Fanclub paus: stem van
'zwijgende meerderheid'
Thuis sterven werd een uitzondering
Ook Leidse pastoor Vreeburg bij de initiatieftiemers
Goede wil en grandioze inzet niet voldoende
ZATERDAG 16 FEBRUARI 1985
GEESTELIJK LEVEN
PAGINA 11
AMSTERDAM (GPD) "Als misdienaar heb ik eens het
wijwatervat met inkt gevuld. Dat werd een drama, toen de
pastoor de kerkgangers ging zegenen. Het was meteen de
laatste keer dat ik als misdienaar op het altaar stond".
De initiatiefnemer van de paus-fanclub glundert als hij te
rugdenkt aan die kwajongensstreek van tientallen jaren
geleden.
Het verhaal dient ter opvijze
ling van zijn imago. De Am
sterdammer H. Creutz wil best
weten dat hij een fanclub voor
paus Johannes Paulus II heeft
opgericht, maar hij is daarom
nog niet vromer dan zijn ge
loofsgenoten. Toch voelt niet
iedere rooms-katholiek zich
geroepen bij zo'n fancub te ho
ren. Creutz wel. Hij wil zich
verzetten tegen de - wat hij
noemt - 'eenzijdige stroom
van kritiek op de Heilige Vader
en op het bezoek van de paus
aan Nederland'.
"Er zijn ontzettend veel katholie
ken die menen zich te moeten af
zetten tegen onze paus. Maar er is
een nog veel grotere groep leken
die gewoon wil doen wat de paus
zegt", zo verklaart Creutz - in het
dagelijks leven architect - zijn ini
tiatief. "We willen die mensen ver
enigen om de stem van de zwijgen
de meerderheid te laten horen. Een
katholiek die de paus steunt hoeft
zich nu niet langer een roepende in
de woestijn te voelen".
Heldhaftig
Creutz noemt Johannes Paulus II
een 'heldhaftige leidersfiguur'.
"Zoals iedereen weet is de paus
een paar jaar geleden neergescho
ten. Hij trekt zich nergens een bal
van aan, ook niet van zijn veilig
heidsmensen, gaat gewoon rustig
door, rechttoe-rechtaan. Heeft zelfs
zijn belager, die hem geprobeerd
heeft te vermoorden, in de gevan
genis opgezocht en hem vergeven.
De paus heeft toen gezegd, dat hij
niet meer kwaad op hem was. Wat
hem betrof kon de aanklacht wor
den ingetrokken. Daarvoor moetje
over de nodige persoonlijkheid be
schikken, nietwaar? En de meeste
mensen hebben dat niet".
De Amsterdammer weet zich on
der anderen gesteund door de
Leidse pastoor A. Vreeburg (van
de Lodewijkskerk), die spontaan
reageerde op het initiatief van
Creutz.
De pastoor: "Ik hoorde van deze
stichting. Die wil tegengas geven
aan de vele negatieve kritiek op het
bezoek van de paus. Als leken een
initiatief nemen dat positief is be
doeld, dan vind ik dat wij dat als
priesters moeten steunen. Ik zal
mijn aandacht geven aan mensen
uit de regio Leiden die zich als lid
van de fanclub aanmelden".
Als men Creutz op zijn woord mag
geloven, staat de kersverse fanclub
een opmerkelijke groei te wachten.
Sinds de bekendmaking van de op
richting, een paar weken geleden,
blijft de telefoon rinkelen. Al meer
dan tienduizend mensen hadden
positief op de oprichting gerea
geerd. Uit alle delen van het land
melden zich gelovigen aan. Vooral
in Limburg en in de omgeving van
plaatsen als Den Bosch, Haarlem,
Leiden en Amsterdam lijkt de fan
club aan te slaan. "En ook het aan
tal medewerkers groeit met de dag,
ik mag wel zeggen met het uur",
vertelt de architect enthousiast.
Mihoen
Stilletjes hoopt Creutz op een mil
joen sympathisanten voor de paus.
Nederland telt zo'n zes miljoen
rooms-katholieken, van wie er
meer dan een miljoen wekelijks
naar de kerk gaan. "Het zou toch
mooi zijn om dié onder de paraplu
van de fanclub te verenigen", filo
sofeert Creutz. Zover is het nog
lang niet.
"Maar nu in één week ruim dui
zend leden hun contributie van
tien gulden per jaar hebben be
taald - en ik verwacht dat dit bin
nen enkele dagen vertienvoudigd
is ziet de toekomst er bepaald
rooskleurig uit". Creutz rekent er
op, dat mede onder invloed van het
bezoek van de paus een ledental
van 250.000 binnen enkele maan
den zal zijn bereikt.
Voor de administratie van al die le
den beschikt de fanclub over com
putercapaciteit, die een Japans
reisbureau gratis ter beschikking
heeft gesteld. "Dat bedrijf had een
veel te grote computer gekocht. De
meeste capaciteit ervan wordt niet
benut". De fanclub wil in de toe
komst twee fulltime medewerkers
aanstellen voor het secretariaat.
Voor een tientje per jaar krijgen de
pausfans een lidmaatschapskaart
en een speldje. Ook gaat de club
een blad uitgeven, dat in het begin
per kwartaal zal verschijnen en la
ter eens in de maand. Het blad
wordt gevuld met nieuwtjes over
de fanclub én berichten uit Rome,
waarvoor het onlangs opgerichte
Katholiek Nieuwsblad medewer
king heeft toegezegd. Creutz zegt
nu al over voldoende adverteer
ders te beschikken om het blad te
bekostigen. "Wij zullen zelfs adver
tenties moeten weigeren".
Massa-missen
Het bestuur van de .fanclub voor de paus rekent op een miljoen leden/sympathisanten. Links pastoor Vreeburg De fanclub is in ieder ge
(Leiden), rechts de Amsterdamse architect Creutz. Geheel rechts een touiuende paus. (foto gpd> plan, massabijeenkomsten
ieder geval van
te orga
niseren met eucharistievieringen.
Creutz rekent op zeker 70.000 men
sen die zo'n mis willen bijwonen.
"We gaan daarvoor voetbalsta
dions en congresruimten, zoals de
Ral of de Jaarbeurs, afhuren.
Ook denkt de initiatiefnemer aan
jaarlijkse reizen naar Rome met
ten minste tweeduizend bussen.
Daarvoor worden spaarprogram
ma's opgesteld, zodat de leden niet
opeens voor hoge kosten komen te
staan. "We zullen het de Romeinse
politie knap lastig maken met het
vinden van parkeerplaatsen voor al
onze bussen".
Zoals het een modeme fanclub be
taamt, kunnen leden tal van artike
len kopen. Er komen pausposters
(met een formaat van 1 bij 2 meter),
T-shirts met het portret van de
paus, stickers met de paus, gram
mofoonplaten van gezongen paus
missen, vlaggetjes, door de paus
gewijde rozenkransen en kruis
beelden, preken en nog zo het een
en ander.
Niet-katholieken
Men hoeft niet beslist rooms-ka
tholiek te zijn om lid van de fan
club voor de paus te kunnen wor
den.
Creutz: "Iedereen die onze paus
een aardige man vindt en in princi
pe achter hem staat willen wij lid
maken. Wij vinden het al voldoen
de als de persoon in kwestie, ook al
is hij van een andere kerk of ander
geloof, sympathiseert met deze
paus. Hij mag natuurlijk later ook
katholiek worden. Maar ook hoeft
men het niet met élle ideeën van de
paus eens te zijn. Wij zullen niet op
voorhand gaan scherpslijpen. Aan
onze bestuursleden worden uit de
aard der zaak wel hogere eisen ge
steld".
Creutz is erg opgetogen over het
succes van zijn initiatief. Toch
hoopt hij nog één wens op korte
termijn te realiseren: een bezoek
van de paus aan de fanclub.
"Als de paus in mei hier komt, heb
ben we voldoende leden voor een
massabijeenkomst, een huldeblijk
aan de paus. Ik ga met de Stichting
Pausbezoek praten, want ik zou
graag willen dat de paus iéts van de
voorgestelde route afwijkt om zijn
fanclub te ontmoeten".
Waarom sterven 75 van de
100 mensen in ziekenhui
zen, terwijl het een 'veel
gehoorde wens' is thuis te
mogen sterven? Ongeveer
10 procent van alle men
sen die overlijden sterft
thuis. Negentig procent
overlijdt dus niet thuis,
hoewel een meerderheid
dat wel zou willen.
Deze 'enorme discrepantie'
was voor Henri Kerckhoffs en
Sjef Martin aanleiding om vanuit
hun ervaringen daarover een
boekje te schrijven. Dat is deze
week uitgekomen bij J. N. Voor
hoeve, Den Haag, in de serie
'Pastorale Handreiking'. De titel
is: "Waarom mag ik niet thuis
sterven?' Het boekje telt 64 pagi
na's en kost f. 12,50.
Kerckhoffs (67) is jarenlang be
trokken geweest bij het begelei
den van stervenden in een ver
zorgingstehuis. Martin (ook een
zestiger) heeft veel thuis-sterven-
den en hun verzorgers bijge
staan. Beiden zijn rooms-katho
liek. De laatste was tot voor kort
regionaal vicaris in het bisdom
Den Bosch.
Thuis sterven is een uitzonde
ring geworden, stelt Kerckhoffs
vast. Er zijn ook nogal wat rede
nen waarom tot overbrenging
van de patiënt naar het zieken
huis wordt besloten.
De arts kiest in de meeste ge
vallen voor het ziekenhuis,
de ziekte en de huiselijke om
standigheden. "Of hij altijd pri
mair rekening houdt met wat de
patiënt wil, is een andere vraag".
Kerckhoffs kan niet aannemen,
dat de patiënt, eenmaal in het
ziekenhuis opgenomen, in dezen
nog langer een rol zou spelen.
Naar zijn mening moet men aan
de arts in het stervensproces én
bij de vraag waar het sterven zal
plaats hebben niet te veel bete
kenis toekennen.
Slecht
De mogelijkheden van ster
vensbegeleiding beschrijvend,
neemt Kerckhoffs eerst het zie
kenhuis onder de loep. Dat is er
niet op ingesteld mensen te hel
pen sterven, zegt hij. Het is ge
richt op herstel, gezondheid. Het
heeft ook geen relatie met de pa
tiënt. "De begeleiding op de
plaats waar (helaas) de meeste
mensen sterven is ronduit
slecht". Natuurlijk niet altijd en
overal, "maar het aantal uitzon
deringen is voorzover mij be
kend erg klein".
Vanzelfsprekend zijn er ook
positieve dingen over te zeggen,
zoals het feit dat in een zieken
huis, medisch en verpleegkun
dig gesproken, elke gewenste
hulp permanent aanwezig is.
Toch vraagt de schrijver zich af,
of het ziekenhuis niet veel meer
op terugplaatsing naar huis zou
moeten aandringen. "Zou het,
misschien via de polikliniek, niet
een hoeveelheid medische en
verpleegkundige kennis be
schikbaar kunnen stellen als te
rugplaatsing naar huis in het be
lang van de patiënt én/of familie
in hoge mate wenselijk is?"
Het verpleeghuis is anders. De
verpleegduur is daar in de mees
te gevallen veel langer. Veel pa
tiënten ervaren dit huis op den
duur als hun 'thuis'. "Sterven in
een verpleeghuis kan in de regel
niet als een sterven-in-den-
vreemde worden gezien".
Volgens Kerckhoffs is het ver
pleeghuis een van de weinige
plaatsen waar de pastor een over
wegende rol in de stervensbege
leiding kan vervullen. Maar ook
daar zal terugplaatsing in princi
pe mogelijk moeten zijn, al kan
de verpleegkundige zorg zo in
tensief zijn dat aan thuisverple
ging eenvoudig niet valt te den
ken.
Vrij veel mensen sterven in
een verzorgingstehuis. Verreweg
de meeste voldoen aan de eisen
van wonen en leven, zegt Kerck
hoffs. Een goed verzorgingste
huis moet ook de laatste zorg
kunnen geven. Er is daar ver-
pleegdeskundigheid, de huisarts
heeft er royaal entree en - wat
het voornaamste is - de sterven
de is daar echt thuis.
In een apart hoofdstuk gaat
Kerckhoffs concreet in op wat
van het ziekenhuis en verzor
gingstehuis mag en kan worden
verwacht. Heel belangrijk is: rust
voor de patiënt. "Dat lijkt een
vanzelfsprekendheid, maar dat is
het helaas niet". 'Sterven op zaal'
vindt hij uit den boze
Een 'trieste ervaring' is, dat
zelfs in confessionele ziekenhui
zen de pastor nogal eens te laat
wordt gewaarschuwd. "De eer
lijkheid gebiedt, erbij te zeggen
dat de pastor zich niet altijd laat
vinden. Wat zowel voor de pa
tiënt als voor de desbetreffende
pastor heel verdrietig is".
Voldoening
Over het thuis sterven zegt
Kerckhoffs, dat het besluit daar
toe mede wordt bepaald door de
duur van het ziekteproces. Het
vraagt breed overleg tussen allen
"die hierin recht van spreken
hebben". Het besluit houdt niet
méér in dan dat alle betrokkenen
zich bereid verklaren de conse
quenties te aanvaarden. Een on
herroepelijk besluit kan het niet
zijn, omdat de gevolgen meestal
niet geheel zijn te c
"Met goede wil en een grandio
ze inzet alléén kan men de pa
tiënt niet verzorgen, laat staan
verplegen. Er mag en moet een
bepaalde deskundigheid worden
vereist". Die is, volgens Kerck
hoffs, met wat bijstand van pro
fessionele mensen 'best wel haal
baar'. Maar belangrijker is of de
verzorger(s) psychisch is (zijn)
De eerst aangewezene voor de
verzorging en verpleging mag
niet enige zijn, stelt Kerckhoffs
met nadruk. Er moeten ook an
deren zijn, professioneel en niet-
professioneel. De keuze van de
niet-professionele helpenden
laat de schrijver primair aan de
patiënt, hoewel deze helpers ook
voor de eerst aangewezene aan
vaardbaar moeten zijn.
Heeft de eerst aangewezene
heel het ziekteproces aange
kund, dan kan hij of zij dat zeker
ook in de laatste levensdagen, zo
is Kerckhoffs' ervaring. Het ver
driet over het naderende af
scheid neemt zeker toe, maar
ook de voldoening dat de laatste
wens op deze wijze kon worden
vervuld. En dat gebeurt 'helaas
te weinig'.
Gezin
Sjef Martin, die alleen het laat
ste hoofdstuk van dit - uit de
praktijk voortgekomen en op de
praktijk gerichte - boekje voor
zijn rekening neemt, schenkt
veel aandacht aan de gezinspro
blemen bij een verpleging thuis.
De kwetsbaarheid van het hele
gezin wordt in deze situatie vaak
onderschat, zo is zijn ervaring.
"Het hele gezin lijdt onder de
ziekte van één lid van dat gezin".
Zorgen voor een zieke, inclu
sief het gezin, kan alleen gebeu
ren door mensen die echt van
mensen houden en bij wie de zie
ke én het gezin-in-nood
werkelijk centraal staan "Wie
brengt eens een bloemetje mee
voor de thuisverzorger? Wie ziet
om naar de kinderen, naar hun
huiswerk, hun vorderingen op
school, hun ontspanning, hun
problemen?" Martin denkt dat
veel mensen hun leven lang de
'beschadiging' meedragen van
zo'n ontredderd gezin.
Verpleging thuis zou wellicht
méér kunnen en moeten, ze blijft
een 'soms bijna bovenmenselijke
opgave'.
S.J. DE GROOT
Eekhof, 11.45 studentenekkicam,
Marekerk 10 ds. De Jong, 5 ds. Talsma,
Den Haag;
Maranathak. (L. Morsweg) IQ ds. Kra-
Oecumenische geloofsgemeenschap De
Regenboog (Merenwijk) 9.30 ds. Horten-
sius, 11.15 ds. Hortensius en pastoor v.
Well;
Bethlehemk. (Driftstr.) 10 ds. Panne-
koek, gez. dienst;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 10 ds.
Sterringa, 5 ds. Jansen;
Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds. Schou
ten, mmv kinderkoor;
Waalse kerk (tijdelijk Rapenburg 6)
10.30 ds. Ribs;
jeugdkapel Vredeskerk 10 mevr. ds. De
Mey; jeugdkapel Bevrijdingskerk 10 hr.
Wijk 'Stevenshof: zie na geref. kerk.
Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15
mevr. ds. v. Beimum;
Diakonessenhuis 10.30 ds. Vroeginde-
wey, Katwijk aan Zee;
Endegeest zie Oegstgeest.
Geref. Kerk Vredeskerk zie herv. gem.;
Petrak. (Surinamestr.) zie Bethl.kerk,
10.30 dovendienst, hr. J. Storm;
Oude Vest 10 prof. mr. Reugebrink,
L.dorp;
Maranathak. zie herv. gem.;
Bevrijdingsk. zie herv. gem.;
bejaardenhuis Groenhoven 10 dr. v.d.
Zwaan;
Merenwijk zie herv. gem.
Wijk Stevenshof, gebouwtje 'Dijkhof
(Rijndijk) 10 ds. Jansen.
Geref. K. Vrijg. (Herengr.) 10 ds. Grut
ter, 5 ds. Houtman.
Chr. Geref. K. (Steenschuur) 10 en 5 ds.
Den Hertog.
Geref. Gem. (N. Rijn) 10 en 4.30 ds.
Boogaard.
Geref. Gem. in Ned. .(Bethl.kerk
Driftstr.) 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.)
10.15 ds. Mostert.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk.
Pieterskerkstr.) 10.30 mevr. ds. De
Clercq.
Baptistengem. (O. Rijn 3) 10 ds. Bos
veld, mmv koor.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3)
7.45 r
Zendingswerk Middernachtsroep (Zoe-
terw.singel 21) 5.
Evangeliecentrum (Zijlsingel 2) 10 hr.
Zijlstra, van ma. tem vr. gebedsweek.
Pinkstergem. (O. Vest 13) 10 evang. H.
Haan.
Leger des Heils (hoek Vestestr./Groe-
nesteeg) 10 en 7.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30
en 4, wo. 8.
Christelijke Wetenschap (Steensch. 6)
10.30.
Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Da
gen (Brahmsl.) 9.30,10.30 en 11.20.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel) 10.
Rooms-Kath. K. Haagweg zat. 7, zo. 9 en
10.45;
Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat. 7, zo.
9.30 en 11.30;
Steenschuur zat. 7, zo. 8.30, 10, 11.30, 6
en 7 (lof);
Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Lammenschansweg zat. 7, zo. 9 en 10.30;
HaarLstraat zat. 7, zo. 9.30, 10.45 en
12.15;
Merenwijk zie herv. gem.;
H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
prof. dr. Zandee, Utrecht, 7 ds. Panne-
koek, Leiden.
Geref. Kerk 10 ds. v. Es, Hoofddorp. 6.30
ds. Stolk.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. Den Har-
tog, Veenendaal.
Rk Kerk zat 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 10 ds. De Jonge;
Kruiskerk 10 dr. Mooi, Den Haag:
Opstandingskerk 10 ds. Lamme, Delft,
met doven, ha, 6.30 ds. Koelewijn, Wou-
brugge; Nabij 10 jeugdkapel;
G. Herderkerk 10 ds. Mulder, 6.30 ds.
Verheul;
De Bron 9.30 ds. Verheul, 10.15 en 6.30
ds. Nieuwenhuis;
Ashram (Marsdiep) 10 ds. Moll;
Oudshoomse kerk 10 ds. M. Roos;
Sionskerk (Planetensingel) 9.30 en 6.30
ds. Borsje, Eethen.
Geref. Kerk Mar.kerk 10 dr. v. Raalte,
Driebergen, 6.30 ds. Rijper, Zwijn-
drecht, opendeurdienst;
Salv.kerk 10 ds. Stolk, 6.30 ds. v. Loe-
nen, Leiderdorp.
Geref. K. Vryg. (aula chr. techn. school)
9.30 leesdienst, 6.45 ds. Houtman.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.)
9.30 br. Fröling, 4.30 ds. M. de Jong.
Chr. Geref. Kerk 9.30 leesd., 2.30 ds. De
Romph, 20 febr. 7.30 ds. v. Heteren.
Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240) 9.30 en
4.
Baptgem. (Molenwerfstr. 1) 10 en 6.30
ds. Koekkoek.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
62) 10 ds. A. van den Berg, 6.30 hr. J. A.
Jongejan.
Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hen-
drikstr. 54) 10 hr. v. Putten.
Remonstr. Kring (Van Mandersloostr.
36) 10 dr. Cramer.
Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 5.45 en
11.30;
Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Bron zat 7, zo. 9 en 11.30.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Exalto, 6 kand. v. Vreeswijk, Z.meer.
Geref.-Herv. groepering (dorpshuis 'De
Tas'): 10 drs. v.d. Sar, Zoetermeer.
Geref. Gem. 9.30 en 6 leesd., 21 febr. 7.30
ds. Hakkenberg.
Salv.kerk 10 ds. Richter, 6.30 ds. Ver
boom, Zegveld;
Bethl.kerk 10 kand. Boer, Nieuwveen,
6.30 ds. Richter, jeugddienst.
Geref. Kerk 10 ds. v.d. Berg, 6.30 ds.
Buikema, Zw.dam.
Geref. K. Vryg. (Ichthusk.) 9.30 leesd.,
4.30 stud. A. H. v.d. Velden.
Geref. Gem. (Stationsweg 17) 10 en 6.30.
Evang.-Luth. Gem. 10.30 ds. Tielkemeij-
er, Reeuwijk.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
dr. Haitsma, 6.30 ds. Vlasblom;
De Stek 9.30 ds. Vlasblom.
Geref. Kerk 9.30 ds. v. 't HofT, 5 ds. Mon-
deel, Reeuwijk.
Chr. Geref. Kerk 9.30 ds. De Boer. Vee
nendaal, 5 ds. v.d. Boomgaard, Den
Haag.
Geref. Gem. 9.30 leesd., 7.15 ds. Katten-
berg.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 hr.
Goedhart, 6.30 ds. De Jonge, Alphen.
Geref. Kerk 10 en 5 ds. Versluys, Maas
sluis, ha.
Rk Kerk: dorp zat. 7, zo. 9.30 en 11.30;
Anker zat. 7, zo. 8.45 en 11.15;
Rijndijk zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 en 5 (zang-
dienst) ds. Rothfusz.
Geref. Kerk 10 ds. Krispijn.
Chr. Geref. Kerk 10 en 5 ds. Biesma.
Rk Kerk: Mart zat. 7, zo. 9 en 11;
Jozefk. zat 7, zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds. Boon-
Rk Kerk zat 7, zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 hr. Hoffe-
naar, Voorhout
Rk Kerk zat 7, zo. 10.
Ontm.kerk 10 ds. Gebraad, 6.30 ds.
Boer; De Wiek 10 hr. A. Bor, interk.
evangelisatiedienst.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk (au
la P. Groen-college) zie Katwijk aan
Zee.
Geref. Kerk 10 ds. Bolwijn, Rijswijk, 5
ds. Koster.
Rk Kerk zat 7, zo. 9.30 en 11.15.
O. Kerk 10 ds. Schuurman, 6 ds. Vroe-
gindewey;
Ichthusk. 10 ds. Aarents, 5 ds. Visser;
Pniêlk. 9.30 ds. Vroegindewey, 6 ds.
Schuurman;
aula Bestevaer-mavo (Rijnsoever) 10 ds.
Driebergen;
Overduin 2.15 ds. v.d. Beid.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk (au
la P. Groen-college) 10 mevr. ds. Weste
ra, Leiden.
Geref. Kerk Vr.kerk 10 ds. Koster, 5 ds.
Bolwijn. Rijswyk;
Triumfatork. 10 ds. Kersten, 6.30 ds.
Jaspers Focks, Oude Wetering, jeugd
dienst.
Geref. K. Vryg. 10.15 en 3.30 ds. Heida.
Ned. Geref. K. 8.45 ds. Janse, 7 ds.
Smouter, Rijswijk.
Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. Slagboom.
Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal) 10 en 5
ds. v.d. Belt.
Geref. Gem. (Remisestr.) 10 en 5 lees
dienst.
Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en 5
leesdienst
Volle-evang.gem. ('Tripodia') 9.45.
Onafh. baptistengem. (Sluisweg 16) 10
br. H. Bakker.
Lisse.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref.
Kerk Dorpsk. 10 ds. Doesburg, 5 ds. P.
Booys, Kampen, ivm week tegen apart
heid, mmv jongerenkoor;
Hoofdstr. 10 ds. v. Loenen;
Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. Stegeman,
ha.
Elis.ziekenhuis 9.30 hoogmis, 10.45 ds.
Brommet, ha.
Baptgem. (wijkgeb. Zijlkw.) 10 hr. De
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. v.
Driel, ha.
Geref. Kerk 9.30 ds. Broer, 7 ds. v.d.
Kooi.
Rk Kerk zat. 7, zo. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds.
Pettinga, Utrecht, 7 ds. De Gelder;
Pauluskerk 10 ds. De Gelder, ha.
Geref. Kerk 10 hr. S. v.d. Land, Wasse
naar, 5 kand. v. Wallinga, L.dorp.
Geref. K. Vryg. 8.45 leesdienst. 3 ds.
Kamphuis.
Ned. Geref. Kerk (Salvatori) 10 ds.
Waagmeester, gez. met chr. geref. kerk,
5 ds. Rietkerk.
Chr. Geref. Kerk 10 ds. Waagmeester, 7
ds. Aarnoudse.
Geref. Gem. 10 en 4 ds. Driessen, Slik
kerveer.
Rk Kerk: Agathakerk zat. 7, zo. 10 en
11.30;
Poelpolder zat. 7, zo. 9 en 11.30;
Mariakerk zat. 7, zo. 8.30,10 en 11.45;
Engelbew. zat. 7, zo. 9.30,10.30 en 5.45.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 ds.
Wegerif, 6.30 ds. Cnossen, Delft.
Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. Cremer, Am
stelveen.
Remonstr. Gem. 10 ds. Paardekooper.
Evang. gem. (Kruispunt, Kennedylaan
33) 9.30.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 en 6.30
ds. De Graaff, ha.
Geref. Kerk 9.30 kand. v. Wallinga,
L.dorp, 7 hr. Th. O. Vreugdenhil, Kou
dekerk a.d. Rijn.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds.
Bergsma, 7 ds. Ten Voorde.
Geref. Kerk 9.30 en 4.30 ds. Wijngaar-
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds.
Geuze, ha.
Geref. Kerk (W. Verlaat) 10 ds. v.d. Bos,
Gouda, 7 hr. J. P. Karstens, Leiden.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St.
Jeroensk. (Binnen) 10 ds. v.d. Lee, ha, 5
ds. T. Guyt, Hei- en Boeicop;
Hoofdstr. (Zee) 10 en 5 ds. Keuning, ha;
Sole Mio 9 ds. v.d. Lee;
De Rank (Golfbaan) 10 ds. Guyt.
Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.) 10
ds. Kuiper, ha;
Vinkenl. (Binnen) 10 ds. Korenhoff, 7
ds. Kuiper;
Stichtingskerk 11 hr. M. de Ridder,
S.heim.
Ned. Prot Bond (aula O.Zeew.) 10.30 dr.
Meijering, O.geest
Rk Kerk Zee zat. 7. zo. 9.30 en 11;
Binnen zat 7, zo. 8,10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds.
Hemmes, O.geest;
De Zilk 10 mevr. ds. v.d. Mey.
Rk Kerk Victork. zat 7, zo. 9.30 en 11;
Jozefk. zat 7, zo. 9 en 10.30;
De Zilk zat. 7. zo. 10 en 11.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of
Will.kerk 10 mevr. drs. Eggink-Hoog;
Pauluskerk 10 ds. Vegter;
Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 prof.
dr. H. Faber, 7 ds. Friederich.
Geref. Kerk 10 ds. Da Costa.
Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr. Schilder
school) 10.30 en 4.30.
Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum) 8.45
ds. v.d. Berg, Utrecht, 4 ds. Kiezebrink,
Baarn, ha.
Van Wijckerslooth 4 ds. Da Costa.
Endegeest 10 pater Boshouwers.
Volle-evangeliegem. (Gem.centrum) 4.
Rk Kerk Will.kerk zat 7, zo. 9 en 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 hr. Krispijn, Scheve-
ningen.
Geref. K. 9.30 hr. L. v.d. Broek, O.geest,
7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentius-
kerk 9.30 ds. Wagter, 5 ds. Smaling;
Bethelkerk 9.30 ds. Smaling.
Geref. Kerk Petrak. 9.30 ds. Ribberink,
5 ds. Cziria;
Imm.kerk 9 en 10.30 ds. Damsma, 5 ds.
Snel;
Mar.kerk 9.30 ds. Cziria, 5 ds. Ribberink.
Geref. Kerk Vryg, 10 ds. Houtman, 5.15
ds. Grutter.
Chr. Geref. K. 9.30 en 5 ds. v. Sorge.
Evang. Christengem. (aula mavo) 10 br.
iris tengei
A. Davidse, Delft.
Rk Kerk zat 7, zo. 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30
prof. dr. v.d. Beek, Valkenburg, 7 ds.
Germans.
Geref. Kerk 10 ds. Ferwerda.
Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. Aarnoudse.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. Klein
Kranenburg, 6.30 dr. Meyers, Leiden.
Geref. Kerk 9.30 ds. v.d. Kooi, 6.30 ds.
Broer.
Rk Kerk Aardam zo. 9 en 12;
kerk Langeraar zat 7, zo. 9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 ds.
Vermeulen, 6.30 zie geref. kerk.
Geref. Kerk 9.30 ds. Oegema. 6.30 hr. P.
Schot, O.geest, gez. zendmgsdienst.
Geref. K. Vrijg. 9 30 leesd., 5 ds. Heida.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Meijering, 7 ds. De Zwart;
De Ontmoeting (Noordhofland) 10 ds.
Blanken;
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 dr. Ver-
heule, ha.
Herv. evang. op geref. grondslag (Lucas-
college, Beeth.laan) 9.30 ds. Kunz, Dor
drecht 4.30 ds. Kamphuis, Stolwyk.
Geref. Kerk 10 ds. De Zwart.
Geref. K. Vrijg. (Bachlaan) 10.15 en 4.30
ds. Boxman.
Aulagemeenschap Noordhofland 10.30
gebedsdienst.
Rk Kerk Laur.kerk zat 7, zo. 11.30;
M. Godskerk. zat. 7, zo. 10.
Kerk van Engeland (British school in
The Netherlands, J. v. Hooflaan 3) 10.15
anglicaanse dienst
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk.
9.30 ds. Verduin, Zeist 5 ds. Maasland;
Hoeksteen 9.30 dienst, 6.30 ds. Vermaat,
Veenendaal;
Bethelk. 9.30 ds. Roetman, 5 ds. Goos-
Imm.kerk 10 dr. De Moor, 5 ds. J. Sierat,
L.dorp.
Geref. Kerk Kruisk. (in Trefpunt') 10
R.dam, 5 ds. T. de Kok, R.dam.
Dorpscentrum 9.30 ds. Wolters.
Geref Kerk Zijllaan 10 en 5 ds. v.d.
Woude;
Zuid (Bloemcamplaan) 10 hr. W. J.
Schot O.geest.
Ned. Prot Bond (Kerkdam) 10.30 prof.
dr. Sperna Weiland, R.dam.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 kand.
Paul. Zoetermeer, 6.30 ds. Boonstra.
Geref. Kerk 9.30 ds. Aalders, 6.30 ds. v.d.
Berg, Bodegraven.
Ned. Prot Bond (De Wyk) 10.30 ds. Wer
ner, Wassenaar.
Rk Kerk zat 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 kand.
Tram per, Kamerik.
Geref. Kerk 9.30 hr. Schreuder, Tienho
ven, 7 ds. Cziria, Rijnsburg.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds.
Rietveld.
Rk Kerk St Jan zo. 9.30 en 11;
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 10 ds.
Eysenga. 6.30 ds. Weegink, Heerde.
Geref. Kerk 10 ds. Buikema, 6.30 ds.
