Windmolen de
gehaktmolen
voor vogels?
Spanningen lopen
op in El Salvador
Deze en volgende week Kerkbalanseen levensbelang
Reportage
Noodzakelijk wetenschappelijk onderzoek nog ontoereikend
DINSDAG 8 JANUARI 1985
PAGINA 11
GRONINGEN - Als we de Nederlandse kust - en met name
die in het noorden vol zetten met grote windmolens voor
de opwekking van elektriciteit, houden we dan nog vogels
over? De hoogspanningsleidingen in ons land vergen naar
schatting per jaar een miljoen slachtoffers. Zullen de tot 80
meter hoge windturbines gehaktmolens voor onze gevleu
gelde vrienden zijn? Of zullen de vogels er gewoon om- en
overheen vliegen? Niemand weet het; het wetenschappelijk
onderzoek dat op dit gebied is en wordt uitgevoerd, staat
nog in de kinderschoenen.
Toch dringt de tijd. Nederland
heeft internationaal een bijzon
dere verantwoordelijkheid, om
dat vele honderden miljoenen
trekvogels jaarlijks ons land pas
seren. Nederland heeft boven
dien een traditie op het gebied
van molenbouw en de industrie
maakt zich op om de wereld
markt te bestormen waar met
grote windmolens miljarden gul
dens te verdienen zijn.
Ook de binnenlandse markt is
rijp: het Elektriciteitsplan
spreekt over 2000 MegaWatt
grootschalig windvermogen (vol
doende om Den Haag, Rotter
dam en Amsterdam van stroom
te voorzien), opgesteld in het jaar
2000, en dat betekent de bouw
van duizenden forse molens.
De voorbereidingen voor de
groefwindcentrale bij het Friese
exbierum zijn gereed. De Sa
menwerkende Elektriciteits Pro-
duktiebedrijven (SEP) hebben
bij Holec achttien windturbines
besteld voor het proefpark. Met
de opdracht is een bedrag van 30
miljoen gulden gemoeid. Het
proefpark zal halverwege 1986 in
gebruik worden genomen.
Aanvankelijk zou Holec twaalf
windturbines maken, terwijl er
zes zouden worden geprodu
ceerd door FDO-windenergie in
Amsterdam. Dit bedrijf viel in
november echter af, omdat FDO
volgens de SEP te duur is en bo
vendien niet in staat bleek de ge
wenste molens te leveren.
De SEP besloot in april van dit
jaar definitief tot de bouw van
het proefpark, waarmee een in
vestering van ruim 60,7 miljoen
gulden is gemoeid. De kosten
worden voor de helft gedragen
door het ministerie van economi
sche zaken.
De bedoeling van het proef
park is dat bouw en exploitatie
kennis en ervaring opleveren
voor de toepassing van groot
schalige windenergie in ons land
en over technische, planologi
sche en milieuaspecten die daar
bij om de hoek komen kijken.
Het proefpark krijgt een vermo
gen van 5,4 MegaWatt. De acht
tien windturbines zijn elk 35 me
ter hoog.
„Het project is tot een niveau
uitgewerkt dat het onwaarschijn
lijk maakt dat je nog op tech
nisch onoplosbare zaken stuit",
zeggen deskundigen. Geen tech
nische prolemen dus meer. En
de vogels dan?
'Niet schrikbarend'
„Een turbine maakt wellicht
slachtoffers onder de vogels, die
door het rotorvlak vliegen. Eer
ste, voorlopige onderzoekresul
taten duiden erop dat dit effect
niet schrikbarend is", schrijven
vier medewerkers van de Rijks
Planologische Dienst (ir. P. J.
van Ham, drs. R. M. Hoffman,
drs. E. Reckman en ir. F. W. We
genwijs) in het recente RPD-stu-
dierapport 'De ruimtelijke inpas
baarheid van enige energieop-
ties'. Een rapport dat vooral (tot
teleurstelling van de schrijvers)
in het nieuws kw.am door de
daarin vermelde lokatie voor
eventuele kerncentrales.
Zij geven toe hun oordeel over
vogelslachttoffers te baseren op
een inleiding die A. N. Blijen-
berg en J. J. Feenstra van het in
Delft gevestigde Centrum voor
Energiebesparing (een in 1979
door landelijke milieuorganisa
ties opgerichte vereniging) sep
tember vorig jaar hielden op de
Nationale Windenergie Confe
rentie in Noordwijkerhout.
Een inleiding waarin welis
waar werd gesteld dat „de erva
ringen tot nu toe en de verwach
tingen van de meest betrokken
biologen zeker geen aanleiding
geven om van een onthutsende
dreiging te spreken", maar waar
in de nadruk ligt op de onzeker
heid.
„Noch voor een optimistische,
noch voor een pessimistische
stellingname bestaan goede
gronden. In deze onzekerheid
moeten beslissingen worden ge
nomen over bouw en lokatiekeu-
ze van de experimentele wind-
centrale en individuele molens.
De uitweg uit dit dilemma lijkt
eenvoudig: de nog trage intro
ductie van windenergie behoeft
niet te worden belemmerd, maar
daaraan gekoppeld moet een on
derzoekprogramma worden uit
gevoerd dat de bestaande onze
kerheden zo snel mogelijk ver
mindert". Aldus Blijenberg en
Feenstra een jaar geleden.
door
Kees Wiese
De medewerkers van de Rijks
Planologische Dienst nemen in
hun rapport wel de geruststel
ling over dat het allemaal niet
zo'n vaart zal lopen (daarbij de
term 'niet onthutsend' vertalend
in 'niet schrikbarend'), maar
gaan voorbij aan de suggestie de
invoering van windenergie te be
geleiden met wetenschappelijk
onderzoek. Op andere gebieden
adviseren zij wel tot verder on
derzoek: zij willen bijvoorbeeld
nader onderzoek naar de gevol
gen voor de Waddenzee van een
eventueel ongeluk met een kern
centrale aan de Eemshaven.
Geen zekerheid
Is er dan al voldoende zeker
heid, gebaseerd op in het laatste
jaar uitgevoerd wetenschappe
lijk onderzoek? Neen. De situatie
is eigenlijk onveranderd. Er is
onderzoek uitgevoerd. De voor
naamste conclusie uit dat nog
niet gepubliceerde onderzoek
van het Rijksinstituut voor Na
tuurbeheer (RIN) naar het ge
drag van vogels bij middelgrote,
tussen de bebouwing staande
molens luidt, „dat de kans op
aanvaring onder daglicht en goe
de zichtomstandigheden nihil
is".
Maar dat zegt niet veel. Het
zegt niets over het gedrag van vo
gels bij slecht zicht (regen, mist)
en duisternis. Het zegt niets over
het gedrag van vogels bij middel
grote molens in het vrije veld. En
zeker niets over de kans op
slachtoffers bij grote molens en
parken van middelgrote en grote
molens, die geplaatst zijn op lo-
katies (als Sexbierum) op de rou
te van tientallen miljoenen trek
vogels.
Het nog niet geheel afgeronde
RIN-onderzoek werd vorig jaar
opgezet door het Centrum voor
Energiebesparing en het RIN en
betaald (f 100.000) door het Bu
reau Energie Onderzoek Projec
ten (BEOP) van de stichting
Energie-onderzoek Centrum Ne
derland (ECN). Het ging om
veldwaarnemingen van vogels
die op middelgrote molens af
vliegen.
Dat onderzoek is alleen bij
daglicht en goed zicht uitge
voerd. De onderzoekers kregen
niet de noodzakelijke moderne
hulpmiddelen als kijkers met
lichtversterkers en radar. Daar
was geen geld voor. Vandaar dat
men niets te weten kwam over
het vogelgedrag bij slecht zicht
en duisternis.
Toch zou men uit de RIN-stu-
die kunnen concluderen dat als
vogels bij daglicht middélgrote
molens zien, zij onder dezelfde
omstandigheden ook grotere
molens wel zullen v
Een exemplaar van een windmolen:
er voor zullen uitwijken. Of is
zelfs dat niet vanzelfsprekend?
De Groninger natuurkundige dr.
J. van Klinken, voorzitter van
Avifauna Groningen, zet er
vraagtekens bij. Overigens is van
hem de term 'onthutsende drei
ging' afkomstig: hij gebruikte
die term in een artikel in 'Het Vo
geljaar' in december 1981.
Grote snelheden
Bij molens met een ashoogte
en een rotor van 80 meter - zo
berekende hij is de snelheid bij
de uiteinden van de wieken bij
één omwenteling per seconde
900 kilometer per uur, in het
midden 450 kilometer per uur.
„Deze snelheden zijn zó groot,
dat de afzonderlijke wieken niet
meer dan vaag worden gezien, 's
nachts niet en overdag even-
„De wieken vormen overdag
vaag zichtbare schotels dunne
schijven, waarin platte messen
draaien met een doorsnee van
tachtig meter, bijna even on
zichtbaar als een mistnet zoals
dat soms gebruikt wordt voor de
vogelvangst", stelt hij. Het op
pervlak van de wieken houdt im
mers slechts twee tot vier pro
cent van doorvallend licht tegen
en reflecteert eveneens slechts
enkele procenten van opvallend
licht.
Per jaar trekken naar schatting
ongeveer vijf miljard trekvogels
tussen Europa en Afrika heen en
weer. Zij volgen vaak de kustlijn.
Voor de massale najaarstrek van
watervogels en vele andere op
het noordelijk halfrond liggen
daardoor Engeland, Nederland
en Denemarken in de mond van
een aantrekkelijke trechter vol
pleisterplaatsen rustgebieden,
broedplaatsen, voedselgebieden.
Hoeveel vogels per jaar de
kustlijn van ons land op geringe
hoogte volgen en dus de kans lo
pen slachtoffer van de windener
gie te worden, is niet bekend.
Het gegeven dat uit veldwaarne
mingen in de onderste luchtla
gen bleek dat in het oosten van
ons land wel anderhalf miljoen
vogels per strekkende kilometer
per jaar passeren, is alleen illu
stratief.
Wel schat men dat van alle
wad- en strandgebonden steltlo
pers 66 procent Nederland be
zoekt, evenals 48 procent van alle
futen, eenden, rallen en bles
hoenders, 47 procent van de niet
aan water gebonden steltlopers,
de kwartels en kwartelkoningen,
38 procent van alle aan zout wa
ter gebonden duikers en eenden
en 25 procent van alle roofvogels.
Verschillend gedrag
Het gaat, kortom, om heel gro
te aantallen verschillende soor
ten vogels met verschillend ge
drag. Om nachttrekkers ajs
meerkoet en waterhoentje, en
om vogels die alleen overdag
vliegen, zoals postduif, grutto,
knobbelzwaan en torenvalk. Om
trage en snelle vliegers, om al
leen vliegende vogels en in grote
groepen vliegende spreeuwen,
duiven en goudplevieren, die in
paniek tegen elkaar kunnen bot
sen en elkaar het zicht ontne
men. Om nachttrekkers als rood
borstje en spreeuw, die 's nachts
minder zien dan de mens, en om
uilen die 's nachts juist beter
zien. Om hoogvliegers en om
laagvliegers.
Duizend 80 meter hoge wind
turbines langs onze kust leveren,
aldus een theoretische bereke
ning van dr. Van Klinken, voor al
die vogels een risico op dat ver
gelijkbaar is met dat van een
soort volley balnet van 84 kilome
ter lengte dat dwars over het
land is gespannen op een hoogte
tussen de 50 en 110 meter. Van
de honderd vogels die door het
net vliegen worden er gemiddeld
zes gedood, oftewel 60.000 van
elk miljoen vogels sterft.
„Deze berekening is nooit be
streden. Dat is opvallend", zegt
dr. Van Klinken nu. „Zo'n aantal
slachtoffers is natuurlijk vol
strekt ontoelaatbaar". Een jaar
lijkse extra sterfte van zes pro
cent. „Het is niet zeker dat het
een aantasting van de vogelstand
betekent", zegt het Centrum
voor Energiebeparing voorzich
tig. „Het zal fataal zijn voor soor
ten die nu reeds op de rand van
hun voortbestaan balanceren",
zegt dr. Van Klinken.
Tegenover zijn berekeningen
staat slechts dat bij de weinige,
nu draaiende middelgrote mo
lens nauwelijks vogelslachtof
fers worden gevonden. Noch in
Europa, noch in de Verenigde
Staten. Dat lijkt geruststellend.
Maar alweer: het zegt niets, om
dat het over alleenstaande en
niet zo hoge molens gaat op on
derling nauwelijks vergelijkbare
lokaties.
Daarbij komt dat de techniek
niet stilstaat: de 'tipvanes' (klei
ne vleugeltjes aan de uiteinden
van de wieken) beloven het ren
dement van windturbines met
wel 70 procent te verhogen en
het aantal vogelslachtoffers dras
tisch te vergroten.
Met de ontwikkeling van die
tipvanes loopt Nederland voor
op, dank zij onderzoek aan de
TH-Delft. Dat geldt trouwens
ook - hoe pover ook tot dusver
uitgevoerd - voor het vogelkun-
dig onderzoek. Dank zij het Cen
trum voor Energiebesparing en
het Rijksinstituut voor Natuur
beheer.
Verbijsterend
Het blijft verbijsterend dat dit
onderzoek nationaal en interna
tionaal nog zo in de kinderschoe
nen staat, dat er zo weinig voor-,
rang aan wordt gegeven en dat er
zoveel onbekend en onzeker is
en voorlopig blijft. Dat moderne
hulpmiddelen als radar en kij
kers met lichtversterkers niet ter
beschikking van Nederlandse
onderzoekers blijken te staan,
hoewel die kijkers ook een Ne
derlands (militair) exportpro-
dukt zijn.
Behalve de niet in geld uit te
drukken natuurwaarden is im
mers ook de toepassing van
windenergie zelf in het geding.
Snel groeiende economische be
langen staan op het spel.
In 1980 wezen de onderzoekers
H. L. F. Saeijs en J. J. M. Baptist
(Deltadienst Rijkswaterstaat) er
al op dat een groot aantal vogel-
slachtoffers „in ieder geval zal
kunnen leiden tot maatschappe
lijke verontrusting en mogelijk
politieke ophef'. „Vertragingen
in de toepassing van windener
gie kunnen hiervan het gevolg
zijn".
Gedegen vogelkundig onder
zoek en een daarop gebaseerd
zorgvuldig plaatsingsbeleid en
eventuele voorzorgsmaatregelen
kunnen de maatschappelijke on
zekerheden wegnemen en daar
mee de introductie van wind
energie bevorderen", rapporteer
den zij.
Deze onderzoekers willen het
zelfs niet bij alleen vogelkundig
onderzoek laten. Uit het onder
zoekprogramma van het Cen
trum voor Energiebesparing
blijkt dat zij ook een sociologisch
onderzoek naar de reacties van
'het publiek' op vogelslachtof
fers door windturbines aanbeve
len...
MEXICO STAD - In El Salvador
begint de verkiezingskoorts te stij
gen. Op 17 maart, binnen tien we
ken, zijn er verkiezingen voor het
parlement en het plaatselijk be
stuur. De linkse oppositie zal
hoogstwaarschijnlijk opnieuw niet
meedoen. Het resultaat is dat de
spanningen tussen de christen-de
mocraten van president Jose Na
poleon Duarte en het ultra rechtse
blok van Roberto d'Aubuisson
snel stijgen.
De Salvardoraanse aartsbis-
schiep mgr. Arturo Rivera y Da-
mas heeft ervoor gewaarschuwd
dat de verkiezingsperikelen kun
nen uitbarsten in een nieuwe golf
van geweld. Hij riep de christen
democraten en ultra rechts op om
hun geschillen naast zich neer te
leggen en gezamenlijk te zoeken
naar een oplossing voor de bloedi
ge strijd met de linkse oppositie,
een burgeroorlog die inmiddels
meer dan 50.000 levens heeft ge
kost. Maar tevergeefs,zo lijkt het.
Dit weekeinde kwam het tot een
eerste bloedbad. Pedro Yanez, een
vooraanstaande christen-demo
craat die van president Duarte op
dracht had gelo-egen om de corrup
tie van voorgaande regimes te on
derzoeken, werd op klaarlichte dag
vermoord. Het incident vond
plaats in een stadje in de oostelijke
provincie La Union. De aanvaller
schoot ook nog drie voorbijgan
gers neer, voordat hij werd gedood
door een lijfwacht van Yanez. Na
identificatie bleek het om Francis
co Alfaro te gaan, een fervente mi
litant van de Arena-partij van Ro
berto d'Aubuisson.
De moord op Yanez vormt een
nieuw hoogtepunt in de oplopende
spanningen tussen de christen-de
mocraten en de ultra rechtse volge
lingen van d'Aubuisson. Ultra
rechts heeft nu nog een meerder
heid in het Salvadoraanse parle
ment, de in 1982 gekozen grond
wetgevende raad. En d'Aubuisson
lijkt niet van plan om die meerder
heid zonder slag of stoot uit han
den te geven.
Onderhandelingen
De populariteit van president
Duarte is aanzienlijk gestegen na
dat hij in oktober vorig jaar besloot
te gaan onderhandelen met de ge
wapende oppositie. Het gespannen
klimaat in El Salvador is enigszins
geluwd. Progressieve vakbonden
en mensenrechtenorganisaties
hebben weer toegang gekregen tot
de Salvadoraanse media, zij het op
beperkte schaal. En dit weekeinde
verscheen er voor het eerst sinds
vijf jaar een betaald communiqué
van de guerrilla in een van de Sal
vadoraanse kranten.
Ultra rechts heeft het benauwd
gekregen door die ontwikkelingen.
Toch is de kans op een akkoord
tussen Duarte en de gewapende
oppositie ver weg. Tijdens de afge
lopen feestdagen bleek het Salva
doraanse leger een obstakel te zijn
voor het handhaven van de ver
schillende bestanden. En kolonel
Adolfo Blandon, de stafchef van
het regeringsleger, maakte duide
lijk dat er maar twee denkbare op
lossingen voor de burgeroorlog
zijn: of de guerrilla levert de wa
pens in, of de guerrilla moet wor-
ACHTERGROND
door
Rob Sprenkels
den uitgeroeid. Wat president
Duarte nu precies wil blijft ondui
delijk. Maar het was opmerkelijk
dat hij Blandon na zijn uitspraken
tot generaal promoveerde.
Duarte's officiële voorstel luidt
nog altijd dat de guerrilla de wa
pens neerlegt en meedoet aan de
verkiezingen die op 17 maart moe
ten worden gehouden. De kans dat
het zover zal komen is miniem. De
gewapende oppositie heeft duide
lijk gemaakt dat er geen sprake
kan zijn van eerlijke verkiezingen
als het niet eerst tot een brede
overgangsregering komt er. een sa
menvloeiing van het guerrillaleger
en de regeringstroepen. Duarte
wijst dergelijke ideeën voorlopig
nog resoluut af.
De verkiezingsstrijd gaat dus
weer tussen de christen-democra
ten en het ultra rechtse blok van
d'Aubuisson. De eerste botsing
vond eind vorig jaar plaats. Het
door ultra rechts overheerste parle
ment wijzigde de verkiezingswet.
Alle familieleden van Duarte, tot in
de vierde graad, werd elke kandi
datuur verboden. De direct getrof
fene was Duarte's zoon Alejandro.
Deze is sinds 1982 burgemeester
van de hoofdstad San Salvador en
wil die functie bij de verkiezingen
van 17 maart verdedigen.
Veto
Duarte besloot een veto uit te
spreken over die wetswijziging.
Maar tot nu toe verzet het parle
ment zich tegen dat optreden van
de president. Duarte is reeds met
een rechtszaak gedreigd en naar
het heet zal deze week de ultra
rechtse versie van de verkiezings
wet in de Salvadoraanse kranten
worden gepubliceerd. Duarte pu
bliceerde zijn versie reeds eind de
cember in de officiële staatscou
rant.
Terwijl het conflict over de ver
kiezingswet nog niet is beslecht is
er alweer een nieuwe botsing in
zicht. Een week geleden presen
teerde Duarte zijn begrotingsvoor
stellen voor 1985 aan het parle
ment. Daar werd het mes gezet in
de post voor de 'presidencia', het
presidentiële apparaat, ten bate
van loonsverhogingen bij de juridi
sche macht. Zo kreeg de president
van de hoge rechtbank, de ultra
rechtse Jose Francisco Guerrero,
een loonsverhoging toegezegd van
zo'n 1200 dollar per maand. Chris
ten-democratische woordvoerders
hebben inmiddels aangekondigd
dat Duarte die loonsverhogingen
voor ultra rechtse functionarissen
ongedaan zal maken door opnieuw
een veto uit zijn zak te halen.
D'Aubuisson lijkt succes te heb
ben bij zijn pogingen om Duarte te
provoceren. Ultra rechts probeert
met het oog op de verkiezingen het
verloren terrein te heroveren door
Duarte af te schilderen als een met
een veto's zwaaiende dictator.
Maar ook de christen-democraten
zitten niet stil. Zij beschuldigen ul
tra rechts van geweld en corruptie.
Zo zou de dit weekeinde door ultra
rechts vermoorde Pedro Yanez
volgens de christen-democraten
vlak voor zijn dood een fraude van
50.000 dollar hebben ontdekt waar
bij verschillende Arena-leiders
zouden zijn betrokken.
De Nederlandse kerken die aan
de financiële actie 'Kerkbalans'
meedoen moeten er rekening
mee houden, dat de inkomsten
aan levend geld ongeveer gelijk
zullen blijven of zelfs licht
achteruitgaan. Bij de Rooms-Ka-
tholieke Kerk en de Gerefor
meerde Kerken was in 1983
waarover nu definitieve gege
vens beschikbaar zijn voor het
eerst sprake van een zekere da
ling, terwijl de Hervormde Kerk
nog een lichte groei te zien gaf.
Wel blijft daar de stijging aan in
komsten achter bij de stijging
van de kosten.
Oorzaken van de daling zijn de
economische teruggang en het
verminderde kerkbezoek. De
collecten in de kerkdiensten lo
pen terug, de vaste vrijwillige
bijdragen blijven nagenoeg ge
lijk.
Dit werd gisteren in Utrecht
meegedeeld op een persconfe
rentie naar aanleiding van de in
terkerkelijke actie 'Kerkbalans',
die deze en volgende week onder
het motto 'Een levensbelang'
wordt gehouden. Zeven kerken
werken daarbij samen (hoewel er
nog altijd plaatselijke gemeenten
en parochies zijn die hun eigen
actie voeren): rooms-katholiek,
hervormd, gereformeerd, lu
thers, doopsgezind, remon
strants en oud-katholiek. Deze
kerken tellen samen ongeveer 9
miljoen leden, van wie er 1,75
miljoen wekelijks naar de kerk
gaan. De bijdragers geven jaar
lijks ongeveer 650 miljoen gul
den voor de kerk.
Uitgaande van het gegeven dat
ongeveer één-derde van alle her
vormden financieel aan de kerk
bijdraagt, is de opbrengst per ac
tieve hervormde nog gestegen
van f. 223 tot f. 225. In de Gerefor
meerde Kerken ging het gemid
delde met 23 cent achteruit. De
daling in de Rooms-Katholieke
Kerk (waarschijnlijk met enkele
tonnen) is procentueel vrijwel te
verwaarlozen. Overigens zijn de
cijfers van vorig jaar nog niet de
finitief.
Ds. W. H. den Ouden (Rotter-
dam-Schiebroek), voorzitter van
de interkerkelijke commissie,
was niet pessimistisch. Er ziin
negatieve invloeden, maar, zei
hij. aan de andere kant is er spra
ke van een groeiend verantwoor
delijkheidsbesef. "Belangrijk is
of de kerkelijke besturen de ge
meenteleden blijvend kunnen
doordringen van hun geloofsve-
rantwoordelijkheid, ook in de
materiële zaken van de kerk".
Mr. J. Klok van de rooms-ka-
tholieke commissie 'Geldwer
ving' verwacht geen enkele in
vloed van de financiering van het
komende pausbezoek op de bij
dragen van de individuele gelo
vigen aan de plaatselijke paro
chies. De kosten worden op f. 5
miljoen geschat. De kerk zal dat
bedrag geheel moeten bijeen
brengen. Dat is ongeveer 2,5 pro
cent van het totaal aan levend
geld.
Het is nog steeds niet de be
doeling, dat voor dit bezoek spe
ciale collecten in de parochies
worden gehouden. Klok acht het
niet uitgesloten, dat door het be
zoek van de paus kerkleden
meer geïnspireerd zullen raken,
meer oog krijgen voor plaatselij
ke activiteiten en hogere bijdra
gen aan de kerk zullen geven.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen
te Kinderdijk kandidaat J. Kop
pelaar Putten, te Vroomshoop G.
A. van de Weerd Ophemert, aan
genomen naar Assen L. Lingen
Klooster ter Apel (buitengewone
wijkgemeente).
Gereformeerde Kerken: aan
genomen naar Nijkerk P. van
Dijk Berlicum.
Nederlands Gereformeerde
Kerken: bedankt voor Gronin
gen J. Horsman Dordrecht.
Gereformeerde Gemeenten:
aangenomen naar Kapelle-Bieze-
linge (Z.) J. van Vliet Veen; be
dankt voor Rotterdam-West in
combinatie met dovenzorg R.
Boogaard Leiden, voor Rijssen
N. W. Schreuder Goes, voor
Lelystad L. Blok Nunspeet, voor
Hilversum J. W. Verweij Ridder
kerk, voor Hoogvliet en voor Me-
liskerke AHoogerland Dirks-
land.
Minderheden. Bij het beleid
voor etnische minderheden zal
aan vier basisvoorwaarden moe
ten worden voldaan, zo staat in
een 'notitie' van de Raad van
Kerken, aangeboden aan de poli
tieke partijen. Die voorwaarden
zijn: gelijke rechtspositie, gelijke
behandeling, wegwerken van
achterstanden en bewustwor
ding en organisatie.
De notitie van de raad is be
doeld voor de regeringsperiode
van 1986 tot 1990. De Raad van
Kerken pleit voor vrij verkeer
binnen de EG voor daar geves
tigde buitenlanders. Een gelijke
rechtspositie voor minderheden
is niet voldoende. Ten minste zo
belangrijk zijn gelijke startkan
sen, het tegengaan van ongelijke
behandeling, bestrijding van dis
criminatie en uitingen van racis
me en het geen misbruik maken
van een gebrekkige kennis van
de Nederlandse taal binnen min
derheden
De notitie vraagt ook aandacht
voor de wens van oudere buiten
landers om hun levensavond in
het geboorteland door te bren
gen. Nu worden zij door moge
lijk verlies van inkomen ge
dwongen hier te blijven.
De Raad van Kerken heeft
minister Van den Broek van bui
tenlandse zaken gevraagd, initia
tieven van Scandinavische kant
te steunen voor vrije doorgang
van voedseltransporten in Etio-
pië. Het gaat daarbij om gebie
den als Eritrea en Tigray, die in
handen zijn van bevrijdingsbe
wegingen.
"Gezien het indrukwekkende
antwoord van het Nederlandse
volk op het bekend worden van
de hongersnoood, dient de Ne
derlandse regering in actie te ko
men", zegt de raad. "Ze moet al
haar invloed gebruiken om te
voorkomen, dat voedseltrans
porten worden misbruikt als po
litiek wapen tegen hongerende
Kinderen. De Raad van Ker
ken in Kenia (Afrika) toont zich
in een dagbladadvertentie be-'
zorgd over de kinderrijkdom in
het land. Volgens de raad verto
nen de vrouwen een te grote hu
welijksvruchtbaarheid. Er zou
den minder grote gezinnen moe
ten komen.
Methoden tot gezinsplanning
behoren, volgens de raad, al aan
scholieren en studenten te wor
den onderwezen. Elke methode
is goed als het echtpaar daarmee
tevreden is en de arts controleert
of zich geen problemen voor
doen. De raad veroordeelt abor
tus als middel tot gezinsplan
ning.
In een aanhangsel bij de ver
klaring van de Raad van Kerken
spreken enkele kerken zich ook
uit tegen sterilisatie van mensen.
Zij vinden dat 'onafrikaans, niet
in overeenstemming met het
christelijk geweten en de mense
lijke waardigheid'.
