SD T
Het geheim van Turnhout
FC Lisse pakt
belangrijk punt
Speelkaarten-industrie gaat terug tot 1826
De Kneet in
ploeg Kelly
DDR
DONDERDAG 31 JANUARI 1985
SPORT
PAGINA 15
LEIDEN - Het Haagse Snoekie is
de nieuwe koploper in de interre
gionale zaalvoetbalklasse na de 4-1
overwinning van gisteravond op
Ceverbo. Snoekie is op de ranglijst
voorbij Ju/de Singel en Datarex ge
kropen. Onderin pakte Lisse een
belangrijk punt tegen Silva Boys.
In de Hoofdklasse wonnen Bax
(10-4 van Van Duuren) en Bahl-
mann (5-4 van Noordwijk) beiden
hun wedstrijden, maar schoten
daar niet veel mee op omdat koplo
per Glasbergen maandagavond al
een 8-1 overwinning had geboekt
op SRV Boys en ongenaakbaar aan
de leiding blijft.
FC Lisse-Silva Boys 3-3
De thuisploeg kende een vlotte
start en binnen tien minuten stond
het 2-0 door treffers van Wim
Bouckaert. Deze speler van het
Leids selectieteam ging daarna wat
al te nadrukkelijk op de solotoer
wat twee keer, één keer voor en
één keer na rust fataal balverlies
opleverde. Silva Boys kwam zelfs
nog op 2-3 en pas vijf minuten voor
tijd kon René Warmerdam de ge
lijkmaker voor Lisse laten aanteke
nen. In de slotfase van dit duel,
waaraan de Dordtse scheidsrech
ter Engelsman de handen vol had,
gingen beiden ploegen op jacht
naar de winnende treffer, die even
wel uitbleef. Een terechte uitslag
derhalve en een belangrijk punt
voor Lisse in de strijd tegen degra
datie. Overigens verweerde inval
ler-doelman Maarten van der Zwan
zich kranig in het Lisser doel
Bax-Van Duuren 10-4
In Voorhout nam Van Duuren
verrassend de leiding, maar het
veel sterkere Bax zette al snel orde
op zaken. Na een 4-2 ruststand liep
de ploeg van Hans van Leeuwen en
Mario Faber Van Duuren volledig
onder de voet. Hans van Leeuwen
(5x), Mario Faber (2x), Kees van
der Lans, Cor van Steiin en Frèd
van Dam scoorden voor de thuis
ploeg. Fred van Haarlem (2x),
Leendert Struijk en John van Ber-
kel deden dat voor de Leidse gas
ten.
Bahlmann-Noordwijk 5-4
Zoals de uitslag al doet vermoe
den hielden beide ploeg de toe-
schouwers in de Alphense Rijn
streekhal lange tijd in spanning.
Na een 0-1 ruststand en een 2-3 tus
senstand in het voordeel van
Noordwijk trok Bahlmann uitein
delijk aan het langste eind door
treffers van Frank Bakker (2x),
Frans Bahlmann, Kees van Vliet
en Nic Verwoerd. De Noordwijkse
doelpunten werden gescoord door
Albert Bosma (2x), Geert Jan Bak
ker en Berry Lomoindong.
Menken-ROAC 8-4
In de eerste helft van dit eenzijdi
ge treffen liep het bij de Noord wij
kers als vanouds. Bij rust stond het
dan ook al 6-1. De tweede helft
werd door Menken als een ver
plicht nummer afgedaan waardoor
de gasten nog iets terug konden
doen. Doelpunten Menken: Leo
Geerlings (3x), Ruud van Alkema
de (2x), Peter Ruygrok, Jaap Smit
en Maarten Plug. ROAC: John Wil-
lemsen (2x), Kees van der Star en
John Bakker.
De Hanepoel-Cleyn Duin 3-2
Door deze zege heeft De Hane-
poel weer wat hoop op behoud van
de hoofdklasse gekregen. Ondanks
prima verweer van doelman Jaap
van Duyvenbode kwam de zege te
recht bij de juiste ploeg. De Hane-
poel was net iets beter wat tot ui
ting kwam in doelpunten van Ger
van Emmerik, Pim van der Meer,
en Leander Rietbroek, die de win
nende treffer aantekende. De beide
Katwijkse treffers kwamen op
naam van Wim Guyt I en Cor Haas
noot.
SCOREBORD I Autosport
HoogoventoernooiLobron (BRD)
Spraggett (Can) afg., Georgiev (Bul) -
Portisch (Hon) V2-V2, Timman (Ned)-Bel-
javski (Sov) 1-0, Romanisjin (Sov)-
Kortsjnoi (Zwi) V2-V1, Ligterink (Ned)-
Ree (Ned) Vi-Vi, Koedrin (VSt)-Ftacnik
(Tsj) 0-1, Van der Wiel (Ned)-Nunn
(GBr) Y1-V2.
De stand is nu:
1. Timman 7V2 punt; 2. Nunn, Georgiev
en Lobron 6; 5. Romanisjin 5V2; 6. Bel-
javski, Portisch en Ligterink 5; 9. Van
der Wiel 4V2; 10. Ftacnik, Koedrin,
Kortsjnoi en Ree 4; 14. Spraggett 3'/j.
Meestergroep
Hodgson - De Wit 1-0, De Boer-Rogers
1-0, Hartoch-Piket V2-V2, Van der Ster-
ren-Barlov afgebroken, Böhm-Sowray
Vi-Vfc, Portisch-Grooten 1-0.
De stand na de achtste ronde is:
1. Portisch (Hon), Hodgson (Eng), Piket
(Ned) en De Boer (Ned) 5'/2 pnt, 5. Har-
toch (Ned) 5 pnt, 6. Rogers (Aus) 4 pnt, 7.
Van der Sterren (Ned) en De Wit (Ned)
3l/2 pnt 1 afg, 9. Böhm (Ned) en Sow-
ray (Eng) 3 pnt, 11. Barlov (JS1) 2 pnt 1
afg, 12. Grooten (Ned) 1 pnt.
LEIDEN - "We kunnen nog vech
ten", constateerde een opgeluchte
Wim van Huis na afloop van het
treffen tegen OSCR. De Danaïden
blijft echter ondanks de 12-11 zege
op de veel hoger geklasseerde Rot
terdammers angstig dicht in de
buurt van de rode streep.
WK Girardelli
nog onzeker
BORMIO (ANP) - De Luxemburg
se Ski Federatie heeft opnieuw van
de FIS geëist Mare Girardelli toe te
laten tot de strijd om de wereldti
tels, die vandaag in Bormio (Italië)
moeten beginnen. De internationa
le federatie heeft echter nog geen
toezegging gedaan. De aanvraag
van de Luxemburgse nationaliteit
door de in Oostenrijk geboren Gi
rardelli, heeft het standpunt niet
veranderd.
Gianfranco Kaspar, directeur
van de Skifederatie, stelde gisteren
dat toelating van Girardelli niet af
hankelijk gesteld kan worden van
een ingediend verzoek om van na
tionaliteit te veranderen. „De situa
tie", stelde Kaspar, „wordt wezen
lijk anders wanneer de regering
van Luxemburg ons meedeelt dat
het verzoek van Girardelli zeer bin
nenkort zal worden ingewilligd".
Alleen de punten tellen nog voor
De Danaïden in dit stadium van de
competitie. Korfbaltechnisch was
er derhalve weinig te verwachten
van de ploeg van coach van Huis.
Ook middenmoter OSCR kwam
echter nauwelijks uit de verf en al
leen in de beginfase wist het zich
door tactisch aanvalsspel te onder
scheiden van de in last zijnde Lei-
denaren. Voorverdedigend werden
de dames van De Danaïden onder
de korf vandaan gejaagd, terwijl
het lengteoverwicht vele onder
scheppingen tot gevolg had.
De 2-5 achterstand, waarmee De
Danaïden na ruim twintig minuten
werd geconfronteerd, was daarvan
een logisch gevolg. Halverwege de
strijd was het verschil echter al tot
5-7 geslonken en coach Van Huis
rook winstkansen. In de score
sloeg de balans echter pas acht mi
nuten voor het einde definitief om.
Weliswaar kwam De Danaïden al
na vijf minuten op gelijke hoogte
(7-7) door toedoen van Cees Chris-
tiaanse, maar daarna trad een im
passe in.
Onder impulsen van topscorers
Eric Kromhout (5) en Leon Brou
wers (4) en Ellen Ephraïm schoot
de score naar 11-11. Het niveau
maakte echter een even grote dui
keling en de chaos vierde hoogtij.
Brouwers loste tenslotte het ver
lossende schot, goed voor 12-11,
waarna De Danaïden het spel
prompt bevroor. Na zes angstige
minuten, waarin driemaal balver
lies werd geleden, kon Hans van
Huis weer rustiger ademhalen.
KNAU voor ontslag naar rechter
UTRECHT (ANP) - Het bestuur
van de Koninklijke Nederlandse
Atletiek Unie (KNAU) wil via de
rechter proberen een ontslagver-
gunnung te krijgen voor de direc
teur van het bondsbureau, Peter
Ensdorff. Het bestuur van de
KNAU heeft in oktober van het vo
rig jaar een ontslagvergunning
voor Ensdorff, die vijf jaar bij de
KNAU in dienst is, aangevraagd
bij het Gewestelijk Arbeidsbureau
in Utrecht. Die vergunning werd
geweigerd. Daarop heeft de KNAU
besloten naar de rechter te stap
pen. De zaak dient op dinsdag 5 fe-
buari om 15.00 voor het kantonge
recht in Utrecht.
AMSTELVEEN - Martinus heeft gisteravond de finale van het
toernooi om de volleybalbeker bereikt. Gisteravond ging de return
tegen AMVJ weliswaar met 3-2 verloren, maar Brother/M had zich
in de thuisbeurt met een 3-0 zege een sterke uitgangspositie verwor
ven. Op de foto doorboort Martinus-speler Pieter Jan Leeuwerink
(r) het AMVJ-blok van Tino Vinkesteyn en Karei Mol.
Bij de vrouwen plaatste Voorburg zich voor de finale met een 3-1
overwinning op DVC. De eerste wedstrijd in Dokkum was al met
2-3 door Voorburg gewonnen. (foto ANP)
Tweekamp
Het zettenverloop in de 47e partij is:
Wit: Karpov; Zwart: Kasparov.
1. Pgl-f3 Pg8-f6, 2. c2-c4 e7-e6, 3. d2-d4
d7-d5, 4. Pbl-c3 c7-c6. 5. Lcl-g5 Pb8-d7,
6. e2-e3 Dd8-a5, 7. c4xd5 Pf6xd5, 8. Ddl-
d2 Pd7-b6, 9. Pc3xd5 Da5xd2, 10. Pf3x-
d2 e6xd5, 11. Lfl-d3 a7-a5, 12. a2-a4 Lf8-
b4, 13. Kel-e2 Lc8-g4+, 14. f2-f3 Lg4-h5,
15. h2-h4 0-0, 16. g2-g4 Lh5-g6. 17. b2-b3
Lg6xd3+, 18. Ke2xd3 Tf8-e8, 19. Tal-cl
c6-c5, 20. Lg5-f4 Ta8-c8, 21. d4xc5 Pb6-
d7, 22. c5-c6 b7xc6, 23. Thl-dl Pd7-c5+,
24. Kd2-c2 f7-f6, 25. Pd2-fl Pc7-e6, 26.
Lf4-g3 Te8-d8, 27. Lg3-f2 c6-c5, 28. Pfl-
d2 c5-c4, 29. b3xc4 Pe6-c5, 30. e3-e4 d5-
d4, 31. Pd2-bl d4-d3+, 32. Kc2-b2 d3-d2,
33. Wit geeft op.
naïden-OSCR 12-11.
BI. Wit'51 11-20 Danaïden 12-10
Ready 10-14 Kwiek (Hg) 12-10
De Bermen 12-12 Zwervers 10- 8
OSCR 11-12 Rozenburg 12- 1
H. Zuiden 11-11
Stand interregionale klasse
Snoekie 14-20 Silva Boys
Grovo 14-19 Zwartwolf
Datarex 14-19 De Rozet
Ju/de Singel 13-18 FC Lisse
Bax 12-16 Van Duuren 11-9
Bahlmann 11-14 THB 11- 8
Noordwijk 12-12 SRV Boys 11-6
Menken/L 12-12 Hanepoel 12- 6
CleynDuin 11-11
Suite» I itbal
Eindstand zesdaagse van Kopenhagen
1. Frank/Oersted (Den) 505 punten, 2.
Pijnen/Clark (Ned/Aus) 239,
op één ronde: 3. Kristen/Rinklin (Brd)
390, 4. Tourné/De Wilde (Bel) 206,
op twee ronden: 5. Sigmund en Roman
Hermann (Lie) 517,
op vier ronden: 7. Knetemann/Van Vliet
(Ned) 161,
op vijftien ronden: 10. Kos/Wiggins
(Ned/Aus) 82,
op negenentwintig ronden: 13. Elshof/
Groen (Ned) 157.
13-14
12-13
14-12
13- 5
1. Röhrl/Geistdorfer (WDl) Audi, 6
ir 55 minuten en 12 seconden; 2. Vata-
:n (Fin)/Harryman (GBr) Peugeot, op 1
PARIJS (AFP) - Vier Nederlanders
zullen het komende seizoen rijden
voor de ploeg waarvan de Ier Sean
Kelly kopman is. Gerrie Knete-
mann ruilde zijn Belgische werk
gever voor de Gribaldy, Frits Pi-
rard kwam uit Italië naar Frank
rijk. Het kwartet wordt gecomple
teerd door Jacq van Meer en Jean
Habets.
De ploeg bestaat uit: Sean Kelly
(Ier), Rene Bittinger, Eric Cari-
toux, Eric dallArmelina, Jacques
Decrion, Patrice Esnault, Guy Gal-
lopin, Dominique Garde, Jean-
Claude Garde, Eric Guyot, Jean-
Claude Leclercq, Gilles Mas, Joel
Pelier, Philippe Poissonier en Fré-
deric Vichot (Fra), Jean-Marie Gre-
zet, Jörg Muller en Alain von All-
men (Zwi), Gerrie Knetemann,
Frits Pirard, Jacq van Meer en
Jean Habets (Ned), Ralf Hofeditz
(WDl) en Ronan Onghenae (Bel).
Nederlaag
14.4 voor
MONTEVIDEO (DPA) - Het voet-
baleftal van Uruguay heeft de
vriendschappelijke landenwed-
strijd tegen Oost-Duitsland gewon
nen met 3-0. De ruststand was 1-0.
De 70.000 bezoekers in het uit
verkochte Centario-stadion zagen
het gastland vlak voor rust de lei
ding nemen door Aguilera. Da Sil
va en Francescoli verhoogden de
produktie in de tweede helft. Oost-
Duitsland speelt tijdens de Zuida-
merikaanse toernee, ter voorberei
ding op de komende kwalificatie
wedstrijden voor het wereldkam
pioenschap, nog wedstrijden tegen
Bolivia en Equador.
Zaalvoetbalteam
naar Voorhout
LEIDEN - Het Nederlands zaal
voetbalteam doet op 20 maart
Voorhout aan om een oefenwed
strijd te spelen tegen de Leidse se
lectie. Het duel, dat wordt gespeeld
in de Gaasbak, is voor Oranje de
laatste wedstrijd ter voorbereiding
op de interland tegen Spanje, die
een week later in Franeker wordt
afgewerkt. De kans is groot dat
voor het team van Evert Teunissen
Hans van Leeuwen en Mari Faber
uitkomen.
EXTRA
Eugene Autenboer, conservator van het Speelkaartenmuseum in het
Belgische Turnhout. Voor hem de steen waarmee de herinneringspos
ter is gedrukt.
Kaarten is een geliefd
tijdverdrijf. Zeker nu de
avonden langer worden
zoeken vrienden en buren
elkaar op om te
klaverjassen of te bridgen.
Bijna alle kaarten komen
uit het Belgische Turnhout.
Vlak over de grens bij
Eindhoven staat de grootste
kaartfabriek van
West-Europa.
Buitenstaanders mogen de
fabriek niet betreden omdat
de eigenaar bang is dat het
'schuifgeheim' van de
speelkaart uitlekt.
Toch valt er over de kaart
heel veel te vertellen, zo
blijkt uit een gesprek met
Eugene Autenboer,
conservator van het
speelkaartenmuseum in
Turnhout.
Bij een bezoek aan de
speelkaartenstad Turnhout
blijven de poorten van
Europa's grootste
speelkaartenfabriek
gesloten. De fabriek heet
'Carta Mundi', wat
wereldkaart betekent. Deze
naam is gekozen omdat
kaarten uit Turnhout over de
hele wereld voorkomen. De
poorten blijven dicht omdat
de fabrieksdirecteuren
bevreesd zijn voor
bedrijfsspionage. Het
grootste geheim dat gestolen
kan worden is het procédé
om de speelkaarten glad en
schuifbaar te krijgen.
Bij het gesloten houden Van de
poorten gaat de bedrijfsleiding
heel ver, vertelt Eugene
Autenboer, conservator van het
er naast gelegen
Speelkaartenmuseum: „Ze
zeggen dat ze niet op bezoekers
zijn berekend, maar bij grote
gunst is het bestuur van het
museum een keer uitgenodigd
voor een rondleiding. Eén
bestuurslid, die zelf ook eigenaar
is van een drukkerij, mocht
echter niet meekomen".
Dat Turnhout het
speelkaartencentrum is
geworden is volgens Autenboer
te danken aan een 'politiek
toeval'. In 1796 vluchtte een
zekere Piet Corbeels'voor de
Franse revolutionaire legers uit
naar Turnhout. Hij was drukker
van beroep en werd ervan
beschuldigd illegale pamfletten
te hebben verspreid. In
Turnhout begon hij een
drukkerijtje en nam hij een
leerling in dienst: Brepols. Later
werd Corbeels toch nog
opgepakt en door de Fransen
gefusileerd. Brepols nam de zaak
van Weduwe Corbeels over. Als
bijprodukt ging hij in 1826
speelkaarten drukken. Tot het
einde van de jaren zestig in deze
eeuw is de familie Brepols
eigenaar geweest van één van de
grootste papierverwerkende
industrieën rondom Turnhout.
Autenboer: „Zoals overal aten
ook hier de grote vissen de
kleintjes op. Van de zeven grote
papierverwerkend industrieën
rondom Turnhout, bleven er
uiteindelijk drie over waaronder
die van Brepols. De
speelkaartenafdeling van deze
drie zijn samengegaan in Carta
Mundi. Dit bedrijf heeft nu 150
personeelsleden en zij zorgen
samen voor een dagproduktie
van 200.000 kaartspelen, met de
modernste druktechnieken".
Vroeger was het maken van
speelkaarten een echt ambacht.
Iedere plaats of regio had wel
een eigen speelkaartenmaker die
met primitieve druktechnieken
zijn plaatsgenoten van kaarten
voorzag. Elke
speelkaartenmaker had ook
weer z'n eigen beelden en
figuren op de kaarten. Aan deze
beelden en figuren kon je de
plaats van herkomst van de
speelkaarten zien. Tegenwoordig
is alleen het land van herkomst
nog herkenbaar.
Iedere kaartspeler kent wel de
verwarring die ontstaat wanneer
er een Frans en een Hollands
spel kaarten door elkaar wordt
gebruikt. In ons land kennen we
de Heer, Vrouw en Boer. De
Fransen noemen deze kaarten
Roi, Dame en Valet. De Boer in
het Franse spel en de Vrouw in
het Nederlandse spel worden
beide aangeduid met de letter
'V'.
De Engelsen duiden deze
kaarten aan met King, Queen en
Jack. De Duitsers doen het weer
anders, zij hebben het over
Koenig, Ober en Unter.
Autenboer zegt het karakter van
een volk aan hun kaartspel te
kunnen herkennen: „De
Duitsers hebben op hun
speelkaarten altijd militaire
figuren. De termen Ober en
Unter zijn ook afkomstig uit het
leger. De afbeeldingen op
kaarten uit zuidelijke landen zijn
altijd veel speelser. De Engelse
kaarten zijn daarentegen stijf en
conservatief en bij Hollandse
kaarten straalt de rust en kalmte
er vanaf'.
Door de toenemende
internationale betrekkingen
komt er echter steeds meer
eenheid in de speelkaarten en
raakt het 'Engelse beeld' steeds
meer in zwang.
Herkenbaarheid
De herkenbaarheid en
vertrouwdheid van een
speelkaart is voor de speler van
het grootste belang; hierdoor
kan hij in één oogopslag zien of
hij goede of slechte kaarten in de
hand heeft. Verder is het heel
belangrijk dat kaarten glad zijn
en goed schuiven. Iedere
kaartspeler zal dit beamen, er is
niets zo vervelend als kaarten die
aan elkaar kleven en niet goed
schuiven.
Een andere eigenschap van de
moderne speelkaart is de
afgeronde hoek. De techniek om
ronde hoeken te maken is pas
rond 1850 uitgevonden. Ook is
rond die tijd het dubbele beeld
op de speelkaarten gekomen.
Volgens Autenboer is dit laatste
ook een hele belangrijke
eigenschap van de speelkaart:
„Nu maakt het niet meer uit of
gij den kaart op den kop houdt"
Halverwege de vorige eeuw
kwam ook de joker om de hoek
kijken. „De joker", zegt
Autenboer, „is rond die tijd
overgewaaid uit wat nu de
Verenigde Staten heet. De naam
is afkomstig van het woord 'joke'
(Engels voor grap). De
afbeelding is dan ook vaak een
nar, maar dat hoeft niet, er kan
van alles op staan".
De functie van de joker is dat
hij de waarde kan hebben van
alle kaarten. In de VS is hij
ingevoerd om het gokken
spannender te maken.
Gokken
Gokken en speelkaarten: twee
onlosmakelijk met elkaar
verbonden zaken. De verhalen
zijn overbekend: van miljonairs
die in een avond tijd zich
straatarm kaarten en andersom,
van brave huisvaders die ten
einde raad hun eigen vrouw
vergokken, enzovoort.
Tegenwoordig lijken dit soort
dingen niet meer voor te komen,
maar dat is een vergissing
volgens Autenboer: „In Luik is
twee jaar geleden nog een man
veroordeeld door het gerecht,
omdat hij zijn vrouw op het spel
zette. Dit is bij ons wettelijk
verboden en de man die kreeg
een boete opgelegd. Zijn vrouw
is daarna naar de rechter gestapt
en heeft echtscheiding
aangevraagd". Om dit soort
redenen spraken kerkvaders
over het kaartspel als 'Des
Duivels prentenboek'.
Autenboer vindt deze benaming
vreemd: „Niettegenstaande dat
het kaartspel het spel van den
duivel is, zijn er zelfs kaartspelen
die godsdienstige overtuigingen
uitdragen bij ons in het
Tentoonstelling
Kaarten zijn niet alleen om
mee te spelen maar ook om naar
te kijken of van te leren. Op dit
moment is er in het
speelkaartenmuseum een
tentoonstelling met als titel
'Kunst in de hand'.
Op deze expositie zijn kaarten
te zien die een bepaalde
overtuiging uitdragen of die als
lesmateriaal gediend hebben.
Autenboer: „Iedereen kent wel
de kaartspelen waarvan de azen
bedrukt zijn met foto's van
steden of tekeningen van
belangrijke historische
veldslagen of van landschappen.
Toerisme avant la lettre noemen
we dit. In tijden dat we minder
rijk bedeeld waren met
communicatie-media werden dit
soort kaarten gebruikt als
lesmateriaal op scholen; zo
kregen leerlingen toch een beeld
van hetgeen waarover gepaat
werd. De speelkaarten met
meningen en overtuigingen
hadden toen de functie die
pamfletten en vlugschriften nu
hebben".
Op de tentoonstelling zijn ook
kaartspelen te zien die
ontworpen zijn door grote
kunstenaars als Salvador Dali.
Deze kaartspelen zijn volgens
Autenboer een mogelijkheid om
heel goedkoop echte
kunstwerken in huis te krijgen.
„Het zijn", aldus Autenboer,
„hele mooie kaarten, alleen er
valt absoluut niet mee te spelen.
Het beeld op de kpart is
onherkenbaar. Het beste kun je
dat zien op een spel van een
Brusselse arts, die verzamelaar
is. Hj wilde een origineel spel
hebben en gaf daarom
zesenvijftig kunstenaars de
opdracht om ieder één kaart te
ontwerpen. Het zijn natuurlijk
zesenvijftig totaal verschillende
schilderijtjes geworden, een stok
kaarten met geen enkele
onderlinge samenhang. Niet mee
te spelen maar origineel blijft
het".
Een collage van verschillende soorten speelkaarten die in de loop der
tijd in Turnhout zijn gedrukt. (foto's gpd)
