Sjamir geeft Peres 48 uur Genscher sust Praag Gorbatsjov: man van nieuwe ideeën Duitse rechter: raketten mogen Happart moet terug in raad Voeren Crisis in Israël verscherpt 'Persvrijheid onder druk' Oppositie iii Chili is de wanhoop nabij Spanje wijst eisen EG af WOENSDAG 19 DECEMBER 1984 BUITENLAND PAGINA 7 TEL AVTV - Vice-premier Sjamir van Israël heeft premier Peres 48 uur de tijd gegeven om de afgetreden minister zonder portefieulle Rabin Jitzak Peretz van de religieuze Shas-partij over te halen weer aan de regering deel te nemen. Lukt dat de minister president niet, dan stapt de Likoed-partij van Sjamir morgen uit de pas drie maanden oude regering van nationale eenheid. LONDEN (DPA) - De vrijheid van meningsuiting is „een uitstervend recht". Dit staat in het jaarverslag van het Internationale Persinsti tuut (IPI) dat vandaag in Londen is gepresenteerd. In 1984 is een toenemend aantal journalisten uitgewezen, gevan gengezet of vermoord, terwijl een groot aantal kranten, tijdschriften en radiostations onder druk van de autoriteiten hun activiteit hebben beëindigd. In de inleiding schrijft IPI-direc- teur Peter Galliner dat deze ten dens zich zal blijven voordoen, ten zij de media zelf maatregelen ne men om die om te buigen. Al in 1983 heeft het IPI de pers er toe opgeroepen, schendingen van de vrijheid voor de media te publice- Aan de andere kant krijgt de pers steeds meer kritiek te verwerken van de openbare opinie, die boos is over het voortdurend gebrek aan verantwoording: „Journalistiek is voor velen een vies woord gewor den", aldus Galliner. Steeds vaker blazen kranten berichten op tot sensatie, en dringen zij in het pri- véleven van mensen binnen op zoek naar schandalen en met de bedoeling hun oplage te vergroten. „De pers lijkt niet alleen haar vrij heid te verliezen, maar ook het ver trouwen van haar lezers", aldus de IPI-directeur. Het jaarverslag haalt twee voor beelden aan van de invloed die de media in 1984 hebben gehad op de publieke opinie: een film van de BBC over de honger in Etiopië leidde tot uitgebreide reportages in kranten en voor radio en televisie, terwijl in veel landen een groot scheepse hulpverlening op gang kwam. Toen de Franse televisiejourna list Jacques Abouchar in Afghanis tan tot 18 jaar veroordeeld was om dat hij illegaal het land was bin nengekomen, trok de pers zich zijn lot aan. Korte tijd later kon hij naar Frankrijk terugkeren. Maar veel andere journalisten zitten gevangen omdat zij voor de waarheid zijn opgekomen, aldus Galliner. Eén van hen is een voor ganger van hem, de Nigeriaan La- teef Jakande, die zonder proces in Lagos zit opgesloten. Vorige week nam de leider van de Shas-partij zijn ontslag uit onge noegen over het feit dat het hem toebedeelde ministerie van bin nenlandse zaken niets te zeggen zou krijgen over de financiering van joods-religieuze instellingen. De minister-rabbijn was bij de for- door Taco Slagter matie door de Likoed het ministe rie van religieuze zaken beloofd, maar de Arbeiderspartij van Shi mon Peres had dat al aan de Natio- BONN - De stationering van Ame rikaanse middellange-afstandsra- ketten op het grondgebied van de Bondsrepubliek is niet in strijd met de grondwet. De bondsrege ring had bovendien het volste recht om ja tegen de stationering te zeggen zonder dat de Bondsdag (het parlement) daar eerst uitdruk kelijk toestemming voor heeft ver leend via een speciale wet. door Hans Amesz Tot deze conclusies zijn zeven van de acht rechters van de tweede senaat van het federale constitutio- - nele hof in Karlsruhe gekomen. De hoogste Westduitse rechtbank, die waakt over de correcte toepassing van de grondwet, moest een klacht van de Groenen behandelen. Die waren en zijn van mening dat elk wettelijk filndament voor de statio nering van Pershing II- en kruisra ketten in West-Duitsland ont breekt. De Groene parlementsleden wa ren dan ook zeer teleurgesteld over de uitspraak van het constitutione le hof. Minister van defensie Wör- ner daarentegen verklaarde dat hij 'gelukkig' was en omschreef de ge rechtelijke uitspraak als 'een klap in het grondwettelijk gezicht van de Groenen'. Volgens de overgrote meerder heid van de tweede senaat in Karls ruhe is de rol van het parlement op buitenlands politiek terrein be perkt vanwege de verdeling van de machten. Tot de eigen verantwoor delijkheden van de regering be hoort onder andere de toestem ming voor de rakettenstationering. Macht, verantwoordelijkheid en controle moeten gescheiden blij ven. De Bondsdag kan volgens het hof namelijk noch verhinderen, noch dwingend opleggen dat de bondsregering onderhandelingen over verdragen achterwege laat, opneemt of afbreekt. Dat moet de regering zelf weten en dat valt bin nen de grondwettelijke bevoegd heden van het 'orgaan' bondsrege ring. Het hof in Karlsruhe legde er wel de nadruk op dat hij geen oordeel heeft geveld over de vraag of het al dan niet nodig was om de raketten te stationeren. Met andere woor den: de rechters hebben het zoge naamde dubbelbesluit van de NA VO van december 1979 eenvoudig als een gegeven aangenomen. nale Religieuze Partij (NRP) toebe deeld. Het conflict over de verdeling van de departementen sleept zich nu al drie maanden voort. De Shas- partij nam uiteindelijk genoegen met het departement van binnen landse zaken, maar ontdekte toen pas dat de NRP alle politieke gods dienstige kwesties naar zich had toegetrokken. Vice-premier Sjamir zei gisteravond dat het in deze kwestie om de geloofwaardigheid van de Likoed gaat en het hem daarom een kabinetscrisis waard In Jeruzalem wordt al druk ge speculeerd hoe het kabinet van Pe res zonder de Likoed moet worden voortgezet. De Arbeiderspartij zou al bezig zijn de in de coalitie zitten de kleine religieuze groepering Agudat Israël en de linkse opposi tionele progressieve partijen in de coalitie te betrekken. Met deze par tijen zou Peres over een krappe meerderheid in de Knesset kunnen beschikken. Israël verkeert in een diepe eco nomische crisis. Het uiteenvallen van het met zoveel moeite tot stand gekomen nationale kabinet zou de zo noodzakelijke restauratie van Israëls economie en de terugtrek king van het Israëlische leger uit Libanon ernstig vertragen. *PEKING De Britse premier Thatcher is in de Chinese hoofdstad Peking aangekomen voor de ondertekening van de overeenkomst rond Hongkong, nu nog een Britse kroonkolonie, maar in de toekomst een zelfstandig onderdeel van China. De overeenkomst garandeert dat Hongkong als Speciale Administratieve Regio (SAR) na 1997 zijn huidig sociaal-economisch bestel behoudt. Het rechterlijke systeem blijft onveranderd. Hongkong blijft een apart douanegebied, internationaal financieel centrum, vrijhaven en afzonderlijk lid van interantiona- le handelsorganisaties. <foto:AP) MEXICO STAD - Het harde op treden van de Chileense dictator Augusto Pinochet, heeft de opposi tie wanhopig gemaakt. De Alianza Democratica, het gematigde blok van christen-democraten tot so ciaal-democraten, roept nu de be langrijkste commandanten van de verschillende legeronderdelen in Chili op tot een 'eerlijke en openlij ke dialoog tussen burgers en mili tairen' om te kunnen komen tot een vreedzame oplossing voor de huidige crisis in Chili. De brief met de oproep is reeds eind vorige week aan de bevelheb bers van het Chileense leger over handigd. Het gematigde oppositie- blok stelt onder meer een over gangsregering voor die tot demo cratische verkiezingen in maart 1986 zou moeten leiden. Pinochet, die geen brief heeft ontvangen, verklaarde tegenover twee Noord- amenkaanse congresleden dat hij hoe dan ook zijn 'ambtstermijn' tot eind 1989 denkt uit te zitten. De op roep van de Alianza Democratica komt dus eigenlijk neer op een re gelrechte uitnodiging tot het ple gen van een staatsgreep. Al sinds een paar maanden pro beert het gematigde oppositieblok contacten te leggen met het Chi leense leger. Afgaande op uitlatin gen van de vooraanstaande chris ten-democraat Andres Zaldivar is daarvan tot nu toe echter noch maar weinig gekomen. De belang rijkste woordvoerders van het ge matigde oppositieblok, de chris ten-democraat Gabriel Valdes en de sociaal-democraat Ricardo La gos, geloven echter dat de militaire bezetting van Chili waarmee Pino chet sinds één maand het volkse protest tegen zijn regime probeert te smoren, nooit lang kan duren. De afgelopen twee maanden is het al verschillende keren geble ken dat er sprake is van onenig heid binnen het Chileense regime. Sjamir: ultimatum. (foto AP) BRUSSEL Spanje heeft grote moeite met de voorwaarden die de tien EG-landen stellen voor toetre ding tot de Gemeenschap. De Spaanse regering vindt dat de tien een gebaar moeten maken waaruit blijkt dat zij Spanje (en Portugal) inderdaad graag bij de EG willen hebben. Gisteren begonnen in Brussel de eerste onderhandelingen tussen de EG en de beide Iberische landen, die moeten leiden tot toetreding per 1 januari 1986. Dat gebeurde nadat duidelijk was geworden dat Griekenland zijn dreigement de onderhandelingen te zullen blok keren had ingetrokken. door Hans de Bruijn De Spaanse minister van buiten landse zaken, Fernando Moran, zei „dat de EG wel prachtige politieke verhalen houdt, maar geen werkelijke wil toont om de onder handelingen nu ook snel af te ron den". Volgens Moran worden van Spanje alleen maar concessies ge vraagd, zonder dat daar wat van EG-zijde tegenover staat. De tien EG-landen stellen onder meer strakke voorwaarden op het punt van de Spaanse groenten- en fruitexport naar de Gemeenschap, van de industriële tarieven, de pro- duktie van wijn en olijfolie en de openstelling van Spanje voor land- bouwprodukten uit de EG. Over de beperking van de Spaan se staalproduktie en de afbraak van de douanetarieven voor indus triële produkten uit de Gemeen schap hing gisteravond laat een ak koord tussen Spanje en de EG in de lucht. De landbouw- en visserij- problemen zijn echter veel groter. Over de voorwaarden zijn de tien EG-landen het de afgelopen twee maanden pas na langdurige onder handelingen eens geworden. Dat geschiedde echter zo moeizaam, dat nu nauwelijks meer ruimte is om de Spanjaarden en Portugezen ruimhartig tegemoet te komen. Staatssecretaris van buitenland se zaken Van Eekelen zei dat de Spaanse positie en de EG-voor- waarden gisteren ver van elkaar verwijderd zijn gebleven. De tien hebben van Spanje begrip ge vraagd voor het feit dat toetreding van Spanje en Portugal ook de EG voor grote aanpassingsproblemen stelt. Ook met de Portugezen is nog geen akkoord bereikt. Hierbij gaat het om de door de EG gewenste be perking van de Portugese export van tomatenpuree en de wens van Portugal om zelf bietsuiker te kun nen gaan verbouwen, terwijl er in de EG een groot bietsuikerover schot bestaat. In Brussel werd dinsdag overi gens toegegeven dat de EG nu aan zet is. De komende weken zal in tern overleg tussen de tien moeten leiden tot enkele concessies die de Spanjaarden en Portugezen eind januari, wanneer de onderhande lingen worden voortgezet, kunnen worden voorgelegd. Men wil dan in een marathonzitting van mogelijk een hele week de onderhandelin gen zien af te ronden. Stalin/Trotski op de planken MOSKOU (Rtr.) - Een nieuw to neelstuk van twee toonaange vende Russische schrijvers, Sergej Bondartsjoek en Aleksej Pijasjnikov, doorbreekt het ta boe dat op een aantal figuren uit de geschiedenis van de Sowjet-Unie ligt. In het nieuwe stuk komen onder meer Stalin en zijn aartsvijand Lev Trotski op het toneel. De naam Stalin wordt in de officiële geschied schrijving, waar mogelijk, ach terwege gelaten, terwijl Trotski - naar het lijkt - niet heeft be staan. Het toneelstuk „Vertraging benadert de dood" werd deze werk gepubliceerd in het Rus sische tijdschrift voor het to neel „Teatr". Het tijdschrift be handelt de periode die leidde tot de Oktoberrevolutie van 1917 en vraagt acteurs voor de rollen van Trotski, Stalin en an dere leidende figuren die later door de dictator zijn „wegge zuiverd". Trotski, een van de revolutionairen van het eerste uur, werd in 1927 door Stalin uit de communistische partij gezet en in 1940 in Mexico ver moord. BONN - De Westduitse minister Genscher (buitenlandse zaken) heeft zijn Tsjechische gastheren verzekerd dat de Bondsrepubliek tegenover niemand gebiedsaan- spraken heeft en dat niemand aan de oprechtheid hiervan hoeft te twijfelen. Genscher is gisteren voor een officieel bezoek van drie dagen in Praag aangekomen. De laatste tijd is er vanuit het Oost blok voortdurende kritiek geuit op de zogenaamde revanchisten in West-Duitsland die nog altijd zou den wensen dat de grenzen van het Duitse Rijk van 1937 in ere worden hersteld. door Hans Amesz Genscher heeft in een tafelrede met zoveel woorden gezegd dat dit onzin is. Zijn uitlatingen waren be halve aan het adres van sommige Oosteuropese politici zeker ook ge richt aan dat van conservatieve scherpslijpers in Bonn, die onop houdelijk doorgaan met te bewe ren dat de 'Duitse kwestie open blijft', dat met andere woorden de Duitse deling niet als een vast staand gegeven kan worden aan vaard. De reis van Hans-Dietrich Gen scher naar Praag wordt overscha duwd door het feit dat in de West duitse ambassade in Tsjechoslowa- kije nog steeds zo'n zeventig Oost duitsers bivakkeren, die op deze manier willen bereiken dat zij toe stemming krijgen om definitief naar de Bondsrepubliek te kunnen gaan. Aanvankelijk zaten er zelfs ruim 170 DDR-burgers, maar een groot deel is vrijwillig naar Oost- Duitsland teruggekeerd nadat de autoriteiten hadden toegezegd dat zij geen nadelige gevolgen van hun actie zouden ondervinden. De nu nog in de ambassade in Praag ver blijvende mannen, vrouwen en kinderen geloven dat laatste niet of willen hoe dan ook naar het Wes ten. Oost-Berlijn heeft categorisch ontkend dat zij toezeggingen zal doen in deze richting. De minister van buitenlandse za ken van de Bondsrepubliek kan niet veel anders doen dan met de DDR-mensen in de Westduitse am bassade te praten en een dringend beroep op ze te doen toch naar Oost-Duitsland terug te gaan. Naar verwacht doet hij dat morgen, te gen het einde van zijn bezoek. Met zijn Tsjechische collega Cnoupek heeft Genscher overigens dit the ma niet behandeld. Gegeven het feit dat de betrek kingen tussen Bonn en het Oost blok onder meer door het niet doorgaan van de bezoeken van de Oostduitse staats- en partijleider Honecker en diens Bulgaarse col lega Zjivkov aan Bonn en dat van Genscher zelf aan Warschau, niet bepaald florissant zijn, is het in elk geval opmerkelijk dat de Westduit se bewindsman nu in Praag ver blijft. Met betrekking tot de grote politiek, de dialoog tussen de beide supermachten, kunnen Bonn en Praag niet meer doen dan zich van eikaars standpunt goed op de hoogte te stellen. De Tsjechische minister van bui tenlandse zaken Cnoupek heeft Genscher gisteren nog eens verteld welke verwijten hij allemaal aan het adres van de NAVO heeft. Gen scher heeft Cnoupek op zijn beurt uitgelegd dat de Amerikaanse pre sident Reagan over de goede wil beschikt om tot succesrijke ontwa peningsonderhandelingen met Moskou te komen. BRUSSEL-VOEREN - Met het royeren van de Waalse burgemees ter van de Nederlandstalige ge meente Voeren als gemeenteraads lid heeft de Bestendige Deputatie van Belgisch Limburg haar be voegdheden overschreden. Dit is het oordeel van de auditeur bij de Raad van State, voor welk rechts college gisteren het beroep van Happart tegen die beslissing van de BD werd behandeld. De Bestendige Deputatie had Happart op 19 januari van dit jaar afgezet als gemeenteraadslid, na dat de Voerense burgemeester ge weigerd had naar Hasselt te komen om daar zijn kennis van het Neder lands te bewijzen. De auditeur die ter zake advies uitbrengt aan de Raad van State, is Wie is die Russische leider, van wie Margareth Thatcher vindt dat hij aardig is en met wie zij wel zaken moet kunnen doen? Michail Serge- jevitsj Gorbatsjov is voor Sowjet- begrippen een piepjonge leider. Maar toch wordt hij met zijn 53 jaar al getipt als de opvolger van de zie kelijke eerste man, Konstantin Tsjernenko. door Martin van den Heuvel Gorbatsjov werd in 1931 in de Zuidrussische provincie Stovropol geboren. Hij heeft de Russische na tionaliteit, trad in 1952 toe tot de communistische partij en voltooi de drie jaar later aan de Moskouse Lomonosov-universiteit zijn studie in de rechten. In de jaren '60 be haalde hij nog een graad aan een landbouwschool in Stovropol. Hij is dan zowel jurist als agronoom, zelfbewust, met het air van een in tellectueel. Zijn politieke carrière verloopt als een komeet. Na een periode met functies in de Komsomol, de officiële en enig toegestane jeugd organisatie, wordt hij al in 1966 eer- ste-partijsecretaris van Stovropol, in 1971 secretaris van het gelijkna mige district en in hetzelfde jaar lid van het machte centrale comité. In 1978 verlaat hij Stovropol om in Moskou de post van secretaris van het centraal comité te bekleden. Twee jaar later is hij al volledig lid van het Politburo. Hij behoort dan op zijn 49e jaar tot het groepje van een dozijn meest oudere heren die de dagelijkse leiding van de partij vormen en die in feite de Sowjet- Unie besturen. Glad ijs Het is altijd moeilijk uit te ma ken wat de politieke ideeën van de diverse Sowjet-leiders zijn. Voor een antwoord op die vraag moet men zich begeven op het gladde ijs van de Kremlinologie, de uitleg van wat zich in het Kremlin af speelt. We weten helaas weinig met zekerheid over wat zich binnen de hoge en dikke muren van het Kremlin afspeelt. Specialisten po gen aanwijzingen te vinden voor de machtsverhouding in het Krem lin naar aanleiding van de plaats die de Sowjet-leiders innemen op het Lenin-mausoleum, de volgorde van hun namen onder openbare documenten, de volgorde waarin hun portretten worden opgehan gen, enz. Hoewel het vast staat dat deze gegevens te maken, hebben met de ware machtsverhoudingen, blijft het moeilijk daarop totaal te vertrouwen. Dat geldt zeker in tij den van snelle wisselingen. Van Gorbatsjov weten we dat hij als landbouwspecialist in het Polit buro was opgenomen. Die speciali teit is geen plezierige in de Sowjet- Unie, zeker gezien de vele slechte oogsten van de laatste jaren. Een landbouwspecialist loopt gauw de kans na een slechte oogst als zon debok ontslagen te worden. Dat overkwam bijvoorbeeld een vroe gere minister van landbouw, te vens lid van het Politburo, Dmitri Poljanski, die na een aantal tegen vallende oogsten als ambassadeur naar Tokio gestuurd werd. Met Gorbatsjov liep het echter anders, want hoewel er onder zijn bewind nog geen enkele echte goe de oogst is binnengehaald (wel en kele zeer slechte) heeft hij zijn po sitie kunnen behouden en zelfs versterken. Hij kon het zich zelfs veroorloven met de voormalige partijleider Leonid Brezjnjev van mening te verschillen over het landbouwbeleid. Brezjnjev heeft in mei 1982 een voedselprogramma gelanceerd. Inhoudelijk stelde dat programma echter niet veel voor, het eigen initiatief noch de per soonlijke verantwoordelijkheid werden erin gestimuleerd. Gor- batsjovs reactie op de nieuwe plan nen was tamelijk lauw en de suc cessen van het voedselprogramma zijn ook beperkt gebleven. Ingrijpend Waarschijnlijk vond Gorbatsjov dat de Russische landbouw ingrij pender hervormingen nodig had dan in het voedselprogramma wer den beoogd. Hij heeft in vroeger ja ren gepleit voor het zveno-sys- teem. Zveno betekent groep, en het gaat om groepen van vijf a tien personen. Een zveno maakt als team afspraken met de leiding van een staats- of collectief landbouw bedrijf (sovkhoz of kolchoz). Die groepen bewerken dan in eigen be heer een stuk grond gedurende een aantal jaren, waarbij ze machines, zaaigoed enz. krijgen toegewezen. Experimenten in de jaren '70 in Gorbatsjovs eigen gebied hebben uitgewezen dat de opbrengsten soms dubbel zo groot zijn als in de gewone landbouw. Tegenstanders van de uitbreiding van het zveno- stelsel vrezen echter dat de band tussen de landarbeiders en hun 'vaste stuk' grond versterkt wordt en dat zo verfoeilijke eigendomsin stincten worden opgeroepen. We mogen aannemen dat Gor batsjov voorstander van hervor mingen op landbouwgebied is, maar dat hij op dit moment daar voor onvoldoende steun in het Po litburo krijgt. Opmerkelijk was weer, dat er in dit najaar een lande lijke vergadering over de land bouw is gehouden waarop hij niet het woord voerde en waarop wei nig hervormingsgezinde geluiden vielen te beluisteren. Ook andere tekenen (de plaats van zijn portret, zijn positie op een foto in de Praw- da) lijken er op zijn minst op te wij zen dat hij in de partijtop ook te genstanders heeft. Zeer opmerkelijk was, dat in fe bruari van dit jaar de Russische kranten geen melding maakten van het feit dat Gorbatsjov het woord gevoerd had op de zitting van het centrale comité die Tsjer nenko tot opvolger van Andropov koos. Gorbatsjov lijkt deze storm in middels goed doorstaan te hebben. Hij wordt nu algemeen gezien als de tweede man achter Tsjernenko. Gorbatsjov heeft de naam een man te zijn die open staat voor nieuwe ideeën. Veel jongere partijfunctio narissen en economen hopen dat hij de verstarde Sowjet-maat- schappij nieuw leven zal inblazen. Buitenland Op het gebied van de buitenland se politiek heeft Gorbatsjov nog van oordeel dat de BD van Lim burg juridisch niet gerechtigd was Happart aan de dijk te zetten. In kringen van het Limburgse provinciebestuur en elders aan het Vlaamse politieke front toonde men zich niet zo verbaasd over de zienswijze van de auditeur. De BD had er min of meer op gerekend dat het royementsbesluit zou wor den aangevochten. De maatregel tegen Happart was eigenlijk ook meer bedoeld als een „symboli sche daad", aldus viel gisteravond in Hasselt te beluisteren. ADVERTENTIE niet veel ervaring. Wel bracht hij in 1983 bezoeken aan Canada en Hon garije Zijn recente benoeming tot voorzitter van de vaste commissie buitenland van de Unie-Sowjet, een van de twee kamers van de Op perste Sowjet (het parlement), en zijn huidige bezoek aan Engeland wijzen erop dat hij ook op dit ter rein meer ervaring wil opdoen. Het is moeilijk te zeggen hoe de kansen van Gorbatsjov liggen als de fysiek en politiek vrij zwakke Tsjernenko er niet meer zal zijn. Kroonprins zijn wil in de Sowjet- Unie nog lang niet zeggen datje de eerste man ook opvolgt. Boven dien wordt de Sowjet-Unie al lang niet meer door één man geregeerd, maar zijn voor hervormingen meer leden in het Politburo nodig. Maar toch lijkt Gorbatsjov meer dan welke Sowjet-leider ook geschikt zijn land uit de huidige crisis te krijgen. Onze ervaring berust op honderden Poggenpohl- keukens Voor u betekent deze Poggenpohl-dege- lijkheid zekerheid, even als kwaliteit, een maxi male montageservice, perfekte planning en ad vies. Verliest u deze voor delen niet uit het oog. keukens 1 rieweg 14 De Grote Polder! ■woude-Rijndijk 1-899206 Gorbatsjov: snelle carrière (foto api

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1984 | | pagina 7