Wiet meer terug
naar de tijd van
de liefdadigheid'
59
pa
Gehandicapten
steeds verder
in het nauw
door tal van
bezuinigingen
ZATERDAG 23 FEBRUARI 1985
PAGINA 17
Steeds meer
gehandicapten komen
in het geweer tegen de
niet aflatende stroom
bezuinigingsmaatrege
len die over hun heen
rolt. Met de
zogenoemde
stelselherziening
sociale zekerheid voor
de deur dreigt nog
meer onheil. Omdat de
overheid niet alleen
de uitkeringen
verlaagt maar ook
allerlei bijzondere
voorzieningen
'uitkleedt' voelen
gehandicapten, toch al
een kwetsbare
groepering, zich
dubbel gepakt. "We
willen niet meer terug
naar de tijd van de
liefdadigheid".
mmm
Bijlage van het Leidsch/Alphens Dagblad
uitzicht op groei in inkomen, dat
is uitzichtsloos".
Pure armnprtp™*™
Toch is de angst bij de gehan
dicapten groot dat de regering
zal gaan tornen aan hun wao-
rechten. Was het overheidsbeleid
in de jaren zeventig gericht op
het verhogen van ontwikkelings
kansen van de zwakkeren in de
samenleving, de laatste jaren
lijkt dat uitgangspunt losgelaten.
Begrotingen van het ministerie
van sociale zaken voor de jaren
1975 en 1985 zijn in dat verband
illustratief. Werd in 1975 nog ver
meld dat in een periode van ern
stige werkloosheid extra aan
dacht moet worden geschonken
aan zwakkere groepen op de ar
beidsmarkt ("Het gaat daarbij
om jeugdigen, gehandicapten,
ouderen en vrouwen"), in 1985 is
er geen aparte vermelding meer
voor gehandicapten.
Hulsman: "Niet het verhogen
van kansen, maar het voorko
men van pure armoede lijkt nu
het uitgangspunt. De werkver-
ruimende maatregelen die wor
den genomen gaan goeddeels
aan gehandicapten voorbij. Ze
kunnen er nauwelijks aan mee
doen omdat economisch gewin
voorop staat. Het mag allemaal
niet veel kosten. Nou, handicaps
brengen meestal extra kosten
met zich mee. Er wordt bij het
(fotoGPD)
door Bert Paauw
Vrijwel iedere Nederlander
heeft de afgelopen jaren te
maken gehad met het nog al
tijd niet overwonnen bezuini
gingsvirus waarmee dit land
nu al geruime tijd is besmet.
Bezuinigingen die nodig zou
den zijn om de economie
weer gezond te maken, aldus
de veelgehoorde rechtvaardi
ging voor de soms drastische
ingrepen die de mensen al
maar vaker in hun portemon
nee treffen.
Overigens zijn er ook econo
men die het niets ontziende be
zuinigingsbeleid helemaal niet
zien zitten maar meer heil ver
wachten van het op peil houden
van de koopkracht.
Wie er ook gelijk mag hebben -
zoveel economen, zoveel menin
gen - duidelijk is wel dat bepaal
de groepen mensen de laatste ja
ren bijzonder hard zijn aange
pakt. De lichamelijk gehandicap
ten vormen zo'n groepering en
met de op stapel staande herzie
ning van het stelsel van sociale
zekerheid hangt er voor hen nog
meer onheil in de lucht. Reden
waarom de in Utrecht gevestigde
Gehandicaptenraad, waarbij 40
organisaties van lichamelijk ge
handicapten zijn aangesloten, op
het ogenblik allerlei pogingen
onderneemt politici ervan te
overtuigen dat de situatie van de
niet valide Nederlanders niet
verder kan worden verslechterd.
Eerder al, in september 1983,
werd met het onderzoek 'Nog
meer minder' aangetoond dat ar
beidsongeschikten, waartoe veel
gehandicapten behoren, oneven
redig zwaar moeten inleveren.
Volgens Tjeerd Hulsman, be
leidsmedewerker sociale zeker
heid en arbeid bij de Gehandi
captenraad, krijgen mensen met
een handicap echt een golf van
bezuinigingen over zich heen.
"In de afgelopen vier jaren is het
inkomen van heel wat gehandi
capten zo'n 40 procent teruggelo
pen. En met die schatting zit ik
nog aan de voorzichtige kant".
Gehandicapten zijn niet alleen
afhankelijk van uitkeringen,
maar ook van allerlei voorzienin
gen die het hun mogelijk maken
om aan het maatschappelijk le
ven deel te nemen. De meer dan
forse teruggang in inkomen
wordt veroorzaakt doordat er op
beide vlakken - uitkeringen en
voorzieningen - wordt bezuinigd.
Hulsman: "Er zijn gehandicap
ten die in één jaar tijd met vijf
verschillende bezuinigingen
worden geconfronteerd omdat
de overheid uit allerlei regelin
gen iets weghaalt. Neem bijvoor
beeld iemand die aan het onder
ste deel van zijn lichaam is ver
lamd en in een rolstoel rijdt. Zo
iemand maakt gebruik van- een
aangepaste vervoersregeling,
van een regeling voor aangepast
wonen en van een regeling voor
noodzakelijke klussen die hij of
zij onmogelijk zelf kan verrich
ten, schilderen, behangen en der
gelijke. In al die regelingen is of
wordt gesneden terwijl de aftrek
mogelijkheden voor diverse vas-
Schrijnend
k Vervoerskosten drukken betekent voor een gehandicapte al gauw thuisblijven.
ling nog redelijk zijn, maar een
aantal regelingen tegelijk niet.
Dan wordt gehandicapten hun
mobiliteit ontnomen".
"Neem nou eens de maatregel
waarbij is bepaald dat de inko
mensgrens voor financiële bij
dragen van overheidswege is
verlaagd van 53.000 naar 47.000
gulden. Mensen die daarmee
worden geconfronteerd vallen
plotseling in een gat, kunnen de
financiële gevolgen niet opvan
gen. Dat betekent minder moge
lijkheden om aan het maatschap
pelijke leven deel te nemen. Of
neem de maatregel uit 1983 dat
voor deelname aan bepaalde
woonvormen, zoals in Het Dorp
bij Arnhem, plotseling 20 pro
cent meer moet worden betaald.
Het besteedbaar inkomen van
gehandicapten loopt dan dras
tisch terug".
Iedereen die met bezuinigin
gen van doen krijgt wordt ge
dwongen keuzes te maken in z'n
bestedingsgedrag. Volgens Huls
man hebben veel valide mensen
in zoverre speling dat zij moeten
kiezen voor iets minder luxe.
"Voor een gehandicapte is de
keuze veel ingrijpender. Voor
hem betekent het bijvoorbeeld
meer thuisblijven om vervoers
kosten te drukken, de keuze
grijpt direct in op zijn maat
schappelijk functioneren. Dat is
natuurlijk een veel schrijnender
keuze dan bijvoorbeeld moeten
kiezen voor een minder dure
vakantie".
"Den Haag let niet op de op
eenstapeling van bezuinigende
maatregelen ten aanzien van ge
handicapten. Men haalt gewoon
wat van een bepaalde voorzie
ning af, let niet op de consequen
ties voor individuele gehandi
capten. Alles in ons land schijnt
volgens het kabinet tegenwoor
dig zo zijn grenzen te hebben,
van alles is er te veel of er wordt
te veel aan uitgegeven. Nu kan
het terugschroeven van één rege-
Een greep uit de voornaamste bezuinigingsmaatregelen
waarmee gehandicapten op het punt van uitkeringen en
voorzieningen de afgelopen vier jaren zijn geconfron
teerd:
- januari 1981: verlaging van bejaarden- en arbeidson
geschiktheidsaftrek in de belastingsfeer;
- januari 1982: verdere verlaging aftrekmogelijkheid
voor arbeidsongeschiktheid;
- januari en juni 1983: afbouw toeslag die wao'ers kre
gen als compensatie voor het moeten gaan betalen van
premies;
- januari 1983: volledige afschaffing bejaarden- en ar
beidsongeschiktheidsaftrek;
-januari 1983: eigen bijdrage voor medicijnen, de zoge
naamde medicijnenknaak;
-januari 1983: versnelde invoering en verhoging van de
eigen bijdrage voor bewoners van een bijzondere woon
vorm;
- april 1983: afschaffing van vrijstelling motorrijtui
genbelasting;
april 1983: verlaging inkomensgrens waarop men in
aanmerking komt voor vervoersvoorzieningen
-1983: invoering eigen bijdrage voor woonwerkverkeer
wsw'ers;
-1984: beperking van aftrekmogelijkheden voor bijzon
dere lasten in de sfeer van de inkomensbelasting;
- 1984: beperking aantal arbeidsplaatsen in de wsw;
- 1984: invoering eigen bijdrage voor aaw-voorzienin-
gen (aaw betekent algemene arbeidsongeschiktheids
wet);
- 1984: verminderde mogelijkheid telefoonkostenver
goeding;
1984: maximering vergoeding tandheelkundige hulp
in kader van revalidatie;
1984: afschaffing subsidie voor individueel vervoer
van gehandicapten.
"Begrijp ons goed, gehandi
capten willen wel meedelen in de
achteruitgang in de sfeer van de
uitkeringen. Maar extra voorzie
ningen die het hun mogelijk ma
ken om net als validen een plaats
in de maatschappij te veroveren,
moeten worden gehandhaafd".
De regering heeft een gelijk
schakeling van de positie van ge
handicapten en langdurig werk
lozen voor ogen. Gehandicapten
vallen momenteel onder de wao
(wet arbeids ongeschiktheid) ter
wijl langdurig werklozen van de
minder gunstige bijstandsrege
ling gebruik moeten maken. Om
dat beide categorieën in deze pe
riode niet makkelijk in het ar
beidsproces terecht zullen ko
men, vindt de regering een gelij
ke behandeling gerechtvaardigd.
Hulsman maakt daarbij enkele
kanttekeningen: "Ten aanzien
van oudere werklozen mag het
dan zo zijn dat ze niet makkelijk
meer aan de slag komen, voor
jongere werklozen zijn er zeker
weer kansen als de economie
aantrekt. Bij gehandicapten is
dat laatste nauwelijks het geval.
De ervaringen hebben geleerd
dat ook in tijden dat het goed
gaat gehandicapten uiterst moei
lijk aan bod komen. Terwijl het
voor het zelfvertrouwen en het
zelfrespect toch erg belangrijk is
om te werken, al is het maar in
beperkte mate. De bereidheid
van werkgevers en overheid om
aanpassingen op de werkvloer te
treffen of voor te schrijven is
echter gering".
"Daarbij komt datje een oude
re werkloze qua toekomstper
spectieven niet mag gelijkstellen
aan een jonge gehandicapte. Bei
den hebben weliswaar weinig
kans om deel te nemen aan het
arbeidsproces, maar een gehan
dicapte die nog zo'n 30 a 40 jaar
te gaan heeft, die kun je toch niet
naar de bijstand verwijzen. Om
tientallen jaren lang in de bij
stand te lopen zonder veel voor-
er op te wijzen dat de overheid
zichzelf met het huidige onge
coördineerde beleid in de vin
gers snijdt. Hulsman: "Omdat
het voor gehandicapten door ver
hoogde eigen bijdragen voor ge
zinszorg, medicijnen, kleding-
kosten enzovoorts steeds moei
lijker wordt om zelfstandig te
wonen, zie je'ze eerder belanden
in dure tehuizen en instellingen
die grotendeels door de overheid
worden gefinancierd. Daarnaast
zie je bezuinigd geld weglekken
naar andere regelingen. Lagere
inkomensniveaus doen gehandi
capten weer in aanmerking ko
men voor andere regelingen. Wat
dus met de ene hand wordt be
zuinigd, moet met de andere
hand weer worden uitgegeven".
"Maar afgezien van alle finan
ciële rompslomp is toch het erg
ste de beknotting van het maat
schappelijk functioneren, de in
perking van bewegingsmogelijk
heden. En dat terwijl gehandi
capten zich de afgelopen jaren
juist enigszins aan de immobili
teit hadden ontworsteld".
Hulsman denkt dat er door al
lerlei acties, onderzoeken en ge
sprekken bij politici en andere
beleidsmakers weliswaar een ba
sis is gelegd voor begrip van de
specifieke problematiek van ge
handicapten, maar dat neemt
niet weg dat er grote ongerust
heid bestaat over de komende
stelselherziening sociale zeker
heid.
Hulsman: "Eerlijk gezegd be
staat er bij de gehandicapten gro
te vrees dat deze regeringscom
binatie vrij ver zal gaan in de af
bouw van het uitkeringenniveau
en voorzieningenpakket. De ope
ningen die wij als Gehandicap
tenraad toch nog wel zien, zullen
we proberen te benutten. Allerlei
voorstellen en meningen worden
nu door Sociale Zaken verwerkt
tot een wetsvoorstel waarover de
regering in mei beslist. Daarna
gaat het wetsvoorstel naar de Ka
mer die waarschijnlijk nog voor
het zomerreces de knoop zal
doorhakken. We zijn nu volop in
gesprek met de politieke partij-
Kansen scheppen'"'
"Wat we de politiek proberen
duidelijk te maken is dat er kan
sen voor gehandicapten moeten
worden geschapen voor deelna
me aan werk in de maatschappij
via allerlei voorzieningen. Lukt
dat niet of kan dat niet, dan moe
ten de uitkeringen op een dusda
nig peil blijven dat een redelijk
bestaan mogelijk is".
"Ondertussen organiseren we
door het hele land heen bijeen
komsten waar gehandicapten
uitleg krijgen over de stand van
zaken en waar ze meningen kun
nen spuien. Die meningen zullen
tot een bepaalde opstelling on
zerzijds leiden. De bijeenkom
sten zijn daarnaast bedoeld om
de mensen weg te halen uit een
sfeer van 'Het komt allemaal
maar over ons heen'. Die berus
ting is niet goed. Onze leus is dan
ook: wie zwijgt, betaalt".
Voor gehandicapten uit onder
meer Leiden en omgeving is op
woensdag 27 februari a.s. een bijeen
komst gepland in het wijkcentrum
Meerzicht in Zoetermeer. Aanvang
13.30 uur.
uitdenken van maatregelen en
plannen niet meer geredeneerd:
wat heeft een individu met een
aantal beperkingen nodig om
goed te functioneren?"
"Neem de wet sociale werk
voorziening (wsw). Die is lange
tijd een redelijke en voldoening
gevende voorziening geweest.
De laatste drie jaren is er steeds
gekort op het aantal plaatsen in
wsw-instellingen. Aangezien er
tegenwoordig nauwelijks door
stroming naar het bedrijfsleven
is, betekent zulks dat dat jeugd-
gehandicapten niet meer de wsw
in kunnen maar gedwongen wor
den om thuis of in tehuizen rond
te hangen".
"Nogmaals, wij willen best
meedenken over bezuinigingen
als er maar niet overal lukraak
happen geld worden wegge
haald. Er zit geen filosofie, geen
steekhoudend beleid achter de
bezuinigingsmaatregelen van de
regering. Bij de gehandicapten
geeft de huidige gang van zaken
een groot gevoel van onmacht".
"Frustratie ook omdat men
ziet dat de huidige technologie
enorme mogelijkheden voor ge
handicapten biedt, mogelijkhe
den die onbenut blijven. Nieuwe
voorzieningen zouden kunnen
worden gecreëerd, bijvoorbeeld
op het gebied van afstandsbedie
ning. Omdat er geen geld wordt
vrijgemaakt kan het huidige pak
ket niet worden aangepast aan
de moderne ontwikkeling. Inte
gendeel, het pakket wordt alleen
maar beknot".
"Trouwens, computers en
chips bieden gehandicapten ook
meer kansen op werkverschaf
fing. Een gehandicapte zou nu
veel makkelijker allerlei admini
stratieve bezigheden kunnen
verrichten".
De laatste jaren valt er weer
een opbloei te bespeuren van het
particulier initiatief ten aanzien
van liefdadigheid. Diverse acties
- denk bijvoorbeeld aan de 1,2,3
Show op tv - worden ontketend
om gehandicapten aan betere
voorzieningen te helpen. Huls
man is er niet onverdeeld geluk
kig mee. "Dankzij de liefdadig
heid is er in het verleden veel
goed gedaan maar we moeten
niet meer naar die tijd terug. Ge
handicapten willen niet meer af
hankelijk zijn van de goedgeefs
heid van anderen. Kijk, gehandi
capten zijn in de afgelopen jaren
ook geëmancipeerd. Hun is de
idee bijgebracht dat ze recht heb
ben op bepaalde voorzieningen,
dat ze niet alleen maar dankbaar
hoeven te zijn voor wat anderen
ze willen geven".
"Die emancipatie heeft er ook
toe geleid dat ze er hard aan heb
ben gewerkt om hun eigen mo
gelijkheden zo goed mogelijk te
ontwikkelen. Vroeger bracht bij
voorbeeld iemand met astma z'n
halve jeugd in een sanatorium
door. Op het arbeidsvlak deed-ie
weinig. Met steun van de astma
vereniging is de mensen geleerd
om te gaan met hun handicap,
zodanig dat ze toch kunnen mee
draaien in de maatschappij en
kunnen deelnemen aan loonvor-
mende activiteiten".
De gehandicapten-organisaties
laten niet na de politieke partijen
Gehandicapten zijn in de afgelopen jaren ook geëmancipeerd, ieder op z'n eigen wijze. <foto gpdi
