezien de
maatschappelijke omstre
denheid.
Belangengroeperingen, zowel
van gescheiden mannen als van
gescheiden vrouwen, doen zich
geducht gelden. Alimentatie-ge
rechtigden (meestal vrouwen) en
alimentatie-betalers (meestal
mannen) staan tegenover elkaar.
Beide groepen oefenen druk uit
op kamerleden en wetenschap
pers.
"Wat altijd weinig nadruk in de
discussies heeft gekregen is de
relatie tussen alimentatie en de
gewijzigde visie op het huwelijk.
Die visie is zodapig veranderd
dat de alimentatieregéling moet
worden veranderd". Dat vindt
prof. mr. M.J.A. van Mourik,
hoogleraar in het notarieel recht
aan de Leidse universiteit. Van
Mourik wil een gewijzigde rege
ling overigens slechts laten gel
door Iz. M. de Klerk
officieel opgenomen in het
Vleeskeuringsbesluit.
Actueel werd de zaak pas weer
toen er veel islamieten in ons
land kwamen en ook ritueel hun
dieren wilden slachten. Het gaf
wat wrijvingen, ook al omdat
veel mohammedanen vanouds
gewend waren hun dieren zelf te
slachten ter gelegenheid van hun
Offerfeest. De Nederlanders von
den dit terecht een wat slordige
werkwijze en naast de hygiëni
sche bezwaren kwamen ook de
dierenliefhebbers in het geweer
met legio klachten.
De overheid greep in en gaf de
islamieten de gelegenheid om in
een aantal slachthuizen hun die
ren voor het Offerfeest te doden.
Met die ontheffing is wat
vreemds gebeurd. Mogelijk om
te voorkomen dat men de dieren
op het Malieveld in Den Haag
openlijk gingen slachten - waar
mee gedreigd was - werd het
Staatsblad met de ontheffing
geantidateerd. Dit blijkt duide
lijk uit een rondschrijven van de
toenmalig juridisch adviseur van
het hoofdbestuur van de Dieren
bescherming aan het inspectie-
corps.
Toch blijkt ook uit de gepubli
ceerde briefwisseling met de
overheid, dat men bij de Dieren
bescherming toen al op de hoog
te was van de uitvoer van ritueel
geslacht vlees. De bezwaren te
gen die export zijn pas de afgelo
pen maanden duidelijk aan de
orde gesteld.
Beschermend
Het kosjer slachten is in de Tho
ra en de boeken van de Talmud
zeer duidelijk omschreven. Het
is, zoals de Amerikaanse rabbi
dr. J. David Bleich op een reli
gieuze conferentie in Londen het
afgelopen jaar meedeelde, één
van de eerste dierenbeschermen-
de maatregelen die ooit op de
wereld is genomen.
Inderdaad blijkt uit een proef
schrift van dr. R. Hoenderken in
1978, dat dieren geslacht volgens
de correcte joodse wijze van ver
bloeding door de halssnede, niet
of nagenoeg niet méér lijden dan
dieren die op een andere wijze
worden geslacht.
Bovendien zijn er niet alleen nog
veel dieren, die ook in ons land
nog zonder verdoving gedood
worden, maar ook blijkt in de
slachthuizen niet altijd even
netjes gewerkt te worden. Dit
den voor huwelijken die na 1970
zijn gesloten.
Veranderingen
De Leidse hoogleraar: "De
laatste vijftien jaren hebben zich
grote veranderingen binnen het
huwelijk voorgedaan. Aan het
oorspronkelijke huwelijk zat je
voor de resterende duur van je
leven vast. Het was vanzelfspre
kend dat de vrouw zich afhanke
lijk maakte van de man, de man
behoorde zich haar lot voor de
rest van zijn leven aan te trek
ken. Zo lagen de rolpatronen".
"Echtscheiding was vóór 1970
een calamiteit. Het was geen nor
male zaak en werd door de men
sen zeker niet als een normaal
verschijnsel geaccepteerd.
Kwam het tot een scheiding, dan
werd tegen de man gezegd: daar
mee ben je niet los van de mate
riële plicht jegens vrouw en kin
deren".
"Na 1970 is dat alles sterk ver
anderd. De mogelijkheid van an
ti-conceptie heeft daartoe bijge
dragen. Gezinnen zijn kleiner ge
worden en daarmee is de rol van
de vrouw gewijzigd. Zij is tegen
blijkt dan officieel uit het proef
schrift van de dierenarts E. Lam-
booy enige tijd later.
In de Koran zijn de slachtvoor-
schriften minder duidelijk aan
gegeven, maar uit de spijswetten
is toch wel te destilleren, dat het
dier door verbloeding moet wor
den gedood. Slechts aan de des
kundigheid van de slachter
wordt minder aandacht geschon
ken.
Dierenbeschermers zijn altijd te
gen het ritueel slachten geweest.
Al in 1893 verscheen er een arti
kel over in het blad Androcles,
Maandschrift aan de Belangen
der Dieren gewijd, het officiële
orgaan van de Dierenbescher
mers. Men zou er de volgende 90
jaar met de regelmaat van de
klok op terugkomen.
Mogelijk speelden daar bij som
migen ook wel anti-semitische
motieven een rol. Gedurende de
bezetting onderhield het bestuur
zeer vriendelijke contacten met
de Duitse gezagsdragers. Waar
schijnlijk is het daaraan te dan
ken dat het blad nagenoeg de he
le oorlog mocht blijven verschij
nen.
Maar later waren er ook andere
groeperingen, die twijfelachtiger
motieven hanteerden. Zo werd
in 1980 bij een rondschrijven van
een organisatie tevens een folder
ingesloten van de nieuw op te
richten politieke partij de Neder
landse Christen Democraten. In
die folder o.a.:
„...Ook de toenemende invloed
van buitenlanders wekt steeds
meer ergernis op. Logisch als
men ziet dat buitenlanders hier
allerlei vreemde culturen willen
invoeren. En ook nog voorzienin
gen gaan 'eisen'. Wij vinden dat
buitenlanders, die hier willen
blijven daar de consequenties
van moeten trekken, n.l. zich
aanpassen aan de Nederlandse
maatschappij; met dezelfde rech
ten, maar ook met dezelfde plich
ten als de Nederlanders. Als ze
dat niet willen wel dan moeten
ze maar weggaan; derhalve het
indammen van de toelating van
vreemdelingen en hun gezinnen
(gastarbeiders, enz.)".
De toevoeging enz. achter gastar
beiders werkt hier verduidelij
kend.
Niet naïef
In 1982 verscheen een folder van
de Ecologische Beweging, in sa
menwerking met een dierenbe-
woordig soms op haar veertigste
jaar al uit de kinderen. Zij heeft
als het ware twee levens. Voor
haar veertigste een verzorgende
rol, daarna moet ze een nieuwe
invulling zoeken".
"De opkomst van de sociale
voorzieningen is ook van invloed
geweest. Toen er nog weinig
voorzieningen waren, stond een
vrouw bij echtscheiding op
straat, moest zij het maar zien te
rooien. Dat maakte haar afhan
kelijkheid van de man groter. Nu
kan ze terugvallen op de bij
standswet".
"Kortom, vrouwen zijn econo
misch en seksueel-emotioneel
onafhankelijker van de man ge
worden. Daar komt bij dat vrou
wen door verbeterde huishoude
lijke apparatuur minder tijd no
dig hebben voor de huishouding.
Dat biedt ruimte voor zaken als
onderwijs - moedermavo, VOS-
cursus' - of deelname aan het ar
beidsproces. De emancipatiebe
weging heeft er natuurlijk ook
voor gezorgd dat het moderne
huwelijk heel anders wordt be
leefd dan vroeger".
"Vrouwen realiseren zich
waarschijnlijk al op hun 23ste
jaar dat ze op hun 40ste voor de
vraag komen te staan: wat nu?
Ze zullen niet meer onmiddellijk
geneigd zijn bij een huwelijk alle
schepen achter zich te verbran
den, maar zo lang het kan blijven
doorwerken".
Levenslang
Het denken van de wetgever is
nog altijd afgestemd op de oude
rolverdeling. De huidige alimen
tatieregeling na echtscheiding
heeft in beginsel een levenslang
karakter. Dat leidt tot het ver
schijnsel van de alimentatie-ve
teraan, mannen die jaar in jaar
uit een (soms fors) deel van hun
inkomen naar hun voormalige
echtgenote zien verdwijnen.
Van Mourik: "Er moet iets ge
daan worden waarbij ik nadruk
kelijk zeg dat dat alleen moet gel
den ten aanzien van de nieuwe
huwelijken. Je kunt stellen dat
er rond 1970 een breuk met aller
lei tradities optrad. Anderen ne
men het jaar 1968, het jaar van de
Maagdenhuisbezetting, als keer
punt. Rond die tijd is in elk geval
de inspraak op gang gekomen,
een nieuwe emancipatiegolf ko
men opzetten en is de klad geko
men in de vanzelfsprekendheid
van het rollenpatroon".
"Neem nou eens het aantal
echtscheidingen dat jaarlijks op
treedt. Alleen vorig jaar al waren
dat er zo'n 33.000. Dan kun je
toch niet meer zeggen dat een
echtscheiding iets unieks is.
Daarom kunnen vrouwen die na
1970 in het huwelijk zijn gestapt
naar mijn mening niet zonder
meer het levenslang karakter
van het oude huwelijk claimen.
Ze kunnen weten dat er een flin
ke kans bestaat dat het huwelijk
strandt, ze weten dat er oplei
dingsmogelijkheden bestaan, ze
mogen niet van de man verwach
ten dat hij hen voor de rest van
hun leven zal verzorgen".
"Ze hebben wel recht op een
nieuwe start met hulp van de
man. Maar zo'n nieuwe start, bij
voorbeeld via een alimentatie,
mag niet langer duren dan een
periode van ongeveer vijf jaar.
Dan moet het voor de man afge
lopen zijn, moet de vrouw zelf
haar zaken regelen, zichzelf een
inkomen verwerven of anders
naar de bijstand gaan".
"Ten aanzien van kinderen ligt
het uiteraard anders. Voor de op
voeding van z'n kinderen moet
de man net zo lang opdraaien tot
ze op eigen benen kunnen staan.
Maar als er geen kinderen zijn
moet alimentatie in het moderne
huwelijk in de tijd worden be
grensd".
door Bert Paauw
Goede advocaat
Overigens kunnen scheidende
echtelieden ook nu in goed on
derling overleg een bepaalde ali
mentatieperiode afspreken.
Vrouwen, die meestal financieel
zwakker staan dan mannen, voe
len daar echter vaak niet veel
voor. Er zijn wel een paar wette
lijke gronden waarop alimentatie
via de rechter kan worden beëin
digd, maar die zijn vaag. Boven
dien zijn een goede advocaat en
veel doorzettingsvermogen dan
eerste vereisten.
Van Mourik: "Een nieuwe ali
mentatieregeling zal in sommige
kringen wel als een aanval op het
instituut huwelijk of gezin wor
den gezien. Maar echtscheidin
gen zijn nu eenmaal een voldon
gen feit. Personen van christelij
ke signatuur zullen eerder ge
neigd zijn vast te houden aan het
levenslang karakter van het hu
welijk terwijl in progressieve
kringen wel wordt gepleit voor
een directe afschaffing van ali
mentatie. Tussen die opvattin
gen moet een middenweg wor
den gevonden".
Een vooraanstaand instituut
dat zich ook in de alimentatie
discussie heeft gemengd is de
Emancipatieraad. De Raad is
voorstander van economische
onafhankelijkheid van indivi
duen en in die gedachtengang
past geen alimentatieregeling.
Alimentatie is in strijd met het
idee dat iedereen in eigen onder
houd moet kunnen voorzien.
Van Mourik: "De Emancipatie-
raad pleit voor financiële onaf
hankelijkheid in het huwelijk.
Daar ben ik op tegen. Dat leidt
namelijk tot een arbeidsplicht
buitenshuis. En arbeidsplicht
leidt weer tot een volstrekte on
derworpenheid aan de overheid,
het betekent een binnendringen
in de man-vrouw-relatie. Huwe
lijkspartners moeten zelf uitma
ken wie voor het inkomen zorgt.
Dat kan de man zijn, de vrouw of
beiden voor een gedeelte. Maar
als zij onderling uitmaken dat
bijvoorbeeld de vrouw thuis
blijft, dan moet dat ook kunnen.
Het thuisblijven van één van de
partners kan best goed zijn voor
de kinderen en de sfeer in huis".
Geen dwang
"Ik ben er in elk geval tegen
dat beide partners worden ge
dwongen inkomen te verwerven.
Man en vrouw moeten de onder
linge rolverdeling zelf uitmaken,
niet de Staat der Nederlanden.
Anders gaan we de kant op van
Oost-Europa, daar werkt inder
daad iedereen. Daar kun je vrou
wen van middelbare leeftijd met
een houweel bezig zien met weg
werkzaamheden. Daar heeft men
een woud aan chrèches en kinder-
opvangmogelijkheden moeten
scheppen. Arbeidsplicht is een
bedreiging van de persoonlijke
vrijheid. De overheid dient halt
te houden bij de voordeur".
Ritueel slachten: niet alleen gevoelig voor dieren. Inzet: om huis
slachtingen tegen te gaan kunnen moslims voor het Offerfeest hun
dieren soms in speciale slachthuizen slachten. (foto gpd>
schermende groep, waarin drs.
A. C. J. Vierling (bekend van de
Centrum Partij) van leer trok te
gen het ritueel slachten. De titel
was: 'Ritueel slachten nog altijd
een gruweldaad'. Kort daarna
werden vragen gesteld door het
kamerlid Janmaat (eveneens
Centrum Partij) en werd een ver
zoek gericht tot de vaste kamer
commissie van volksgezondheid
om het ritueel slachten te verbie
den. Dit verzoek werd door een
fors aantal dierenbeschermings
organisaties mede onderschre
ven, wat toch moeilijk aan naivi-
teit geweten kan worden.
Enige tijd geleden liet de Neder
landse Vereniging tot Bescher
ming van Dieren een rapport van
haar werkgroep Ritueel Slachten
het licht zien. Daar ongeveer te
gelijkertijd een doctoraalscriptie
van mr. M. W. J. Kerres ver
scheen, waarin hij tot de conclu
sie komt dat het ritueel slachten
op ethische, alsook op juridische
gronden niet gehandhaafd kan
worden, waren de Dierenbe
schermers gedwongen direct na
het verschijnen van hun rapport
een tweede gewijzigde druk uit
te geven. In deze tweede druk is
een deel van de conclusies van
Kerres overgenomen.
De Dierenbescherming geeft toe
in het rapport - en deed dit al
eerder bij monde van hun direc
teur mr. D. van Oers - dat bij het
slachten op rituele wijze, mits
deskundig uitgevoerd, 'het daar
uit voor de dieren voortvloeien
de ongerief gering is'. Ook wordt
gewezen op de waarschijnlijk
heid, dat de verbloeding bij voor
afgaande verdoving waarschijn
lijk beter is. Waar de Dierenbe
scherming echter bezwaar tegen
maakt, is de massaliteit van het
aanbod (bijvoorbeeld bij de vie
ring van Ramadan) en de aan
voer van deze dieren, vaak in de
kofferbak van een auto. Zij zijn
bang, dat bij een uitbreiding van
de export nog nonchalanter met
de dieren wordt omgesprongen
en zij vragen zich af of de slach
ters wel de nodige deskundig
heid hebben.
Kerres stelt, dat wanneer de ri
tuele slachting op ondeskundige
wijze wordt uitgevoerd, waar
door het dier onnodig te lijden
heeft, men zich schuldig maakt
aan een strafbare handeling.
Twee kanten
De export van ritueel geslacht
vlees is in strijd met de artikelen
12 en 14 van het Vleeskeurings
besluit, waarin gesproken wordt
over de behoefte in eigen land.
Maar is het in alle redelijkheid
wel verkoopbaar om een zaak,
die al zo lang voortduurt plotse
ling te gaan verbieden? De ex
portslachters hebben vergun
ning gevraagd hun uitvoer van
ritueel geslacht vlees te mogen
verhogen. Zij hebben daarin veel
geinvesteerd, want er schijnt
vraag genoeg te zijn. Andere lan
den staan te trappelen om deze
export over te nemen, terwijl er
geen enkele garantie bestaat dat
het ritueel slachten in andere
landen er zoveel beter aan toe
gaat.
In het blad van de Joodse Ge
worden. Het mes, als er in dit
verband, beeldspraak gebruikt
mag worden, zou dan van twee
kanten snijden.
Varkens
Aan één punt is door geen enkele
partij aandacht geschonken. Bij
het ritueel slachten worden vaak
hele dieren, en soms delen van
dieren, op de een of andere gods
dienstige grond afgekeurd. Dit
vlees komt normaal in de handel.
Het is dus mogelijk dat u die
misschien op principiële grond
zou weigeren ritueel geslacht
vlees te eten zonder het te we
ten dit ter consumptie krijgt.
Misschien kunt u dan overscha
kelen op varkensvlees, want var
kens worden in ieder geval nooit
ritueel gedood. Maar vreemd
blijft het.
De auteur van dit artikel was tot
voor kort secretaris van het hoofd
bestuur van de Nederlandse Vereni
ging tot Bescherming van Dieren.
Thans is hij bestuurslid van tal van
nationale en internationale dieren
beschermingsorganisaties.
meente Amsterdam, Hakehilla,
van afgelopen december vraagt
men zich af of de dieren in een
ander land, die geslacht worden,
dan minder pijn voelen dan hun
soortgenoten in Nederland.
Hoewel het welzijn van dieren
niet te meten is met geldswaar
den, mag er toch wel gedacht
worden aan de gevolgen, die uit
breiding van de export op onze
betalingsbalans kan hebben, en
op de arbeidsvoorziening.
Als men zelfs in dierenbescher
mingskringen ervan overtuigd
is, dat de slachting door de halss
nede niet per sé extra lijden voor
de dieren met zich meebrengt, is
het ook niet realistisch deze
slachtmethode af te wijzen. Wel
zou men in samenwerking met
de overheid én de joodse en mos
limgemeenschappen kunnen be
vorderen dat alle toestanden bij
en om het slachten, die het wel
zijn van het dier verminderen,
voorkomen worden. Bij een ver
dere 'opvoeding' van bepaalde
groepen in onze samenleving
zouden dan ook huisslachtingen
mogelijk uitgebannen kunnen
PrvfessaTvar^ourik: ''Rolpatrönênbinnënl^t huwelijk zijn veranderd'
