Zot van cinema en geëngageerd
Winston heeft genoeg van zuiverheid
Bittere confrontatie
tussen ex-echtelieden
'1984': het individu in gevecht met de staat
r j\r
ik n'i
iiiiiiiiiiiiiiiiiimiiimiiiiiiiii
'Zonder getuigen': ijzersterke film
IJ\f'
iiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Robbe de Hert maakte film over de problemen van het filmen
Vrij circuit
VRIJDAG 11 JANUARI 1985
PAGINA 17
Anderhalve week na dato heeft de
film '1984' toch ook Leiden ge
haald. Maar de jaarwisseling heeft,
dat spreekt, niets aan het produkt
afgedaan of toegevoegd. Regisseur
Michael Radford heeft gekozen
voor een zo getrouw mogelijke
verfilming van George Orwells ge
lijknamige boek en niet voor een
actuele bewerking die een volgend
jaar waardeloos is.
Geen science fiction dus en ook
geen poging om de huidige tijd in
de angstvisioenen van Orwell te
vangen. Het '1984' van Radford en
de andere medewerkers is tamelijk
tijdloos: ademt duidelijk een En
gelse sfeer, heeft de troosteloos
heid van een DDR en doet in de
totalitaire persoonsverheerlijking
denken aan Albanië.
Orwell schreef zijn bekendste
boek in 1948 en kwam dus door de
cijfers te husselen aan zijn titel. De
verse oorlogsherinneringen spelen
ook in de film een belangrijke rol.
In het denkbeeldige Oceanië staan
nog maar weinig stenen op elkaar
en de dictatoriale staat verkeert
nog in oorlog met respectievelijk
Eurazië en Oostazië.
'1984'; regie: Michael Rad
ford; hoofdrollen: John
Hurt, Suzanne Hamilton
en Richard Burton; thea
ter: Studio, Leiden; 12
jaar
De paranoïde sfeer die in Ocea
nië heerst, is heel goed getroffen.
'Big Brother' ziet permanent toe,
via allerlei schermen in de stad. en
de grijze triestheid ervan wordt
sterk en slim gecontrasteerd met
droombeelden van een groen para
dijs.
De laatste zijn de beelden van
Winston Smith, de hoofdpersoon
in '1984'. Hij is als ambtenaar be
last met het herschrijven van de
geschiedenis en de gepredikte zui
verheid en schoonheid van het par
tijapparaat zat. Winston wil verdor
venheid en vindt die in een uit
zichtloze verhouding met Juliette.
Hun prille liefde vindt al snel haar
onvermijdelijke einde en Winston
valt in handen van de verraderlijke
bureaucraat O' Brien.
Als dat eenmaal het geval is en
het Grote Lijden op de pijnbank
kan beginnen, verliest de film aan
zeggingskracht. De handeling
speelt zich vanaf dat moment bui
ten de fraaie decors af en het tref
fend grauwe licht dat cameraman
Roger Deakins 'uitvond', komt niet
meer tot zijn recht.
De film sleept zich voort, lijkt al
drie keer te eindigen voordat dat
werkelijk het geval is. Gegokt is
waarschijnlijk op het samenspel
tussen de topacteurs John Hurt en
Richard Burton (laatste rol voor
zijn dood), maar hun teksten schie
ten te kort.
Het is toch treurig dat de terreur
van de Partij gesymboliseerd moet
worden in het rekensommetje 2
2 (Hurt zegt 4, maar als de partij
zegt dat het 5 is, is het 5). Treurig
dat een in potentie sterke film zo
flauw zijn einde moet vinden.
BART JUNGMANN
'Zonder getuigen' wordt wel de
Russische variant op 'Who's afraid
of Vriginia Woolf genoemd. Dat is
in alle opzichten, ook kwalitatief,
een juiste vergelijking.
Net als Albee's meesterwerk is
'Zonder getuigen' oorspronkelijk
een toneelstuk en leggen de film
makers op hun beurt ook de na
druk op het woord en minder op de
handeling. De thematiek is even
eens verwant: twee ex-echtelieden
staan in een bittere confrontatie te
genover elkaar, een geestelijke
bokswedstrijd waarin stoten onder
de gordel zijn geoorloofd.
En de derde 'overeenkomst is dat
het vooral de hoofdrolspelers zijn
die de film maken. Richard Burton
en Elizabeth Taylor vinden prak
tisch hun gelijken in Michail Ulya-
nov (een soort Johnny Kraay-
kamp) en Irina Kuptsjenko.
'Zonder getuigen' wordt hier
echter vooral gepresenteerd als
een film van regisseur Nikita Mi-
chalkov. Niet zo verwonderlijk,
want hij maakte ook 'Oblomow',
dé filmhuis-hit van vorig jaar. De
de
brief
'Zonder getuigen'; regie:
Nikita Michalkov; hoofd
rollen: Irina Kuptsjenko
en Michail Ulyanov; thea
ter: Kijkhuis, Leiden (tot
en met zondag)
serene goedmoedigheid van die
film heeft plaats gemaakt voor een
kil drama in een grauwe flat.
Het is heel knap hoe Michalkov
er in slaagt het verhaal strak ge
spannen te houden en de handelin
gen toch geheel beperkt tot die flat.
De camera registreert zorgvuldig
en ontdekt als het ware steeds een
nieuwe kamer in het appartement
waar het toneel zich dan ook naar
verplaatst.
Pas aan het slot breekt de film
daar letterlijk uit. Dat einde heeft
rechtstreeks te maken met het be
gin,
voorleest, terwijl we haar naar de
tv zien kijken. Achter haar rug
komt een onbekend persoon bin
nen die haar die avond gaat terrori
seren: haar ex-man.
Inzet van hun strijd wordt gaan
deweg hun beider zoon Dima die
dan ook niet hun beider zoon blijkt
te zijn (weer een overeenkomst
met 'Who's afraid...'). De man chan
teert de vrouw en wil haar toekom
stig geluk in de weg staan. Zijn ei
gen tevredenheid met het bestaan
wordt daarbij steeds verder ont
maskerd en dat verklaart dan ook
die vernietigende jaloezie.
Verklaringen voor hun gedrag
worden, waarschijnlijk trouw aan
het toneelstuk, tijdens korte inter
mezzi gegeven. Via een speciaal
licht legt Michalkov het verhaal
even stil en één van de twee legt
kort zijn of haar gevoelens en be
doelingen uit. Heel natuurlijk
wordt de draad vervolgens weer
opgevat.
In het filmblad Skoop zegt Mi
chalkov dat zo'n minieme relatie
film het moeilijkste van het moei-
Irina Kuptsjenko als de
iijkste is en dat is natuurlijk zo. Het
beknot de filmische mogelijkhe
den enorm. Des te meer bewonde-
De Belgische cineast Robbe de Hert heeft de afgelopen jaren vele films
gemaakt. Sinds 1964 stort hij zich met kleine tussenpauzes van
project in het andere. Met uitzondering van zijn familiefilm De Witte
van Sichem (een soort revolutionaire Bartje) zijn tot De Herts grootste
spijt zijn films slechts in filmhuizen en op festivals vertoond. Niet om
dat ze niet goed genoeg waren voor de grote bioscoop maar, zegt de
filmer 'omdat jullie Hollanders zulke schijterds zijn'.
De afgelopen acht jaar is hij bezig geweest met z'n nieuwste film cq.
documentaire 'De droomproducenten' die deze maand in het alterna
tieve circuit in première is gegaan. Over het verschil tussen Belgen en
Nederlanders en het hoe en waarom van de film.
die cinema-maniakken zijn art-
filmers, die houden van hele goede
kunstzinnige films. Terwijl de Ne
derlanders meer commerciële
filmers zijn en die films zijn veel
toegankelijker voor het grote pu
bliek. Daardoor komen zij eerder
uit de rode cijfers. Wij hoeven niet
zo nodig bij elke film blote borsten
in beeld, dat vinden wij niet leuk,
jullie wel".
"Kijk, wij Belgen winnen de prij
zen op de festivals en de Nederlan
ders maken het dusdanig fantas
tisch dat ze al tien jaar in Cannes
aanwezig zijn zonder ooit een se
rieuze film in te sturen. De situatie
in Nederland is ook makkelijker
omdat de Belgische kranten altijd
over succesvolle Nederlandse
films schrijven, maar omgekeerd is
dat niet het geval. Weet je dat de
Witte van Sichem in België meer
dan James Bond heeft opgebracht
Eindhoven had ook 77.000 bezoe
kers en da's veel. Maar boven de
Moerdijk stond in alle kranten sa
men een regeltje en als Tuschinski
dan zelfs geen aankondiging
maakt, tja dan kan een film niet lo
pen".
'De Droomproducenten' is een
film over de problemen die de Ne
derlandse filmers hadden en de
Vlaamse filmers hebben, bij het
maken van hun films. Het is een
film van Robbe de Hert. Door mid
del van interviews met filmmakers
en filmsters, afgewisseld met
speelfilmfragmenten, geeft De
Hert een goed beeld van het reilen
en zeilen in filmland.
Voor Nederland komen onder
anderen Jan Blokker, Willeke van
Ammelrooy, Rob Houwer en Bert
Haanstra aan het woord. Deze laat
ste dient vooral als illustratie bij de
problemen die filmmakers ont
moeten als ze voor tv willen
werken. De Hert: "Als de meest
keurige en succesvolle Nederland
se filmer nog nooit een kans heeft
gekregen om voor de tv een pro
dukt te maken, welke eisen wor
den er dan gesteld?".
Omdat De Hert (in samenwer
king met Willum Thijssen en
Christ Verbiest) acht jaar geleden
aan de film begonnen is, zien be
paalde mensen er ouderwets uit en
kunnen sommige scènes een geda
teerde indruk maken. Toch is de
inhoud niet verouderd want de
problematiek blijkt nog steeds ac
tueel. De Hert kan zich, nu de film
af is nog steeds opwinden over de
positie van de filmmaker.
"Weet je, ik heb acht jaar in de
fabriek gewerkt, niet als Maoist
maar gewoon omdat het van thuis
moest. Ook ben ik twee jaar machi
nist geweest op de stoomvaart en
ik kan je vertellen dat dat een luxe
leven is in vergelijking met dat van
een cineast. Na elke film zeg ik
'nooit weer!'. Ik ben dit jaar voor
het eerst sind twaalf jaar verlost
van m'n schulden".
-- Terug naar de Droomprodu
centen. De film gaat over de proble
men die de Nederlanders hadden
bij het maken van hun films, ter
wijl de Belgen die problemen nog
hebben. Waarom dat verschil?
"België heeft veel meer cinema
maniakken dan Nederland. Maar
"Jawel denk ik, ik heb dat ook
nooit begrepen. Zo'n film als Zwa
re Jongens bijvoorbeeld. Ik ben
niet verlegen om die film, maar ik
vind het schandelijk dat ik zo'n
succesvolle komedie moet maken.
Dat moeten mensen doen die in
geld verdienen geïnteresseerd zijn.
Ik ben geïnterresseerd in geld om
een nieuwe film te maken, da's een
groot verschil".
"De Droomproducenten is ei
genlijk gemaakt voor televisie. Zij
hadden iedere maand een nieuwe
aflevering kunnen uitzenden, dan
was de serie goed tot z'n recht ge
komen. Niet dat ik ontevreden ben
over het eindprodukt, het is alleen
waanzin dat wij hem hebben ge
maakt. De televisie heeft veel meer
mogelijkheden om dit soort kapita-
Robbe de Hert: "i
le produkties te maken. Het kost
ons 24.000 franc (1200 gulden) als
wij een shot van de BRT willen ko
pen, terwijl zij ons duizend franc
per minuut betalen".
- Heeft De Hert dan nooit heeft
overwogen om deze film in samen
werking met de BRT te maken?
"Schat, ik heb twee jaar onder
handeld met de BRT maar zij wil
den hebben dat het script van te
voren helemaal was uitgeschreven;
de interviews moesten op papier
staan voordat ze hadden plaatsge
vonden. Dat is waanzin natuur
lijk".
"Oorspronkelijk kregen we geld
om een film te maken ter ere van
het tienjarig bestaan van Fugitive-
België. Toen we het geld van het
ministerie eenmaal hadden ont
vangen was Fugitive reeds dertien
jaar oud. Omdat *het een co-pro-
duktie is, kregen we ook geld uit
Nederland, ook daarop hebben we
zevenentwintig maanden moeten
wachten. Zeg dus niet dat we acht
jaar aan die film hebben gewerkt,
want soms zaten daar gedwongen
oauzes van maanden tussen".
- Als je de films die jij gemaakt
hebt op een rijtje zet, zitten daar
grote verschillen tussen, eerst poli
tieke films als Filet Americain,
toen een commerciële familiefilm
De Witte van Sichem en nu, na een
komedie een documentaire over je
eigen problemen als filmer. Een
ontwikkeling?
"Ik ben nooit een politiek filmer
geweest, ik ben niet dat kind van
mei '68 dat iedereen zo graag van
mij wil maken. Mei '68 heeft cultu
reel niets opgeleverd. Ik ben een
kind van de Nouvelle Vague en
van de Angry Young Men. In de
eerste plaats houd ik gewoon van
cinema en daarbij zit ik met het
probleem dat ik kan communice
ren zodat ik verplicht ben om die
problemen te laten zien".
"Het probleem met mijn films is
geweest dat er enorm veel mensen
in de cinema zaten die niet van film
hielden, maar van politiek. Dit
soort mensen misbruikt mijn films
om hun eigen politiek te verkopen.
Ik ben gewoon zot van cinema èn
geëngageerd".
"Het klinkt heel pretentieus,
maar op papier leest het goed: zo-
'Amadeus' - Milos Formans specta
culaire verfilming'van het toneel
stuk van Peter Shaffer over Mozart
en Salieri, Lido 2. Leiden.
'Ghostbusters' - Komisch trio be
strijdt spoken, Luxor, Leiden, Euro.
Alphen.
'Gremlins' - Bekwame mix van hu
mor en spanning. Lido 1, Leiden,
Euro. Alphen.
'Purple Rain' - Sexsymbool Prince
in zijn eerste speelfilm, Lido 4, Lei
den, Euro, Alphen.
'Broadway Danny Rose' - Goede
film van Woody Allen, maar geen
'extra-plus', Studio, Leiden.
'The never ending story' - Vakkun
dig gemaakte (sprookjes)film, Tria
non, Leiden.
'Bachelor Party' - Een hengstenbal
waar weinig om te lachen valt, Euro,
Alphen.
'Police academy' - Onderhoudende
komedie. City 1, Katwijk.
'Top secret' - Parodie op spionage.
City 2, Katwijk.
(OP)NIEUW
SEXFILMS
NACHTFILMS
'Sex op het platteland' - Rex, Lei-
'Aai me in de ochtend' - Euro 3. Al-
DEN HAAG
'Ghostbusters' - Asta (463500), al.
'Gremlins' - Asta, al.
'Amadeus' - Babylon 1 (471656), al.
'Ghostbusters' - Babyion 2, al.
'Moscow on the Hudson' - Babylon
3. al.
'The naked face' - Cineac 1 (630637),
12 jr
'Midnight express' - Cineac 2. 16 jr.
'The woman in red' - Cineac 3, al.
'The neverending story' - Euro
(667066), aJ.
'Gremlins' - Metropole 1 (456756), al.
'The never ending story' - Metropole
2. al.
'Broadway Danny Rose' - Metropole
3, al.
'Once upon a time in America' - Me-
x-uiis. icxas - Metropole 5. 16 jr.
'C.H.U.D - Odeon 1 (462400). 16 jr.
'Police academy' - Odeon 2. al.
'Schoolmeisjes met intieme wen
sen' - Le Paris 1 (656402). 18 jr
Wilde sex parties' - Le Paris 2,18 jr.
'Katharina. de naakte tsarina' - Le
Paris 3. 18 jr.
•Bachelor party' - Passage (460977),
12. jr.
'Ghostbusters' - Odeon 3, al.
'1984' - Odeon 4, 12 jr.
AMSTERDAM
'Paris. Texas' - Alfa 1 (278806), 16 jr.
'Broadway Danny Rose' - Alfa 2, al.
The woman in red' - Alfa 3. al.
Purple rain' - Alfa 4, al.
'Once upon a time in America' - Al-
hambra 1 (233192). 12 jr.
'1900 novecento deel 1' - Alhambra
2. 16 jr.
'Amadeus' - Bellevue Cinerama
(234876/266227), al.
'Bachelor party' Calypso 1 (266227/
234876), 12 jr.
'Betrayal' - Calypso 2, 16 jr.
'Police academy' - Calypso 3, al.
'Vochtig huiswerk' - Centraal
(248933). 18 jr.
The naked face' - Cineac (243639),
12 jr.
'Under the volcano' - Cinecenter
(236615). 16 jr
'Under fire' - Cinecenter, 16 jr.
"Broadway Danny Rose' - Cinecen-
'Love streams' - Cinecenter. 16 jr.
'Gremlins' - Cinema 1 (151243), al.
The Muppets take Manhattan' - Ci
nema 2, al.
'Snake in the monkey's shadow' -
Cinema Rex (246132), 16 jr.
'Ghostbusters' - City 1 (234579), al.
The neverending story' - City 2, al.
Terms of endearment' - City 3, al.
'Tightrope' - City 4, 12 jr.
'Top secret' - City 5, al.
'Rhinestone' - City 6. al.
'The naked face' - City 7. 12 jr.
'Don Giovanni' - Kriterion, (231708),
12 jr.
'The postman always rings twice' -
Studio K (231708). 16 jr.
Hot bums' - Pansien (248933), 18 jr.
'C.H.U.D.' - Rembrandtpleintheater
1 (223542), 16 jr.
'Hero three' - Rembrandtpleinthea
ter 2. 16 jr.
'Paris, Texas' - The Movies 1
(245790). 16 jr.
'Los santos inocentes' - The Movies
2. 16 jr.
'Basileus Quartet' - The Movies 3,16
jr
'Gremlins' - Tuschinski 1 (262633),
al.
'Ghostbusters' - Tuschinski 2, al.
Midnight express' - Tuschinski 3,
16 jr.
'Broadway Danny Rose' - Tuschins
ki 4, al.
'Under fire' - Tuschinski 5, 16 jr.
'The neverending story' - Tuschins
ki 6. al.
'1984' - De Uitkijk (237460), 12 jr.
Wanhopig probeerde John Tra
volta vorig jaar met 'Staying Ali
ve' de mythe nieuw leven in te
blazen. Zijn filmcarrière leek
stuk te lopen en dus greep hij on
der regie van Sylvester Stallone
terug op de figuur van Tony Ma-
nero. Een nietszeggende film die
in niets herinnerde aan de klap
per van '77, 'Saturday Night Fe-
Om die herinnering weer tot le
ven te brengen, wordt donder
dag de film, waarvoor cje Bee-
Gees destijds de toon zette, op
nieuw uitgezonden. Het verhaal
is simpel samen te vatten als een
jongen uit Brooklyn die in de
disco zoveel succes heeft dat het
hem naar het hoofd stijgt. Neder
land 2, 20.25 uur.
Een dag eerder op België 2
'King Rat', een sterke Engelse
film over gevangen geallieerden
in een Japans kamp. Onder regie
van Bryan Forbes werkt een ge
woon soldaat zich op tot een be
langrijk persoon die zijn mede
gevangenen van eten en rook
waar voorziet. Hoofdrollen wor
den onder anderen vertolkt door
George Segal en Tom Courtenay.
Aanvang is 20.15 uur.
Nog een dag eerder (dinsdag
dus) vertoont Duitsland 2 'Hus
bands', één van de sterkste films
van John Cassavetes. Drie vrien
den besluiten na de begrafenis
van een vriend huis en haard
voor onbepaalde tijd te verlaten.
Ze bezatten zich en weer enigs
zins ontnuchterd stappen ze op
een vüegtuig naar Londen.
Prachtig samenspel tussen Cas
savetes zelf, Ben Gazzara en Pe
ter Falk. Aanvang 22.05 uur.
Komen we aan bij maandag, de
dag waarop Duitsland 1 'Ano
ther Way' uit. Sterk voorbeeld
van de opbloeiende Hongaarse
cinema. Karoly Makk maakte
met 'Another Way' een film over
dë journaliste Eva. Na politieke
problemen krijgt ze weer werk,
komt nogmaal in de problemen
die verergeren als ze een verhou
ding krijgt met een vrouwelijke
collega. Aanvang 23.00 uur.
lang als er schandelijke dingen ge
beuren met mensen zullen wij ver
velende linkse films blijven maken
in plaats van die liefdes- of cow
boyfilm waarvan we al jaren dro-
- Hebben die films nog het ge
wenste effect?
"Zolang ze niet te droog zijn en
ook als vermaak gezien kunnen
worden pikken mensen de essentie
wel op. Het moet alleen duidelijk
worden dat links niet per definitie
droog hoeft te betekenen".
"Let wel, ik ben fier op die film.
Ik vind het een goede film; alleen
zou ik nu graag De Witte willen
maken met de inhoud van Pieter
Daens. Ik heb nooit in het alterna
tieve circuit willen zitten. Mijn
films zijn niet in de taal van Chan-
tal Akerman of Casta Diva. Wij, en
dan spreek ik over Fugitive België,
zijn films gaan maken omdat we
dingen zagen waar niemand an
ders iets mee deed, geen actualitei
tenrubriek niks".
In het Filmhuis van het LVC
(Breestraat) wordt van- en mor
genavond de film 'II Posto' ge
draaid. Gemaakt door Ermanno
Olmi, bekend van 'De Klompen
boom'. over een jonge arbeider
die dolgraag kantoorklerk wil
worden (aanvang 21.15 uur).
Woensdag 'Fortunella' van
Eduardo de Filippo. Met Giuliet-
ta Massina als een verschoppe
lingetje die een varieté-artieste
wordt. Donderdag ten slotte
'Drama della gelosia', een oudje
van Ettore Scola. Monica Vitti,
Marcello Mastroianni en Gian-
carlo Giannini in een driehoeks
verhouding tegen de achter
grond van een vervuild Rome.
(Aanvang beide films 20.00 en
22.15 uur).
LAK-Cinema (Cleveringa-
plaats 1) ontwaakt dinsdag uit de
winterslaap met twee films van
Robert Altman. Allereerst om
20.00 uur 'Images', een film uit
1972 met Susannah York in de
hoofdrol. Ze verkeert in een staat
van permanente hallucinatie,
een mengeling van werkelijk
heid en fantasie, en probeert met
zichzelf in het reine te komen. De
film werd opgenomen in Ierland.
Om 22.00 uur de verfilming van
het toneelstuk 'Come back to the
five and dime Jimmy Dean, Jim
my Dean'. Zeer ingenieus, waar
in verleden en heden door mid
del van spiegels elkaar afwisse
len. Hoofdrollen voor onder an
deren Sandy Dennis en Karen
Black
Het Kijkhuis (Vrouwenkerk-
koorstraat) brengt vanaf maan
dag een aantal films van Wim
Wenders. Allereerst maandag
'Alice in den Stadten' met Rüdi
ger Vogler als een journalist die
een klein meisje terug moet
brengen naar haar moeder. Ver
volgens dinsdag 'Falsche Bewe-
Robert Altman met één van zijn
hoofdrolspeelsters, Cher. (foto GPD,
gung', andermaal met Rüdiger
Vogler. Over een jongeman die
schrijver wil worden en daartoe
op reis gaat om de wereld beter
te leren kennen (aanvang 20.00
en 22.15 uur)
Woensdag de derde film met
Rüdiger Vogler: 'lm lauf der
Zeit'. Naast Vogler doet ook
Hans Zischler mee. Ze spelen
twee vrienden die samen door
Duitsland trekken en hun eigen
beperkingen voor de ander ver
borgen willen houden (aanvang
20.00 uur).
Donderdag dan Wenders' laat
ste en beroemdste: 'Paris Texas'.
Met Harry Dean Stanton als een
man die terugkeert naar de be
woonde wereld en samen met
zijn zoontje op zoek gaat
zijn vroegere vrouw (aanvang
19.30 en 22.15 uur).
'Five Easy Pieces' staat op het
programma van K&O voor ko
mende dinsdag (aanvang 20.15
uur). Prachtige rol van Jack Ni
cholson als een man die zijn car
rière als muzikant opgeeft om bij
een oliemaatschappij te gaan
werken.
