Falasja's in Israël
angstig en ontheemd
'Iedereen kon het op z'n
klompen voelen aankomen'
Benoemingen gereformeerde commissie oorlogsvraagstuk
Reportage
Braks over aanpak melk- en mestoverschotten
MAANDAG 7 JANUARI 1985
PAGINA 15
DEN HAAG In de werkkamer
van minister Braks (landbouw
en visserij) lijkt alles klein. Het
enorme bureau verdwijnt in het
niets doordat het maar een klein
hoekje van de kamer in beslag
neemt. Een grote ronde verga
dertafel en een flink dressoir vin
den er gemakkelijk plaats, ter
wijl de forse kerstboom nauwe
lijks opvalt.
Een gezellige werkkamer is het
niet. Misschien wel doordat
Braks maar weinig tijd heeft om
daar aandacht aan te besteden.
De ontwikkelingen in de Neder
landse en Europese landbouw
nemen hem geheel in beslag.
Nog nooit eerder speelden er
op dit gebied zoveel kwesties te
gelijk. Allereerst is er de overpro-
duktie in EG-verband: de boter
berg en melkplas. Niets nieuws,
door
Henny Otten
maar dit jaar is besloten tot de
invoering van de superheffing,
een EG-regeling die een einde
moet maken aan het melkover
schot. Alle zuivelboeren mogen
een bepaalde hoeveelheid melk
produceren. Wie meer produ
ceert moet een boete, of te wel
een superheffing betalen.
Die regeling was nog maar net
ingevoerd, of het „wetje van
Braks" verscheen. Volkomen on
verwacht en met onmiddellijke
ingang werden de uitbreiding en
nieuwe vestigingen van kippen
en varkensmesterijen verboden.
Dit omdat Nederland geen raad
meer weet met de mest die deze
dieren produceren. Nu al is er
een overschot aan mest, die een
forse belasting voor het milieu is.
Nieuwe en grotere bedrijven
zouden het probleem alleen
maar verergeren.
V erontwaardigd
Agrarisch Nederland was ver
ontwaardigd, vooral omdat
Braks niet met de betrokkenen
had overlegd.
„Toch geloof ik, dat de laatste
maatregel meer begrip dan kri
tiek oproept", zegt Braks. „Ieder
een kon op z'n klompen aanvoe
len dat er een keer een grens
moest worden gesteld. Op grond
van onze ervaringen met de su
perheffing hebben we tot deze
zeer ongebruikelijke procedure
besloten. Over de invoering van
een superheffing wordt al jaren
gesproken. Dat heeft ertoe geleid
dat velen zich hebben ingedekt
op grond van de vrees en de ze
kerheid dat er grenzen gesteld
zouden worden en er maatrege
len zouden komen. Daardoor
moeten we nu een groot deel van
het geld, dat is gereserveerd voor
„noodgevallen", besteden aan de
mensen die kort geleden hebben
geinvesteerd. Dat bedrag doe je
anderen eigenlijk te kort".
"Daarom heb ik bij de mest
stoffenwet gedacht: „Je zult er
niets van weten, ik overleg niet,
en de wet treedt in werking zo
dra 'hij bekend wordt'". Maar
zoiets moet uitzonderlijk blijven,
en dat is het ook. Daarbij is het
een tijdelijke regeling. Als 1 ja
nuari '86 de meststoffenwet en
de bodembeschermingswet van
kracht worden, dan vervalt de in-
terimwet en is uitbreiding dus
weer mogelijk. Het enige wat
men dan zal moeten doen, is be
talen voor de overlast die hoort
bij deze produktie", aldus Braks.
Toch zal een nieuwe fokkerij
beginnen dan wat ondoenlijk
worden door de hoge kosten die
dat men zich mee zal brengen.
Voor groei in deze sector lijkt
geen plaats.
Zeer gelukkig
Braks: „Als ik een jonge boer
was, die op de middelbare land
bouwschool zat en ik zou niet het
vooruitzicht hebben dat ik het
ontwikkelde bedrijf van mijn va
der kon overnemen, dan zou ik
me behoorüjk genomen voelen.
Dan zitje eigenlijk in dezelfde si
tuatie als die jongeman die met
grote ambitie zegt: ik wil onder
wijzer worden, ik ga naar de pe
dagogische academie. Hij doet
het goed en komt niet aan de
bak".
„Maar als ik een varkensboer
was die zijn bedrijf al had vol
tooid, dan zou ik een zeer geluk
kig iemand zijn. De prijzen zijn
redelijk goed. En dan zou ik mis
schien wel hetzelfde doen als
sommige varkensboeren nu ook
hebben gedaan: ik zou bloemen
naar de minister sturen. Want
eindelijk heeft er eens iemand
een lijn getrokken in een ontwik
keling die zonder meer bedrei
gend was naar de toekomst toe.
En dan gaat het niet alleen om
het milieu".
"De produkten van de veehou
derij zouden op den duur ernstig
te lijden krijgen van de overpro-
duktie van mest. De vruchtbaar
heid van de bodem zou op den
duur ernstig te lijden krijgen van
de overmaat aan mineralen. Deze
bedreigen bovendien de gezond
heidstoestand van de dieren en
de kwaliteit van de geteelde pro
dukten. En daar is de landbouw
ook niet mee gebaat".
„Het is geen nieuwe situatie,
daar troost ik mezelf maar een
beetje mee. Toen ikzelf in de
midden van de jaren 50 op de
boerderij zat, zat ik daar met vyf
broers en met vijf zussen. En in
de hele buurt waar ik woonde
waren er allemaal grote gezinnen
en kleine bedrijfjes. Nu heb je te
maken met grotere bedrijven en
kleinere gezinnen. Dus het aan
tal getroffenen, ook met betrek
king tot bedrijven die over te ne
men zijn, is veel geringer. Het is
geen excuus, maar ik wil maar
zeggen dat we op dit moment
grenzen trekken op een zeer
hoog en ver ontwikkeld niveau".
Cijfers
Braks illustreert deze uitspraak
met enkele cijfers. In 1960 wer
den er jaarlijks vier miljoen var
kens geslacht. Afgelopen jaar
waren dat er achttien miljoen. De
melkproduktie is de laatste jaren
gegroeid van vijf miljard liter
naar 12 miljard liter per jaar. En
deze groei heeft noodzakelijk na
1981 plaats gehad.
„Zolang ik minister ben heb ik
gewaarschuwd voor de conse
quenties van overproduktie.
Maar een boer is een zelfstandig
ondernemer, die zelfstandig be
slissingen en daarmee risico's
neemt. En dan nu die risico's af
wentelen op de overheid zou ik
volstrekt in strijd vinden met het
zelfstandig ondernemerschap".
„Als we de superheffing eerder
hadden doorgevoerd, hadden we
nu niet met de problemen geze
ten. Maar ook nu hoeven we ei
genlijk niet eens zoveel terug.
Het probleem is dat we de laatste
twee jaar zo sterk gegroeid zijn,
terwijl de markt toen al verza
digd was. En de overheid trekt
zich natuurlijk niet helemaal te
rug. Als we een marktevenwicht
hadden willen bereiken, hadden
de prijzen 15 tot 20 procent om
laag gemoeten. Dat zou volstrekt
asociaal geweest zijn".
Perspectief
Is er nog een toekomst voor de
landbouw, en hoe ziet die eruit?
„Het komt nu allemaal tege
lijk", zegt Braks, „maar het zal in
de toekomst als een goede zaak
worden beschouwd omdat nu
voorkomen is dat de problemen
nog veel groter worden. Zo
wordt dat ook in dc brede lagen
gezien. Het enige probleem is dat
je die mensen die je persoonlijk
raakt dit nauwelijks uit kunt leg
gen".
„Met deze maatregelen geef je
de landbouw perspectief voor de
huidige situatie. Ik kan de boe
ren geen grote groei in het voor
uitzicht stellen voor de basispro-
dukten van de land- en tuin
bouw. Maar op het gebied van de
hoogwaardige landbouwproduk-
ten als zaaizaad, pootgoed en
fokvee kunnen we nog erg veel
meer doen omdat we een grote
voorsprong hebben op de ont
wikkelingen waar ter wereld
ook. We moeten ons meer gaan
concentreren op deze activitei
ten, terwijl het hoge niveau van
onze basisprodukten moeten
vasthouden".
Praktijkman
Van Braks is bekend dat hij
erg ter zake kundig is. Een man
uit de praktijk, die na enkele ja
ren werken op het boerenbedrijf
van zijn ouders de mulo en de
avond-hbs voltooide. Inmiddels
werkte hij al als assistent bij de
Landbouwvoorlichtingsdienst.
Na de Landbouwhogeschool
kwam Braks op het ministerie
van landbouw. Daarna vervulde
hij jarenlang verschillende func
ties in Brussel.
Op de post landbouw in de EG
zal binnenkort de Nederlander
Andriessen beginnen. Ervaren in
het reilen en zeilen van de Euro
pese Gemeenschap. Maar heel
wat minder ervaren op het ge
bied van de landbouw.
„Hij heeft lang genoeg in de
politiek gezeten om te weten
waar de knelpunten in de land
bouw zich bevinden", geeft
Braks als commentaar. „Boven
dien wordt hij bijgestaan door
een zeer goed ambtelijk apparaat
dat zeer veel routine heeft op
landbouwgebied. Ik ben erg in
genomen met zijn benoeming.
Door het feit dat een Nederlan
der goed is bevonden om de ver
antwoordelijkheid voor de land-
bouwportefeuille te dragen blijkt
dat ondanks alle kritiek op agra
risch Nederland uit het buiten
land er ook nog zeer veel waarde
ring en vertrouwen is. En And
riessen is een overtuigd Europe
aan, dat is in zijn functie eigen
lijk wel zo belangrijk, omdat de
Europese eenheid voor Neder
land en voor de Nederlandse
landbouw van zeer groot belang
TEL AVIV - Slechts zwarte han
den zijn zichtbaar tussen de sple
ten van de houten zonwering voor
de ramen van de barakken. Bij aan
komst van tientallen journalisten,
fotografen en tv-ploegen in het
centrale opvangcentrum in Asjke-
lon hebben de honderden Ethiopi
sche joden zich in hun kamers vrij
willig opgesloten. Ze zijn woedend
over de wereldwijde bekendheid
die aan de reddingsoperatie van
ruim 7000 zogenaamde zwarte jo
den is gegeven.
door
Taco Slagter
De boosheid is begrijpelijk. Tal
rijke familieleden van de Ethio-
piërs die wel het Beloofde Land
haalden, verblijven nog in de
vluchtelingenkampen in Soedan.
Door het uitlekken van de tot dan
toe in het geheim uitgevoerde mas
sale emigratie met de codenaam
'Operatie Mozes' heeft de Belgi
sche chartermaatschappij Trans
European Airways de luchtbrug
tussen Soedan en Israël gestaakt.
Veel wanhopige Ethiopiërs vrezen
nooit meer herenigd te worden met
hun vader, moeder of kinderen.
Geen foto's, geen televisiebeel
den en geen interviews. „Jullie
hebben onze achtergebleven broe
ders in gevaar gebracht", zegt een
Ethiopische tolk tegen de verza
melde pers. Hem kan niet worden
duidelijk gemaakt dat het niet de
nationale en internationale media
waren die het 'historisch geheim'
onthulden, maar de leiding van het
met de uitvoering van de operatie
belaste Joods Agentschap.
Het is doodstil in en rond de ba
rakken van het schitterend aange
legde welzijnscentrum voor Israë
lische militairen in Asjkelon. Tus
sen de gebouwen hangt een door
dringende lisollucht. Af en toe
huilt er een baby. De ruim 150
Ethiopische joden die hier een
voorlopig onderdak hebben gevon
den, zijn pas 48 uur in Israël. Ze
kwamen met het laatste vliegtuig,
voordat de Belgen er de brui aan
gaven.
Beloofde land
Ori, een Israëlische welzijnswer
ker, wil wel iets vertellen over zijn
ervaringen met de Ethiopiërs. „Het
is ontroerend om hen bij aankomst
op het vliegveld in Israël de grond
te zien kussen. Ze vragen dan vaak
met verstikte stem: zijn we echt in
het Beloofde Land?"
Volgens de welzijnswerker komt
na enkele uren de schok. Ze willen
op zoek naar familieleden die ze in
de vluchtelingenkampen uit het
oog zijn verloren en die vermoede
lijk al in Israël zijn. In het opvang
centrum wordt van alles gedaan
om de gezinnen en families te her
enigen. Maar eenvoudig is dat niet.
De zogenaamde falasja's komen
uit primitieve gebieden in Ethiopië
waar geen bevolkingsregistratie
bestaat. Familienamen hebben ze
niet. Het systeem zoals dat in Euro
pa voor de Franse revolutie in de
vorige eeuw bestond, is voor hen
het enige aanknopingspunt: Mosje,
de zoon van Abraham, de zoon van
Rachaliem. Maar doordat alle per
soonsgegevens van elke emigrant
bij aankomst in de computer gaan,
is een familielid vaak snel opge
spoord. De hereniging vindt on
middellijk plaats.
Toch zijn er in totaal 1500 jonge
Ethiopiërs die geen enkel familie
lid op dit moment in Israël hebben.
Of de vader, moeder, broers of zus
ters overleden tijdens de exodus
naar de Soedaanse grens - dat zijn
er volgens voorzichtige schattin
gen honderden geweest - of de ou
ders waren door ondervoeding te
zwak de uittocht veelal barrevoets
naar de Soedanese grens te onder
nemen.
Chaotisch
Onduidelijk is nog steeds hoe de
evacuatie in Soedan in zijn werk is
gegaan. Maar uit de talrijke onvol
ledige gezinnen die in Israël zijn
aangekomen, mag voorzichtig wor
den afgeleid dat er iets aan de orga
nisatie heeft geschort. Er moeten
zich bij de vliegtuigen chaotische
taferelen hebben afgespeeld. Een
moeder die in het vliegtuig werd
geduwd, zag haar kinderen achter
blijven. Ori wil er niets over zeg
gen. Wel wil hij kwijt dat er tijdens
de vluchten naar Brussel, Rome en
Bazel en vandaar naar Israël een
aantal Ethiopiërs zijn bezweken.
De lichamen werden naar Israël
meegenomen en daar begraven.
Hoeveel er het heilige doel, na 2500
jaar diaspora in Jeruzalem te bid
den, op de valreep niet hebben ge
haald, wil het Joodse Agentschap
niet prijsgeven.
Uri en 70 andere al enkele jaren
in Israël verblijvende Ethiopiërs
leren hun geloofgenoten bij aan
komst de gewoonten en gebruiken
van een moderne samenleving, in
clusief de bediening van een koel
kast, toilet, douche en wasmachi
ne. Want ook de confrontatie hier
mee heeft m het begin een trauma
tisch effect op de falasja's, die
voordien bij wijze van spreken nog
nooit een fiets hadden gezien. Ve
len stapten op het vliegveld Ben
Goerion in Tel Aviv uit het vlieg
tuig met nog een gevulde water
kruik. Ze hadden bij het vertrek uit
Soedan niet willen aannemen dat
in Israël daaraan geen gebrek be
staat.
In het begin leidde de cultuur
schok tot dramatisch-komische si
tuaties. Vrouwen hingen kleren op
in koelkasten; een moeder die de
les 'hoe een toilet te gebruiken' van
de vorige dag niet had gevolgd,
werd met haar baby in de WC aan
getroffen die zij een bad in de toi
letpot gaf.
Tegen een voor de pers gehuurde
bus in het opvangcentrum in Asj
kelon staat David uit Addis Abeba.
Een natuurkunde-student. Spreekt
vloeiend Engels. Vloog een maand
geleden samen met zijn broer Jesa-
ja per lijnvlucht van Ethiopian Air
ways naar de Egyptische hoofd
stad Cairo en van daar naar Tel
Aviv. Nu is hij ingezet als tolk.
Geluk
David en zijn broer hadden ge
luk. Afkomstig uit een redelijk
welgestelde familie konden zij via
een „luxe" weg het zo verlangde le
vensdoel bereiken. De ouders van
David en Jesaja zitten nog in
Ethiopië. De twijfels bij hen zijn
groot, of vader en moeder ooit nog
naar Israël kunnen emigreren. Da
vid vindt echter dat er nu juist wèl
publiciteit moet worden gegeven
aan de operatie. „De wereld weet
het nu toch. Het kan helpen de re
geringen van Soedan en Ethiopië
te bewegen ook de overigen te la
ten aan".
De jonge Ethiopiërs hebben er
begrip voor dat de anderen in het
opvangcentrum zich niet willen
vertonen. „Hun woede en teleur
stelling is verschrikkelijk. Ze dach
ten nu eindelijk in vrede met hun
families te kunnen leven. En nu is
er dit gebeurt. Afschuwelijk".
ACHTERGROND
Inmiddels zoeken in Israël de au
toriteiten binnen het Joods Agent
schap en in regeringskringen wie
voor de gevolgen van de onvoltooi
de reddingsoperatie in de verdach-
tenbank kan worden geplaatst.
Maar de beschuldigingen vliegen
over en weer. In het Israëlische
parlement hebben zondag twee op
positiepartijen al een motie van
wantrouwen tegen het kabinet van
nationale eenheid ingediend. Pre
mier Shimon Peres is „Barbertje
die moet hangen". Hij gaf na het
uitlekken van de operatie toestem
ming de censuur voor de media op
te heffen en gaf opdracht tot een
persconferentie door de voorlich
tingsdienst van de regering.
In Amerikaanse regeringskrin
gen wordt zelfs gesuggereerd dat
het Joods Agentschap, met mede
weten van de Israëlische regering,
met opzet de operatie heeft laten
uitlekken, omdat Israël het finan
cieel, maar ook met de opvang van
de Ethiopische niet meer kon be
happen. In Jeruzalem zijn die be
schuldigingen verontwaardigd van
de hand gewezen.
Besnijdenis
En dan zijn er nog de rabbi's, die
het de toch al zo geplaagde immi
granten moeilijk maken. Hoewel
bij de joodse religieuze wetgeving
(Halacha) als joden erkend, zijn er
rabbijnen die daar toch steeds min
der van overtuigd raken. Ze willen
dat de Ethiopische geloofsgenoten
het jood-zijn hernieuwen door een
aantal rituele handelingen te on
dergaan, zoals een symbolische be
snijdenis en rituele wassingen.
Maar veel zwarte joden weigeren
dat.
Bij het vertrek van de pers-bus in
Asjkelon verschijnt de hoofd-rab-
bijn, Jozef Chaim Blau, van deze
gemeente. Hij komt de Ethiopiërs
leren hoe ze - 2500 jaar falasja-tra-
ditie ten spijt - volgens de Halacha
moeten bidden.
Wat in velerlei opzichten een
feest voor de Ethiopische joden
had moeten zijn, verandert lang
zaam in een drama.
Pornogratie. Een warenhuis
in dc Amerikaanse stad Whea-
ton, in de buurt van Chicago,
heeft de verkoop van pornografi
sche bladen gestaakt nadat ker
ken in de omgeving actie hadden
ondernomen tegen de verkoop
van deze bladen. De baptisten-
kerk was de initiatiefnemer tot
een boycot van het warenhuis.
Het bestuur van de gerefor
meerde synode heeft ds. E. Over-
eem (Haren) benoemd tot voor
zitter van het deputaatschap
(commissie van deskundigen)
voor de bestudering van het oor-
logsvraagstuk, als opvolger van
de predikant J. Goumare. Deze
wil zich beperken tot het voorzit
terschap van de commissie voor
de geestelijke verzorging van
zee-, land- en luchtmacht. Over-
eem was een van de onderteke
naars van het voorstel van 7
maart vorig jaar waarin de gere
formeerde synode werd ge
vraagd, zich tegen plaatsirig van
kruisraketten op Nederlands
grondgebied uit te spreken.
Naast ds. Overeem zijn nog
drie leden van de synode van
Dokkum. die begin december
vorig jaar werd gesloten, tot lid
i het deputaatschap benoemd,
te weten mevrouw C. J. Diemer-
van der Esch uit Dordrecht, me
vrouw C. J. Hamminga-Fraanje
uit Heinkenszand (Z.) en de heer
M. Vis uit Stiens. Opnieuw zijn
benoemd mevrouw H. M. Rijks-
en uit Alkmaar en de heren R.
Jobse uit Zoetermeer, A. Numan
uit Olst, dr. L. Schuurman uit
Arnhem en J. J. Voskuil uit
Waarder.
Mevrouw Rijksen en dr.
Schuurman zitten op de lijn van
het Interkerkelijk Vredesberaad
(IKV), de andere herbenoemde
leden hangen het comité Twee
zijdige Ontwapening (Icto) aan.
dat zich verzet tegen de anti-
kernwapencampagne van het
IKV.
Taak van de deputaten is on
der andere de gereformeerde
deelnemers in het IKV te bege
leiden. Het deputaatschap heeft
op dit ogenblik geen studie-op
dracht meer. In overleg met het
bestuur van de synode zal het
aan de volgende synode, die in
mei in Gouda wordt geopend,
een voorstel doen over een 'stu
diepakket'.
Beroepen. Hervormde Kerk:
-beroepen te Wijk (bij Heusden) J.
Maasland Waddinxveen, te Zuid-
Beijerland kandidaat G. Bikker
Zeist; aangenomen naar Ochten
F. Wijnhorst Dussen. Gerefor
meerde Gemeenten: bedankt
voor Alblasserdam J. Mol El-
speet, voor Clifton (Ver. Staten).
Sheboygan (Ver. Staten) en Ha
milton (Canada) J. J. van Ecke-
veld Zeist.
heeft genoten aan het door bis
schop Gijsen opgerichte semina
rie 'Rolduc' in Kerkrade be
noemd in het aartsbisdom
Utrecht. Het is pastoor A. Wool-
derink (32) van de parochie 'St.
Oda' in Weert. Hij gaat werken in
drie Achterhoekse parochies:
Gendringen, Megchelen en Net-
terden. In de laatste twee zullen
de gepensioneerde pastores hem
als assistent in de dagelijkse ziel
zorg bijstaan.
Bisschoppen. De paus neen
gisteren een traditie voortgezet
door op het 'feest van Driekonin
gen' in de Sint Pieter zeven
priesters tot bisschop te wijden.
Onder hen was Kazimierz Gorny.
hulpbisschop van Krakow, de
stad in Polen waar de paus aarts
bisschop is geweest. Ook twee
zwarte priesters ontvingen de
bisschopswijding, een uit Ango
la en een uit Tanzania.
Luther. De belangstelling
voor de gerestaureerde 'Luther-
hal' in Wittenberg (Oost-Duits-
land) is ongekend groot. Sedert
de heropening in 1983 hebben
meer dan 350.000 mensen uit bin
nen- en buitenland de permanen
te tentoonstelling, gewijd aan de
kerkhervormer, bezocht. Nooit
tevoren zijn in het huis waar Lu
ther van 1508 tot 1546 heeft ge
woond en gewerkt in zo korte
tijd zoveel bezoekers ontvangen.
De permanente tentoonstel
ling heet: 'Maarten Luther -
1483 tot 1546'. Er komen dit jaar
nog drie bijzondere tentoonstel
lingen bij, waaronder een over
'muziek en Reformatie', dit ter
herdenking van Johann Sebas
tian Bach, die 300 jaar geleden
werd geboren.
Niemöller. In de Oostduitse
universiteitsstad Jena is een
straat genoemd naar de bekende
predikant Martin Niemöller, die
het symbool werd van het kerke
lijke verzet in Duitsland tegen
het nazidom. De gemeenteraad
besloot hiertoe omdat in het des
betreffende stadsdeel meer stra
ten zijn vernoemd naar mensen
uit het verzet tegen Hitier.
Vredesprijs. De Amerikaan
se oud-president Jimmy Carter
is de Vredesprijs 1985 van het
Wereldverbond van Methodisti
sche Kerken toegekend. Carter is
de eerste Amerikaan die deze
prijs krijgt. Eerder werd de in
1981 vermoorde Egyptische pre
sident Sadat daarmee onder
scheiden. Bij het wereldverbond
zijn 64 methodistische kerken
aangesloten.
Een Israëli slaat zijn arm beschermend om de schouder van een pas
gearriveerde Ethiopiër. Velen hebben hun familie in het oude vaderland
moeten achterlaten en kunnen zich in Israël niet verstaanbaar maken.
(foto AP)
