Proef windenergie
grote tegenvaller
Bezuinigen op
energie begint
bij verwarming
Dollar schrijft opnieuw geschiedenis
'Werkgevers sturen
aan op conflict'
Hoge onderhouds- en reparatiekosten
ABP-zaak aangehouden
ZATERDAG 16 FEBRUARI 1985
ECONOMIE
PAGINA 9
ALKMAAR (ANP) - Het eerste Nederlandse experiment met de opwekking van wind
energie levert na twee proefjaren sterk tegenvallende resultaten op.
In die wijk kunnen 28 gezinnen
sinds maart '83 hun elektriciteits
verbruik richten naar de opbrengst
van twee windmolens met een ge
zamenlijke capaciteit van 50 kilo
watt. Slechts 38 procent van de
door de molens opgewekte elektri
citeit wordt rechtstreeks door die
gezinnen verbruikt. De resterende
62 procent gaat naar het net van
het Provinciaal Elektriciteitsbe
drijf Noord-Holland (PEN), die het
experiment bekostigt.
Volgens de PEN zijn de ervarin
gen bij de bijna tien proefprojecten
die in het kader van het Nationaal
Onderzoekprogramma Windener
gie elders in Nederland zijn ge
start, overwegend nog ongunsti
ger. De PEN concludeert dan ook
dat windenergie bij de huidige
stand van de techniek commer
cieel niet aantrekkelijk is, aldus ir.
Boone.
De grote tegenslagen met het
project in Camperduin heeft de
PEN geboekt in de onderhouds- en
reparatiekosten. Die zijn circa vijf
tien maal zo hoog als werd begroot.
Zo bleken toegepaste materialen
onvoldoende bestand tegen stuif
zand, de zouthoudende wind
AMSTERDAM - Elf nog nader aan te wijzen onderwijsinstellingen in de verschillende provincies zullen binnen
kort worden verblijd met personal computers. Dat cadeau is een gevolg van de vestiging van het hoofdkantoor
«uiia vic wuutuuucuuc wuiu c»i van bedrijf Sperry NV in Amsterdam, waarvoor prins Bernhard gisteren naar de hoofdstad kwam. Elf
vocht Ook hebben beide molens glunderende, in klederdracht gestoken dames mochten met de prins en een bestuurslid van Sperry NV vervolgens
bij harde wind veel sneller ge
draaid dan de bedoeling was. Er
zijn aan beide molens haarscheur
tjes ontdekt in de ophanging van
de wieken. Die ophanging moest
uit veiligheidsoverweging volledig
worden vervangen, terwijl het ma
ximale toerental verder werd be
perkt. De lange periode van stil
stand in verband met reparatie en
onderhoud leidde tot een daling in
het eerste proefjaar van de op
brengst van de molens tot bijna
60.000 kilowattuur. In het eerste
proefjaar was dat nog 90.000 kwh.
De PEN gaat de bewoners van de
wijk in Camperduin voorstellen de
windmolens voor een symbolisch
bedrag over te nemen. Als daar
geen belangstelling voor is wordt
getracht de molens zo voordelig
mogelijk in bedrijf te houden.
Volgens PEN-woord voerder
Boone zal, indien de hoge onder
houds- en reparatiekosten niet zul
len dalen, zeker moeten worden
besloten de gehele installatie af te
breken.
In de loop van dit jaar neemt de
PEN bij Medemblik de grootste
windturbine van Nederland in ge
bruik. Het bedrijf wil daarmee on
derzoeken of op hoogspanningsni
veau (10.000 volt) en bij een lagere
zout- en vochtigheidsgraad het op
wekken van windenergie wel ren
dabel is.
met computers
Over arbeidstijdverkorting
voorstellen die verder gaan en in
grijpender zijn dan ooit tevoren. Ik
zeg ronduit dat werkgevers zich
belachelijk opstellen. Er is geen
vakbond en geen lid van een vak-
UTRECHT (ANP) - Binnen de vak
beweging wordt de vrees steeds
groter dat de cao-onderhandelin
gen over verdere arbeidstijdver
korting bij de volgende onderhan
delingsronde zullen vastlopen. De bond die dit accepteert".
Industriebond FNV en Druk en De industriebond zegt er ver-
Papier, de grafische bond van de trouwen in te hebben dat zijn leden
FNV, waarschuwen de werkgevers zich niet zullen laten paaien door
er deze week in hun bondsbladen loonsverhogingen, bedoeld om
voor dat zij met hun weigerachtige verder korter werken af te kopen,
opstelling aansturen op een breuk, „We zullen er met z'n allen voor
die volgens de grafische bond zou moeten zorgen dat deze breuk niet
kunnen resulteren in „het grootste tot stand komt, en dat we in een
conflict in onze industrie dat ooit gesloten front op de 32-urige werk-
beleefd is". week in 1990 af blijven stevenen".
Overigens hebben de bedrijfslei
ding van de PTT en de vakorgani
saties hebben overeenstemming
De industrie en de grafische sec
tor zijn traditioneel speerpunten ir uci>ucii uvCICCIIS
bereikt overde ^voering
het cao-beleid
ging. Belangrijke veranderingen i
hX?,*' «hter 1 januari 1985 beschouwd,
deze sectoren. De onder- wat inhoud dat over dit jaar totaaj
twaalf dagen arbeidstijdverkorting
MAASTRICHT (ANP) - De Maastrichtse rechtbank heeft gisteren beslo- nauwelijks te praten valt.
handelingen tot dusverre
(ATV) worden*toe'gekend^De'piT
LPemendkunn?ndebeideFNV heeft dat "«dag meegedeeld.
bonden echter slechts constateren
dat er over het hoofdpunt, de vol
gende stap arbeidstijdverkorting
met de werkgevers DEN HAAG (ANP) - Eigenaren die
Saneringspremie
i Z. een van de hoofdverdachten i
Volgens voorzitter J. Draijer
hun zeevisserij schip aanmelden
r de saneringsregeling van het
ten om de zaak tegen ir. J.- -
zogenoemde ABP-affaire, aan te houden tot 31 mei. De rechtbank legde Druk en Papier hebben de grafi- ministerie van Landbouw en Vis-
daarmee een verzoek van officier van justitie mr. J. Laumen naast zich sche werkgevers in de onderhan- serij kunnen een vergoeding kry-
Deze had gevraagd de zaak voor onbepaalde tijd aan te houden delingen een onverzoenbare hou- gen van 650 Europese Rekeneen-
omdat het onderzoek tegen Van Z. nog steeds niet is afgerond.
Van Z.'s raadsman, mr. F. Duynstee, vroeg gisteren
wat de officier van justitie eigenlijk nog denkt te vii
overtuigd te zijn dat de officier geen aanvullend bewijs meer zal aantref
fen.
Van Z.
borgsom
ding aangenomen, die compromis- heden (Ecu), dat is omgerekend
de rechtszitting sen onmogelijk maakt. „Zo'n op- ongeveer 1.800 gulden per „ingele-
m |g| -- -
stelling heb ik zelfs in de aller- verde" bruto register ton. De rege-
slechtste tijden van werkgevers ling geldt alleen voor schepen
vorige maand op vrije voeten gesteld na betaling
350.000 gulden. Mr. Duynstee vroeg de rechtbank of over dit renlang gematigde eisen gesteld
wordt gevist op vissoor-
/oor in wateren van de
Europese Gemeenschap een
bedrag door de staat der Nederlanden geen rente kan worden betaald, Nu gaat het weer beter. De rende- vangstbeperking geldt. Mossel-,
aangezien het ernaar uitziet dat de zaak nog wel eens
Hij verzocht de rechtbank anders het geld in ruil
weer terug te storten.
i jaar kan duren! menten zijn aanzienlijk verbeterd, oester-
ien bankgarantie de produktiviteit is gigantisch ge- daarom
stegen en nu doen werkgevers ten.
kokkelschepen zijn
i de regeling uitgeslo-
Nu het winter is, staat de verwar-
ming en alles wat daarmee sa- OOOf LeX WOStmanfl
Ir. M. Boone, de coördinator van
het windmolenproject in een
nieuwbouwwijk in het Noordhol-
Bloembollen
sector komt
in de knel
BOVENKARSPEL (ANP) - De ho
ge grondprijzen bedreigen de ont
wikkeling van de bloembollensec
tor. De mogelijkheden voor schaal
vergroting zijn vooral beperkt voor
de bedrijven in de oude teeltgebie-
den in het westen van het land. Ir.
P.J. Lardinois, voorzitter van de
hoofddirectie van Rabobank Ne
derland, heeft dit gisteren gezegd
in Bovenkarspel, waar hij de 52ste
Westfriese Flora opende.
Het aantal bedrijven in deze sec
tor is de laatste vijftien jaar ruim
gehalveerd tot 4.000. Het met
bloembollen geteelde areaal is in
de zelfde periode gestegen van
12.000 hectare tot 14.500. De ge
middelde grootte per bedrijf ging
van 1,4 hectare naar 3,5 hectare.
Lardinois noemde het jammer dat
veel bedrijven nu in hun uitbrei
dingsmogelijkheden worden be
perkt.
Zoals bekend is de bollensector
voorstander van inpoldering van
het Markermeer, omdat daar dan
nieuwe grond vrijkomt.
ADVERTENTIE
EEN VERTROUWD ADRES
VONDELLAAN 45.
2332 AA LEIDEN.
TELEFOON: 071-769303.
FUSTWEG 2,
HOEK OUDE WEG,
2031 q HAARLEM.
TELEFOON023 - 3192 88.
Alleen bedrijfswagens.
RIJNSBURGERWEG132.
2231 AG RIJNSBURG.
TELEFOON: 01718-22500.
HOOFDSTRAAT 81,
2171 AS SASSENHEIM.
TELEFOON: 02522 -19124.
GOUWESTRAAT 60A,
2407BC ALPHEN A/DRIJN.
TELEFOON: 01720-75155.
BINNENWEG 2-4,
2411 NA BODEGRAVEN.
TELEFOON: 01726-19341.
Alleen bedrijfswagens.
AMSTERDAM Het beurswe-
zen liet deze week een zeer grillig
beeld zien en sloot zich daarbij
aan bij de dollar, die af en toe wel
een jojo leek in de prijsvorming.
Zowel op obligatie- als aandelen
markten nam de vrees toe voor
mogelijke maatregelen tegen de
stijgende dollarkoers.
Toch werden nieuwe historische
topstanden bereiken. In Amster
dam overschreed het algemeen
beursgemiddelde zelfs de magi
sche 200-grens. Op maandag
kwam de eindstand op de histo
rische top van 200,4, dinsdag
moest even tot 198 worden terug
geschakeld, maar donderdag
werd de 200 opnieuw overschre-
De dollar begint door zijn voort
gaande stijging steeds meer ge
schiedenis te schrijven en dei
ning te veroorzaken. Op steeds
meer financieel-politieke bijeen
komsten staat de dollar boven
aan het lijstje met agendapunten.
Zo kwam deze week in Washing
ton het belangrijke college van
de gezamenlijke centrale banken
bijeen om zich te beraden over
de mate waarin de geldvoorraad
dit jaar in de Verenigde Staten
zal toenemen.
Aangenomen wordt dat, juist om
de dollar niet te steunen, de
FED, zoals dit college in de wan
deling genoemd wordt, zich soe
pel zal opstellen en ten minste
een even grote geldcreatie zal
toestaan als vorig jaar; rentever-
hogende maatregelen blijven
naar verwachting uit. Dat bericht
was een goede steun voor de
beurs. De woensdag opgetreden
krachtige sprong voorwaarts -
tot tijdens de beurs zelfs over de
1300 - was daarop gebaseerd.
Ook president Reagan gaf weer
voedsel voor de nieuwe histori
sche recordstanden van de New-
yorkse effectenbeurs. De presi
dent wees voor de oorzaak van
de dollarhausse met de beschul
digende vinger naar het buiten
land. Vooral de belangrijkste lan
den van de EG blijven volgens
hem in economische groei zwaar
achter by de VS en maken de
dollar steeds gewilliger in het
Minder leden,
toch rijker
UTRECHT (ANP) - De Indus
triebond FNV wordt, ondanks
het aanhoudende ledenverlies,
een steeds rijkere vakbond. De
bond, die het afgelopen jaar
weer 20.000 leden verloor en op
dit moment onder de 220.000
zit, heeft in datzelfde jaar het
vermogen met maar liefst 32
miljoen gulden zien groeien tot
ruim 255 miljoen gulden. Dat
wordt deze week gemeld in het
bondsblad „Zin".
Daarbij wordt aangetekend
dat het tegenstrijdig lijkt dat er
tegenover het aanhoudende le
denverlies een forse vermo
genswinst staat. De daling van
het aantal leden zorgde welis
waar voor een tegenvaller in de
contributies van 1,7 miijoen
den, maar dit bedrag valt in
niet bij het rendement van
de beleggingen van de Indus
triebond FNV en de rente-op
brengst van het vermogen.
In vakbondskringen wordt
wel eens gekscherend opge
merkt dat de bond zelfs geheel
zonder leden met de vergaarde
miljoenen moeiteloos zou kun
nen blijven doordraaien.
buitenland. Tussen neus en lip
pen door legde Reagan daarbij
de kracht van de dollar ook uit
als erkenning van macht en
grootheid van de zijn land. Ame
rikanen horen dat graag en ont
ketenden een storm van optimis
me op de beurs.
Een andere belangrijke bijeen
komst waarnaar ook in ons land
met toenemende nervositeit
werd uitgekeken, was het don
derdag gehouden interne beraad
van de Westduitse centrale bank.
Dit college nam enkele weken te
rug een initiatief tot het gebruik
van het rentewapen, om de dol
lar in zijn opmars te beteugelen,
hetgeen prompt door onze cen
trale bank werd gevolgd.
Nu die verhoging van een half
procent niet heeft geholpen, ver
wachtte men op het Damrak een
DEN HAAG (ANP) - De Neder
landse boeren hebben vorig jaar
ondanks het slechte najaarsweer
een recordoogst consumptieaard
appelen gehaald, namelijk 4,3 mil
joen ton. Dat is ongeveer 200.000
ton meer dan het vorige recordjaar,
1982. Dit heeft het Nederlands
Voorlichtingsinstituut voor Aard
appelen (NIVAA) gisteren meege
deeld.
Volgens het NIVAA is de jaren
lange daling van de aardappelcon
sumptie in ons land de laatste jaren
tot staan gekomen. In 1980 be
droeg de consumptie gemiddeld 83
kilogram per hoofd van de bevol
king. Aan het begin van deze eeuw
was dat nog 130 kilogram. Het in
stituut schrijft de daling toe aan de
nieuwe verhoging van ten min
ste een procent, die dan weer on
middellijk door ons land zou
worden overgenomen. De ge
vreesde discontomaatregelen
bleven overigens uit, terwijl de
dollar donderdag en vrijdag toch
licht daalde. Er is trouwens enige
twijfel de dollar daarmee een de
finitief halt toe te roepen is. Veel
Amerikaanse multinationals
hebben hurt buitenlandse doch
ters verzocht voorlopig te wach
ten met het overhevelen van win
sten naar de VS. Er ligt dus nog
een grote/potentiële dollarvraag,
zodra d^/dollar iets zakt.
Het nam niet allemaal weg dat de
obllgatiemarkt opnieuw een flin
ke val doormaakte, mede door de
aanhoudende stroom van afgifte-
prysverlagingen voor pand-.
Recordoogst
aardappelen
toegenomen welvaart en een lagere
behoefte aan arbeidscalorieën. De
laatste jaren is er volgens het NI
VAA een groeiende waardering
voor de aardappel als „gezonde
voedingsbron". Aardappelen be
vatten een hoog gehalte vitamine C
en aanzienlijke hoeveelheden mi
neralen en vitamines A, BI en B2.
Ten onrechte denkt ongeveer de
helft van de bevolking nog dat
aardappels dikmakers zijn, aldus
het NIVAA, dat er op wijst dat
aardappels geen vet bevatten.
bank en spaarbrieven. Ook stel
den de banken wederom een op
slagrente in van een half procent.
Allemaal maatregelen om het
uitstromen van Europees kapi
taal naar Amerika en nieuwe
vraag naar dollars tegen te gaan.
Intussen bleef de aandelenmarkt
ondanks heftige schommelingen
per saldo toch omhoog gericht,
bij een vaste stemming voor Ko
ninklijke Olie, KLM en de verze
keringsaandelen. Deze laatsten
werden gesteund door een voor
gestelde aandelensplitsing van
de Nationale Nederlanden die
voor elk aandeel van tien gulden
vier van f 2,50 wilde verstrekken.
De koers schoot er acht gulden
door omhoog.
Andere uitschieters in hogere zin
waren behalve Koninklijke Olie
en KLM: Audet, Leidsche Wol,
Macintosh en Schuitema. ACF,
Wolters Samsom en VNU moes
ten terug. De Europese Optie-
beurs had donderdag een zeer
hoge omzet, waardoor de week-
omzet op 140.500 contracten
kwam tegen 112.000 in de vooraf
gaande werkperiode. KLM ont
moette donderdag vraag naar
12.000 calls. Op andere dagen
stond Koninklijke Olie meer dan
eens bovenaan. Opvallend was
de sterke stijging van putt-con-
tracten in staatsleningen.
menhangt weer sterk in de be
langstelling. Het leven zonder
verwarming zou nu eenmaal niet
erg aangenaam zijn en er moet
veel voor worden betaald. Van
het maandelijks voorschot op de
energierekening is bijna twee
derde voor de verwarming. Van
daar dat besparen op de energie
rekening begint bij de verwar
ming. Elke cent die wordt be
spaard door verstandig en zuinig
met energie om te gaan, is ten
slotte meegenomen.
Er zijn verschillende manieren
"om een huis te verwarmen: de lo
kale en centrale verwarming. Bij
lokale verwarming staat in elke
ruimte die verwarmd moet wor
den een kachel. Vroeger bete
kende dit dat alleen in de woon
kamer werd gestookt. Gevelka
chels bestonden immers nog
niet. In de slaapkamer moesten
een warme kruik en extra de
kens voor warmte zorgen. Goed
koop was het wel, maar niet al
tijd even behaaglijk. Vaak ston
den de ijsbloemen op de ramen.
De laatste jaren is het comfort
echter steeds belangrijker ge
worden. En dat is een van de re
denen van de opkomst van de
centrale verwarming. Van alle
soorten centrale verwarming is
die door middel van radiatoren
wel de bekendste. Door de radia
toren stroomt heet water, afkom
stig van de ketel. Die ketel staat
op een 'centrale' plaats in huis.
Wordt in een apart ketelhuis de
warmte voor een hele flat of blok
huizen geproduceerd, dan wordt
gesproken van blokverwarming.
Wijk- of stadsverwarming is
weer iets anders. Het warme wa
ter daarvoor komt niet van een
ketel, maar van een energiecen
trale waar het anders zou worden
geloosd en verloren zou zijn ge
gaan. In plaats daarvan wordt
het nu in geïsoleerde buizen naar
de te verwarmen wijk gebracht.
De Stevenshof in Leiden is zo'n
wijk.
En dan is er nog de vloerverwar
ming. Hierbij wordt geen ge
bruik gemaakt van radiatoren,
maar van dunne buizen die in de
vloer zijn gelegd. Door deze bui
zen stroomt water van 25 30
graden dat geleidelijk de vloer
van het huis opwarmt. Soms is
het bijplaatsen van radiatoren
nodig omdat deze vorm van ver
warming nogal langzaam gaat.
Maar het is een energie-zuinige
methode van verwarmen, aange
zien de temperatuur van het wa
ter maar dertig graden hoeft te
zijn.
Comfortabel
En een comfortabele, want het
huis wordt geleidelijk vanaf de
vloer opgewarmd. De vloerver
warming is in feite al een heel
oud systeem. Al in de Romeinse
tijd werden huizen verwarmd
door de vloer te verwarmen. Dat
gebeurde toen wel anders dan
nu, namelijk door een groot vuur
aan te leggen in de kelder.
Een betrekkelijk nieuwe ontwik
keling op het gebied van verwar
mingsinstallaties is de luchtver-
warming. De verwachtingen
voor deze methode zijn hoogge
spannen. Op de lange duur zal
luchtverwarming waarschijnlijk
de grote vervanger van warmwa-
tercv's zijn. Groot voordeel van
de luchtverwarming is de recht
streekse methode van verwar
ming: de lucht wordt niet meer
via water opgewarmd, maar di
rect in de ketel. Via een centrale
schacht wordt die lucht naar de
verschillende vertrekken ge
voerd. Leidingen of radiatoren
zijn niet meer nodig.
Bovendien is de luchtverwar
ming goed te combineren met de
ventilatie. De verbruikte lucht
van de keuken, douche en toilet
wordt afgezogen en geeft, door
middel van een warmtewisse
laar, een deel van de warmte af
aan de frisse lucht die het huis
binnenkomt. Door deze lucht
verder op te warmen is er tegelij
kertijd sprake van verwarming
en ventilatie.
In sommige apparaten voor
luchtverwarming is een geiser
ingebouwd, waarvan de rookgas
sen ook door de warmtewisse
laar gaan. De energie die zo ge
bruikt wordt op die manier het
huis van warmte, frisse lucht en
warm water te voorzien, wordt zo
ENERGIE(K)
BEZUINIGEN
optimaal gebruikt. De woning
waarin zo'n systeem wordt toe
gepast, moet natuurlijk wel goed
tochtdicht zijn gebouwd en opti
maal geisoleerd. Ramen openzet
ten om te ventileren is dan ook
niet meer nodig.
Voorlichting
By een goed gebruik van lucht
verwarming zijn de energiekos
ten iets meer dan de helft van de
energiekosten in een woning met
een gewone centrale verwar
ming, geiser en mechanische
ventilatie. In de praktyk blykt
echter nog te vaak dat goede
voorlichting over het gebruik
van de luchtverwarming tekort
schiet. Jammer genoeg worden
daardoor niet altijd alle moge
lijkheden van luchtverwarming
benut.
Maar luchtverwarming is voorlo
pig voor de meeste mensen nog
toekomstmuziek. Nog altijd
heeft het grootste deel van de
nieuwe en gerenoveerde wonin
gen centrale verwarming of blok
verwarming. De rest is meestal
in het bezit van een kachel. En
overal komen problemen voor
die, direct of indirect, te maken
hebben met de verwarming.
Voor sommigen is het onmoge
lijk de woning warm te krijgen,
bij anderen lukt dat wel maar
wordt het langzamerhand te
duur.
Veel van deze problemen zijn
vaak erg simpel op te lossen. Om
te besparen op de energiereke
ning hoeft er echt niet altijd di
rect voor veel geld geisoleerd te
worden of dubbel glas geplaatst.
In de volgende rubriek: hoe te
besparen op de verwarmingskos-
ten. Wat kunnen bewoners zelf
doen en wat moet aan een vak
man worden overgelaten?
TIP
Hebt u er enig idee van hoeveel
kubieke meters gas u per jaar
verbruikt? Veel mensen weten
wel hoeveel benzine of diesel de
auto gebruikt, maar hebben er
geen idee van hoeveel gas er per
jaar aan de verwarming opgaat.
Toch gaat het vaak om een flink
bedrag. Want elke kubieke me
ter gas kost nu al ruim 60 cent.
Kijk eenmaal in de week, altijd
op dezelfde dag, eens op uw gas
meter en schrijf het getal voor
de komma op. Zo weet u na ver
loop van tijd precies hoeveel
gas u gebruikt. En die weten
schap kan u een onaangename
verrassing besparen wanneer
de energierekening komt. In
veel gevallen blijkt het op
schrijven op zich al tot bespa
ringen te leiden. Want: meten is
weten.
(Dit is de eerste aflevering van
een eens per drie weken te ver
schijnen rubriek met raadgevin
gen en nieuws op het gebied van
energiebesparing in en om het
huis. Vragen en reacties onder
vermelding van 'Energie(k) be
zuinigen' naar: redactie Leidsch-
Alphens Dagblad, Postbus 54,
2300 AB Leiden).
Kijk eenmaal in de week eens op de gasmeter <foto Dijkman)
