Kerk van arm Haïti bekent nu kleur
Afscheid na 40 jaar organist in Leiden
Voor Wim van den Brink is rust geen roest
ZATERDAG 5 JANUARI 1985
tSMZT&imtëmsruÊ
PAGINA 11
LEIDEN - Met het afscheid van
organist Wim van den Brink (72)
op zondag 13 januari (in de mor
gendienst van de Bevrijdings
kerk, Zuidwest, en na afloop re
ceptie) wordt ook een periode af
gesloten in het bestaan van de
Leidse gereformeerde kerk.
Toen de Zuiderkerk, waar Van
den Brink de organist van was,
werd gesloten, had het geen zin
meer zijn functie nog te handha
ven. Op wel heel ongelukkige
wijze werd dat bevestigd door de
brand in deze kerk en de ver
woesting van het fraaie Van der
Linden-orgel uit 1968.
En dus betekent het afscheid
van organist Van den Brink -
dat tevens een 40-jarig jubileum
is - ook de punt achter een
boeiend hoofdstuk in de plaatse
lijke kerkgeschiedenis.
Voor Wim van den Brink is de
orgelmuziek altijd een hoogst se
rieuze bezigheid geweest naast
zijn dagelijkse werk.
Hij was ambtenaar bij de socia
le dienst en moest als zodanig
verschillende cursussen volgen,
maar een groot deel van zijn vrije
tijd ging toch op in zijn liefde
voor de muziek en het orgel. Een
voorliefde die zijn vader ook
ambtenaar en organist op hem
had overgedragen.
Van den Brink senior bespeel
de nog de orgels aan de Heren
gracht en de Hooigracht (kerk
bestaat niet meer) voordat hij
naar de Zuiderkerk overging, en
junior volgde hem op 1 januari
1945 op. Eerst had hij het oude
Hooigracht-orgel, dat naar de
Zuiderkerk was overgebracht,
onder zijn vingers, totdat hij in
1968 een groot nieuw orgel tot
zijn beschikking kreeg. Dat ver
plichtte hem opnieuw tot studie.
Asma
De eerste pianolessen kreeg
Wim van den Brink van mu
ziekleraar Smink van de christe
lijke kweekschool. "Als je vin
gervlugheid wilt leren, moet je
met piano beginnen".
In die tijd was Feike Asma or
ganist van de Hooglandse kerk,
Wim werd leerling van hem.
"Een hartelijke man, die veel
voor zijn leerlingen over had".
Een uur orgelles kostte destijds
vijf gulden. En de toegang tot
een orgelconcert een kwartje.
Geen maandagavond-concert
van Asma in de Hooglandse
sloeg Wim over.
Toen de leermeester na de oor
log al zijn leerlingen afzegde om
meer tijd te hebben voor koor- en
orkestdirectie - wat anders is ge
lopen dan Asma had gehoopt -,
kwam Van den Brink bij Willem
Hülsmann in Gouda terecht. Or
ganist van de Sint Jan en leerling
van Adriaan Engels.
"Een heel andere school en
stijl. Dat vroeg wel de nodige
aanpassing. Je moest in zekere
zin opnieuw beginnen. Bij musi-
door
S.J. de Groot
ci als Hülsmann was het ól Swee-
linck, Pachelbel, Buxtehude en
tijdgenoten wat de klok sloeg.
Niets van de Franse romantici,
waarin de school-Zwart-Asma
juist zo uitblonk. En dus óók
eenzijdig, maar dan naar de an
dere kant. Zo was het ook met de
concerten. Twee gescheiden
richtingen. Maar intussen wist
Asma wel zo'n 1200 mensen naar
zijn spel te krijgen, tegen orga
nisten van de andere soort hoog
uit 70".
Tandarts
Toch ging Wim van den Brink
voor zijn studie mee met Hüls
mann, toen die in de Sint Joris
van Amersfoort werd benoemd.
Op een bepaald ogenblik is hij
daarmee gestopt, totdat zijn
overstap in 1968 van het versle
ten oude naar het veel grotere
nieuwe Zuiderkerk-orgel hem
als 't ware verplichtte het stude
ren weer op te vatten.
"Het gevaar van zelfstudie
datje op den duur aan echte v
betering van je spel niet mi
toekomt. Je blijft ergens steken.
Eerst heb ik toen een paar lessen
van Adriaan Blankenstein ge
had. Maar die was mij te schools
te streng. Het was alsof ik
de tandarts moest".
"Later ben ik bij Wim vai
Panne in Voorburg gekomen.
Aanvankelijk ook een leerling
van Asma, maar met een ontwik
keling naar een eigen stijl en
aanpak. Met een brede belang
stelling voor de orgelmuziek
door de eeuwen heen. Klassie
ken, romantici en modernen slui
ten bij hem elkaar niet uit. Het
was bij Van der Panne niet ófiof.
Bij hem had ik het gevoel, op de
goede lijn te zitten".
Geheel
Als kerkorganist heeft Wim
van den Brink nooit de 'concert
gever' willen uithangen. Daar
voor was zijn gevoelscontact met
de kerkganger te sterk. Waar hij
vooral naar streefde was, van de
dienst 'een geheel' te maken. De
muziek op het woord en de litur
gie laten aansluiten.
"Zaterdags belde ik de domi
nee om de liturgie op te nemen.
Dan probeerde ik ook wel, iets
van de inhoud van de preek aan
de weet te komen, om me zo met
voor- en naspelen op de dienst te
kunnen voorbereiden. Vaak heb
ik gemerkt dat kerkgangers dit
begrepen en dat ze het prettig
vonden. Soms troostte en be
moedigde je er mensen mee.
Maar het moest natuurlijk wel
muzikaal verantwoord zijn. De
ene keer slaagde je daar meer in
dan de andere keer".
Wim van den Brink heeft zijn
plaats op de orgelbank nooit als
een last ervaren. Twee diensten
zondag aan zondag en dan nog
eens zo'n vijftig trouwerijen per
jaar waren hem niet te veel. Het
was niet zijn idee, toen er later
een hulporganist bij kwam. Maar
soms moet je organisten 'tegen
zichzelf beschermen.
Hij mist 'zijn' orgel wel, al doen
de rustiger zondagen hem en zijn
vrouw deugd. "Vooral in een ad
vents- en kersttijd denk je er
steeds aan terug, omdat je dan al
tijd zo'n druk programma had".
Maar Wim van den Brink
houdt nog genoeg over. Hij wil
nog weieens invallen als hij ge
vraagd wordt. Geniet volop van
zijn vele platen, schaft muziek
aan om nog een beetje bij te blij
ven - 'natuurlijk niet al te moei
lijk' - en heeft vrije toegang tot
verscheidene orgels om voor
zichzelf te blijven spelen.
Voor iemand die van muziek
houdt is rust nooit roest.
Wim van den Brink aan het orgel van de Leidse 1
Vorig jaar door brand totaal versmolten.
(Van een AN P-verslaggever)
PORT-AU-PRINCE (Haïti) - In
april 1984 deed zich een opmerke
lijk feit voor in Haïti, het armste
land van het westelijk halfrond, ge
legen ten oosten van Cuba. Presi
dent Duvalier, meer bekend als
'Baby Doe', verbood in brieven aan
leger en politie elke vorm van mar
teling. Ook veroordeelde hij wille
keurige aanhoudingen door de be
ruchte militie 'Tontons Macoutes'.
Waarnemers in de Haïtiaanse
hoofdstad geloven niet dat het ver
bod het einde inluidt van de al 25
jaar durende dictatuur van de fa
milie Duvalier, die het land regeert
als ware het haar persoonlijke be
zit. Maar de maatregel weerspie
gelt, volgens dezelfde waarnemers,
wél de invloed van met name de
Rooms-Katholieke Kerk in dit deel
van het Cari.bische eiland. Deze
kerk is zich de laatste jaren steeds
duidelijker gaan uitspreken over
misstanden en schending van de
mensenrechten.
Een buitenlandse priester, die al
jaren in dit land werkt, zei onlangs,
dat de kerk de enige organisatie is
die nog manoeuvreerruimte heeft
sinds de burgerlijke oppositie is
uitgeschakeld. In een nieuwjaars
boodschap geven de bisschoppen
er onomwonden blijk van, dat zij
zich anders willen opstellen dan
voorheen. Meer betrokken bij de
noden en behoeften van het volk.
De kerk verbreekt haar stilzwijgen,
nadat ze jarenlang het regime on
gemoeid heeft gelaten.
De bisschoppelijke boodschap
was een felle aanklacht tegen het
bewind van Jean-Claude Duvalier.
Ze eiste beëindiging van de martel
praktijken en van het verspreiden
van angst onder de bevolking en
eerbiediging van de mensenrech
ten, niet alleen op het punt van
vrijheid van meningsuiting, maar
ook wat betreft primaire levensbe-
Bewind ontstemd over sociaaUpoIitieke actie
Veranderen
Vooral onder invloed van actieve
leken en vooruitstrevende pries
ters gaat de kerk van Haïti zich
steeds meer roeren. Het bezoek
van de paus in 1983 werkte als een
steun in de rug van het progressie
ve deel van de kerk, dat duidelijk
aan invloed wint. Er moet hier iets
veranderen, was de teneur van de
pauselijke boodschap. President
Duvalier hoorde het onbewogen
aan, maar aan de meer dan hon
derdduizend Haïtianen op het
vliegveld ontlokte dit hoopgeven
de geluid veel applaus en gejuich.
De progressieve geestelijken wa
ren eerst een beetje benauwd voor
het bezoek van de paus na diens
kritiek op de volkskerk in Nicara
gua. "Maar met zijn uitspraak heeft
hij ons toch gered", verklaarde een
priester, die als zoveel zegslieden
anoniem wilde blijven.
Was de 'theologie van de bevrij
ding', die sterk de nadruk legt op
de daadwerkelijke maatschappelij
ke en politieke kracht van de bij
belse boodschap, tot voor kort nog
een vrijwel onbekend begrip in
Haïti, nu komen zelfs basisge
meenten van de grond. In 1983 ga
ven de bisschoppen een verklaring
uit, waarin voor het eerst werd ge
zegd dat de kerk zich ook over poli
tieke zaken mag uitspreken. Hoe
kón het anders in een land waar de
kindersterfte en het analfabetisme
Krottenwijk in Haïti
nog altijd ongekend hoog zijn en
de armoede het haast onmogelijk
maakt om daarin enige verande
ring te brengen.
Symbool
Verschillende confrontaties heb
ben geleid tot een nogal gespannen
verhouding tussen kerk en staat.
Tot een openlijke botsing kwam
het in 1983 met de arrestatie van de
lekenwerker Gerard Duclerville
(49). Hij werd opgepakt op het ter
rein van de vooral in sociaal op
zicht zeer actieve paters Salesianen
tijdens een gebed van de 'volontai
res catholiques', jonge vrijwilligers
die zich bezighouden met basisge
meenschappen, de strijd tegen het
analfabetisme en het opzetten van
boerencoöperaties.
Duclerville wiens gevangen
schap de wereldpers haalde
werd het martelaarssymbool van
de Haïtiaanse kerk. Hij maakte
zich populair met een kritisch ra
dioprogramma in het creools, dus
verstaanbaar voor de ongeletterde
massa. Na luide protesten van ker
kelijke kant moesten de autoritei
ten de lekenwerker, die in de ge
vangenis zware martelingen had
ondergaan, toch vrijlaten.
Wij troffen hem ergens tussen de
talrijke krottenwijken van Port-au-
Prince, waar stof en stank van af
val en uitwerpselen de atmosfeer
verzieken. "Ze vonden m'n pro
gramma's ondermijnend. Ik pro
beerde alleen - op basis van de be
vrijdingstheologie antwoord te
geven op vragen uit het maat
schappelijk leven zelf, en natuur
lijk stelde ik daarbij misbruiken
aan de kaak. Die zijn in strijd met
de bijbelse boodschap. Ook sprak
ik openlijk over de praktijken van
de militie".
Met zijn radioprogramma is Ge
rard Duclerville nu gestopt. Op
aanraden van de bisschop houdt
hij zich wat op de achtergrond. Wel
is hij actief gebleven in het werk
van de kleine basisgemeenschap
pen. Daarvoor doorkruist hij nu
het hele land. In Port-au-Prince
zijn er al zo'n zestig en op het plat
teland drie- tot vierhonderd. Ze
houden zich voornamelijk bezig
met het organiseren van coöpera
ties.
Duclerville: "Dat leidt tot een
groter zelfbewustzijn van de men
sen. In een dorp gebeurde het, dat
de basisgemeenschap het recht op
vrije vergadering opeiste. En met
succes, ondanks het verzet van
plaatselijke autoriteiten. Maar je
moet altijd voorzichtig zijn, want
overal zitten spionnen en ook de
kerk is niet vrij van militie-agen
ten".
De arrestatie van Duclerville was
volgens velen een waarschuwing
van het regime dat de grens nu wel
was bereikt. Maar de affaire rond
zijn persoon heeft, vooral door de
internationale publiciteit, de posi
tie van de kerk juist versterkt. "De
autoriteiten zijn sinds mijn vrijla
ting bang om aan te vallen, omdat
nu de héle kerk, geestelijken en le
ken, opstaat als er iets zou gebeu-
Vergiftigd
De irritatie van het regime over
de sociale en politieke actie van de
kerk is niet gering. Die kwam
scherp tot uitdrukking in een arti
kel dat kort na het bezoek van de
paus verscheen in het dagblad 'Le
Nouveau Monde'. Dat artikel was
van de hand van de schoonvader
van dictator Duvalier, Ernest Ben-
nette. Toon en taal zijn veelzeg
gend. "Onder het mom van evan
gelieprediking accepteren pries
ters de marxistische strategie".
Bennette fulmineerde tegen 'ver
giftigde preken' en tegen priesters
die coöperaties stichten, zoals van
koffieboeren. "De winst wordt niet
gebruikt waarvoor ze bestemd is
het welzijn van het volk maar
voor de aanschaf van kostbare
landrovers en halfjaarlijkse verlof-
reizen naar het buitenland, als de
priesters het geld al niet gebruiken
voor het onderhouden van hun
wulpse maitresses".
Bennette zelf wist sinds het hu
welijk van de president met zijn
dochter zijn eigen aandeel in de
koffie-export te vergroten van 2
naar 50 procent. Een priester rea
geerde dan ook heel laconiek:
"Zijn aanval op de coöperaties be
wijst, dat we het goed doen".
Onder invloed van priesters en
lekenwerkers komen steeds meer
coöperaties tot bloei. Ondanks de
veel te krappe budgetten wordt,
volgens ontwikkelingswerkers, op
deze manier een belangrijke bij
drage geleverd aan de lotsverbete
ring en bewustmaking van duizen
den arme boeren en daardoor aan
het verminderen van de migratie
stroom naar het toch al overvolle
Port-au-Prince en de stroom boot
vluchtelingen naar de Verenigde
Staten.
Weinig goeds
Van de autoriteiten lijkt voorals
nog weinig goeds te verwachten.
Het regime van 'Baby Doe', die in
1971 zijn vader, 'Papa Doe', opvolg
de, zit nog stevig in het zadel. Een
priester: "Verandering zal zich
slechts langzaam voltrekken. Toch
ben ik optimistisch. De pogingen
tot bewustmaking van de bevol
king blijven niet zonder resultaat.
Daarbij kan de steun van particu
liere ontwikkelingsorganisaties
niet worden gemist".
Haïti is arm. In 1804 werd het de
eerste vrije negerrepubliek ter we
reld. Maar sindsdien raakte het, on
der meer door westerse boycot in
de vorige eeuw, steeds meer in ver
val.
De bijna zes miljoen Haïtianen
zijn alleszins godsdienstig. Zelfs de
kleine vrachtauto's die het open
baar vervoer verzorgen dragen reli
gieuze namen als 'Engel Gabrièl'
en 'God is goed'.
Zeer velen praktizeren de uit
Afrika meegenomen cultus, maar
zijn tegelijk rooms-katholiek. "Haï
ti is voor 99 procent katholiek,
maar voor 100 procent voodoo", zei
de Nederlandse pater Bohnen. En
hij kan het weten, want hij leidt al
jaren onderwijsprojekten in krot
tenwijken.
Marekerk 10 ds. De Jong, 5 dr. C. A. van
't Hof (Leiden);
Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds. W. de
Leeuw (van 'Leythenrode');
Oecumenische geloofsgemeenschap De
Regenboog (Merenwijk) 9.30 ds. Horten-
sius, 11.15 ds. Hortensius en pastoor v.
Well;
Bethlehemk. (Driftstr.) 10 ds. Panne-
koek;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 10 ds.
Sterringa, 5 ds. Schouten;
Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds. Nauta;
Waalse kerk (tijdelijk Rapenburg 6):
10.30 ds. Ribs.
Jeugdkapel Vredeskerk 10; jeugdkapel
Bevrijdingskerk 10.
Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15 ds.
Bovenberg; Diakonessenhuis 10.30
kand. A. Lagendijk, elke zat. 10.30 rk.
dienst; Endegeest: zie Oegstgeest.
Geref. Kerk: Vredeskerk zie herv. gem.;
Petrak. (Surinamestr.) 10 Sipke v.d.
Land, Wassenaar;
Oude Vest 10 ds. Schouten;
Maranathak. (L. Morsw.) zie herv. gem.;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) zie
herv. gem.;
bejaardenhuis Groenhoven 10 ds. Hem-
Merenwijk: zie herv. gem.
Wijk Stevenshof, gebouwtje 'Dijkhof
(Rijndijk): 10 ds. Jansen.
Geref. K. Vrijg. (Herengr.): 10 en 5 ds.
Chr. Geref. K. (Steenschuur): 10 en 5 ds.
Ruiter, Franeker.
Geref. Gem. (N. Rijn): 10 en 4.30 ds.
Geref. Gem. in Ned. (Bethl.kerk
Driftstr.): 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl.' Kerkgr.):
10.15 ds. Mostert.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk.
Pieterskerkstr.): 10.30 mevr. ds. Wierda-
Boer, Hillegom.
Baptistengem. (O. Rijn 3): 10 ds. Bos
veld, avondmaal en nieuwjaarsreceptie.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3):
10 hr. Dikkes.
Evang. gem. Merenwijk (Flevoweg 5):
7.45 nam.
Zendingswerk Middernachtsroep (Zoe-
terw.singel 21): 5 nam.
Evangeliecentrum (Zijlsingel 2): zo. 10
en wo. 8 hr. Zijlstra.
Pinkstergem. (O. Vest 13): 10 hr. Eiker
bout.
Leger des Heils (hoek Vestestr./Groe-
nesteeg): 10 heiligingssamenk., 7 evan
gelisatiesamenkomst.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30
en 4, wo. 8.
Zevendedagadventisten (Ontmoetings-
kerk Voorschoten): elke zat. 9.45 bijbel
studie, 10.45 predikdienst.
Christelijke Wetenschap (Steensch. 6):
10.30.
Genootschap der Vrienden (Quakers):
10.30 (Rapenburg 6).
Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Da
gen (Brahmsl.): 9.30, 10.30 en 11.20.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel): 10.
Rooms-Kath. K.: Haagweg zat. 7, zo. 9
en 10.45;
Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat. 7, zo.
9.30 en 11.30;
Steenschuur zat. 7, zo. 8.30, 10, 11.30,
4.30 (gregoriaanse vesper ivm Drieko
ningen), 6 en 7 (lof);
Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Lammenschansweg zat. 7, zo. 9 en 10.30;
Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30, 10.45 en
H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
Geref. Kerk: 10 ds. v.d. Werff, Voorhout,
6.30 ds. Wilschut.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 leesd., 2.45 ds. v.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 10 ds. Bogers, 5 ds. De
Jonge, jeugddienst; Kruiskerk 10 ds.
Broeijer, Utrecht; Ópst.kerk 10 ds. De
Jonge, 6.30 ds. Bogers; Nabij 10 jeugd
kapel; G. Herderkerk 10 drs. Bromba-
cher, 6.30 ds. Nieuwenhuis; De Bron
9.30 ds. Taselaar, 10.15 ds. Nieuwenhuis,
jeugddienst, 6.30 ds. Moll; Ashram
(Marsdiep) 10 ds. Moll; Driehoorne 7
nam. ds. Taselaar; Oudshoornse kerk 10
ds. v.d. Pol, Boskoop; Sionskerk (Plane-
tensingel) 9.30 ds. Ouwendijk, 6.30
kand. Den Besten, Katwijk aan Zee.
Geref. Kerk: Mar.kerk 10 ds. Wilschut,
6.30 ds. Femhout; Salv.kerk 10 ds. Fem-
hout, 6.30 ds. v.d. Wal, Hillegom. Zie
ook herv. gem.
Geref. K. Vrijg. (aula chr. techn. school):
9.30 leesdienst, 7 ds. Gratz.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.):
9.30 ds. Louwerse, Langerak, 4.30 ds. M.
de Jong.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 4.30 ds. v.
Leeuwen.
Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240): 9.30 en
4.
Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1): 10 zende
ling S. Verkerk, 6.30 ds. Koekkoek.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
62): 10 hr. Vork, 6.30 hr. v. Gemeren.
Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. 'Hen-
drikstr. 54): 10.
Pinkstergem. (school Batenstein 16): 10.
Leger des H. (Corn, de Vlamingstr.): 10
en 6.30.
Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45 e
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 kand.
Muller, Mastenbroek, 6 ds. Exalto.
Geref. Gem. 9.30 en 6 leesdienst, 9 jan.
7.30 ds. Blok, Nunspeet.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Richter, 6.30 ds. Goossen,
Wadd.veen;
Salv.kerk 10 ds. v.d. Hoef, 6.30 ds. Baar-
da, Capelle a.d. IJssel;
Bethl.kerk 10 ds. Wieman, 6.30 ds. v.d.
Hoef.
Geref. Kerk: 10 ds. Elderman, 6.30 ds.
v.d. Kooi, Leimuiden.
Geref. Gem. (Stationsweg 17): 10 en 5.30
ds. Bac.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. Vlasblom, 6.30 ds. De Leeuw, Maarn;
De Stek 9.30 ds. Ribberink, Rijnsburg.
Geref. Kerk: 9.30 ds. v. 't Hoff, 5 ds. Nie-
mantsverdriet, Moordrecht.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 ds. Ribbers, 5 ds.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds.
De Graaf, 6.30 ds. De Boo, Uitwijk.
Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Oegema, Val
kenburg.
Rk Kerk: dorp zat. 7, zo. 9.30 en 11.30;
Anker zat. 7, zo. 8.45 en 11.15;
Rijndijk zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. zie geref.
Geref. Kerk: 10 ds. v.d. Wal, 5 ds. Roth-
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Visser.
Rk Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9 en 11;
Jozefk. zat. 7, zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds. Boon-
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 10 ds. Aarents, 6 ds. Ge
braad;
Ontm.kerk 10 ds. Gebraad, 6.30 ds. Aar
ents.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk (au
la P. Groen-college): zie Katwijk aan
Zee.
Geref. Kerk: 10 ds. Koster, 5 ds. v.d.
Horst.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Visser, 6 ds. Teijgeler, Sche-
veningen;
O. Kerk 10 ds. Schuurman, 6 ds. Visser;
Ichthusk. 10 ds. Driebergen, 5 ds. De
Jong;
Pniëlk. 9.30 ds. De Jong, 6 ds. Schuur-
aula Bestevaer-mavo (Rijnsoever) 10
Overduin 2.15 ds. v.d. Beid.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk (au
la P. Groen-college): 10 ds. v.d. Waal,
Den Haag.
Geref. Kerk: Vr.kerk 10 ds. v.d. Horst, 5
ds. v. Breevoort;
Triumfatork. 10 ds. v. Breevoort, 5 ds.
Geref. K. Vrijg.: 10.15 leesdienst, 3.30 ds.
Heida.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Bouw.
Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal): 10 en 5
ds. v.d. Belt.
Geref. Gem. (Remisestr.): 10 en 5 lees-
Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.):10 en 5
leesdienst.
Volle-evang.gem. ('Tripodia'): 9.45.
Onafh. baptistengem. (Sluisweg 16): 10
ds. J. A. Visser, avondmaal.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. 10 dr. v. Vliet, Alphen, 7 zie geref.
kerk.
Geref. Kerk: 10 ds. Welbedacht, 7 ds.
Spanjer, Voorburg.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref.
Kerk Dorpsk. 10 ds. Stegeman, 6.30 ds.
v. Loenen;
Hoofdstr. 10 ds. v. Loenen;
Scheppingsk. 9 en 10.30 (mmv cantorij)
i. 7.30,9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds. v.
Niel, Rijnsburg, 7 ds. De Gelder;
Pauluskerk 10 ds. De Gelder.
Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Boswijk.
Geref. K. Vrijg.: 8.45 leesdienst, 3 ds.
Grutter.
Chr. Geref. Kerk: 10
Geref. Gem.: 10 en 4 en wo. 7.30 ds. Hak
kenberg.
Rk Kerk: Agathakerk zat. 7, zo. 10 en
11.30;
Poelpolder zat. 7, zo. 9 en 11.30;
Mariakerk zat. 7, zo. 8.30, 10 en 11.45;
Engelbew. zat. 7. zo. 9.30, 10.30 en 5.45.
Wegerif, 2.30 intrede ds. Wegerif, beide
diensten in geref. kerk.
Geref. Kerk: 9 ds. v. Reenen, Uithoorn,
5.30 avondgebed.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 6.30.
Evang. gem. (Kruispunt, Kennedylaan
Dordrecht.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Niemantsverdriet,
Moordrecht, 7 ds. Biewenga, Kamerik.
Rk Kerk:
11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 dr.
Schram, Abcoude, 7 ds. v. Niel, Rijns
burg.
Geref. Kerk: 8.30,10.30 en 4.30 ds. Rang,
avondmaal.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 4.30 ds. Bies-
ma, H.gom.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 hr. v. Teij-
lingen, Sprang, 7 kand. Paul, Z.meer,
Geref. Kerk (W. Verlaat): 10 ds. v.d. Bos,
Gouda, 7 ds. v. 't Hoff, Boskoop.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Voorstr-
.(Binnen) 10 ds. v.d. Lee, 5 ds. v.d. Plas,
Zwijndrecht, 7 ds. Elgersma;
Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Keuning; geref.
Buurtkerk 5 ds. v.d. Lee; Sole Mio 9 ds.
Korenhoff;
De Rank (Golfbaan) 10 ds. Vroeginde-
wey, Katwijk aan Zee.
Geref. Kerk: Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Ko
renhoff, 5 ds. v.d. Lee;
Vinkenl. (Binnen) 10 ds. Elgersma;
Stichtingskerk 11 ds. Slofstra. Zie ook
herv. gem.
Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.) 10.30
mevr. ds. Bosman, O.geest.
Rk Kerk: Zee zat. 7, zo. 10.30;
Binnen zat. 7, zo. 8, 10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk.. 10
mevr. ds. v. 't Hof, gezinsdienst;
De Zilk 10 hr. J. de Haan, Bodegraven.
Rk Kerk: Victork. zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Jozefk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Zilk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
Pauluskerk 10 dr. Cn
Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 dr. J.
Balkestein, 7 hr. W. J. Schot.
Geref. Kerk: 10 ds. Heemskerk, avond-
Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr. Schilder
school): 10.30 en 4.30.
Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum): 8.45
en 4 ds. De Lange.
Endegeest: 10 pater H. Poelma.
Volle-evangeliegem. (Gem.centrum): 4.
Rk Kerk: Will.kerk zat. 7, zo. 9 en 10.30.
8.30 en
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. zie geref. kerk.
Geref. Kerk: 9.30 gez. nieuwjaarsdienst,
ds. De Korte. Geen opgave voor avond-
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11;
Petrus-B. zat. 7. zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentius-
kerk 9.30 ds. Wagter, 5 ds. Smaling;
Bethelkerk 9.30 ds. Smaling.
Geref. Kerk: Petrak. 9.30 ds. Snel, 5 ds
Cziria;
Imm.kerk 9 en 10.30 ds. Damsma, 5 ds
Ribberink;
Mar.kerk 9.30 ds. Cziria, 5 ds. Riemers
ma, Nieuw-Loosdrecht, jeugddienst.
Geref. Kerk Vrijg.: 10 en 5.15 ds. Grut
ter.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. v. Sorge
Evang. Christengem. (aula mavo): 10 br
De Jong, Denekamp.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 ds. Aar-
noudse, chr. geref. dienst, 10.30 hr. Hof-
fenaar, Voorhout, 5 ds. Slofstra, chr. ge
ref. dienst, 7 ds. Baas.
Geref. Kerk: 10 ds. C. J. de Jong, Voor
hout, 7 zie herv. gem.
Chr. Geref. Kerk: zie herv. gem.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.
melen.
Geref. Kerk: 9.30 kand. v. Wallinga,
L.dorp, 6.30 kand. Groenendijk, A.dam.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 kand.
W. M. de Boer, 6.30 ds. Zevenbergen,
Den Haag.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Koolstra, Leiden.
6.30 ds. Jaspers Focks, Oude Wetering.
Geref. K. Vrijg.: 9.30 en 5 ds. Heida.
VOORHOUT: Herv. Gem. 10 ds. Fer-
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Blanken, 7 ds. v.d. Schoot;
De Ontmoeting (Noordhofland) 10 ds.
v.d. Schoot;
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 dr. Ver-
heule, zangdienst.
Herv. evang. op geref. grondslag (aula
Lucas-college, Beeth.laan): 9.30 en 4.30
ds. Bergen Bravenboer, Scherpenisse.
Geref. Kerk: 10 ds. De Zeeuw.
Geref. K. Vrijg. (Bachlaan): 10.15 en 4.30
ds. Boxman, Ede.
Aulagemeenschap Noordhofland: 10.30
informele dienst.
Rk Kerk: Laur.kerk zat. 7, zo. 11.30;
M. Godskerk zat. 7. zo. 10.
Engelse kerk: 10.15 anglicaanse dienst
(in British school in The Netherlands,
Jan van Hoofl. 3).
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk.
9.30 ds. Maasland, 5 ds. v. Sliedregt, Kat
wijk aan Zee;
Hoeksteen 9.30 ds. Kortleve, Ede, 6.30
ds. Marchand, Harderwijk;
Bethelk. 9.30 ds. Goossen, 5 ds. Ver
boom, Hierden;
Imm.kerk 10 ds. J. Sierat, Leiderdorp, 5
ds. Tielkemeijer, Reeuwijk.
Geref. Kerk: Kruisk. 10 ds. v. Veen, Am
stelveen, 5 ds. Mondeel, Reeuwijk;
Ontm.kerk 10 ds. De Moor.
Aalst;
Kievietk. 10 mevr. kand. De Jong-Beze-
mer, Leiden;
Messiask. 10 hr. Taal;
Dorpscentrum 9.30 ds. v. Trigt
Geref. Kerk: Zijllaan 10 en 5 ds. Vis-
scher, Geldermalsen;
Zuid (Bloemcamplaan) 10 dr. Vlijm,
V.schoten, avondmaal.
Ned. Prot Bond (Kerkdam): 10.30 ds. v.
Straten, Leidschendam.
Katwijk a
Geref. Kerk: 9.30 ds. Gesink, Noord-
wijk, 6.30 ds. Wattel, Hoofddorp.
Ned. Prot. Bond (De Wijk): 10.30 mevr.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 kand.
G. Bikker, Zeist.
Geref. Kerk: 9.30 ds. De Goede, Waar
der, 7 ds. Cziria, Rijnsburg.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds.
Wolthaus.
Rk Kerk: St. Jan zo. 9.30 en 11;
Chr. Dienaark. zat. 7. zo. 10;
H. Rijndijk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 10 ds.
Heijmans, Alphen, 6.30 hr. J. P. Kar
stens, Leiden.
Geref. Kerk: 10 en 6.30 ds. Den Braber,
