Verhalen vol van symboliek
Junioren INDT tonen
kunnen in schouwburg
Werk Cesar Domela in
Haags Gemeentemuseum
P0DIUMBUK
'De geliefden' van Jozef van den Berg in het LAK
Leidse musici begeleiden lesbische luisterliedjes
DINSDAG 15 JANUARI 1985
immafaani'STraia
PAGINA 17
Junioren van het Nederlands Dans
Theater met 'Quartet' (Christe/Sjos-
takowitsj), 'Folk songs' (Vincent/The
Bothy Band) en 'Cathédrale Englou-
tie' (Kyllan/Debussy). Gezien op 14
januari in de Leidse schouwburg.
LEIDEN - De juniorengroep
van het Nederlands Dans Thea
ter komt elk seizoen wel een keer
naar Leiden. De laatste jaren was
dat steeds in het LAK-theater,
dat dan tot de laatste plaats was
uitverkocht. Dit keer had de
schouwburg de groep gecontrac
teerd en waren slechts enkele
tientallen plaatsen bezet. De ho
gere toegangsprijzen, het weer
en de maandagavond zullen daar
wel een rol bij hebben gespeeld.
Toch jammer dat voor zo'n gere
nommeerd gezelschap zo weini
gen de kou wilden trotseren.
Want al zijn het nog zeer jonge
dansers, ze zijn met zeer veel
zorg gekozen. Met zo veel zorg
zelfs, dat van de negen dansers
die op de planken kwamen, er
slechts één uit eigen land afkom
stig is.
Het programma opende met
'Quartet', een ballet van de Ne
derlandse choreograaf Nils
Christe uit 1979. Het is één van
zijn beste en meest uitgesproken
choreografieën, sterk geënt op
de muziek, het 'Strijkkwartet
opus 110' van Sjostakowitsj.
Twee paren dansen eerst een ly
risch duet, deels synchroon,
deels ook elkaar in de bewegin
gen aanvullend. De smeulende
hartstochten laaien later hoog
op, de paren vermengen zich in
een wervelende dans. Het slot is
treurig, maar met een ondertoon
van saamhorigheid. Wat de uit
voering betreft was dit het sterk
ste ballet van de avond.
'Folk Songs' van de NDT-danser
James Vincent ging twee maan
den geleden in première. De
folkmuziek van de Bothy Band
is door hem gebruikt als aandui
ding van de sfeer en niet zozeer
als ritmische leidraad. In de dans
zijn uiteenlopende invloeden te
herkennen. Het begin, dat door
drie jongens en zonder muziek
wordt uitgevoerd, doet met de
gebogen houding en trage bewe
gingen oosters aan. Later, als de
meisjes opkomen en er deels in
paren wordt gedanst, doet het
aan Kylian denken. Het slot is
aan volksdansen verwant. De va
riatie en het hoge tempo maken
dat 'Folk songs' niet verveelt,
maar een eigen gezicht van de
choreograaf komt er niet uit naar
voren. Met acht dansers op het
niet al te grote podium maakte
het een wat rommelige indruk.
'Cathédrale engloutie' uit 1975 is
een van de eerste choreogra
fieën, die Jiri Kylian als artistiek
leider voor het NDT maakte. Het
draagt al alle kenmerken van de
van hem bekende, vloeiende en
energieke stijl in zich. De dan
sers slaagden er in hun spel ka
rakter mee te geven, al was de
uitvoering in de veeleisende
snelle delen soms wat krampach
tig.
ARIEJAN KORTEWEG
Minister Brinkman bewondert
zelfcontrole BBC en ITV
LONDEN (GPD) Minister Brink -
n (WVC) bewondert de wijze
waarop de Britse omroepen zich
zelf in de hand houden waar het
gaat om sluikreclame. Hij maakte
dat gisteravond duidelijk na afloop
van een eendaags studiebezoek
aan de BBC en de Independent
Broadcasting Authority (IBA), het
bestuur van de Britse commerciële
tv.
door
Henk Dam
„Er is hier sprake van een vrij
sterke zelfregulering. De BBC con
troleert alles zelf aan de hand van
een dik boekwerk, en voor de IBA
geldt hetzelfde. Degenen die thuis
over mij zeggen: hij grijpt wel erg
stevig in, zeg ik: hier is dat ook zo,
alleen doen de omroepen het hier
zelf', aldus Brinkman.
De minister signaleerde nogal
wat fundamentele verschillen tus
sen ons land en Engeland waar het
gaat om de omroepsituatie. Zo lo
pen de Britse omroepen voorals
nog niet het gevaar door buiten
landse zenders, bijvoorbeeld in de
vorm van satelliet-tv, overspoeld te
raken, terwijl dat in Nederland wel
Over de wenselijkheid van een
commercieel net zoals dat in Enge
land al sinds jaren met aanzienlijk
succes opereert (waarvoor in ons
land een te vormen derde net wel
licht mogelijkheden zou bieden)
zei Brinkman: „Ik denk niet dat
daar in de Kamer een meerderheid
voor te vinden is".
Dat wil niet zeggen dat de be
windsman zelf niet zou voelen voor
een Britse situatie met een natio
naal en een commercieel netwerk.
„Ik zie daar de voordelen wel van
in, maar de sociale infrastructuur
is hier nu eenmaal anders dan in
Nederland", aldus Brinkman.
DEN HAAG (ANP) - Werken van
Cesar Domela worden vanaf 24 ja
nuari in het Haags Gemeentemu
seum gepresenteerd ter gelegen
heid van de 85ste verjaardag van
de beeldend kunstenaar die sinds
1933 in Parijs woont. Daarbij zijn
ook de werken die de Rijksdienst
Beeldende Kunst de laatste jaren
heeft aangekocht. Domela en zijn
echtgenote zijn op uitnodiging van
het ministerie van WVC rond de
opening van de kleine presentatie
een paar dagen in ons land.
Cesar Domela is 15 januari 1900
geboren als zoon van de bekende
socialist Ferdinand Domela Nieu-
wenhuis. In 1909 gaat hij in Ascona
wonen, schildert aanvankelijk ku
bistisch en vervolgens nonfigura-
tief. Hij woont korte tijd in Berlijn
en vestigt zich in 1923 voor het
eerst in Parijs, waar hij Piet Mon
driaan en Theo van Doesburg ont
moet, met wie hij zich artistiek ver
want voelt.
In 1925 trekt Domela naar Am
sterdam. Tentoonstellingen volgen
in New York en Parijs. In 1927
gaan hij en zijn vrouw naar Berlijn
waar hij zich ook bezig houdt met
reclamewerk. Daar ontstaan de
eerste neoplastische reliëfs van
verschillende materialen.
In de jaren vijftig en zestig zijn er
veel tentoonstellingen van zijn
werk in Europa, de Verenigde Sta
ten, Zuid-Amerika en India. In ons
land worden in 1955 in het Steder
lijk Museum in Amsterdam en in
1960 en 1980 in het Haags Gemeen
temuseum overzichtstentoonstel
lingen van zijn werk gehouden. In
1984 reisde een collectie gouaches
door ons land die in Amsterdam,
Dordrecht en Apeldoorn was te
Jozef van den Berg geeft ook de
ze week nog twee proefvoorstel-
lingen van zijn nieuwe produktie
'De Geliefden' in het LAK. Wie
geen tijd heeft om dan deze we
derom prachtige voorstelling te
gaan zien, hoeft niet te wanho
pen. Want op 1 en 2 februari
komt Van den Berg na wat lan
delijke omzwervingen terug
naar het LAK. Voor die data
stond theater Persona met 'Freu
le Julie' genoteerd, maar die
voorstelling blijkt niet erg ge
schikt te zijn om ermee te reizen.
Elders op deze pagina een be
schouwing over 'De Geliefden'.
De Leidse schouwburg haalt
jaarlijks altijd wat folklore en
show uit verre, warme landen in
huis. Brasil Tropical is dit sei
zoen al geweest, morgenavond
komt Theaterballet Kodia met
het programma 'Fwa-kongo'
(steryen om herboren te worden);
muziek op authentieke instru
menten, zang en rituele dans uit
Zaire en Centraal Afrika. Kodia
laat zich meer dan andere verge
lijkbare gezelschappen door de
Afrikaanse tradities leiden. Wat
niet wil zeggen dat aan hun pro
gramma geen show en acroba
tiek te pas zou komen.
'Gekortwiekt' is de Nederlandse
titel voor het toneelstuk 'In the
name of the father' van de Ameri
kaan Lezley Havard, dat don
derdagavond in de Leidse
schouwburg komt. Een vader ziet
zijn zoon na vijftien jaar schei
ding terug en blijft hem zien als
de jongen, die hij toen nog was.
De zoon wordt door twee verschil
lende acteurs gespeeld. Een voor
een vrije produktie niet voor de
hand liggende keuze, gebracht
door Frederik de Groot, Hans
Cornelissen en Edmond Klassen,
die zijn rol van Bram van der
Vlugt heeft overgenomen. Jose
phine van Gasteren deed de re
gie.
Poppen- en marionettentheater
Tandarica uit Boekarest, Roeme
nië, brengt vrijdagavond in de
schouwburg 'Ninigra en Aligre'.
Dat zijn de namen van twee jon
ge tijgers, waarvan er één gevan
gen wordt genomen door Miaula-
ne, die alle tijgers in katten wil
veranderen. Op het laatste mo
ment wordt het tijgertje uit de
klauwen van de kattenkoning be
vrijd. De voorstelling is ook ge
schikt voor kinderen en begint
daarom om 19.30 uur.
De Omweg is een jonge, veelbelo
vende theatergroep, die met 'Do
dendans' en 'Het Meer' door pu
bliek en critici enthousiast ont
haald werd. Hun nieuwe produk
tie 'De Wereldreiziger', geschre
ven door Herman Koch, staat
vrijdag en zaterdag in het LAK.
Een wereldreiziger (Marlies
Heuer) doet zijn naam eer aan,
een thuisblijver (Dennis Malher-
be) maakt reizen in zijn leunstoel
en krijgt zo nu en dan van Gre-
gor (Die van Duin) een dosis bui
tenwereld toegediend.
De Haagse Comedie komt zater
dag, kort na de landelijke pre
mière, met 'Trilogie van het weer
zien' naar de Leidse schouwburg.
Een door Botho Strauss virtuoos
samengestelde aaneenschakeling
van schijnbaar losstaande dialo
gen, die getuigen van een vol
strekt onbegrip voor de ander.
Botho Strauss schreef dit drama
als een aanklacht tegen onze op
onwaaarheden gebouwde sa
menleving, de Haagse Comedie
maakt er een blijspel van. Een
komedie over cultuursnobs en
leeghoofden, vermakelijk en goed
gespeeld, maar ook niet veel meer
dan dat.
Het KA-theater heeft een goede
naam op het gebied van kinder
voorstellingen, gebaseerd op
'klassieke' kinderliteratuur.
Zondagmiddag brengt de groep
'Alice' in het LAK, gebaseerd op
de boeken 'Alice in wonderland'
en 'Alice in spiegelland' van Le
wis Caroll. KA-theater volgt de
verzinsels van Caroll niet op de
voet, maar heeft hier en daar wat
toegevoegd en weggelaten. Een
voorstelling voor, zoals de groep
het uitdrukt: 'mensen vanaf ze
ven jaar'. Aanvang 15.00 uur.
Tot slot nog een afmelding: Lucas
Goudzwaard heeft zijn produk
tie 'Yoshiwara' niet bijtijds afge
kregen. Daarom is er donderdag
24 januari geen voorstelling in
het LAK.
LEIDEN - Afgelopen vrijdag en zaterdag gaf Jozef van den
Berg in het LAK-theater twee try-out voorstellingen van zijn
nieuwe theaterprogramma. Er zullen er vóór de officiële pre
mière in het Amsterdamse Frascati op 6 februari nog zo'n
twaalf volgen. Vier daarvan in ieder geval weer in het LAK,
dat daarmee haast tot een soort thuisbasis wordt voor deze
solo-acteur en poppenspeler uit Waalwijk: morgen en donder
dagavond en vlak voor de première op 1 en 2 februari. Door
de schappelijke toegangsprijzen zelfs een leuke gelegenheid
twee keer te gaan kijken en zo een voorstelling te zien
groeien.
Zoveel try-outs voor een premiè
re is vrij ongewoon. Meestal
wordt een voorstelling na een
lange, intensieve repetitieperio
de een paar keer uitgeprobeerd
om de laatste puntjes op de i te
zetten. Jozef van den Berg kiest
er echter voor zijn ideeën zonder
voorafgaande repetities direct
voor het publiek te gooien. Je
zou kunnen zeggen: de woorden
zijn er al, maar hoe de zin uitein
delijk zal lopen is nog volkomen
onbekend.
"Allerlei ideeën, invallen, ver
halen die bij me opkomen schrijf
ik in een groot schrift. Met Gerrit
(de Beuze) en Edwin (Hage-
doorn) bespreek ik wat voor
beelden we daaromheen zouden
kunnen maken. Zij zijn dan ook
zeker niet enkel uitvoerders,
technici, maar hebben ook artis
tieke invloed op de vormgeving,
op bepaalde 'effecten'. Als de
omgeving, de belangrijkste attri
buten en natuurlijk de hoofdlijn
van het verhaal vaststaan, ga ik
meteen het toneel op".
Toch is Van den Berg zelf de
verantwoordelijke voor het eind
resultaat. Er komt geen regisseur
aan te pas; slechts een enkele
maal laat hij de try-out op de ge
luidsband vastleggen, of zit er
een bekende in de zaal. Voor wat
hij wil veranderen drijft hij voor
namelijk op de reacties van het
publiek en zijn eigen indrukken.
Hoewel tijdens het wordingspro
ces van de voorstelling zeker
geen 'einzelganger' - hij deelt
zijn twijfels en enthousiasme
openhartig met de anderen is
Jozef van den Berg een echte so
list.
De voorstelling draagt nu, en
waarschijnlijk straks ook op de
première, de titel 'De geliefden'.
Dat is ook de titel van het verhaal
dat de ik-figuur, de verteller, Jo
zef zelf, wil gaan schrijven. Hij
heeft een hut gehuurd op een
schip in de hoop daar de nodige
rust te vinden. Maar zonder zijn
'familie', zijn handpoppen, kan
hij toch niet gaan, en in een grote
.koffer smokkelt hij ze allemaal
mee aan boord: mevrouw de
Heks, Grootoog, Frederik de Vo
gel, de Koning en Portemonnee.
Op het eind van de voorstelling
is de verteller nog niet verder ge
komen dan de titel van zijn ver
haal, maar wel heeft hij ons dan
een aantal verhalen verteld:
prachtige verhalen, vol fantasie
en sterk symbolisch.
Hutkoffer
De symbolen die Jozef van den
Berg hanteert zijn 'groot', alom
vattend, haast 'klassiek' te noe
men. Alle hebben ze betrekking
-op het 'mysterie van het leven':
op de onafscheidelijkheid van
Eros en Thanatos: liefde en
dood. Jozef van den Berg schuwt
die grote woorden geenszins: het
schip waarop hij vaart heet 'De
Zekerheid', op de vlag die Groot-
oog hijst als waarschuwing staat
'Verandering' te lezen. Het café
dat de verteller betreedt heet 'De
Liefde' of 'De Dood', afhankelijk
van de kant vanwaar men het in
de wind klapperende uithang
bord nadert. Een zeereis, een
woedende storm, schipbreuk en
het aanspoelen op een verlaten
zandvlakte zijn behalve concrete
gegevens voor het verhaal na
tuurlijk ook de stadia in een
tocht waarop de grenzen van de
ons bekende wereld, de wereld
van 'uur en feit' worden over
schreden.
Een dergelijke verbeelding
van de 'vragen des levens' kan
aanspreken of afstoten. Het is in
ieder geval hier dat een kwalifi
catie van 'naïviteit' haar dubbele
betekenis krijgt. Je kunt Van
den Berg's voorstellingen betite
len als 'onnozel, getuigend van
beperkt begrip', of als 'natuur
lijk, ongekunsteld' en daarmee
als directer, dichter bij de kern
der dingen. Zo bezien is fantasie
meer dan 'baarlijke nonsens' en
een sprookje meer dan een ver
haaltje voor het slapen gaan. Het
is met deze verhalen en met deze
'naïviteit' dat Jozef van den Berg
zijn publiek met kleine provoca
ties als het ware uitdaagt de al te
rationele, afstandelijke volwas
senheid af te leggen en, zoals een
kind dat kan, mee te gaan in zijn
fantastische wereld. In zo'n we
reld wordt een hutkoffer ook tot
schip, een blauwe lap tot zee en
het publiek tot een wat wantrou
wig ingesteld woestijnvolk.
MARC VAN DER VELDEN
Jozef van den Berg met de hutkoffer.
Koetsier, tot 10/2; woe t/m zo van 12-
17 uur.
Galerie Denise Stephan - Boisotkade,
schilderijen en prenten van Frans de
Haas, tot 24/2; vr, za en zo van 13.30
tot 17.30 uur.
Leiden
Rijksmuseum van geologie en mine
ralogie Hooglandsekerkgracht, 'Ne-
Sylvius Laboratorium - Wassenaarse-
weg, expositie Judith de Vries, kera
miek, t/m 15/1; ma t/m vr 8.30-17 uur.
Lak-galerie - Jan de Zoete: Heliogra-
Charousko - Oude Rijn la, gouaches
van Paula van der Weerdt-Schmit, V
m 15/2; dag. van 12-22 uur.
Lakenhal - Oude Singel, Maastrichts
aardewerk, tot 3/3; di t/m za van 10-17
uur, zo van 13-17 uur.
Cosi fan tutte - Gerrit Doustraat, gra-
fiektentoonstelling van Erik jan, t/m
25/1; ma t/m vr van 10-18 uur, za en zo
van 11-17 uur.
De Oude Rijn - Stille Mare 4, Johan
nes Schimmer, olieverf, gouache, tot
18/2; di t/m za 10-18 uur, do tot 21 uur,
zo 11-18 uur, ma van 12-18 uur.
Piggelmee - Jan Vossensteeg, exposi
tie pasteltekeningen Marian Visser,
tot 1/2; ma 13-18 uur, di, woe, vr 9-18
uur, do 9-21 uur, za 9-17 uur.
Holiday Inn - expositie Paul Franzen,
olieverf op gekleurd karton of gespo
ten hardboard, t/m 30/1.
Galerie de Pomp - Dorpsstraat, A. van
den Ouweelen, winterobjecten, t/m
31/1; di 17-21 uur, woe 10-12 en 14-16
uur, do, za, zo 14-16 uur.
Leiderdorp
Muzenhof - gouaches en etsen van
Margot de Jager, tot 6/2; ma t/m vr 14-
18 uur, za 9.30-12.30 uur.
Wassenaar
Auberge De Kieviet - Stoeplaan, teke
ningen en aquarellen van Addi Kub-
binga-Kwakkelstein, tot 14/2; dag.
beh. ma, 9-12 en 15-19 uur.
Tentoonstelling zondagsschilders
AMSTERDAM - Stichting de Nieuwe Kerk in Amsterdam organiseert
van 29 maart tot en met 1 april de derde landelijke tentoonstelling van
Zondagsschilders. Vorig jaar namen zeshonderd amateurschilders uit het
gehele land aan de tentoonstelling deel, die 15.000 bezoekers trok. Thema
van de tentoonstelling is dit jaar 'Nederland'. Iedereen die in zijn vrije tijd
•het penseel hanteert kan met één olieverfschilderij, aquarel, gouache of
acryldoek deelnemen. Er is geen sprake van voorselectie. Inlichtingen
zijn te krijgen bij De Nieuwe Kerk, Postbus 3438 in Amsterdam.
AMSTERDAM - In het met voor
al vrouwen afgeladen café-thea
tertje 'De Populier' in Amsterdam
is eind vorige week een mini-el
pee gepresenteerd met de titel
'Stappen'. Aan deze plaatopname
werkten drie Leidse musici mee:
Karin Klebe, Tessa Kraus en Ma
rion Mulder.
'Ik wil gaan stappen
Ga je met me mee
Trekken we heel potteuze kleertjes
Zul je zien- daar komt vast wel wat
van.
Zo begint de tekst van het titel
nummer 'Stappen'. De tekst wijst
er al op: het gaat hier om een elpee
met Nederlandstalige, lesbische
luisterliedjes. Ze worden gezongen
door Joan Bulder, een zangeres die
al een aantal jaren optreedt met
een solo-programma, waarvoor zij
zelf de teksten maakte die zij op
min of meer bekende melodieën
zette. Zij ontdekte haar creatieve
kwaliteiten op dit gebied doordat
zij als pianiste het 35 plus vrou
wencabaret 'De Tintels' begeleidde
en teksten voor hen schreef. Haar
liedjes vielen steeds in gretige aar
de, vandaar dat de roep om een
plaatopname dringend werd. Deze
werd nu gerealiseerd middels de
medewerking van de ideologische
stichting 'Borstplaat', een stichting
die de distributie en eventuele fi
nanciering van binnen- en buiten
landse vrouwenplaten verzorgt.
Door deze stichting kwam de
Amsterdamse Joan Bulder in kon-
takt met de Leidse Tessa Kraus,
die naast haar baan als muziekdo
cente aan het Agnes Lyceum in
Leiden actief is in bands (vroeger
in First Love/Black Rose, nu in een
nieuwe, nog naamloze band), maar
vooral aspiraties heeft op het ge
bied van arrangeren en produce-
Tessa Kraus selecteerde uit het
anderhalf uur durende repertoire
van Joan zeven bedjes, die samen
min of meer een eenheid vormen:
alle teksten zetten op een bcht iro
niserende toon met (wat vooral in
de üve-presentatie tot uitdrukking
kwam) een ondertoon van zelfspot
de patronen van lesbische befdes-
verhoudingen op een rijtje.
Hoewel in de keuze van de tek
sten geprobeerd is deze patronen
van zoveel mogelijk kanten te be-
hchten, is toch de inhoud glad-ro
mantisch, doordrenkt van mild
heid. Mij stoort het uitblijven van
de onverwachte wendingen die
bedteksten zo verrassend kunnen
maken. Knus om naar te luisteren,
bij de open haard met een glaasje
wijn, maar ze laten bij mij weinig
Het viertal dat 'Stappen' maakte.
indruk achter. Behalve dan het bed
'De bron', een tekst naar aanlei
ding van het boek 'De bron van
eenzaamheid' van Radcbff Hall,
waar, ondersteund door een vin
dingrijk arrangement van Tessa,
een fel gedeelte, temidden van een
voorspoedig lopend begin van een
romance verfrissend aandoet:
'Boek over eenzaamheid
in lang vervlogen tijd.
Niet hetero zijn, een lot
je aangedaan door God
verguisd, versmaad, beklad
net of je typhus had'.
Joan Bulder, die overigens een
heel prettige, ietwat hese, lage
stem heeft, wordt, afgezien van
Tessa, begeleid door nog twee
Leidse muzikanten: Karin Klebe,
die als basgitariste al eerder mee
werkte aan de opname van een
vrouwenplaat, en aan een cassette
rond de Leidse dichter Rik van
Boekei. Zij speelt in de Leidse
band 'Munk'. Naast basgitaar
speelt zij piano en zingt zij in een
close-harmony groepje, en Marion
Mulder.
Marion was jarenlang concert
meester van Cobegium Musicum:
zij richtte het salonorkestje 'Piret-
te' op. Haar aandeel als viohste is
op de elpee jammer genoeg minder
goed hoorbaar dan in de bve pre
sentatie: de dialoog die zij -smach
tend en gevoebg- speelt met de
stem wordt door de pianogalm
enigszins verdrongen. Door de
galmmixage komt naar mijn ge
voel een aantal effecten van Tes
sa's arrangementen, die vol sfeerte
keningen en relativerende muziek-
grapjes zitten, onvoldoende tot
hun recht.
Op de plaat wordt de stem van
Joan hier en daar afgewisseld met
achtergrondkoortjes (ironiserend'
gebruik?) van de Leidse musici,
die tijdens de presentatie samen
met Joan 'even' een prima close-
harmony nummer weggaven. Wat
mij betreft mogen zij daar nog eens
een elpee mee volzingen.
De mini elpee 'Stappen' is verkrijg
baar bij de vrouwenboekhandel 'Gaja',
of schriftelijk te bestellen bij de stich
ting Borstplaat, postbus 15571. 1001
NB Amsterdam.
ELLEN LOOYESTIJN
