'Demonteren van bom is
rechttoe-rechtaan werk'
iiHii
Inlichtingen over BOMOPRUIMING optelevisie en per telefoon
TELEVISIE
TELEFOON
Kans op ontploffing niet uitgesloten
Agenda opruimings
dienst zit 'bomvol'
DINSDAG 18 DECEMBER 1984
LEIDEN
Hév'As
fin ff
Tiüee deskundigen van de Explosieven Opruimingsdienst, Schoots (r) en Van Gerwen (op de achtergrond
rechts) hielden vanochtend een oogje in het zeil tijdens het uitgraven van de bom. Morgen zullen beide heren het
projectiel onschadelijk maken (foto Holvast)
slagpin kan in het slaghoedje zijn
gevallen. Bovendien bestaan er bij
na talloze verschillende ontste
kingsmechanismen, variërend van
complete uurwerken tot vernuftige
constructies met zuur.
In het laatste geval barst door de
inslag een ampul met zuur. Het
zuur moet een celluloid plaatje ver
teren en dan pas ontploft de bom.
Deze zogenaamde 'vertraagde' ont
steking kan er een week over doen
voordat de bom ontploft. Boven
dien is deze ontsteking beveiligd.
Een poging het mechanisme uit de
bom te draaien heeft ook tot gevolg
dat de bom barst.
In de verschillende oorlogen is
daarenboven een groot aantal ver
schillende bommen gebruikt.
Schoots: "Ik had gisteren een
Frans bommetje, dat was gebruikt
door de Duitsers. De Duitsers heb
ben vóór de oorlog munitie in aller
lei landen gekocht: zowel in Frank
rijk als bijvoorbeeld Tsjechoslowa-
kije". Van Gerwen: "Deze week
vond ik een mortiergranaat uit
1817, met een houten ontsteker.
Nog zo goed als nieuw. Je kunt
echt van alles tegenkomen".
De EOD beschikt daarom ook
over een uitgebreide documentatie
over alle mogelijke soorten explo
sieven. In internationaal verband
wordt deze informatie ook uitge
wisseld. "Die samenwerking is erg
belangrijk, want alle deelnemende
landen kampen met hetzelfde pro
bleem", aldus Sprangemeijer.
Toch kan men desondanks voor
verrassingen komen te staan. "Ik
heb indertijd een vernielingslading
bij de hand gehad die uit de Waal
haven werd opgevist. Dat bleek
een geïmproviseerde lading te zijn,
waarvan er in de Tweede Wereld
oorlog maar twee zijn gemaakt".
ADVERTENTIE
lil l IP Hliüf
ttfWIIIIIIIIIIIII'lMfllfflWI
llfllllllllllll
ttWttttttttllllilllllll
Hfi
llill
dinsdag 18 december a.s. om 22.00 uur kunt u via kanaal 34 van TV 5 een
informatief programma zien, dat in opdracht van de gemeente is gemaakt
door Omroep Rijnland.
- woensdag 19 december kunt u vanaf 08.00 uur via kanaal 34 van TV 5 de
gehele dag een kabelkrant raadplegen, waarin mededelingen worden gedaan
over de bomopruiming, het verkeer, etc., etc.
oye1 jsA» 0*^" L ^-4-1
Informatiecentrum Stadhuis
- woensdag 19 december vanaf 08.00 uur is het informatiecentrum gevestigd
in het Stadhuis. U kunt daar alléén naar telefoneren.
De volgende nummers zijn beschikbaar: 133834 of 214021
U-c-l.
UjUJjiLiJl .JJI
- 18 AraIik Sali aksami saat 22.00'da kanal 34 TV5 den Bomba hakkinda
Belediyenin hazirlattigi bir programi seyredebilirsiniz.
19 Aralik Carsamba günü saat 08.00 den itibaren gene ayni kanaldan
Televiziyon gastesinden, bomba hakkinda son haberleri seyredebilirsiniz
Information on television
- Tuesday 18th December at 22.00 hours you can watch a public information
broadcast on channel 34 of TV 5 station. This programme will recapitulate
the main information concerning the bomb removal.
Wednesday 19th December from 08.00 hours on, you can consult a cable
journal all day on the same channel (TV 5). All important information about
the progress of the operation will be passed on through this medium.
r I L,l ..I L J Lc "i IfSJ L tJ I 8 mI11 j 1 9 "SI
214021 -,l - 133834-
Belediye Yardim merkezi.
- Car$amba 19 Aralik günü yardim merkezi Belediyededir. Buraya o gün
yanliz telefon edebilirsiniz. Tel: 133834 214021.
Information centre Town Hall
- Wednesday 19th December,
the information centre will be situated in the
Town Hall, and can only be reached by telephone.
The numbers are 133834 or 214021
In het fort 'Werk aan het Spoel' in Culemborg is de ongeveer tachtijg man
tellende EOD gevestigd. Ongeveer de helft hiervan is dagelijks actief om
bommen, mortieren en granaten onschadelijk te maken. De EOD heeft
meer werk dan ze aan kan. Sommige gemeenten wachten al sinds 1977 op
het onschadelijk maken van oorlogstuig. De gemiddelde wachttijd is in
middels opgelopen tot drie jaar, spoedgevallen uitgezonderd. De agenda
van de EOD zit letterlijk bomvol.
Formeel is de hoofdtaak van de EOD om explosieven in een volgende
oorlog op een veilige manier onklaar te maken. Het demonteren van aller
lei tuig uit voorbije oorlogen en van explosieven in de terroristische sfeer,
heeft de dienst er bij gekregen, omdat daaraan grote behoefte bleek te
bestaan. Ironisch genoeg is de EOD een legeronderdeel dat het ook in
vredesüjd verschrikkelijk druk heeft.
Per jaar krijgt de dienst ongeveer 4000 meldingen binnen, waarvan
sommige een aantal bommen tot zelfs hele putten vol betreffen. De dienst
heeft dag en nacht een noodteam klaar staan om bij uiterst dringende
meldingen direct op te treden.
Alle ruimers zijn beroepsofficieren. Ze kiezen op de militaire school
voor munitietechniek, een opleiding van ongeveer twee jaar. Een man die
daarin slaagt, moet zelf kenbaar maken dat hij bij de EOD wil. Een selec
tie uit deze groep mensen komt bij de dienst in de opleiding: zes maan
den lang met een zwaar praktijkexamen. Dan gaat hij een aantal jaren als
assistent '2' met een 'ervaren' ruimer mee. De EOD'er moet in dezelfde
tijd zes opleidingen in de verschillende landen volgen. Dan kan hij zelf
standig als ruimer op pad.
De opleiding van een explosieven-expert gaat door tot zijn pensioen,
een leeftijd die de meeste EOD'ers halen. De laatste dode had Culemborg
in 1976 te betreuren. Het laatste ongeluk deed zich enkele jaren geleden
voor. De betrokken militair was voor dertig procent in de tweede graad
verbrand. "Daar praatje niet over", zegt Sprangemeijer. De man in kwes
tie verschijnt even later overigens in levende lijve, gezond en wel, in de
kantine.
De EOD-ers werken altijd in een team. Deze teams worden ook voort
durend gewisseld. Routine en sleur zijn voor de ruimers levensgevaarlijk.
Een vaste teamsamenstelling brengt met zich mee dat beide
kaars fouten over het hoofd kunnen zien.
Kerstmannen
en Glippertje
door centrum
LEIDEN - Vier kerstmannen gaan
donderdag- en vrijdagavond met
een arreslee door de Leidse bin
nenstad. De gezamenlijke winke
liersverenigingen, verenigd in 'Lei
den Leeft', hebben de kerstman
nen ingehuurd.
Om zeven uur begint de rondrit
van de arreslee op de beide koop
avonden. Het vertrekpunt is het
Stadhuisplein, waarna de vier
kerstmannen door de hele binnen
stad sleëen. Tijdens hun tocht zul
len ze surprises uitdelen.
Donderdag, vrijdag en zaterdag
kunnen bezoekers van Leiden bo
vendien gebruik maken van gratis
openbaar vervoer, als ze in het
'Glippertje' stappen. Dit treintje op
wielen rijdt die dagen van het Ir.
Driessenplein via onder meer de
Haarlemmerstraat door het cen
trum naar molen De Valk (en om
gekeerd). Het stopt op verzoek. Het
Glippertje is de bijnaam voor een
tram die vroeger door Leiden reed.
De ondernemersvereniging Pro
motion Haarlemmerstraat en om
geving haalde het treintje vorig
jaar voor het eerst naar Leiden en
herhaalt deze actie nu.
Reclame op
alle wagens
brandweer
LEIDEN - Op alle wagens van de
Leidse brandweer komt zeer waar
schijnlijk reclame van het Leidsch
Dagblad te staan. De brandweer en
deze krant hebben overeenstem
ming bereikt over de reclame op de
wagens voor een periode van een
jaar. De overeenkomst moet nog
worden goedgekeurd door de
Leidse gemeenteraad.
De uitgeversmaatschappij be
taalt 7.500 gulden per jaar voor de
reclame, die "de goede naam en eer
van zowel het brandweerkorps als
het Leidsch Dagblad niet in ge
ding" mag brengen. De brandweer
vindt het bedrag niet al te hoog,
maar hoopt op deze manier "ande
re beter betalende sponsors" aan te
trekken.
Actiecentrum
van bomcomité
LEIDEN - Het zogenaamde bom
comité richt morgen in buurthuis
Brandewijn (Vrouwenkerkkoor-
steeg) een actiecentrum in. Bewo
ners van de zones A en B die klach
ten of vragen hebben, kunnen daar
de hele dag terecht. Comitélid De
Voogd raadt iedereen aan alle mo
gelijk benodigde papieren bij de
ontruiming mee te nemen. Hij
hoopt dat de klachten gelijk die
dag binnenkomen, "zodat we di
rect en gezamenlijk actie kunnen
ondernemen".
Eredoctoraat
voor Leidse
hoogleraar
LEIDEN - De Katholieke Universi
teit Leuven heeft prof. dr. J.J. van
Rood. hoogleraar in de inwendige
geneeskunde in Leiden, een ere
doctoraat toegekend. Prof. Van
Rood is al eredoctor van universi
teiten in Santiago, Lyon, Turijn,
Rome en Maastricht.
Hij heeft baanbrekend werk ver
richt op het gebied van de herken
ning van weefselstructuren, het
geen van groot belang is voor het
succes van transplantaties. Prof.
Van Rood was de initiatiefnemer
tot de oprichting van de Stichting
Eurotransplant die bemiddelt bij
nier- en andere transplantaties in
Nederland, Duitsland, België en
Oostenrijk.
DIERENMISHANDELING - Een
53-jarige bewoner van de Juliana-
kade heeft aangifte gedaan van die
renmishandeling Op de kat van de
man werd in de brandpoort ge
schoten met een luchtbuks. Het
dier raakte verlamd en zal vermoe
delijk moeten worden afgemaakt.
CULEMBORG/LEIDEN -
"Als ze boven de poort niet
open doen heb je geluk ge
had", zegt sergeant-majoor
P. Schoots van de Explosie
ven Opruimingsdienst
(EOD) verwijzend naar de
hemelpoort. "Maar als je
aan het werk bent sta je niet
met het zweet in je handen.
Je denkt er niet aan dat het
mis kan gaan. Daar heb je
geen tijd voor".
door
Raymond Peil
Schoots en diens collega sergeant
H.C.J. van Gerwen zijn twee van
de drie teamleden die morgen de
Leidse duizendponder aan de
Morssingel/Morsweg onschadelijk
zullen maken. "Het demonteren
van de ontsteking van deze bom is
gewoon recht-toe-recht-aan-werk
zegt Schoots. "Maar er kan van al
les mis zijn. Het grote probleem is
dat je dat pas kunt constateren als
je aan de gang bent", doet kapitein
A.P.G. Sprangemeijer, comman
dant van het uitvoerende perso
neel van de EOD en de derde ge
sprekspartner een duit in het zakje.
Als de halve Leidse binnenstad
verlamd ligt en de ruimers aan het
werk gaan, beginnen ze met een
'klemschijf. Die wordt in dit geval
op het achtereinde van de bom ge
plaatst, een uitstekende ring op de
ontsteking, het zogenaamd 'staart-
pistool'. De ingenieuze doch sim
pele klemschijf stelt de EOD'ers in
staat de ontsteking er op afstand
'uit te tikken'.
Met behulp van een touw bedie
nen ze een draaischijf met een
veer. Door aan het touw te trekken
wordt de veer strak gestrokken.
Als men het touw loslaat schiet een
uitstekende nok op de schijf tegen
het op de bom geklemde gedeelte.
Na een aantal tikken draait de
klemschijf de ontsteking uit de
bom.
Daarna moet het slaghoedje wor
den verwijderd. Dat gebeurt
meestal met de hand en heel voor
zichtig. Als de slagpin namelijk in
het slaghoedje valt dan ontploft de
bom. Schoots: "Na de verwijdering
van het slaghoedje is de bom in zo
verre onschadelijk dat we hem
kunnen vervoeren".
Voorbereidingen
De voorbereidingen voor de de
montage van de bom stellen niet zo
veel voor. Vorige week is een bar
rière van de containers om het ter
rein opgesteld. Indien nodig moe
ten de pompen op tijd in werking
worden gesteld, om te voorkomen
dat de put die gegraven is onder
water loopt. Verder bekijken de
heren nog waar ze zullen gaan zit
ten met hun touw. Gedacht wordt
aan een stekkie achter de bunker
aan de Morsweg.
Waarom de Leidse bom niet in
de oorlog is ontploft, is nog niet te
zeggen. Het is mogelijk dat het pro
jectiel te vroeg is ingeslagen. Daar
door zou bijvoorbeeld de staartpro-
pellor van de bom, die tijdens de
val draait waardoor na een aantal
omwentelingen de ontsteking
wordt geactiveerd, nog niet aan het
einde van de rit kunnen zijn. Defi
nitieve uitspraken zijn pas moge
lijk als de ontsteking is gedemon
teerd.
De afmeting van de bom is onge
veer 1.10 meter lang en 44 centime
ter in doorsnee. De duizendponder
is één van de zwaarste types uit de
erfenis van de Tweede Wereldoor
log. Er zit ongeveer 300 kilo spring
stof in, een mengsel van TNT en
RDX. Als een dergelijk gevaarte
ontploft komt er een grote hoeveel
heid gas vrij, om de scherven van
de bom te verspreiden.
De gevolgen van een ontploffing
in Leiden zijn vrijwel niet te over
zien, vooral omdat de bom in een
dichtbebouwd en -bevolkt gebied
ligt. In het gebied tot 300 meter van
het gevaarte zullen gebouwen in
storten. In de tweede zone, tot 600
meter is er kans op rondvliegend
puin, brekend glas en rondvliegen
de scherven. Hoe ver schokgolven
zich in de weke grond zullen voort
planten is op voorhand niet te zeg
gen.
De noodzaak om de bom zo snel
mogelijk onschadelijk te maken
wordt door Sprangemeijer niet be
twijfeld. "De kans op ontploffing is
niet groot. Maar die kans is ook
niet nul. Je kunt gewoon geen risi
co nemen. De vraag in hoeverre de
explosieven op scherp staan is pas
achteraf te beantwoorden. Op het
moment dat we weten wat er in
grond zit, moet het onschadelijk
worden gemaakt".
Gaaf
Nadat de bom onschadelijk is ge
maakt wordt het gevaarte afge
voerd naar Culemborg. De spring
stof wordt vervolgens in de Hars
kamp tot ontploffing gebracht. In
handzame pakketten, want de
complete lading explosieven is te
groot om in één keer de lucht in te
laten vliegen.
Het Leidse projectiel lijkt nog re
delijk gaaf. Door de val van de bom
kan echter van alles aan het projec
tiel zijn beschadigd: het staartpi-
stool kan zijn afgebroken of de
Een doorsnede van de ontsteking.
In het bovenste gedeelte bevindt
zich de slagpin. Het buisje in het
onderste stuk is het slaghoedje.
Zo ziet de achterkant van de bom er uit. Onder de 'groene ring' bevindt zich de ontsteking. Op de ring wordt de
klemschijf gezet.
