1959: Provo staat al in de korte broek
ZATERDAG 29 DECEMBER 1984
OUDEJAARSBIJLAGE
PAGINA 13
Het beeld van Nederland aan het
begin van de jaren zestig is er een
van een land dat een periode van
sterk groeiende welvaart door
maakt. Verolme begint met de
bouw van een serie mammoettan
kers. Het zijn de grootste schepen
die ooit in opdracht van een Ne
derlandse reder op een Nederland
se werf zijn gebouwd. Met de order
is een bedrag van 240 miljoen gul
den gemoeid.
In maart loopt bij Van Doorne het
eerste Daf-je met het pientere pookje
van de band. Begin 1960 verwacht men
in Eindhoven dagelijks 200 van die au
to's te kunnen afleveren. En stadge
noot Philips brengt de eerste transis
torradio op de markt. 25 jaar later
wordt met een enquête het RSV-debê-
cle ontrafeld, vliegen bedrijven elkaar
in de haren over Van Doorne's trans
missie-octrooien en is Philips verwik
keld in een felle strijd met de Japanse
concurrentie.
Ons land sluit de jaren vijftig af zon
der Drees. Minister-president De Quay
neemt het roer over en dat is even wen
nen. De PvdA mist de regeringsboot na
een verlies van twee zetels bij de ka
merverkiezingen in maart. De KVP,
met 49 gelijk gebleven, is de grootste
partij en zit muurvast in het politieke
zadel.
Na twee maanden formatie-gekisse-
bis vormen de drie bloedgroepen van
het toekomstige CDA samen met de
grote winnaar WD (6 zetels meer) een
kabinet. De regering telt een aantal
'grote namen': mr. Luns (buitenlandse
zaken), mej. Klompé (maatschappelijk
werk), mr. Toxopeus (binnenlandse za
ken) en prof. Zijlstra (financiën). Op de
derde dinsdag in september kan de
laatste het parlement een begroting
presenteren met een tekort van slechts
951 miljoen gulden. Toch is er de waar
schuwende vinger van De Quay: "Men
moet niet alle heil van de overheid ver
wachten". Huurders hebben dat in
middels begrepen: er is een huurverho
ging van 20 procent aangekondigd.
Terug
De in ons land verblijvende Ambo
nezen worden voorlopig in aparte
wijken gehuisvest. "Want ze gaan toch
weer terug", concludeert een onder
zoekscommissie. Wel wordt 'de grootst
mogelijke aandacht voor de jongere ge
neratie' bepleit. Wijster is dan nog heel
ver weg.
In de politieke arena verschijnt ene
kapitein P.J.S. de Jong als staatssecre
taris van defensie. Hij zal het nog eens
ver brengen in de politiek. Zijn minis
ter Sydney van den Bergh ruimt al snel
het veld omdat hij bij een echtschei
ding betrokken is. Dat geeft geen pas
voor een excellentie.
De Kamer heeft het er trouwens ook
moeilijk mee dat de tweede voorzitter
een vrouw is. Hoe spreek je haar nu
aan? Bovendien vraagt de krant zich
bezorgd af of ze met die late vergade
ringen 's ochtends wel op tijd is om
haar 15-jarige dochter naar school te
helpen. De lezer kan opgelucht adem
halen. "Dat moet. Er zijn dingen waar
niet mee te schipperen valt", aldus me
vrouw Stoffels-Van Haaften.
Op diverse fronten gaat het er in 1959
heet aan toe. Een langdurige droogte
verschroeit de weilanden. In de buurt
van Steenwijk moet zelfs een koe wor
den afgemaakt omdat het beest geen
gras maar 50 pond zand in zijn maag
heeft.
'Waterdragers' schieten op de Velu-
we het wild te hulp en er zijn zelfs plan
nen om regen te gaan maken. De lucht
macht zou met vliegtuigen cumulus
wolken moeten injecteren met sproei-
stof.
Heet gaat het er ook toe rondom het
monument op de Dam. De politie
treedt op tegen de 'nozems', maar vol
gens de Amsterdamse penoze gebeurt
dat veel te zoetsappig. Daarom nemen
zij het recht in eigen hand. Beruchte
vechtjassen als Haring Arie en Vette
Lap slaan er met andere Zeedijkers
krachtig op los. Vóór'alles wil men rust
om de 'handel' op de Walletjes niet te
verstoren.
De 'warme buurten' halen vaker de
voorpagina. Achtereenvolgens worden
Zwarte Truus, Tijger Annie en Blonde
Dolly vermoord. Vooral de wurging
van Dolly in haar huisje aan Haagse
Nieuwe Haven doet veel stof opwaai
en. Niet in de laatste plaats omdat ze
vertoefde in 'betere kringen'. Als dure
gezelschapsdame voor kapitaalkrachti
ge zakenlieden verwerft ze zich een
vermogen: acht huizen en nog eens
ruim twee ton op de bank.
Tal van sjieke Hagenaars worden
door de politie uitgenodigd om te ko
men vertellen waar ze op de dag van de
moord uithingen. De moord wordt ech
ter nooit opgelost.... Daarentegen ont
loopt het 'Goede Heertje' zijn straf niet.
Vijf jaar belandt de Amsterdamse
boekhouder achter de tralies omdat hij
zijn werkgever ruim 2 miljoen gulden
lichter maakte. Het strooien met enor
me fooien en dure cadeaus bezorgt
hem zijn bijnaam.
Op de rechtszitting zegt hij zich te
hebben willen wreken voor de armoe
de waarin hij leefde toen zijn vader,
een kaashandelaar, failliet ging. Van
zijn gulheid profiteert vooral het meis
je waarmee hij 17 jaar 'verloofd is en
met wie hij pas trouwt als zijn moeder
overlijdt.
En dan is er nog 'Blinde Willem', de
meest beruchte figuur uit de Haagse
onderwereld die wegens 'een zee van
misdrijven' 9 jaar tegen zich hoort ei
sen. "Ik zorgde voor bezitsspreiding",
zegt Willem, die op dat ogenblik al zo'n
20 jaar gezeten heeft.
Theo Eerdmans
De televisie zet haar opmars voort.
Midden 1959 wordt het halfmiljoenste
toestel geplaatst. Kort tevoren is de tv-
zendtijd uitgebreid tot 15 uur per
week. Theo Eerdmans is dank zij het
scherm Neerlands bekendste quizmas
ter. Maar zijn spel 'Je neemt er wat van
mee' heeft concurrentie te duchten van
Mies Bouwmans 'Van je familie moet
je het hebben'. Verder scharen we ons
massaal rond de buis voor Dorus en
zijn gabber Cor Steyn en de Teledisco-
parade van Dick van Bommel. Waren
door Ruud Paauw en Bram van Leeuwen
Een kilo runderlappen voor nog geen riks. Wat er in een kwart eeuw allemaal niet
kan veranderen. Overigens, kunt u het zich nog herinneren? De vertrouwde blik
van Drees voorgoed van het politieke toneel. De moord op Blonde Dolly. Teddy
Scholten, die met 'Een beetje' het Eurosongfestival won. En niet te vergeten: de
Leidse studentensociëteit Minerva totaal uitgebrand. Nederland in 1959: een jaar
waarin Sparta nog gewoon landskampioen werd.
Tredily schollen
er kijkcijfers geweest, het programma
'Dit is uw leven' zou hoog scoren.
Nederland veert op als Teddy Schol
ten het Eurovisie-songgfestival wint
met 'Een Beetje'. Teddy heeft een gui
tige voordracht en de tekst is schattig
en ondeugend, ook al is het dan ook
maar kunst met een kleine k, meldt de
recensent. De gedoodverfde winnaar
Domenico Modugno wordt met zijn
'Piove' slechts zesde. De rest van het
jaar zien we Teddy's kopje voortdu
rend opduiken in advertenties voor
tandpasta, shampoo en allerhande cos
metica.
Nog meer internationale successen
volgen: Corinne Rotschaefer wordt in
Londen Miss World en wordt omschre
ven als 'blauwogige, platinablonde
schoonheid'. 'Om mijn opmaak niet te
vernielen', barst ze na de bekendma
king niet in tranen uit.
De 'rel van het jaar' komt op naam
van het hoofd van de AVRO-tv Siebe
van de Zee. In een Vlaardings hotel
roept hij duidelijk verstaanbaar voor
andere gasten uit dat socialisten en
vooral VARA-mensen 'rooie rothon-
den' zijn, 'die ze voor mij allemaal vier
maal mogen klieven'. Iemand in zijn
gezelschap roept nog 'Sssst', maar Van
der Zee annonceert op luide toon dat
iedereen het mag horen. De toevallig
aanwezige Vrije Volk-journalist Willy
Levie besluit Siebe te helpen en zet de
uitroep in de krant. Grote woede alom.
Van der Zee wordt enige tijd op non-
actief gezet maar blijft ten slotte toch
tv-baas bij de AVRO. Bij de VARA lo
pen sommige personen opnieuw rood
aan als 'Tijd voor teenagers' in de ether
verschijnt. Een programma boordevol
tophits, waar Hilversum juist zo karig
mee is. 'Censor' Ary van Nierop ziet het
allemaal knarsetandend gebeuren. Een
pril begin van de oprukkende jeugd in
omroepland.
Jongeren komen, ouderen gaan. Di
rigent Eduard van Beinum sterft tij
- Oud-Hortuszicht gesloten.
dens een repetitie met het Concertge
bouworkest. En Nederland neemt af
scheid van revue- en cabaretartiest
Lou Bandy. De broer van zanger Willy
Derby, die in Leiden werd geboren als
L.F. Dieben, is een nationale bekend
heid dank zij zijn onafscheidelijke
strooien hoed en zijn liedjes als 'Zoek
de zon op'. Ook bekende schrijvers als
Raymond Chandler en Leonard Rog
geveen overlijden. De laatste schreef
140 kinderboeken met de Daantje- en
Okkie-series als de bekendste.
Brigitte Bardot
In de filmwereld komen het overlij
den van Cecil B. de Mille, de man van
monsterprodukties als De Tien Gebo
den, De Kruisvaarders en Samson en
Delilah, en de dood van acteur Errol
Flynn hard aan. Maar het meest opzien
baart het huwelijk van sekssymbool
Brigitte Bardot met Jacques Charrier.
Er is ook serieuze seks op het witte
doek. De film 'Hoe vertel ik het mijn
dochter?' wordt week na week gepro
longeerd. De rolprent, die een ernstige
waarschuwing tegen abortus bevat, is
alleen toegankelijk voor boven de 18
jaar...
"Heeft de jeugd dan geen enkel ide
aal?", vraagt de recensent van deze
krant zich ontzet af als hij de Franse
film Les Tricheurs (Zondaars in spij
kerbroek) waarin de losse seksuele mo
raal van de jeugd wordt geschilderd,
heeft gezien. Daar tegenover staat veel
braaf filmwerk als De Familie Trapp
en Teenager melodie met Connie Fro-
boess en Peter Kraus. En wie gewoon
wil lachen gaat naar Danny Kaye's Hof
nar of Jerry Lewis als De schrik van
het bataljon.
Buiten het theater doet het feno
meen M-brigadier zijn intrede onder
het motto 'Mensen die wat mans zijn
drinken melk'. Beckers - die net heeft
gehoord dat bij Slochteren een gasbel
is ontdekt - produceert nog braaf ko
lenhaarden en het gulle volk geeft de
50-jarige koningin Juliana een miljoen.
Óp het reclamefront heersen Flipje
van De Betuwe uit Tiel, de natuurzui
vere Planta en The Three Castles, de
sigaret van distinctie en goede smaak.
Vader smeert Brylcreem in het haar en
de modieuze vrouw hult zich in de Lo-
tuslijn van Pierre Balmain. Maar vóór
alles rijden we op Berini's en Solexen,
zitten we thuis op rotanmeubeltjes en
halen we voor f 2.48 een kilo runderlap
pen bij slager Teekens.
Wat meer geld komt er kijken voor de
trouwpartij van prins Albert en prinses
Paola in Brussel. De prinses ziet er (ui
teraard) stralend uit in haar bruids
kleed van wit satijn met een sleep van
vijf meter en een sluier van Brussels
kant, "die nog heeft toebehoord aan
haar grootmoeder van moeders zijde".
Brussel juicht over het pril geluk. "Het
jawoord van de prinses sterft weg in
een snik".
Nadat het maanden heeft gegonsd
van de geruchten verlooft de sjah van
Perzië zich met Farah Diba, een 21-jari-
ge studente in de architectuur. De sjah
zegt vol optimisme over de toekomst
van zijn land te zijn. Er vindt, volgens
hem, een duidelijke ontwikkeling naar
democratisering plaats. "Het feodalis
me behoort tot het verleden, de macht
van enkelingen is weggevaagd. De
staatsgrond zal ter beschikking van de
kleine boeren komen". De sjah meent
dat 99% van het volk achter hem staat.
De Russische partijleider Nikita
Chroestsjov maakt een tournee door
de Verenigde Staten. Dat kan dan nog.
President Eisenhower ontvangt zijn
gast "zeer gereserveerd", maar vraagt
zijn landgenoten wel vriendelijk voor
de Rus te zijn. Dat kost de Amerikanen
weinig moeite, want hoe weinig ze ook
op hebben met communisten, voor
Chroestsjov met zijn boerse opge
wektheid koesteren ze al gauw een ze
kere sympathie.
Ramp
In de laatste maand van het jaar vol
trekt zich in het dorpje Fréjus, in het
zuiden van Frankrijk, een ware ramp.
Het er vlakbij gelegen stuwmeer van
Malpasset is door zware regens overvol
geraakt. In de avond van 4 december
houdt de dam het niet meer en zonder
dat de bewoners van Fréjus zich ook
maar van iets bewust zijn, stort de wa
tervloed zich op hen. In enkele minu
ten komen ruim 400 personen om. De
ramp maakt diepe indruk in Neder
land, waar de herinnering aan de wa
tersnoodramp nog vers is. Een onder
zoek wijst uit dat bij de constructie van
de dam ernstige fouten zijn gemaakt.
Aanzienlijk minder erg, maar toch
voor velen een grote schok, is wat zich
in de nacht van 2 op 3 december in Lei
den afspeelt: sociëteit Minerva in de
Breestraat brandt vrijwel geheel uit.
Niet alleen de bibliotheek, waar de
brand door kortsluiting zou zijn ont
staan, gaat verloren, maar ook "ontel
bare relikwieën van het Corps, talloze
herinneringen en onvervangbare kost
baarheden". De vaste bewoner van de
soos, de rode kater 'mijnheer Hendrik'
weet aan de vuurzee te ontkomen. "Hij
is wel een beetje hoteldebotel, maar
mankeert gelukkig niets", zo wordt ge
meld.
Eerder in het jaar waren er nog meer
tragische gebeurtenissen. Een explosie
bij de Rijnlandse Metaal Maatschappij
kost een leven. Vier broers Van Rijn
(uit een gezin van elf) uit Katwijk ver
drinken als ze, terugkerend van het
bieten rooien in Heemskerk, bij een
slecht verlichte brug bij Heemstede
met hun auto te water raken.
In mei doet zich in Rijnland een gro
te vissterfte voor. De vermoedelijke
oorzaak is de storting van giftige afval
stoffen in de Hollandse IJssel door be
drijven uit Pernis. De vergiftiging
spreidt zich uit over vele wateren (Rijn,
Gouwe, Aar). In de krant verschijnt
een oproep om elk contact met het bui
tenwater te mijden. Bij de opening van
het seizoen blijkt de visstand vrijwel
geheel ten gronde te zijn gegaan.
Minder dramatisch, maar ook niet
leuk is dat de legendarische speel- en
theetuin Oud-Hortuszicht aan de Witte
Singel in Leiden dicht gaat. Sinds 1903
was dat de grote uitspanning voor de
Leidenaars. Er werden ontelbare brui
loften gevierd en in het weekeinde ver
maakte de jeugd zich er in de speel
tuin. Het pand blijft nog jaren staan en
wordt steeds havelozer.
Sjoukje Dijkstra
Er gebeuren wel degelijk ook plezie
rige dingen. Op de Leidse veemarkt
wordt het vijfmiljoenste schaap aange
voerd. Het wordt feestelijk gevierd.
Wethouder Drijber is er zelfs vroeg
voor uit de veren gekomen. Het schaap
wordt door het gemeentebestuur aan
gekocht voor 100 gulden en mag tot
zijn dood in de boerderij van de Leidse
Hout verblijven.
Tijdens zijn bezoek aan Nederland
doet koning Boudewijn van België ook
Noordwijk aan, waar hij in zijn jeugd
wel eens verbleef ten huize van burge
meester Van der Mortel. Allen met wie
hij toen contact had, zijn ook nu pre
sent, onder wie de hoofdagent op
wiens rug de Belgische vorst ooit
paardje reed. Boudewijn toont zich al
lerhartelijkst, maar herinneren kan hij
zich weinig meer. "Ik was toen nog zo
jong".
Na jaren van wachten wordt in Lei
den eindelijk begonnen met de bouw
van de NS-halteplaats aan de Lammen-
schansweg. Ook gaat de eerste paal de
grond in voor het grote aquaduct onder
de ringvaart van de Haarlemmermeer.
In volle glorie verkeert Royal McBee
flater overgenomen door Adler). Elf
honderd man werken daar in de
schrijfmachinefabricage en de Leidse
fabriek zoekt nog 300 werknemers/
sters. Het leegstaande pand aan de
Rooseveltstraat is het enige dat res
teert van dat brok werkgelegenheid.
Ach, en dan is daar de Grofsmederij. Er
wordt een nieuwe produktie-afdeling
gebouwd en de directie meldt dat de
toekomst er wolkenloos uitziet
Ook uitgesproken zonnig zijn de
vooruitzichten voor de kunstrijdsters
Sjoukje Dijkstra en Joan Haanappel,
die bij de Europese kampioenschap
pen in Davos tweede en derde worden.
Zo goed heeft Nederland het in die tak
van sport nog nooit gedaan. Bij het
paarrijden gaat de titel naar het ook in
Nederland zeer geziene duo Marika Ki-
lius/Hansjürgen Baumler, dat tot veler
teleurstelling maar geen liefdespaar
wil worden. Onze beste schaatsenrijder
is Jan Pesman. Hij wordt vijfde bij zo
wel de EK als de WK. De titels gaan
naar resp. de Noor Knut Johannesen
en de Fin Juhani Jarvinen.
Sparta, onder leiding van Dennis Ne
ville, wordt voetbalkampioen van Ne
derland voor Rapid JC, Fortuna '54,
DOS en Feijenoord. De zaterdagtitel
komt in handen van het door Tonny
Kantebeen getrainde Ter Leede, dat
Zwart-Wit in de beslissende wedstrijd
met 3-2 verslaat. Het Nederlands elftal,
onder leiding van oom Elek Schwartz,
maakt een wel zeer grillig seizoen door.
Verlies tegen de Bulgaren (3-2) en te
gen de grove Schotten (2-1), een gelijk
spel (0-0) tegen de Turken, maar in de
herfst haalt Oranje vernietigend uit te
gen de Belgen (9-1), de z.g. Feije-
moord. Kees Rijvers (die dan in onmin
met zijn club Feijenoord leeft) opent de
score en Faas Wilkes en Piet van der
Kuil scoren ieder drie keer. Ópstekend
"tien, tien" gebrul wordt door de sta
dion-speaker de kop ingedrukt met de
opmerking "Wil het publiek zich spor
tief gedragen en opmerkingen over de
stand voor zich houden". We zijn dan
nog een heel net volk.
Enkele weken later krijgt een door
blessures verzwakt Oranje in Keulen
zwaar klop van West-Duitsland, waar
van de spitsen Uwe Seeler en Helmuth
Rahn niet te houden zijn: 7-0. Weer en
kele weken later wreekt het Neder
lands elftal zich op de arme Noren: 7-1.
Piet Kraak speelt zijn laatste interland,
Abe Lenstra (gekraakt door de pers)
heeft eerder dat jaar al afgehaakt.
Klap
Regionaal zijn er een paar stormpjes
in een glas water. UVS-Xerxes (tweede
divisie betaald voetbal) wordt acht mi
nuten voor tijd b(j de stand 1-1 ge
staakt. Nadat Wim van Kampen een
strafschop voor UVS heeft benut,
komt een groot aantal jongetjes jui
chend het veld in. Een der Xerxes-spe-
lers vergeet zich en geeft een 13-jarige
jongen een klap op het oog. "De ver
ontwaardigde tribunes wensten dit
niet te nemen en in enkele seconden
zag het veld zwart van de mensen".
De broers Aat en Henk Heijmans van
LFC worden voor een jaar geschorst
door de KNVB wegens overtreding
van de amateurbepalingen. Zij zouden
ieder een handgeld van 100 gulden
hebben aangenomen van de echtgeno
te van het UVS-bestuurslid P. Kreke
laar. Een getekende schuldbekentenis
zou worden verscheurd als ze een be
paald aantal wedstrijden voor UVS
hadden gespeeld.
Bahamontes, de adelaar van Toledo,
wint eindelijk de Tour de France en de
Sassenheimer Arie van Houwelingen
behaalt op de stadiohbaan in Amster
dam de wereldtitel bij de amateur-
stayers.
Siem Stokkel wordt Nederlands
kampioen gewichtheffen en de in Lei
den populaire Lex Karamoy behaalt
voor de derde keer de Nederlandse ten-
nistitel. Het vaderlandse damestennis
trekt wit weg, want de 57-jarige(!) Mad-
zy Rollin Couquerque weet zowaar de
finale van het Nederlands kampioen
schap te bereiken...
Waar blijft de jeugd toch? Die vraag
wordt aan het eind van de jaren vijftig
op meer terreinen gesteld. Wie goed
luistert, hoort in de verte de donder. De
jaren zestig zitten er aan te komen. Pro
vo staat al in de korte broek.
