'Als er niet spoedig
iets verandert, zijn
we snel uitgeboerd'
'Leven meer dan
gezondheid alleen'
Vicarissen willen niet onder Ter Schure werken
Reportage
Jonge boeren voelen zich gedupeerd door superheffing
PAGINA 8
DINSDAG 12 FEBRUARI 1985
Jan Beukeboom
zet verstaan we een bedrijf met
zo'n veertig tot zeventig koeien.
Jonge boeren die daar nog niet
aan zitten, zouden veel soepeler
behandeld moeten worden".
Ook vindt het NAJK dat de
landbouwprijzen omhoog moe
ten. "Op zich is de superheffing
best een goede zaak", vindt Jan
van Schie. "We zitten nu een
maal met die landbouwover
schotten en we vinden ook dat
de melkplas en boterberg moe
ten slinken. Maar waarom zet je
daartegenover geen prijsverho
gingen? Dan kunnen boeren
minder produceren, maar tege
lijk een inkomen houden dat toe
reikend is".
Want dat fabeltje dat Neder
landse boeren het vorige jaren zo
goed zouden hebben gehad,
moet maar eens uit de wereld,
vindt hij. "Hoe verklaar je dan
dat 27.000 boeren in 1984 in aan
merking kwamen voor de een
malige uitkering? Die is toch be
doeld voor de echte r
De pineut
Ook Jan Beukeboom uit Ha-
zerswoude-Rijndijk kan daar
over alleen maar schamper la
chen. "Dat de Nederlandse land
bouw het goed heeft gedaan is
misschien wel waar, maar dat is
alleen ten gunste van de over
heid gekomen. Voor de overheid
snijdt het mes aan twee kanten:
én de overproduktie daalt én de
prijzen blijven laag zodat de
overheid flink verdient aan de
export. Maar tegelijkertijd zijn
de boeren twee keer de pineut.
Dit beleid van lage prijzen gaat
wel over oiize ruggen. Wij wor
den langzaam uitgemolken".
Beukeboom is net als Wim van
Rijn een slachtoffer van de su
perheffing. Met alleen dit ver
schil dat hij helemaal niet meer
mag melken. "Dat komt doordat
mijn vader vijf jaar geleden ge
bruik heeft gemaakt van de niet-
melkregeling. In die tijd moest
ons land worden herverkaveld
en zo was het niet mogelijk de
broodnodige nieuwe stal voor
het vee te bouwen. Hij sloot daar
om een contract met het rijk af
dat hij zijn koeien vijf jaar droog
zou leggen. In ruil daarvoor
kreeg hij een premie van het
rijk".
Afgelopen december liep het
contract echter af en daarmee
was het ook uit met de premie.
Omdat vader Beukeboom nu
geen inkomsten meer heeft, zou
Jan het land van hem moeten ko
pen. Maar melken mag hij niet
van het ministerie omdat er in
het ijkjaar voor de superheffing,
1983, ook geen nielkproduktie is
geweest. "Ik kan nu echt geen
kant meer op. Niet alleen mag ik
niet melken, maar daardoor is
het land ook 20.000 gulden per
hectare minder waard geworden.
Want welke boer wil nu land ko
pen waar niet meer op gemolken
mag worden?
De zaak van Beukeboom is on
der de rechter en als "nood
sprong" is hij een loonbedrijf be
gonnen. De stal die eens vol
koeien stond, is nu half leeg.
"Maar je bent toch niet goed be
zig wanneer je goede koeien naar
de slachtbank moet brengen. Dat
kan toch helemaal niet? Ik ben in
hart en nieren een boer. Het is
een prachtberoep en daar wil ik
me zeven dagen en zeven
nachten per week te pletter voor
werken. Maar nu sta ik machte
loos door een overeenkomst
waar we vijf jaar geleden nooit
de gevolgen van hadden kunnen
Risico's
Tijdens de actiedag die de NAJK
2 weken geleden organiseerde,
bleek minister Braks weinig be
reid tot concessies tegenover
jonge boeren. "Boeren moeten
als zelfstandige ondernemers nu
eenmaal risico's dragen die inhe
rent zijn aan het ondernemer
schap", stelde hij. Wim van Rijn:
"Dat is wel makkelijk praten zo.
Inderdaad, iedere zelfstandige is
zich bewust van de risico's. Maar
dat is in ons geval bijvoorbeeld
wél een ziekte onder het vee,
maar zeker niet de beleidsmatige
fouten van de overheid. Ik wil
Braks wel eens horen wanneer
hij net zoveel moet inleveren als
wij".
De jonge boeren vertrouwen
ook niet op de bewering van
Braks dat hij "nog steeds meer
heil ziet in goed ontwikkelde, ge
specialiseerde gezinsbedrijven
dan in enorme mammoetbedry-
ven". De NAJK verwacht juist
dat er met het huidige beleid
over vijftien jaar nog maar 40.000
van de 120.000 agrarische bedrij
ven in ons land over zijn. "En dat
zullen dan juist wel de groten
zijn, want die mogen tenminste
nog wat melk produceren".
Er was op de actiedag van de
NAJK één ding dat minister
Braks wel met stelligheid aan de
jongeren toezegde: een strengere
controle op bedrijven die een ex
tra quotum melk kregen toege
wezen. Braks had namelijk de in
druk dat daarmee fraude is be
dreven. "Het is heel aannemelijk
dat dat voorkomt ja, want eigen
lijk dwingen ze je er toch toe? Er
is geen enkele discussie met het
ministerie mogelijk. Je mag zo
veel melk leveren en daarmee
uit. Dan zijn er voor sommige
boeren geen andere uitwegen
meer dan fraude".
Voor Andries Kerkvliet uit Ha-
zerswoude-dorp speelt dit echter
niet. Een extra quotum melk was
voor hem toch al niet weggelegd.
Integendeel. Ook hij is aangewe
zen op een quotum melk dat bij
lange na niet voldoende is om uit
te groeien tot een rendabel be
drijf. "Ik mag 25 koeien melken,
maar in januari 1983, toen ik het
bedrijf overnam van mijn vader,
begon ik al met 28 koeien. En
omdat ik langzaam wilde uitbrei
den, heb ik alle kalfjes van 1984
gehouden. Nu zit ik al met veer
tig koeien en dit vooijaar gaan er
weer veel kalven".
Arts te veel op voetstuk geplaatst
Toen Wim van Rijn twee
jaar geleden de boerderij
van zijn vader in Zoeter-
woude overnam, kon hij
nog niet bevroeden voor
welke problemen hij van
daag de dag zou staan.
Want het zag er allemaal
rooskleurig uit: de be
drijfsovername was in
goede orde geregeld en de
22 koeien die hij van zijn
vader overnam zouden
door betere voeding snel
meer gaan produceren. Zo
zou hij zijn veestapel lang
zaamaan kunnen uitbrei
den naar de 36 a 40 koeien
die nodig zijn om een jong
boerenbedrijf rendabel te
houden.
Het liep echter allemaal
wat anders. Want in Van
Rijns eerste melkjaar,
1983, kondigde de super
heffing zich aan. Het aan
tal liters melk dat hij in
1983 produceerde, werd
daarmee meteen tot zijn
'quotum' voor volgende
jaren gebombardeerd. En
over elke liter die hij meer
zou melken, kon hij een
forse boete van het minis
terie van landbouw ver
wachten.
door
Conny Smits
Maar inmiddels had Van Ryn al
wel de nodige investeringen ge
daan. Niemand wist immers van
tevoren hoe de superheffing pre
cies zou uitpakken, en hij moest
rtoch vooruit. Zo zit hij nu met 23
koeien, voorzieningen op de
boerderij voor 36 koeien, en een
quotum waarvoor hij maar 19
koeien zou hoeven te melken. De
eerste boete voor teveel geprodu
ceerde melk, de lieve som van
8.000 gulden, is al binnen.
De enige hoop voor de toe
komst put Van Rijn nu nog uit
het beroep dat hy heeft aangete
kend tegen de weigering om hem
ontheffing van de superheffing
te verlenen. "Maar er zijn al drie
duizend van dergelijke beroepen
ingediend. Ze hebben al gezegd
dat ze twee jaar nodig hebben
om die allemaal te behandelen.
Wanneer je dan helemaal achter
in de rij staat, is het wel te laat.
Dan ben je al failliet".
Geen kans
"Jongeren krijgen eenvoudig
de kans niet meer om een renda
bel boerenbedrijf op te zetten",
concludeert het Nederlands
Agrarisch Jongeren Kontakt
(NAJK). Volgens Jan van Schie
uit Warmond, actief in het
NAJK, is er sprake van giganti
sche problemen bij bedrijfsover
name door jonge boeren. "Zo'n
overname is altijd al moeilijk ge
weest, want er is ontzettend veel
kapitaal nodig om een bedrijf te
kopen. De vader mag zo'n bedrijf
nu eenmaal niet zomaar wegge
ven van de belastingen en boven
dien zijn er vaak nog broers en
zusters die ook recht hebben op
hun deel".
Volgens Van Schie is daar ech
ter allemaal nog wel uit te ko
men. "Maar dan moet een jonge
boer wel de mogelijkheid krijgen
om zijn produktie op te voeren
zodat hij wat meer kan verdie
nen. Maar door de superheffing
én het uitbreidingsverbod van
varkens- en pluimveehouderijen
kan dat niet meer. Veel jonge
boeren zijn daardoor in de groot
ste problemen gekomen".
Op een actiedag van het
NAJK, 2 weken geleden in Bar-
neveld, stelden de jongeren een
aantal eisen die hen een betere
toekomst kunnen bieden. "Bij de
superheffing moeten uitzonde
ringen worden gemaakt voor
jonge boeren die nog moeten
groeien naar een rendabele op
zet. En onder een rendabele op
Twee regionale vicarissen van
het bisdom Den Bosch, drs. A.
Ooms en drs. A. Hendriks, heb
ben de nieuwe bisschop, mgr. J.
G. ter Schure, laten weten, dat zij
als vicaris niet onder hem willen
werken. Mgr. Ter Schure respec
teert hun beslissing. De twee vi
carissen zullen de lopende zaken
afwerken. De derde regionale vi
caris, dr. A. van Montfoort, blijft
in zijn functie.
Vicaris Ooms (54) werkt sinds
1969 in de regio West van het bis
dom Den Bosch, Tilburg en om
geving. Zyn collega Hendriks
(48) heeft sinds 1983 het noord
oostelijke deel van het bisdom,
Nijmegen en omgeving, onder
zijn hoede.
De vicaris-generaal, mgr. J.
van Laarhoven, had al eerder
meegedeeld, onder een nieuwe
bisschop niet in aanmerking te
willen komen voor zyn huidige
functie. Hij heeft deze negentien
jaar onder mgr. Bluyssen ver
vuld.
De 31 dekens van het bisdom
blijven bij hun bezwaren tegen
de benoeming van Ter Schure.
In een gisteren in Veghel gehou
den vergadering werd besloten,
de bisschop zo snel mogelijk uit
te nodigen voor een gesprek over
de nota 'En.... zodoende' van
maart vorig jaar. Daarin is het be
leid vastgelegd zoals dit onder
mgr. Bluyssen tot stand kwam.
De dekens hebben gisteren ook
een brief over deze zaak opge
steld voor de paus. Over de in
houd werden geen mededelin
gen gedaan.
"Wij voelen ons gesteund door
het feit dat zoveel mensen op
hetzelfde spoor zitten", zei
woordvoerder deken H. Tops uit
Asten. De dekens hebben begrip
voor de oproep van de Vereni
ging van Pastoraal Werkenden
aan de kerkbesturen om de fi
nanciële afdrachten aan het bis
dom op te schorten. "Om het hui
dige beleid te kunnen voortzet
ten is er geld nodig", zei deken
Tops.
In een radio-interview met een
verslaggever van 'Kerk vandaag'
sprak hij de verwachting uit, dat
Ter Schure zal doen wat Gij sen
in Roermond heeft gedaan: het
organiseren van een nieuwe, ho
mogene top. Tops noemde de
nieuwe bisschop een 'systeem-
"Het enige middel dat pastores
en andere gelovigen hebben is:
geloven in zichzelf. Men moet
vooral niet uit balans raken als
de bisschop iets gaat voorschrij
ven. Trouw aan de kerk betekent
geen slaafsheid, maar als volwas
senen met elkaar omgaan".
Morgen houden de dekens van
het aartsbisdom Utrecht in Eef-
de een extra bijeenkomst over de
situatie na de benoeming van
mgr. Ter Schure. Zij willen zich
beraden over de gevolgen van
deze benoeming voor het bisdom
Den Bosch én voor de Neder
landse kerkprovincie. Voor deze
bijeenkomst zyn ook twee de
kens uit het Bossche bisdom en
twee leden van de pastorale raad
van het bisdom Utrecht uitgeno
digd.
Beroepen. Hervormde Kerk:
beroepen te Hattem J. Quak Via-
nen, te Nijverdal B. van 't Veld
Nunspeet; aangenomen naar Pa
ramaribo J. Wagenvoort Zeerijp-
Westeremden; bedankt voor Ou
de Tonge R. H. Kieskamp Leer
dam. Gereformeerde Kerken:
beroepen te Soest J. van Buuren
Delft; aangenomen naar Heemse
H. Ottevanger Duisburg-Ruh-
rort.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: beroepen te Langerak-
Gorkum C. de Putter Oegstgeest-
Lisse; aangenomen naar Nijkerk
J. Dronkers Wetsinge (Gr.), naar
Amersfoort B. Kamphuis Voor
burg.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: aangenomen naar Aals
meer C. van Atten Onstwedde.
Gereformeerde Gemeenten:
beroepen te Westkapelle A. Bac
Bodegraven, te Sprang-Capelle
(in combinatie met dovenzorg)
en te Veen D. Hakkenberg Lisse;
bedankt voor Dordrecht J. W.
Verweii Ridderkerk.
Km
'■f
Ifoto Holvast)
Schrijnend
Hy probeerde nog wel in aan
merking te komen voor een soe
peler toepassing van de super
heffing. "Maar dat kan alleen
wanneer je in 1983 heel veel geïn
vesteerd hebt of wanneer er on
middellijke financiële nood
dreigt Nou, geïnvesteerd heb ik
niet. Ik was net van school en
wilde rustig aan beginnen. En
omdat ik nog bij mijn ouders
woon, geen gezin hoef te onder
houden, was mijn geval niet
schrijnend genoeg".
Zo zat Kerkvliet, net als zijn
Zoeterwoudse collega Van Rijn,
afgelopen herfst met veel meer
melk dan hij mocht produceren.
"Dus heb ik, om een beetje in te
lopen, een maand geen koe ge
molken en gedurende de winter
maar zeven koeien. Maar dat is
niet leuk. Je bent eigenlijk geen
boer meer als je steeds meer
koeien droog moet gaan zetten".
Hij vindt zelfs dat hij verdacht
veel op een veehandelaar gaat lij
ken. "Verse koeien, waar je nor
maal gesproken nog jarenlang
plezier van kunt hebben, moet ik
nu verkopen. Dat gaat me aan
het hart. En de plannen om eens
een nieuwe stal te bouwen, kan
ik voorlopig wel vergeten. In fei
te boer ik nu mijn eigen bedrijf
helemaal uit. En dat had ik me
bepaald niet voorgesteld als ma
nier om een bedryf te voeren. Op
deze manier zie ik geen toekomst
Een toekomst voor jonge boe
ren is volgens de NAJK alleen
nog mogelijk wanneer er snel
een rechtvaardiger verdeling van
de melkquota komt. "En dat kan.
Er komt toch altijd melk vrij van
boeren die ermee ophouden. Die
melk vervalt nu aan Braks, maar
zou evengoed verdeeld kunnen
worden onder de jongeren. Maar
het probleem is dat We als boe
ren nooit eens een front kunnen
vormen tegen het ministerie. De
andere landbouworganisaties la
ten ons volkomen in de kou
staan. Want de belangen van ou
dere boeren zijn heel anders dan
die van ons".
Toch is er bij geen van de be
trokkenen enige spijt te bespeu
ren van de keus het boerenbe
drijf in te stappen. "Als we dit al
les van tevoren hadden geweten,
hadden we het alleen anders aan
gepakt. Dan had er mét over
heidssubsidie nog vóór de super
heffing een flinke stal en een
stoot koeien klaargestaan. Nu
kunnen we niets anders doen
dan wat Braks ons heeft gezegd:
moed houden. Er is nog steeds
een kans dat we het redden. On
ze enige zorg is dat de hulp op
tijd komt. Want als er nu niet
snel iets gebeurt, dan zijn wij uit
geboerd".
De oud-conservator dr. W. J.
Formsma van het rijksarchief in
Groningen heeft in het archief
van de hervormde gemeente van
Visvliet een dorp op de grens
van Groningen en Friesland -
twee manuscripten ontdekt die
in 1765 zijn geschreven door Eise
Eisinga, de ontwerper en bouwer
van het wonderbaarlijke plane
tarium in Franeker. Formsma is
bezig met een bóek over Grijps-
kerk (Gr.) en onderzoekt daar
voor ook het kerkelijke archief
van Visvliet, dat tot de gemeente
Grijpskerk behoort.
Op de inventarislijst van het
kerkarchief vond hij een 'reken
boek van een schoolmeester uit de
achttiende eeuiv'. Dat bleken
twee manuscripten van Eisinga
te zijn, een met wiskundige en
een met stereometrische vraag
stukken, ongeveer op het niveau
van klas 5 van de vroegere HBS.
De strijd tussen patriotten en
regenten in de achttiende eeuw
was er de oorzaak van, dat de
Fries Eisinga - die een vurig pa
triot was - een tijd in het Gro
AMSTERDAM - Medicalisering is
de term die wordt gebruikt om aan
te geven hoezeer ons leven wordt
bepaald door begrippen als gezond
en ziek. De ontwikkelingen in de
medische wereld gaan zo snel, dat
het publiek het idee heeft dat er
voor vrywel elke kwaal wel een op
lossing is. Een ernstige overschat
ting van de mogelijkheden van art
sen en specialisten, die leidt tot een
forse kloof tussen patiënt en arts.
Aan de ene kant de patiënt die
wordt afgeschilderd als een ang
stig onzeker mens die zich hele
maal overgeeft aan de arts, en aan
de andere kant de arts, die vanuit
zijn beroep wordt gezien als een
meedogenloos uitoefenaar van de
medische macht.
door
Huub Klompenhouwer
De Amsterdamse sociaal psycho
loge Mary Fahrenfort (41) deed op
een polikliniek van een acade
misch ziekenhuis onderzoek naar
dat beeld van die medicalisering
door middel van interviews. Haar
proefschrift, waarmee ze eind vori
ge week promoveerde aan de Vrije
Universiteit, kreeg de intrigerende
titel 'Een Doktersroman' mee.
Mevrouw Fahrenfort pleit in
haar proefschrift omstandig voor
een veel nuchterder kyk op de me
dische wereld dan tot nu toe het
geval is. Met name de manier waar
op de opleiding van artsen ge
schiedt. Maar vooral ook de disci
pline, die leidt tot een professione
le identiteit als arts, krijgt in haar
boek veel aandacht.
Zeker het stadium van het assis
tentschap is daarin een kritische
fase. De fase dat een toekomstig
specialist als arts nog als assistent
optreedt. „Juist, in die periode
treedt het gevaar op dat deze man
of vrouw zich zozeer houdt aan het
medisch protocol, dat er van een
nuchtere kijk, gebaseerd op een af
weging van het belang van een pa
tiënt en de mogelijkheden van een
medische aanpak van problemen,
amper sprake is".
Mevrouw Fahrenfort: „Eigenlijk
zou iedereen die zich niet lekker
voelt en roept: ik ga maar even
naar de dokter om te horen of er
iets aan gedaan kan worden, eerst
zelf moeten nadenken. Wat zou die
dokter er aan kunnen doen. Dan
komt men vanzelf wel tot de con
clusie dat het meestal de moeite
niet loont om te gaan. Het wordt
ook tijd dat er meer het besef komt
dat de geneeskunde het lijden en
de dood echt niet kan tegenhou
den. Dat er nagedacht wordt over
het leven".
„Men pleegt zo makkelijk te ver
geten dat men toch dood moet. Als
je volgens alle medische voor
schriften gezond moet leven, kan
het effect daarvan zijn dat je echt
een heel gezond lichaam opbouwt.
Maar het leven is meer dan gezond
heid alleen. En wie alleen op die
gezondheid let heeft waarschijnlijk
geen leven meer, terwijl zelfs dan
die dood onvermijdelijk moet ko
men. Als we eerst nadenken over
een gegeven als de dood en we ko
men daarmee in het reine, dan
kunnen we ons daarna volop bezig
houden met het leven".
Ze schetst de gang van zaken van
een patiënt die buikpijn heeft. Er
ningse Visvliet heeft gewoond. In
1795, toen de Bataafse republiek
was gevestigd, keerde hij naar
Friesland terug. Hoe zijn manus
cripten in het kerkarchief zijn te
rechtgekomen, kon dr. Formsma
nog niet achterhalen.
Vluchtelingen. Een afvaardi
ging van de Raad van Kerken
heeft er bij staatssecretaris me
vrouw Korte-van Hemel van jus
titie voor gepleit, dat de Neder
landse regering het begrip
'vluchteling' ruim en volgens de
internationale verdragen uitlegt.
Vooral wanneer het mensen be
treft uit gebieden die door oorlog
en onlusten worden bedreigd.
De Raad van Kerken vindt het
onjuist, dat vele vluchtelingen
niet de kans krijgen te wachten
op eventuele herziening van een
afwijzende beschikking.
Dat is, volgens de raad, alleen
te verdedigen als een verzoek om
herziening geen enkel verband
houdt met het vragen om asiel of
als er van een asielprocedure
misbruik wordt gemaakt.
volgt een bezoek aan de huisarts.
Die onderzoekt de patiënt en kan
niets vinden. De patiënt is onge
rust, vertrouwt de geruststellende
woorden van de huisarts niet en
vraagt om een verwijzing naar een
specialist.
In het ziekenhuis betekent dat
een grote serie onderzoeken naar
mogelijke oorzaken van die buik
pijn. „Er is dan een zeer geringe
kans dat er iets ergs aan de hand is.
Kanker of zo. Maar al die tijd zyn
die onderzoeken ook niet bepaald
zachtzinnig. Ze vragen veel tijd,
kosten niet te vergeten kapitalen
en de patiënt verkeert in grote on
gerustheid", aldus mevrouw Fah
renfort.
"Je zou je dah moeten afvragen
of dat allemaal wel opweegt tegen
die buikpijn aan het begin. Wan
neer zo'n patiënt by de arts komt
zou deze in het gesprek met de pa
tiënt veel duidelijker moeten zyn.
Juist de medisch gezien zo zorg
vuldige gang van zaken die de art
sen pogen te effectueren, zal de pa
tiënt dikwijls in zijn verwachtin
gen teleurstellen".
„In de opleiding tot arts wordt
tegenwoordig aandacht besteed
aan gesprekstechnieken om de
vraag van de patiënt te verhelde
ren, Het verdient aanbeveling
daarnaast ook aandacht te beste
den aan technieken om het ant
woord van de arts te verhelderen",
zo luidt een stelling uit het proef
schrift van mevrouw Fahrenfort.
Ze signaleert de gelukkige ont
wikkeling dat meer en meer medi
ci zelf al een veranderende hou
ding tegenover de patiënt aanne
men. En dat steeds meer patiënten
zelf ook beslissingen durven ne
men die tegen de gebruikelijke me
dische gang van zaken ingaan. Pa
tiënten die zich niet langer meer
schikken in het medische denkka
der dat eerder als een definitie van
henzelf geaccepteerd was. En
waarin ze zichzelf dus totaal onder
worpen hadden aan de geneeskun
de.
Er is dus een kloof tussen de ver
wachting van de patiënt en de me
dische mogelijkheden. Er zijn dan
twee manieren om die kloof te ver
kleinen - of door de medische mo
gelijkheden nog verder te vergro
ten, waardoor de verwachtingewn
mogelijk wat meer bewaarheid
worden, of door die verwachtingen
aan te passen. Tot nu toe is die ver
groting van de medLAhe mogelijk
heden het voornaanTC streven ge
weest. m
Maar sinds kort is de roep om
verantwoordelijkheid van mensen
over eigen lijf en leven steeds ster
ker. En wie daar naar streeft, zegt
de sociaal psychologe, verkleint de
kloof naar de andere kant, omdat
de patiënt een realistische beeld
krygt van het medisch kunnen.
"Hoe meer er gestreefd wordt
naar uitbreiding van dat medische
kunnen, des te meer wordt het ver
wachtingspatroon opgeschroefd.
En het einddoel is dan toch uitban
ning van ziekte en dood. En dat
kan niet bereikt worden. De ver
wachting dat er aan de meeste
klachten iets gedaan kan worden,
wordt door de uitbreiding van de
diagnostische mogelijkheden al
leen maar versterkt. Maar de weg
van de teleurstellingen voor de pa
tiënt wordt er alleen maar langer
door", aldus Mary Fahrenfort.
Seksisme. Het Vaticaan is
van plan een gemengde commis
sie op te zetten die 'seksistisch
taalgebruik' in liturgische tek
sten gaat bestuderen. Dat heeft
bisschop Daniel Hoye, algemeen
secretaris van de Amerikaanse
bisschoppenconferentie, zijn col
lega's meegedeeld. Hy had dit
van de Vaticaanse congregatie
voor de eredienst gehoord.
Volgens de Amerikaanse en
Canadese bisschoppen voelen
veel vrouwelijke kerkleden zich
niet aangesproken als in de litur
gische teksten steeds mannelijke
voornaamwoorden en zelfstandi
ge naamwoorden worden ge
bruikt.
