Televisie toegelicht
PAGINA 16
DINSDAG 15 JANUARI 1985
IKON-RKK
18.25 Hel verhaal. Wekelijkse bijbelvertelling
TELEAC
18.30 CADCAM, ontwerpen en fabriceren met com
puters. Les 6
KRO
19,00 De Freggels. Poppenserie. Afl. 14: De uitda
ging
19.25 Links naast de Pinguins. Duitse serie. Afl. 7:
Uitbreiding in het apenhuis. Anita, de ver
zorgster van de chimpansees, moet haar
vakantiereis afzeggen omdat een van de die
ren in verwachting is
NOS
20.00 Journaal
KRO
20.28 1-2-3-Show. Spelshow met nationale artiesten
gepresenteerd door Ted de Braak
22.10 De ver van mijn bed show. Han van der Meer
presenteert Derde Wereld zaken
23.00 Brandpunt. Actualiteiten
NOS
23.40 Journaal
23.45 Nieuws voor doven en slechthorenden
Woensdag
NOS-NOT
09.00 Pak-je prentenboek, afl. 1
NOS
09.30 Nieuws voor doven en slechthorenden
NOS-NOT
09.35 Pluspunt klas 2, afl. 1
10.00 Pluspunt klas 3, afl. 1
NOS
13.00 Nieuws voor doven en slechthorenden
FEDUCO
14.54 Tom Jerry. Tekenfilm
15.05 De beste Muppetshows. Een keuze uit de
Muppetshows van de afgelopen jaren met
vanmiddag als gast: Sylvester Stalone (herh.)
15.,30 De Blufshow. Kinderprogramma met mu
ziek, show en spel met als speciale gast Dan
ny de Munck
16.25 Dierenmanieren. Een programma over ma
nieren van mensen en gedrag van dieren, ge
presenteerd door Martin Gaus. (herh.)
16.40 Tijd voor Marijke. Gevarieerd programma
NOS
17.30 Journaal
TROS
NOS
18.15 Nieuws voor doven en slechthorenden
18.20 Paspoort voor Italianen
18.30 Sesamstraat
18.45 Jeugdjournaal
19.00 Journaal
EO
19.12 EO Kinderkrant, kinderprogramma. Waarin
vanavond: 'Het gebeurde in Leiden'
19.37 Op het randje van de wereld, natuurfilm
over verschillende eilanden van het zuid
poolgebied en een bezoek aan een weersta
tion
20.20 Tijdsein, wekelijks magazine met actualitei
ten en achtergrondinformatie
20.50 Jessy Dixon in concert, een muzikaal pro
gramma met de gospelzanger Jessy Dixon
21.15 De open cirkel, serie programma's over hu
welijk, gezin en opvoeding. Vanavond is het
thema: kind en geloof. Presentatie: Wim de
Knijff
22.15 Vrije gevangenen, korte rubriek met aan
dacht voor het Roemeense meisje Luminita,
die om haar geloof in Jezus Christus mishan
deld is en nu thuis zit
NOS
22.30 Journaal
EO
22.45 Spionnen in de ruimte, documentaire over
de satellieten die zich in het luchtruim bevin
den en of het gebruik van satellieten - voor
welk doel dan ook - nog sterk zal toenemen
23.15 Mag ik es met je praten, Feike ter Verlde
praat met Johan Frinsel, directeur van de
vereniging Tot heil des volks', over zijn
jeugd in de Amsterdamse Jordaan en over
zijn geloof
NOS
23.47 Nieuws voor doven en slechthorenden
Woensdag
13.00 Nieuws voor doven en slechthorenden
België 1
18.00 Tik Tak, kleuterprogramma
18.05 Klein, klein kleutertje.
18.20 Jacobus en Corneel. Afl.: Het
verjaardagsgeschenk.
18.35 De Smurfen, tekenfilmserie.
19.00 Gagomania, korte komische
film. Afl.: Snoepreisje
19.05 Ergonomie, informatief pro
gramma rond de vraag: Wat is er
gonomie?
19.35 Kijk uit! Verkeerstips. Rij
den naar de wintervakantie
19.40 Lotto-winnaars, mededelin
gen en programma-overzicht
19.45 Journaal
20.10 Kunst-zaken
20.20 I.Q. Quiz met denk- en weet-
vragen
20.50 Labyrint. Ommekaar. Werk
maken (1). Hoe kunnen werklo
zen zelf wat doen aan hun situa
tie? Presentatie: Mie Billet en
Bea Matterne
21.35 Programma van de Socialis
tische Omroepvereniging
22.20 Toto, Journaal en Coda: Uit
Sonata, van Paul Creston, door
Marina Mevissen (sax) en Maria
Philipsen (piano)
WOENSDAG
17.55 Journaal
17.15 Lollipop, gevarieerd kinder
programma
17.50 Plein Jeu, gevarieerd kinder
programma. (17.50 Serviceru
briek. 17.55 Gasten bij Arlette
Vincent.)
Duitsland 2
Duitsland 1
België 2
19.00 Webster, dertiendelige serie
over een jong paar dat een zwart
jongetje onder zijn hoede krijgt.
19.25 Tijdrover. Doe-het-zelf. Pre
sentatie: Paul de Bolle
19.40 Mededelingen en program
ma-overzicht
19.45 Kunst-zaken
20.20 Baas in eigen huis. Het zelf
maken van kaas en andere zui-
velprodukten.
21.05 33e Internationale Muziek
Concours van München. Con
cert met de winnaars. Werken
voor clavecimbel, viool, cello en
piano en twee vocalisten van
Bach, Schubert, Mozart, Boito en
Debussy. Symfonie Orkest van
de Bayerishce Rundfunk o.l.v.
Karl Anton Rickenbacher
22.05 Handel en Wandel. Afl. 6: De
zorg voor het goede.
België/Frans 1
18.00 Hier und Heute.
18.25 Turf - fast unmögliche Ge-
schichten. Afl.: Augenblicke der
Erinnerung...
19.00 Falcon Crest, Amerikaanse
serie. Afl.: Een hoge prijs)
19.58 Heute im Ersten
20.00 Tagesschau (ondertiteld
voor doven en slechthorenden)
20.15 Der Sonne entgegen, tv-serie
in 6 delen. Afl. 2: Aus alt macht
neu. Meckelfeld neemt telefo
nisch kontakt op met zijn vrouw
vanuit de winkel van Ivanka. Jo
wordt verliefd op Dunja, de
mooie dochter van Ivanka. Fi
nancieel gaat het echter allemaal
niet zo goed
21.00 Report: Baden-Baden
21.45 Magnum, Amerikaanse serie.
All.: Willie ist los.
22.30 Tagesthemen
23.00 Kulturwelt. Chapeau Cla
que, reportage van Gisela Zim-
mermann
00.00 Tagesschau
WOENSDAG
09.25 Sesamstraat
10.00 Heute
10.03 Eine phantastische Ge-
schichte
11.45 Auf dem falschen Damfer?
Beroep: Zeeman - tussen avon
tuur en techniek, reportage
(herh.)
12.10 Report
12.55 Persoverzicht
13.00 Heute
13.15 Teletekst-overzicht
15.40 Teletekst-overzicht
16.00 Tagesschau
16.10 Festival. De met een prijs be
kroonde industriefilms van 1984
16.55 Lemmi und die Schmöker,
kinderserie naar de roman van
Christine Nöstlinger. Afl.: Met
grootvader op safari.
17.25 Kein Tag wie jeder andere.
Die Jagd nach dem Bunyip (1),
kinderprogramma
17.50 Tagesschau
16.35 Mickys Trickparade. Kin
derprogramma met de buikspre
ker Fred Roby
17.00 Heute. Aansl.: Aus den Lan-
dern, regionaal nieuws
17.15 jèle-IUustrierte, gevarieerd
magazine
17.50 Von Wólfen gejagt, tv-serie.
Afl.: Gegen die Zeit. Hyacinthe
Bellerose komt voor de rechter,
verdacht van moord. Hij heeft
vele getuigen tegen zich, maar in
zijn geboorteplaats wordt Marie-
Moitie bij een doodzieke man ge
roepen, die verklaart dat hii de
Spionnen
In 'Mag ik es met je praten' doet Feike ter Velde dat vanavond met
Johan Frinsel, directeur van de vereniging 'Tot heil des volks'. Het
gaat over 's mans gelood en jeugd in de Jordaan. (Nederland 2, 23.15
uur). (fotoGPD)
Zuidpool
De Evangelische Omroep zendt
vanavond een documentaire uit
over het Zuidpoolgebied. Een
Westduits filmteam reisde naar
dit 'randje van de wereld' om een
tocht langs de eilandjes in de
Zuidelijke IJszee te maken. De
bevolking van dit gebied bestaat
slechts uit pinguins, robben,
zeeolifanten en wetenschaps
mensen.
De eilandjes nodigen ook niet
uit tot bewoning. Het klimaat, de
vliegende stormen en de vulka
nen maken het randje van de we
reld tot een onherbergzaam ge
bied. Toch waren er vroeger en
kele ontdekkingsreizigers die de
uitdaging aandurfden. (Neder
land 2, 19.37 uur).
Ver van mijn
bed show
In de 'Ver van mijn bed show'
vanavond de volgende onder
werpen: Een gesprek met de Ni-
geriaanse ambassadeur Jibrin
Chinade; Hoe kom je aan je
naam. Mensen uit zes Derde-We
reldlanden vertellen hoe daar na
men tot stand komen; Jan Groe-
neveld van de Consumenten
bond heeft een jaar onderzoek
gepleegd in Derde-Wereldlanden
naar de voedselkwaliteit. Hij ver
telt daarover en vergelijkt zijn
bevindingen met de Nederland
se situaie; Een Indiër vertelt dat
hij een grote schilder heeft ont
dekt. Een landgenoot van hem,
die op een achterkamertje in de
Verenigde Staten woont en qua
werk wordt vergeleken met o.a.
Willem de Kooning; het voedsel
probleem in Afrika. Daarover
praten de econoom Meine-Pieter
van Dijk en de Ghanese zuster
Rose Sumah. De muziek zal wor-
den verzorgd door de Senegalese jjn QS0U1
muziekgroep Sewruba. (Neder- J
land 1, 22.00 uur).
Onder de titel 'Spionnen in de
ruimte' is vanavond bij de EO
een documentaire te zien, die een
beeld geeft van de vele mogelijk
heden die satellieten bieden voor
bijvoorbeeld de landbouw en
weerkunde, maar ook voor mili
taire doeleinden. Verder kan
vanuit de ruimte worden beke
ken of een bosperceel is aange
tast door een boomziekte en of er
ergens olie of steenkool onder de
grond zit. Satellieten helpen zo
de geheimen van de aarde te ont
sluiten (Nederland 2, 22.45 uur).
Brandpunt
De televisie-actualiteitenrubriek
„Brandpunt" van de KRO be
steedt aandacht aan de vliegtuig
spotter Willem Maarten Andrie-
se, die onlangs in Joegoslavië
werd veroordeeld tot vier jaar ge
vangenis wegens spionage. Te
vens wordt dieper ingegaan op
deze hobby in Nederland en de
risico's die het 'spotten' met zich
meebrengt. Voorts een reportage
over de zogenaamde 'draagmoe
ders', vrouwen die al dan niet te
gen betaling voor andere gezin
nen een kind ter wereld brengen.
Hierin aandacht voor de Engelse
'Cotton-baby' die voor veel geld
door een Amerikaans echtpaar
bij de familie Cotton werd be
steld en voor de vraag hoe in Ne
derland over deze moeders
wordt gedacht en wat de drijfve
ren zijn voor een draagmoeder
om voor anderen kinderen te ba
ren. (Nederland 1, 22.50 uur).
1.2.3.-Show
In KRO's '1.2.3.-Show' staat van
avond het begin van de lucht
vaart centraal. Luchtballonnen,
vliegers en luchtvaartattributen
vormen het decor waarin Ted de
Braak zijn kandidaten voor het
spel zal ontvangen. De artiesten
zijn vanavond Frans van Dus-
schoten, Wieteke van Dort, Mar-
jorie Barnes en Eddy Doorenbos.
De kandidaten zijn ditmaal af
komstig uit Rotterdam, Gemert
en Maastricht. Tevens wordt in
deze uitzending het werk van de
Nierstichting Nederland belicht
(Nederland 1, 20.28 uur).
De televisierubriek Tijdsein'
van de EO gaat in op de oorzaken
van hyperventilatie. Voorts een
eigen reportage vanuit de Ver
enigde Staten over de anti-abor
tusbeweging. Met de 'Pro life'
beweging wordt gesproken over
de bomaanslagen en andere har
de acties tegen abortusklinieken
in de VS. Tevens een gesprek
met de Amerikaanse dominee
JeiTy Falwell van de 'Moral ma
jority' beweging. Tot slot een ge
sprek met de klinisch psycho
loog dr. H.W.G. Wolters over de
nadelige gevolgen van de bezui
nigingen in de hulpverlening
voor jongeren, in het bijzonder
met betrekking tot kindertehui
zen, kinderbescherming en op
vang in pleeggezinnen. (Neder
land 2, 20.20 uur).
tv-serie.
18.56 Programma-overzicht
19.00 Heute
19.30 Eine phantastische Ge-
schichte, tvfilm van Alexander
Mitta. Met: Andrej Mironow,
Tatjana Axjuta, Lew Durow e.a.
In een Russisch stadje leven
twee wezen samen. De grote zus
zorgt voor haar jonge broertje als
een moeder. De kleine Mai heeft
echter de gave om goud te vin
den, ook al is het ergens verbor
gen
21.12 Mach mit - der Umwelt zu-
liebe
21.15 W1SO; sociaal-economisch
magazine
21.45 Heute-Journal
22.05 Ehemanner (Husbands),
Amerikaanse speelfilm uit 1970.
Met in de hoofdrollen: Ben Gaz-
zara, Peter Falk en John Cassa
vetes. Regie: John Cassavetes.
Drie mannen gaan na de begrafe
nis van een goede vriend van hen
samen weg. Zij komen in een
kroeg terecht en kunnen als zijn
eenmaal dronken zijn pas praten
over hun angst, de ontevreden
heid met hun leven, de zorgen en
de belasting van hun beroep op
hun familie. Zij spreken af sa
men naar Londen te gaan
00.20 Heute
WOENSDAG
10.00 Zie Duitsland 1
13.15 Teletekst-overzicht
15.40 Teletekst-overzicht
15.56 Programma-overzicht
16.00 Heute
16.04 Anderland, kinderserie. Afl.:
Sebastian en zijn kettcar (herh.).
Aansl.: Heute Schlagzeilen, kort
18.00 Telekolleg II: Reelle Zahlen.
Cursus algebra. (28)
18.30 Sesamstraat
19.00 Aktuelle Stunde
20.00 Tagesschau
20.15 Auslandreporter. Mit Mo-
torschlitten zum Nordpol. Re
portage van een Noordpoolexpe
ditie
20.45 Rückblende. 110 jaar geleden
geboren: Albert Schweitzer - de
oerwouddokter, portret
21.00 Formel Eins, de ARD-Hitpa-
rade met Ingolf Lück
21.45 Landesspiegel. Die 'neue Ar-
mut' in Köln (1). Serie reportages
over de 'nieuwe armoede' de
werkloosheid in de stad Keulen,
oudere mensen die niet meer aan
de slag komen en werkloze jon
geren
22.15 Wie uns die Nachbarn sehen.
23.00 Laatste journaal
WOENSDAG
08.00 Tele-Gymnastik (48)
08.10-10.05 Schooltelevisie. (09.25
Sesamstraat)
17.30 Schooltelevisie
19.00 La tradition des jeux d'en-
fants, programma over de oor
sprong van kinderspelen
19.35 Jardins divers, amusements
programma
20.50 Sylvesterklauese, documen
taire over de oujaarsviering in
het Zwitserse kanton Appenzell
22.00 Nieuws
22.30 La Rupture, film van Claude
Chabrol
18.05 The Record breakers, kin
derprogram ma
18.30 Dr. Kildare
18.58 Weerbericht
19.00 Journaal
19.30 Look East, regionaal magazi-
19.55 Wildlife on one
20.20 The Tuesday film: Killer on
Board, Amerikaanse speelfilm
uit 1977. Drama over vakantie
gangers op een plezieijacht die
door een dodelijk virus besmet
worden
22.00 Journaal en weerbericht
22.25 Bird Fancier
23.55 Tennis
01.00 Weerbericht
WOENSDAG
07.00 Ceefax AM, teletekst-over
zicht
07.30 Breakfast Time
10.00 Onbekend
11.30 Play School, kinderprogram-
11.50 Gharbar, magazine voor
Aziatische vrouwen
13.30 Journaal
13.55 Weerbericht voor de land
bouw
13.57 Financieel- en nieuwsover
zicht voor doven en slechtho
renden
14.00 Pebble Mill at one, geva
rieerd lunchprogramma
14.45 See-Saw, kinderprogramma
15.00 Onbekend
16.50 Play School, kinderprogram-
17.10 Puppy's new adventures,
kinderprogramma
17.30 Jackanory, kinderprogram-
17.45 Captain Caveman, kinderse-
20.30 Whistle test, popprogramma
21.30 Food and Drink
22.00 Pot Black
22.25 Doctors dilemmas
23.10 Mikè Harding
23.45 Newsnight, actualiteitenma
gazine
WOENSDAG
10.10 Informatieve .serie
10.38 Schooltelevisie
13.05 Informatieve series
14.21-16.00 SchooUéievisie
Angtia TV
BBC 2
BBC 1
18.25 Nieuwsoverzicht met onder
titeling voor doven en slechtho
renden en weerbericht
18.30 Great sporting moments
19.00 High Chaparral
19.50 Open to question
19.00 Ce soir, regionaal magazine
19.25 Minute papilion en Lotto
19.30 Journaal en toto
20.00 Contacts, verkeersinformatie
20.05 Le Joyau de la couronne (Je
wel in the Crown), Britse tv-se
rie over de nadagen van de Britse
overheersing in India. Met in de
hoofdrollen: Art Malik, Tim Pi-
gott-Smith en Susan Wooldrid-
ge. Afl. 1: Au dela de la rivière
(Crossing the river).
21.50 Ready when you are, Mr. De
Mille, filmportret van de Ameri
kaanse regisseur Cecil B. de Mil
le. Interviews met o.a. Agnes de
Mille (nicht van de regisseur en
Gloria Swanson
22.45 Journaal
23.00 Shema Israël
WOENSDAG
11.30 Teletekst magazine
14.00 Schooltelevisie
14.50 Teletekst magazine
16.30 Graffiti, gevarieerd jonge
renprogramma
Hilversum 1
Na 18 uur
VPRO: 18.06 Boeken. 20.03 Het eve
nement. 21.02 Buiten beeld. 22.02
Pandemonium. NOS: 23.02 Met het
oog op morgen. VARA: 00.02 De
Hilversum 2
listenforum. 19 00 TROS Klanten
service. 20.00 Nws. 20.03 De huis-
werklijn. 21.00 De vergadering
wordt geschorst, hoorsp. 21.51 Fina
le. 22.30 Nws. 22.35 Prometheus XI-
III, hoorsp. serie. An. 14. 23.00
Proenokaal: The sophisticated
Hilversum 3
Na 18 uur
NOS: 18.04 De Avondspits. VARA
19.02 Dubbt-llisjes. 20 02 Popkrant.
21.02 Moondogs. 23.02 Morgen ge
beurt het
Hilversum 4
Na 18 uur
NCRV: 18.00 Nws. 18.02 Met hart en
mond en handen. 18.15 Muziek in
vrije tijd. 19.15 Van binnen uit. 19,30
Herinneringen aan Sas Bunge.
Composities van Liadov. 20.00 Mo
zart en de bassethoorn. Het Radio
Kamerorkest, met solistemn. 21.30
Vondel had een kousenwinkel (3).
22.30 Internationaal Orgelfestival
Haarlem 1984. Guy Bovet: Oude- en
klass. muz. 23.10 Pianorecital 23.23
Muziek uit de 20e eeuw
Hilversum 5
Na 18 uur
P.P.. 18.20 Uitz. van de C P. HUM.
VERBOND: 18.30 Het voordeel van
de twijfel. NOS: 19.00 Nws v
19.30 Spaans.) 20.10 Marokkaanse
en Berbervrouwen projekt Marha-
ban Biekum, herh. les 12. 20 40 Gutc
Reise Duits voor beginners, les 10.
21.10 Handwerken, les 2
WOENSDAG 16 JANUARI
Hilversum 1
Voor 18 uur
Ieder heel uur nws. VOO: 7.03 Ook
goeiemorgen. (7.30 en 8.30 Veronica
Nws. radio). 9.03 Muziek terwijl u
werkt. 10.30 Veronica Nws. radio.
10.32 Kletskop. 12.03 Will wil wel.
13.06 Nederland Muziekland
NCRV. 14.03 Kletsmajoor 14.15
Douce France. 14.30 Middenin.
17.03 Hier en Nu-woensdagmagazi-
ne. 17.55 Mededelingen (NOS)
Voor 18 uur
VARA: 7.00 Nws. 7.06 De Wekkerra
dio. (7.06 en 8.11 Dingen van de dag.
7.30, 8.00 en 8.30 Nws.) 9.30 Nws.
9.33 Hoor Haar! 10.30 Nws. 10.33
Leef-tijd-genoeg. 11.30 Nws. 11.33
Radioweekblad. (12.36 Dingen van
de dag. OVERH.VOORL.: 12.16
Franco huis. 12.26 Mededel. voor
land- en tuinbouw. 12.30, 13.00 en
13.30 Nws.) 14.00 De Schuurpapier
vanuit Diergaarde Blijdorp. 14.30
Nws. 14.33 Wel en wee 15.00 Leef-
tijd-genoeg. 15.30 Nws. 15.33 Het
zout in de pap magazine. 16.00 Hart-
hoorsp. (15). NOS: 16.30 Nws.
Hilversum 3
Voor 18 uur
EO: 7.03 Ronduit music-time. 9.03
Gospelsound. 10.03 Muziek motief.
11.03 Country Trail. VPRO: 12.03 De
Wilde Wereld 15.03 Ronflonflon
met Jacques Plafond. NOS: 16.04
De Nationale Hitparade
Hilversum 4
Voor 18 uur
NCRV: 7.00 Het levende Woord.
7.10 Preludium. 8.00 Nws. 8.02
Progr.-overz. 8.05 Platennws. 8.45
Te Deum Laudamus. 9.15 Onder de
Hoogtezon. 10.00 Kamermuz. uit de
Barok. De fluitsonates van Bach (4).
10.30 Orkestpalet. Engels Kameror
kest: Muziek van Tsjaikovsky. 11.55
De soloconcerten van Haydn (9).
12.20 Promenade. Composities van
Ulrich Sommerlatte. 13.00 Nws.
13.02 NCRV Vocaal Ensemble. Lie
deren van Engelse componisten.
13.30 Kerkorgelconcert. AVRO:
14.00 AVRO's Radiojourn. 14.03 Te
lefoonnummer 035-39211-39411.
15.30 Puur cultuur. 15.40 Affiche 4.
15.45 Muziektheater. Fragmenten
uit Lakme van Delibes. 16.30 Om
roep Symfonie Orkest van Saar-
bruecken, Arditti Strijkkwartet en
leden van Schola Cantorum en van
het Koor van Suedfunk, Stuttgart,
Kai
Hilversum 5
Voor 18 uur
NOS: 9 03 NOS-Sportief. 9.25 Water
standen. TELEAC. 9.30 Follow me -
II. les 44 RVU 10 00 RVU Taalre-
view. AVRO-VARA: 10.30 1110 De
Nederlandse Schoolradio
18.15 Emmerdale Farm
18.45 News at 5.45
19.00 About Anglia, regionaal ma
gazine
19.35 Crossroads
20.00 Bygones
20.30 Name that tune, quiz
21.00 Up the elephant and round
the castle, comedy
21.30 Fresh Fields (herh)
22.00 The Bill
23.00 News at ten, Anglia late news
and weather
23.30 The British Connection
24.30 Mannix, detective serie
01.30 Tuesday Topic
WOENSDAG
10.35 Start the day
10.47 Starting science, (herh.)
11.04 The micro at work
11.21 The English Programme
(herh.)
11.48 School's out
12.10 Stop, look, listen (A), (herh.)
12.22 Picture Box. (herh.)
13.00 Rod, Jane and Freddy
13.10 Our backyard
13.30 Mr and Mrs
14.00 News at One
14.20 Anglia News and Weather
14.30 A country practive
15.30 On the market
16.00 Gems, tv-serie
16.25 Anglia News
16.30 Sons and Daughters, tv-serie
17.00 Rod, Jane and Freddy
17.15 The Moomins
17.20 Razzmatazz, jeugdquiz
17.45 The Book Tower
Sinds „Het Bittere Kruid" van
Marga Minco in 1957 verscheen,
zijn er zo'n 350.000 exemplaren
van gedrukt. Uitgeverij Bert Bak
ker is aan de 26e druk toe. Het is in
vele talen vertaald en geldt als een
van de „klassieken" van de oorlogs
literatuur. Trek je al het wit af,
dan blijkt ,Het Bittere Kruid' niet
meer dan zeventig bladzijden te
omvatten. Ik heb het, voor het eerst
sinds 27 jaar, in zeventig minuten
herlezen. Die dunte zal een niet on
belangrijke reden zijn dat „Het
Bittere Kruid" het meest voorkomt
op de literatuurlijsten van de mid
delbare schooljeugd, een gelukkige
omstandigheid, omdat zij daar
door ongemerkt ook een belangrijk
literair en historisch werk te lezen
krijgen.
Het aantal Nederlanders dat ,Het
Bittere Kruid' gelezen heeft moet in
de miljoenen lopen, want afgezien
van die 350.000 verkochte exempla
ren door hoeveel gezinsleden
wordt één zo'n boekje dan gelezen,-
drie?), is het ook een zeer veel uitge
leend bibliotheekboek. Zeven jaar
geleden had de Stadsbibliotheek
van Haarlem 66 exemplaren voor
uitlening in voorraad (tegen 57
vin ,De donkere kamer van Damo
cles' en 55 van ,Max Havelaar'), en
momenteel heeft het hoofdkwartier
van de Amsterdamse Openbare
Leeszaal 25 exemplaren in voor
raad („maar die zijn constant uit
geleend"), terwijl steekproeven bij
enkele Amsterdamse filialen (10, 4,
2,2) uitwezen dat er in heel Amster
dam nu al zo'n kwart eeuw lang
een 150-tal exemplaren continu
moeten worden uitgeleend. Dat is
25 keer per boek per jaar, dus ook
als je ervan uitgaat dat zo'n ge
leend boek maar door één persoon
gelezen wordt en niet ook door zijn
zusje en moeder), dan ben je aan de
voorzichtige kant als je stelt dat
,Het Bittere Kruid' sinds zijn ver
schijning al 90.000 Amsterdamse
bibliotheeklezers heeft gevonden.
Nederland telt 1200 bibliotheken
plus filialen, dat levert nog eens
2.700.000 lezers op, plus die 90.000
van Amsterdam en de 300.000 ko
pers, diLS zeg maar gerust dat ,Het
Bittere Kruid' door drie miljoen
Nederlanders gelezen is en daar
door een soort volksbezit is gewor
den waarmee niet al te onvoorzich
tig mag worden omgesprongen.
Nu heb ik gisteren de synopsis van
de FILM „Het Bittere Kruid" gepu
bliceerd, waarin we konden lezen
dat „het filmverhaal in 1942 op een
warme zomeravond begint". Op
zijn vroegst dus op 21 juni 1942. Is
het denkbaar dat de joodse Sara,
die vanaf 2 mei 1942 verplicht was
de gele ster te dragen, na die begin
datum van de film (zeg 21 juni
1942) nog gezellig optrok met haar
hartsvriendin, het Jeugdstorm
meisje Greet, en bij het WA-gezin
van Greet op bezoek kwam, daar
dolle pret had, etcetera?
Dat is, zegt Marga Minco, volstrekt
ondenkbaar. In de rubriek Ter
Overdenking schreef De Telegraaf
op 17 mei 1942:
„Begin Mei is ook in Nederland
voor joden het dragen van de gele
davidster verplichtend geworden.
Het feit der bezetting legt het
Nederlandsche volk de verplichting
op, een loyale houding ten opzichte
van de bezettende macht aan den
dag te leggen en dit te meer, nu ge
bleken is, dat de bezettende macht
in alles het Nederlandsche volk als
vriend beschouwt en behandelt. Uit
welbegrepen eigenbelang dient
men dan ook in cdles naar een loya
le houding te streven.
Volgens begrippen, die met een
loyale houding strooken, dient ie
dere Nederlander dit Duitsche
standpunt, dat de jood zijn vijand
is, te eerbiedigen en zich te onthou
den van alle gedragingen die daar
mee in strijd^zijn.
Wanneer dus een Nederlander, on
danks de door de jodenster duide
lijk getrokken scheidslijn tusschen
vriend en vijand, toch voortgaat
omgang met joden, dus Duitsch-
lands vijanden te hebben, dan is
dit niet loyaal. Het is een vijandige
houding ten opzichte van de bezet
tende macht. Het wordt beschouwd
als heulen met den vijand.
Na de invoering van de jodenster
zijn er Nederlanders geweest, die
zich uitgeput hebben in vriende
lijkheden ten opzichte van den dui
delijk te onderscheiden jood.
Er zijn heer en, die zich genoopt
voelen, voor een jodenster den hoed
af te nemen. Jonge Nederlandsche
meisjes loopen uitdagend met jo
denknapen door de straten te fla-
neeren. Nederlandsche jongens loo
pen gearmd met jodinnen. De
jodenster is voor de Duitsche bezet
tingsmacht geen grap, doch bittere
ernst. De bewoners van dit land
worden hierdoor in twee kampen
gescheiden: vriend en vijand.
Nederlanders, die niet kunnen be
sluiten, hun vriendenomgang met
joden te staken of die door provo-
ceerend optreden de bezettings
macht tarten, loopen gevaar, zelf
ook als jood behandeld te worden,
met alle consequenties, die hieruit
nu en - bij een eventueel ver
scherpte houding - in de toekomst
zullen voortvloeien. Men doet goed
dit thans in alle nuchterheid, nu
het nog niet te laat is, te overwe
gen".
Dus ziet u, maanden na dit hoofd
artikel in De Telegraaf, Sara met
haar jodenster buiten het ghetto
„clandistiene bezoekjes" brengen
aan Greet van de Jeugdstorm, om
zich samen „kostelijk te verma
ken"? Ik niet. Marga Minco ook
niet. Maar de makers van de film
