Gebruik Fries blijft splijt zwam
WIEL
Ideeën voor
stroomopslag
krijgen vorm
'AJNWB-reisgids
is misleidend'
contactlenzen,
das pas fijn.
van der
CARAVAN*
CAMPING RAI
1981
Ijsgang stremt scheepvaart
Vrijwilligers kunnen
legaal bijverdienen
Visser slaat overboord,
zoon (15) neemt roer over
Van Aardenne opent
'energieproeftuin
Acht kinderen gered van
ijsschots op Ussekneer
DINSDAG 15 JANUARI 1985
BINNENLAND
PAGINA 5
Bom naar reclamecommissie
HILVERSUM/DEN HAAG (ANP)
- Presentator Frits Bom van het
Vara-programma Konsumenten-
man heeft bij de Reklamekode-
commissie een klacht ingediend
over de reisgids van de ANWB.
Volgens Bom bevat de reisgids
'een aantal onwaarheden en mislei
dingen die de consument schade
kunnen berokkenen'.
De ANWB beweert dat de consu
ment nergens goedkoper terecht
kan dan bij haar, maar dat is vol
gens Bom in strijd met de waar
heid. Hij zegt van reizen van ande
re reisorganisaties te weten die tot
220 gulden goedkoper zijn dan van
de ANWB.
Onjuist en misleidend is ook de
in de ANWB-gids opgenomen me
dedeling dat de vereniging werkt
zonder wederverkopers, meent
Bom. Holland International bij
voorbeeld verkoopt ook ANWB-
reizen en ontvangt daarvoor een
vergoeding voor elke verkochte
reis, aldus Bom.
Verder tekent Bom bezwaar aan
tegen een aantal passages met 'on
juiste en misleidende informatie'
over een aantal vakantiebestem
mingen. Als voorbeeld noemt hij
de aanprijzing van een hotel in
Griekenland, zonder dat daarbij
wordt vermeld dat daar een zwem-
verbod voor de Middellandse zee
geldt. De ANWB is maandag be
gonnen met de verkoop van vlieg
reizen naar populaire zonbestem-
mingen in Spanje en Griekenland.
Deze aanbiedingen staan in de reis
gids die in een oplage van 500.000
is verspreid over de ANWB-kanto-
De ANWB heeft weliswaar aan
gekondigd een tweetal punten uit
de reisginds in de eigen bladen te
verduidelijken, maar Bom vindt
dat een onvoldoende tegemoetko
ming. De ANWB richt zich name
lijk ook tot mensen die geen lid
van deze bond zijn en deze mensen
missen dus de toelichting. Bom wil
dat de ANWB een verbetering
stuurt aan alle kopers van de gids,
voor zover die te achterhalen zijn.
l7'/m22 januari Amsterdam
Dagelijks: 10-17 en 19-22 uur.
Zaterdagen zondag10-17 uur.
DEN HAAG (ANP) - Vrijwilligers
die voor hun vrijwilligerswerk een
vergoeding krijgen die niet meer
dan 12 gulden per week en hoog
stens 600 gulden per jaar bedraagt,
hoeven hierover geen loon- of in
komstenbelasting te betalen. Wel
moet worden nagegaan of de stich
ting of vereniging waarvoor de vrij
williger werkt om andere redenen
verplicht is loonbelasting en pre
mies voor de volksverzekeringen
in te houden.
Deze regeling, die per 1 januari is
ingegaan, heeft staatssecretaris
Koning (financiën) gisteren be
kendgemaakt. Zij geldt voor het
vrijwilligerswerk in het algemeen
en is dus niet tot de sport beperkt.
De veiplichting voor de stichting
of vereniging om wel loonbelasting
en premies volksverzekeringen in
te houden bestaat onder meer als
een vrijwilliger ten minste twee
verschillende dagen per week
werkt en ten minste tweevijfde van
het minimumloon ontvangt.
Trein-Toegang-biljetten bij NS-stations.
NICARAGUA - De PvdA-Kamer-
leden Van den Bergh en Herfkens
willen van de ministers Ruding (Fi
nanciën) en Schoo (Ontwikkelings
samenwerking) weten of het finan
ciële beleid ten aanzien van Nicara
gua is verscherpt. Zij vragen dat nu
exportkredietverzekeringen voor
drie projecten deels zijn geweigerd
en bovendien niet herverzekerd
worden door het ministerie van Fi
nanciën.
SCHEVENINGEN (ANP) - De 15-
jarige Dennis de Vreugd heeft
maandagavond enkele uren lang
alleen de 15 meter lange vissers
boot 'Patrick' bestuurd toen zijn
vader overboord was geslagen. De
gleed met windkracht zeven uit op
het dek en kwam zonder zwemvest
vijftien kilometer uit de kust in het
5 graden koude water terecht. Na
dat Scheveningen Radio rond ze
ven uur gisteravond de melding
van de visserszoon binnenkreeg is
door andere vissersboten, twee he
likopters, een fregat en een mijnen-
bestrij dings vaartuig tevergeefs
naar de vader gezocht. De vissers
boot keerde later op de avond in de
haven terug, nadat een beman
ningslid van een reddingsboot het
roer had overgenomen.
DEN HAAG - Terwijl de Frie
zen deze week doodzenuwachtig
worden van de gedachte aan een
Elfstedentocht, pleegt 'Den
Haag' een nieuwe aanslag op hun
gemoedsrust. De rijkscommissie
Friese Taal heeft gisteren na
ruim drie jaar studie aan minis
ter Rietkerk van binnenlandse
zaken een rapport over het ge
bruik van Fries aangeboden. Het
strijkt de Friezen volledig tegen
de haren in strijkt: ze mogen hun
taal dan wel méér gebruiken in
het oficiële verkeer binnen Fries
land, echt gelijkwaardig aan het
Nederlands wordt het niet.
door
Jan Hensema
Het is regelrecht oorlog tussen
vijf Friezen en zeven 'Hagenaars'
van de commissie geworden, zo
blijkt uit het rapport. Alinea na
alinea maakt het rapport mel
ding van de onenigheid. Het hon
derd pagina's tellende document
telt dan ook in feite twee delen:
een meerderheidsstandpunt van
de Hagenaars en een minder
heidsstandpunt van de Friezen.
Waarmee het natuurlijk wel een
boeiend cultureel document ge
worden is.
Het rapport gaat zonder twijfel
met name in de Friese kranten
voor stromen ingezonden stuk
ken zorgen. Verhitte statenver
gaderingen en oplaaiende debat
ten in gemeenteraden zullen de
Friezen sterken in de gedachte
dat de Haagse heren hun achter
stand op taalgebied in stand hou
den. In 1951 knuppelde de Leeu
warder politie aanhangers van
meer Fries (spreken in de rechts
zaal) voor het Paleis van Justitie
vandaan. Nu lijkt Den Haag te
zorgen voor een samenbunde
ling van Friese krachten die uit
eindelijk aan het Binnenhof tot
demonstraties kan leiden.
Regels
Dat is er aan de hand Sinds
1953 mag het Friese bestuur van
het rijk met Fries werken, mits
als aanhangsel aan een 'Neder
lands' stuk. Het duurde tot de ja
ren zeventig voordat het gebruik
van Fries goed doorbrak. De pro
vincie speelde en speelt een
voortrekkersrol en meent dat
Fries dé taal in Friesland moet
zijn. Wie eenmaal twee jaar in de
provincie werkt, wordt geacht
Fries tenminste te kunnen ver
staan en lezen. Een proefproces
over dit standpunt loopt al vanaf
1981 voor de Raad van State. En
hoewel de staatsraden al in okto
ber met een uitspraak zouden
komen, zwoegt het rechtscollege
nog altijd voort.
Geen wonder, want echte re
gels ontbreken. Het kabinets
standpunt uit 1953 is achter
haald, erkent zowel Den Haag als
Friesland. De praktijk is dat
steeds meer gemeenten in Fries
land in het Fries burgers en el
kaar aanschrijven. Op die ont
wikkeling moet dus een politie
ke beleidsbeslissing volgen. In
1981 zette de toenmalige minster
van binnenlandse zaken Hans
Wiegel - tegenwoordig commis
saris der koningin in Friesland -
een commissie aan het werk met
■de opdracht om een compromis
over het gebruik van Fries uit te
werken waarmee het rijk uit de
voeten zou kunnen.
Dat rapport is er nu, en op zich
zelf is het overzichtelijk: de Ha
genaars willen Fries best toe
staan, als iedereen die daar om
vraagt maar meteen én kosteloos
een Nederlandse vertaling kan
krijgen. De Friezen vinden dat
vertalingen ook moeten, maar al
leen voor diegenen die het Fries
nog niet machtig zijn. Bovendien
moeten aanvragers van vertalin
gen een direct belang bij het stuk
hebben, want anders heb je kans
op querulanten die van van alle
Friese stukken een Nederlandse
vertaling vragen.
Daarnaast willen de Friezen
dat het rijk de helft van de kos
ten van de vertalingen voor zijn
rekening neemt. Het Fries is een
zorg van de overheid, en dus
moet die ook maar mee dokken,
redeneren de Friezen.
Schone schijn
De Hagenaars zijn het vol
strekt oneens met die standpun
ten. Na twee jaar wonen in ïYies-
land krijgt een Hollander geen
vertaling meer en dat is te gek,
aldus de Haagsel leden. Je kunt
niet verwachten dat iemand na
twee jaar Fries kan lezen. Ver
plicht Fries leren lezen, dat kun
je iemand van buiten de provin
cie niet aandoen. Niet-Friezen
moeten het recht houden hun ei
gen taal te gebruiken, ook in
Friesland.
Bovendien vinden de Hage
naars dat vertalingen zonder
meer gegeven moeten worden:
hoe kan iemand die geen Fries
kent nu weten of een Friestalig
stuk voor hem van belang is?
Fijntjes merken de Haagseleden
op dat veel overheidsstukken in
Friesland eerst in het Neder
lands worden opgesteld, zodat
een vertaling voorhanden is. De
Hagenaars vinden ook niet dat
het rijk moet meebetalen: ten
slotte is de keuze om Fries te ge
bruiken geen verplichting die
van rijkswege wordt opgelegd.
Niet minder dan 23 keer trok
een ploegje hoge Haagse ambte
naren naar het hol van de leeuw:
eerst het gemeentehuis van Rau-
werd, later het provinciehuis in
Leeuwarden. Maar ze kwamen
niet tot overeenstemming. Om
dat er zeven Hagenaars in de
commissie zaten en vijf Friezen,
zijn uiteindelijk beide standpun
ten uitvoerig weergegeven. Een
verdeelder rapport als dat van
gisteren is in Den Haag in jaren
niet gezien.
De Friezen noemen de verrui
ming voor het Fries nu 'schone
schijn' van de Hagenaars. Een
verplichte vertaling is een sta-in-
de-weg naar gelijkwaardigheid
van beide talen. Zeker wanneer
de Friezen niet, zoals ze willen,
de helft van de vertaalkosten van
het rijk kunnen terugvorderen.
Als het gaat over een wettelijke
regeling, willen de Friezen die
per provinciale verordening
vastleggen. De Haagse leden
niet. En die komen dan tot de
ontboezeming „Taalproblemen
zijn emotioneel geladen proble
men die snel kunnen escaleren".
Het kabinet en de Tweede Ka
mer moeten nu een politieke op
lossing zoeken. Minister Riet
kerk sprak gisteren bij de ont
vangst van het rapport de hoop
uit dat het uit twee delen be
staande rapport niet zal leiden
tot een vertraging van een kabi
netsbesluit over de kwestie.
Commissievoorzitter De Men-
thon Bake zei erop te rekenen
dat het kabinet in elk geval nog
voor de komende verkiezingen
met een standpunt komt. Maar
hoe dat ook uitvalt, de ruzie zal
niet van de lucht zijn.
maar dan wel van een
ANVC-contactlensspecialist
Nieuwe Rijn 62
Leiden - 071-124108
De minister onthult de zonnewijzer. Links naast hem burgemeester De
Boer van Haarlemmermeer. (foto anp>
HOOFDDORP (ANP) - Minister van economische zaken Van Aardenne
heeft gisteren in Hoofddorp in de energieproeftuin een zonnewijzer ont
huld. De proeftuin omvat 56 woningen waarin alle huidige kennis op het
gebied van energiebesparing door passieve zonne-energie in stedebouw-
kundige situering en woningontwerp is verwerkt. Ook de nieuwste bouw
technische vindingen werden gebruikt in dit proefobject, waarvoor het
ministerie financiële steun heeft verstrekt. Via een uitgebreid meet- en
regelprogramma worden de energiebesparingen in deze sociale woning
bouw bekeken.
DEN HAAG (GPD) - Twee projecten voor de opslag van
elektriciteit zullen dit jaar nader worden uitgewerkt. Het
gaat om een opslagbekken in het IJsselmeer (volgens het
zogeheten plan-Lievense) en de ondergrondse opslag van
elektriciteit, zoals die bij Maastricht mogelijk zou zijn. Bei
de projecten vallen in het kader van de elektriciteitsvoor
ziening tot het jaar 2000.
Het kabinet denkt dat (naast de
nog te bouwen kerncentrales)
windvermogen tot een omvang
van 1000 megawatt mogelijk is.
Ook wordt gekeken naar andere
mogelijkheden, die waarschijnlijk
slechts in combinatie met opslag
kunnen worden gerealiseerd (ver
mogen van enkele duizenden me
gawatt). Daarom worden nu twee
voorstudies van spaarbekkens ge
maakt, zogeheten simulaties met
behulp van computermodellen.
Het eerste project betreft de
plannen van de Bredase ir. L. W.
Lievense. Jaren geleden opperde
hij het idee van een spaarbekken
met turbines, een gecombineerd
wind-waterkrachtgeheel. Dat zou
kunnen worden gebouwd in het
IJsselmeer (Markerwaardlokatie).
Er zijn veel studies van gemaakt en
vorig jaar is besloten een definitie
ve studie te laten doen die moet
uitmonden in een concreet ont
werp.
Model
De opdracht is gegeven aan de
aannemersbedrijven Ballast-Ne-
dam en de Hollandse Betongroep.
Zij werken samen met het inge
nieursbureau van de ontwerper
zelf; ook Rijkswaterstaat doet mee.
Er zal een model worden gemaakt
van een waterbekken met daar om
heen dijken van 30 meter met wa
terkrachtturbines. 's Nachts wordt
het water opgepompt met behulp
van goedkope stroom, overdag
loopt het water terug en wordt er
stroom geproduceerd.
Dit bekken kan ook worden be
nut als opslag en daarmee kan de
regelbaarheid van de nationale
elektriciteitsproduktie uiteraard
worden verbeterd. Zo zou men in
staat zijn de met windturbines op
gewekte stroom van elders op te
slaan en het nogal wisselende aan
bod (omdat de wind nu eenmaal
niet constant van kracht is) te regu
leren. Dit bekken kost wellicht
drie miljard.
Het gaat om een vermogen van
ongeveer 1.200 megawatt (iets
meer dan een grote elektriciteits
centrale, ruim het dubbele van het
vermogen van 'Borssele' bijvoor
beeld). De kosten van het vooront
werp voor deze pompaccumulatie-
centrale (PAC) zijn ongeveer f 15
miljoen. De schatting is van de in
terdepartementale commissie op
slag en elektriciteit, die de op
dracht heeft gegeven.
Ondergronds
Zoals gezegd wordt ook het idee
van de ondergrondse pompaccu-
mulatiecentrale (OPAC) uitge
werkt. Hierbij gaat het om een wa
terreservoir dat op een diepte van
1.000 tot 1.300 meter zou moeten
worden aangelegd. Dat wordt in
verbinding gebracht met een bo
vengronds spaarbekken. Turbines
en zwaartekracht zorgen voor de
beweging van het water en daar
door wordt stroom opgewekt, die
ook kan worden opgeslagen.
Het ingenieursbureau Hasko-
ning (Nijmegen) kwam enkele ja
ren geleden dit idee en maakte
daarvan uitvoerige voorstudies. In
samenwerking met deskundigen
van de TH Delft en aannemer Vol-
ker Stevin maakt dit bureau nu een
voorontwerp. Als mogelijke vesti
gingsplaats richt men zich op de
omgeving van Maastricht, maar dit
houdt geen concrete aanwijzing in.
Het uitwerken van het onder
grondse spaarbekkenproject zal
naar schatting f 8 miljoen kosten.
Los van deze twee projecten is er
ook nog het idee van opslag van
stroom door middel van perslucht.
Dat verkeert nog in een vaag sta
dium. De overige projecten wor
den dit jaar voltooid. De bedoeling
is dat het kabinet eind dit jaar laat
weten of en in hoeverre de projec
ten voor de stroomvoorziening
haalbaar zijn.
IJLST (ANP) - Willem de Jong van de Frisia-schaatsenfabnek aan het
werk in deze traditionele fabriek van Friese doorlopers bij Sneek. On
danks onze 'moderne tijd' is er nog steeds voldoende vraag naar deze
'ouderwetse' schaatsen. In de fabriek wordt dan ook dezer dagen op volle
kracht gewerkt. (foto ANP)
URK (GPD) - Inwoners van Urk hebben gisteren in de namiddag
een gevecht tegen de klok geleverd om acht kinderen uit hun dorp
van een losgescheurde en weggedreven ijsschots in het IJssel
meer te redden. Dat lukte net voor de duisternis inviel met behulp
van drie polyester roeibootjes.
Volgens opperwachtmeester E. P. Onink van de rijkspolitie in
Urk ging een al bestaande scheur in het ijs verder scheuren toen
een konvooi van enkele binnenvaartschepen, voorafgegaan door
een ijsbreker, door de vaargeul kwam. De acht jongeren (van 6 tot
18 jaar) die aan het schaatsen waren, raakten geïsoleerd op de snel
afdrijvende ijsschots.
„Van paniek is geen sprake geweest", aldus Onink, „maar de
redding moest wel heel snel worden uitgevoerd, want het was al
donker aan het worden". Een van de drie redders van de groep
scholieren was de 12-jarige zoon van de Urkse vuurtorenwachter
Renze Bakker.
Volgens de rijkspolitieman blijft het IJsselmeer altijd gevaar
lijk.
Wegen
DEN HAAG (GPD/ANP) - Op de
meeste vaarwegen in ons land is
door de toenemende ijsgang geen
scheepvaart meer mogelijk. Het
Haringvliet en de Volkeraksluizen,
een drukke doorgang voor de
scheepvaart en tevens toegangs
weg tot de Schelde-Rijn-verbin-
ding naar Antwerpen, vormen be
langrijke knelpunten. Door de
noordoosten wind hoopt het drij-
fijs zich voor de sluisingang op en
Rijkswaterstaat stelt alles in het
werk om ten minste één sluis van
het Volkerakconiplex zolang mo
gelijk open te houden.
De wachttijden voor het schut
ten in Volkeraksluizen zijn inmid
dels opgelopen tot zeven uur.
De vaart van Duitsland naar Rot
terdam over Nederrijn, Lek en
Waal is nog wel mogelijk. Ook de
IJssel is nog bevaarbaar. Op de Ne
derrijn en Lek zijn de stuwen ge
opend om het drijfijs zoveel moge
lijk te kunnen afvoeren.
Ook in de overige delen van het
land zijn de meeste vaarwegen niet
langer bruikbaar. Vooral kleinere
schepen ondervinden veel last van
het ijs. Op het Betuwepand van het
Amsterdam-Rijnkanaal is inmid
dels zoveel ijsgang, dat ook daar de
kleine schepen nóg maar moei
zaam vooruit komen.
neren van treinen vanuit de Rand
stad richting Noord- en Oost-Ne
derland achterwege gelaten. De
streekbussen rijden volgens de sa
menwerkende streekvervoerders
volgens dienstregeling.
Met de avondspits viel het giste
ren ook nogal mee. De vertragin
gen waren niet meer dan tien mi
nuten. Alleen op de drukke spoor
lijn Amsterdam-Haarlem-Leiden-
Den Haag-Rotterdam raakte het
treinverkeer een uur gestremd
door een bij Hillegom gestrande,
kapotte locomotief.
Spanje
Een nieuw koufront dat gisteren
vanuit het noorden het Iberische
schiereiland binnendrong, heeft de
alarmerende situatie waarin Span
je al een week verkeert, nog verder
verslechterd. Diverse dorpen aan
de Spaanse noordkust en in het
binnenland zijn door de overvloe
dige sneeuwval, de ernstigste van
de laatste dertig jaar, volledig van
de buitenwereld afgesloten.
Aan de Costa Brava lag op de
stranden bij de bekende toeristen
plaatsen als Lloret de Mar en Bla-
nes een pak sneeuw dat op sommi
ge plaatsen een dikte van 30 cm be
reikte.
Zoals ook elders in Europa heeft
de kou in Spanje zijn tol geëist: in
de afgelopen week zijn al 30 men
sen door bevriezing om het leven
gekomen, vooral bedelaars en
zwervers zonder huisvesting. In
sommige steden zoals Barcelona,
Madrid en Valencia voert de ge
meentepolitie iedere avond 'raz
zia's' uit om dakloze bedelaars van
de straat te halen en van een zekere
bevriezingsdood te redden.
De Spaanse landbouw lijdt enor
me schade. In gebieden als Murcia
(bekend als de moestuin van Euro
pa) en Valencia beloopt zij al mil
jarden guldens. De conservatieve
oppositie heeft gisteren een motie
in het parlement ingediend om de
ze agrarische streken tot nationale
rampgebieden te verklaren.
Om de gladheid op de wegen te
bestrijden, zijn ongeveer 2.150
mensen ingezet: 1.150 van Rijks
waterstaat en 1.000 van particuliere
aannemers, onder wie 670 chauf
feurs met vrachtwagens. Geschat
wordt dat de winter Rijkswater
staat tot nu toe f 14 miljoen heeft
gekost (personeelskosten niet in
begrepen).
Rijkswaterstaat is tevreden over
het nieuwe materieel dat voor de
gladheidsbestrijding is ingezet, zo
als de natzoutstrooiers en de extra
brede sneeuwploegen. Tot nu toe
is ongeveer 50.000 ton zout ge
strooid; bij Rijkswaterstaat is nog
een voorraad zout van 60.000 ton.
De aanvoer is ongeveer 4.000 ton
per dag. Akzo heeft een vooraad
van ongeveer 60.000 ton en een
produktie van ongeveer 3.000 ton
in Delfzijl en ongeveer 6.000 ton in
Hengelo.
Het treinverkeer is vanmorgen
goed begonnen. De enige dienst
die nog steeds van de regeling af
wijkt, is die tussen Utrecht en Hil
versum. Op dit traject verzorgen
NS een half-uursdienst. Ook wordt
nog steeds het splitsen en combi-
EWIJK (ANP) Bij een frontale botsing tussen een bus en een personen
wagen is de 52-jarige mevrouw A. van Dijk uit Bergharen om het leven
gekomen. Zij bestuurde de wagen die door nog onbekende oorzaak op de
linkerweghelft terecht kwam en op de bus botste. Door de klap slipte de
bus van de weg af en kwam op zijn kant in een droge greppel terecht. De
45-jarige chauffeur raakte gewond, terwijl ook drie van de vijftien passa
giers licht letsel opliepen.
De 40-jarige S. Pavlovic uit Breda is maandagmorgen door een ver
keersongeval in zijn woonplaats om het leven gekomen. De man liep in het
donker vanwege de gladheid niet op de stoep maar op het midden van de
weg en werd toen door een auto van achteren aangereden. (foto anp>
