Evengoed preken in spijkerbroek als toga
Leids predikant koos voor witte 'gebedsmantel'
Verliest 'basisbewegiii^ tweede generatie?
Forse schulden na pausbezoek
ZATERDAG 15 DECEMBER 1984
PAGINA II
D. Schouten
....joods-christe
lijk,
gewaad....
(foto Holvas
LEIDEN— Niemand zal de Leid-
se gereformeerde predikant H. E.
Schouten (38) ooit in de traditio
nele zwarte toga zien. Hij voelt
zich op de kansel geen rechter of
wetenschapper, maar alleen
voorganger. Bovendien is zwart
geen bijbelse kleur. "Wit is de
kleur van Gods genade".
Schouten doet zijn gemeente
(vroegere Zuiderkerk) met een
stukje in het kerkblad uit de doe
ken, waarom hij ter kerke in het
wit gaat.
Om te beginnen is het kleed
dat hij draagt geen toga maar een
'gebedsmantel'.
Een toga is zwart met fluweel.
Daarbij horen een bef en een ba
ret. Ze is pas in de negentiende
eeuw in gebruik geraakt, zij het
onder veel protest. Vóór die tijd
droegen de predikanten een ge
waad dat meestal een paar mo
des achterliep.
Er waren wel een paar redenen
voor predikanten om net als de
rechter en de hoogleraar een
zwartfluwelen toga aan te trek
ken.
Ten eerste diende een dominee
in functie zich te onderscheiden
LEIDEN- Het gevaar van een
randkerkelijke beweging ('basisbe
weging') voor de bestaande kerken
is, dat deze een 'soort voorhoede'
kwijtraken. "Niet ten onrechte zien
mijn plaatselijke collega's met ver
driet aan, dat allerlei mensen met
een alternatieve visie en een geheel
eigen inbreng zich uit het plaatse
lijke kerkelijke werk terugtrekken
om uit te wijken naar een basisge
meente".
Ziehier een 'bekentenis' van de
Leidse gereformeerde studenten-
predikant dr. Herman Wiersinga,
die in het blad 'Voorlopig' de mo
tieven achter de basisbeweging be
licht én de gevaren waaraan zij
blootstaat. Zelf is Wiersinga zowel
ten opzichte van de kerken als van
de basisbeweging een 'binnen
staander'. De Leidse Studen-
tenkklesia, waaraan hij namens de
Gereformeerde Kerken is verbon
den, kent een soort 'dubbel lid
maatschap'.
De 'Vereniging Basisbeweging
Nederland' werd in mei 1979 op
een landelijke bijeenkomst van
kerkelijke basisgroepen en kriti
sche gemeenten officieel opge
richt. Mensen uit diverse kerken
begonnen daar min of meer 'voor
zichzelf soms binnen hun eigen
plaatselijke gemeente of parochie,
maar meer toch daarbuiten.
Motieven
Wiersinga noemt twee soorten
motieven voor het ontstaan van de
ze groepen: cultureel en maat-
schappelijk-politiek.
Cultureel: het verlangen naar
zelfontplooiing. "Wij als basismen
sen meten de waarde van iets af
naar eigen behoefte, eigen bele-
van zijn gemeenteleden. Een an
der motief was, dat de man op de
kansel 'recht' spreekt namens
God. En ten derde is bijbel
verklaring ook een vorm van we
tenschap.
De romeinse toga van de rech
ter en van de hoogleraar stond
dus model voor de predikan-
tenkleding.
Afstand
De gereformeerde voorgangers
wilden daar lange tijd niet aan.
Zij droegen meestal een jacquet
of een zwart pak. Pas in de jaren
40 kwam ook daar de toga in
zwang.
Toch kiezen nog steeds veel
gereformeerde dominees voor
een gewoon pak. Dat schept naar
hun gevoel minder afstand naar
de gemeente, zegt Schouten.
"Het is waar, je kunt evengoed
preken in een spijkerbroek als in
een toga. Johannes de Doper had
een mantel van kamelenhaar".
Jarenlang heeft de predikant
van Leiden-Zuid - eerst was de
Midden-Betuwe zijn werkterrein
in een gewoon pak de kerk-
ving en eigen zingeving. Wij willen
als méns niet worden overgeslagen
door geloofssystemen of moraalpa-
tronen. De theologie verandert van
een verticale in een horizontale. De
relatie met God nadert de relaties
met medemens en maatschappij
zózeer, dat ze elkaar raken".
Samenstelling
van deze pagina:
S.J. de Groot
En maatschappélijk-politiek:
doelbewust streven naar een zoda
nige verandering van kerk en
maatschappij, dat daardoor ge
rechtigheid en vrede worden ge
diend. Hier ligt, volgens Wiersinga,
het beslissende breekpunt tussen
de kerken en de basisbeweging.
"De basisgroepen zien het voor-
zich-uitschuiven van een keuze in
sociaal-ethische kwesties als ver
raad aan de ons door het evangelie
gevraagde partijdigheid voor ar
men en bedreigden. De beweging
stelt zich maatschappijkritisch op:
tegen ons technologisch-kapitalis-
tische systeem en vóór verande
ring in socialistische zin, niet par
tijpolitiek verengd, maar evenmin
alles onder één paraplu waar links
én rechts zich thuis voelen".
"Het verantwoordelijkheidsbe
sef voor de wereld was in de mees
te gevallen de directe aanleiding
om de breuk met de plaatselijke
gemeente te riskeren. Theologie
wordt bevrijdingstheologie, reflec
tie op de concrete politieke prak
tijk. De erediensten nemen een an
dere kleur aan, die van een samen
zwering. Geloven wordt van we
reldbeschouwing een handelings
patroon".
In de lucht
Maar er zijn ook gevaren voor de
basisgroepen. Wiersinga noemt er
een paar.
Deze groepen worden voor een
groot deel gedragen door mensen
van één generatie, die de jaren 60
en 70 bewust meemaakten en zich
inzetten voor democratisering,
emancipatie en derde-wereld-ac
ties.
Is deze inzet nog wel over te dra
gen aan een jeugd die zich moet
aanpassen en het eigenbelang laat
gelden om nog aan de slag te kun
nen komen? Als eerste gevaar ziet
dr. Wiersinga, dat de basisbewe
ging deze tweede generatie verliest
en daardoor in de lucht komt te
hangen.
Daar komt bij, dat basismensen
grotendeels tot de middenklasse
behoren. "Taalgebruik en leefstijl
verraden het goed-opgeleide en fi
nancieel vrij safe milieu. Ze zijn
hooguit woordvoerder en voor
vechter van de eigenlijke basis, de
onderlaag hiér en de verpauperde
massa's in de Derde Wereld".
Zo'n vertegenwoordigende rol
brengt voor de beweging een bij
zonder gevaar mee, zegt Wiersinga.
"Je voelt je voortdurend schuldig,
omdat jij tot een redelijk veilige
klasse behoort. Maar tegelijk ver
schrikkelijk verantwoordelijk voor
'anderen'. En dat brengt dan weer
bevoogding mee naar de onder
drukte groepen én betweterigheid
naar andersdenkende klasse-geno
ten".
Hij waarschuwt voor 'ontwaar
ding van de basisgroepen tot clubs
van gelijkgezinden'. De beweging
moet meer gelijkgericht dan gelijk
gezind zijn. De groepen moeten
vooral open blijven. "Vóór je het
weet belemmeren secundaire
groepskenmerken het toetreden
van gelijkgerichten".
Bondgenoot
De studentenpredikant uit Lei
den zou graag zien, dat basismen
sen het belang van structuren wat
meer inzagen, ook van een goede
eigen organisatie. "Voor een alter
natieve stem naar kerk en maat
schappij toe is binding en verster
king (van de stem) via coördinatie
en secretariaat geen luxe".
De beweging moet ook wat min
der 'moralistisch reageren'. "Maat
schappelijke structuren verander
je niet met verwijten aan personen,
maar via stelselmatige analyse".
Een andere wens van Wiersinga
is, dat de beweging meer bondge
nootschappen zou aangaan met ge
lijkgerichten in de samenleving
(politiek, vakbonden, onderwijs en
de artistieke wereld). "Christelijk
heid is geen voorwaarde voor ge
lijkgerichtheid".
Ten slotte heeft hij nog een wens
wat betreft de verhouding tot de
kerken. Wiersinga pleit voor een
'zuinig zijn op de nog bestaande
communicatiekanalen', zoals de
Raad van Kerken, "wil onze kritiek
trefzeker en vruchtbaar zijn".
Hij ziet de basisbeweging nog
steeds als een 'noodoplossing'. Ze
is geen kerk in zichzelf. "In hoop
op betere tijden. In verwachting
van ander weer. Zowel voor de sa
menleving als voor de 'officiële'
kerken".
diensten geleid. Na heel lang aar
zelen en zoeken koos hij pas in
februari van dit jaar voor de 'ge
bedsmantel'.
"Als je dan kiest voor een spe
ciaal gewaad in de kerkdienst -
maar dat is niet per se nodig
kies dan wat mij betreft niét voor
een van oorsprong romeins maar
voor een oorspronkelijk joods-
christelijk gewaad".
Zo is hij tot zijn - in protes
tantse kringen - nogal ongewo
ne verschijning gekomen. De
kleurige stola's die hij over zijn
lichte mantel draagt dienen al
leen ter verfraaiing. Maar ze heb
ben wel betekenis. Ze duiden op
de kleur van het kerkelijke jaar.
Wel is het aantal predikanten
dat hun zwarte toga met deze
kleuren opsiert de laatste jaren
beduidend toegenomen. Schou-
tens hervormde collega Nauta
heeft ook voor deze tussenvorm
gekozen.
De witte stola wordt gedragen
met Kerst en Pasen, paars tij
dens de voorbereiding op die
feesten - advent en lijdenswe
ken rood met Pinksteren en
groen in de tussenliggende
'feestloze' tijden.
De Rooms-Katholieke Kerk in Ca
nada moet nog ongeveer 25 van de
ruim 50 miljoen gulden opbrengen
om de kosten van het pausbezoek
(9 tot 20 september van dit jaar) te
dekken. Een woordvoerder van de
bisschoppen deelde mee, dat de
bisdommen waar de paus op be
zoek is geweest, en de bisschop-
Kerststal. In het rijksmuseum
'Het Catharijneconvent' in
Utrecht (Nieuwegracht 63) is van
22 december tot en met 20 januari
de Napolitaanse kerststal te be-
zichtigsen. De uit de achttiende
eeuw daterende groep bestaat uit
een veertigtal figuren, die in een
natuurgetrouw landschap zijn op
gezet.
De kerststal staat in de midde
leeuwse kelder van het museum.
Bij de inrichting van de stal - die
werd gemaakt in de Italiaanse
stad Napels - is geprobeerd de
opzet van toen zoveel mogelijk te
benaderen. In een landschap van
heuvels, bomen en struiken ziet
men herders en inwoners van
Bethlehem druk in de weer met
hun dagelijkse bezigheden. Om
hen heen grazen schapen en gei
ten. En dan zijn er de 'drie konin
gen', in deze groep rijke tapijthan
delaren uit het oosten.
De kerstgroep in 'Het Catharij
neconvent' is de enige van deze
omvang die in Nederland is te
zien. Het museum is open van
dinsdag tot en met vrijdag van 10
tot 5 en op zaterdag, zondag en
feestdagen (ook de twee kerstda
gen) van 11 tot 5 uur. Op de maan
dagen en op 1 januari is het dicht.
Cantatedienst. Morgenavond
om half 7 wordt in de Dorpskerk
aan de Hoofdstraat in Leiderdorp
een cantatedienst gehouden waar
in het Leiderdorpse Kamerkoor
delen zingt van 'The Messiah' van
Handel. Vocale solisten zijn Anke
Zuithoff, alt, en Aijan Liesker, ba
riton. Het Leiderdorps Kameror
kest en Aart Bergwerff, clavecym-
bel, verzorgen de instrumentale
begeleiding.
penconferentie zelf dit bedrag
moeten bijeenbrengen. De kosten
die de regering voor de paus moest
maken zijn niet in deze f. 50 mil
joen begrepen.
Het verblijf van de paus heeft f. 7
fniljoen meer gekost dan was ge
raamd. En de opbrengst uit giften
Carols. Uitgaande van de ang
licaanse kerk is er morgenavond
om half 8 in de oud-katholieke
kerk aan de Zoeterwoudsesingel
49 in Leiden een kerstzangdienst.
Het zingen van bekende Christ
mas-carols wordt afgewisseld met
kerstteksten uit het evangelie.
Voorganger is ds. G. Allen. Ieder
een is welkom.
Hervormde Kerk: beroepen te
Vleuten W. Lamfers Maartensdijk
(deelgemeente 'Advent'), te Assen
L. Lingen Klooster ter Apel (bui
tengewone wijkgemeente). Gere
formeerde Kerken: beroepen te
Lekkerkerk N. A. Riemersma Am
sterdam.
Studie. Het bestuur van de
Raad van Kerken in Nederland
gaat zijn afdeling 'Geloofsvragen'
verzoeken een theologische studie
te maken over de belofte van het
land Kanaan aan het joodse volk
en de betekenis daarvan nu. Aan
leiding is het verslag van het be
zoek dat een delegatie van de raad
onlangs bracht aan het Midden-
Oosten en de Raad van Kerken
daar.
Jodendom. Uit een onderzoek
is gebleken, dat in kerkelijk mate
riaal voor de catechese de joodse
werkelijkheid geheel of nagenoeg
geheel ontbreekt. Bijna nergens
wordt vermeld dat het Oude Testa
ment het boek van de synagoge is
gebleven. Doordat joden alleen in
verband met het Nieuwe Testa
ment worden genoemd, ontstaat
de indruk dat het jodendom een
overleefde godsdienst is. Alleen
het meest recente catechesemate
riaal besteedt nog enige aandacht
aan de jodenvervolgingen.
Tot deze conclusie komt een rap
port dat is gemaakt in opdracht
van de Raad voor de verhouding
van Kerk en Israel en de Raad voor
de Katechese, beide van de Her
vormde Kerk. Het rapport draagt
als titel: 'Het beeld van joden en
jodendom in catechetische metho
den. Een onderzoek ten behoeve
van predikanten, catecheten en
producenten van catechetisch ma
teriaal'.
Aan het onderzoek is twee jaren
gewerkt. Dertien methoden wer
den daarbij uiteengerafeld. Doel
was: vooroordelen te bestrijden.
Het feit dat de joodse godsdienst
indirect als 'overleefd' wordt afge
beeld, bevestigt de nog wijd ver
breide opvatting dat de kerk in re
latie tot God de plaats van Israel
heeft ingenomen, schrijven de on
derzoekers.
en de verkoop van souvenirs viel
erg tegen. Toch zijn de bisschop
pen niet ongerust. Zij verwachten,
dat binnen een jaar alle schulden
zullen zijn afgelost. Kardinaal Car
ter van Toronto heeft de opbrengst,
van zijn jaarlijkse kardinaalsdiner
(180 gasten, f. 330 per persoon!)
voor dit doel bestemd.
Dr. Herman Wiersinga (Leiden) ziet gevaren
..eredienst als 'samenzwering'...
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Nauta, 11.45 studentenekklesia;
Marekerk 10 dr. Meijers, 5 ds. Smit, Hil-
Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds. Kra-
Oecumenische geloofsgemeenschap De
Regenboog (Merenwijk) 9.30 ds. Mostert
(evang.-luth) en pastoor v. Well, 1115 ds.
Mostert (met koor);
Bethlehemk. (Driftstr.) 10 kand. T. Kris
pijn;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 10 ds.
Jansen, 5 ds. Rietveld;
Vredesk. (Burggraven!) 10 mevr. ds. De
Waalse kerk (tijdel. Rapenburg 6) 10.30
ds. Ribs.
Jeugdkapel Vredeskerk 10; jeugdkapel
Bevrijdingskerk 10.
Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15
dienst te verzorgen door het L. des
Heils; Diakonessenhuis 10.30 ds. Panne-
koek, elke zat. 10.30 rk. dienst; Ende
geest: zie Oegstgeest.
Geref. Kerk: Vredeskerk 10 mevr. ds.
De Mey;
Petrak. (Surinamestr.) 10 ds. Veenstra;
Oude Vest 10 ds. Koolstra;
Mgranathak. (L. Morsw.) zie herv. gem.;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) zie
herv. gem.;
bejaardenhuis Groenhoven 10 ds. Hem
mes, O.geest;
Merenwijk: zie herv. gem.
Wijk Stevenshof, gebouwtje 'Dijkhof
(Rijndijk): 10 kand. mevr. J. Falken-
burg.
Geref. K. Vrijg. (Herengr.): 10 ds. Kamp
huis, 5 ds. Houtman.
Chr. Geref. K. (Steenschuur); 10 en 5
prof. dr. v. 't Spijker.
Geref. Gem. (N. Rijn): 10 en 4.30 ds.
Boogaard.
Geref. Gem. in Ned. (Bethl.kerk
Driftstr.): 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.):
10.15 ds. v. 't Hof, ziekenhuispred., wo.
19 dec. 7.30 kerstwijding.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk.
Pieterskerkstr.). 10.30 ds. Veen, Rijs
wijk.
Baptistengem. (O. Rijn 3): 10 ds. Reiling,
Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3):
10 evang. Koehorst, Mijdrecht.
Zendingswerk Middernachtsroep (Zoe
terw.singel 21): 5 hr. v. Diggelen.
EvangeLiecentrum (Zijlsingel 2): zo. 10
hr. Zijlstra, wo. 19 dec. 8 kerstzang
avond.
Evang. gem. Merenwijk (Flevoweg 5): 4
Pinkstergem. (O. Vest 13): 10 evang.
Riekerk.
Leger des Heils (hoek Vestestr./Groe-
nesteeg): 10 heiligingssamenk., 7 verlos-
singssam.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30
en 4, wo. 8.
Christelijke Wetenschap (Steenschuur
6): 10.30.
De Christengemeenschap (beweging tot
religieuze vernieuwing): zat. 22 dec. 9.45
in oud-kath. k. Zoeterw.singel.
Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Da
gen (Brahmsl.): 9.30, 10.30 en 11.20.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel): 10.
In oud-kath. kerk (Zoeterw.singel) om
7.30 nam.: The Story of Christmas told
and sung in a service of Nine Lessons
and Carols, anglicaanse gemeente,
voorg. G. G. Allen en Y. Roosjen, ieder
een welkom.
Rooms-Kath. K.: Haagweg zat. 7, zo. 9
en 10.45;
Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat. 7, zo.
9.30 en 11.30;
Steenschuur zat. 7, zo. 8.30, 10, 11.30, 6
en 7 (lof);
Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Lammenschansweg zat. 7, zo. 9 en 10.30;
Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30, 10.45 en
12.15;
Merenwijk: zie herv. gem.; H. Rijndijk
(zie Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 ds.
Goverts, 7 ds. Bergsma.
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. Groenendijk, Scheveningeh, 7 ds.
Klein Kranenburg.
Geref. Kerk: 10 ds. v. Es, Hoofddorp,
6.30 ds. Wilschut.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 3 ds. Wallet,
Sliedrecht, ha.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 10 ds. Bogers, 5 ds. Moll,
met gehandicapten; Kruiskerk 10 ds. De
Graaf, H.woude; Opst.kerk 10 ds. v.d.
Heiden, 6.30 ds. Bogers; G. Herderk. 10
ds. Taselaar, 6.30 ds. Moll; De Bron 9.30
dr. Dirksen, L.dorp, 10.15 ds. Mol! 6.30
ds. Mulder; Ashram (Marsdiep) 10 ds.
Mulder; Driehoorne 7 nam. ds. Hane-
maayer; Oudshoornse kerk 10 dr. A.
Cramer, Delft; Sionskerk (Planetensin-
gel) 9.30 ds. Ouwendijk, 6.30 ds. Koele-
wijn.
Geref. Kerk: Mar.kerk 10 ds. Wilschut,
6.30 ds. Haspels, A.dam; Salv.kerk 10 en
6.30 ds. Stolk.
Geref. K. Vrijg. (aula chr. techn. school):
9.30 ds. Mosterd, 5 ds. Veldman.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.):
9.30 ds. De Jong, 4.30 ds. De Lange.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2 ds. Beek
huis, wo. 7,30 ds. v.d. Ent.
Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240): 9.30 en
4.
Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1): 10 ds.
Koekkoek, 6.30 (in Bonifaciuskerk) ds.
Koekkoek, mmv Gert en Hermien.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
62): 10 ds. A. v.d. Berg, 6.30 hr. Jongejan.
Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hen-
drikstr. 54): 10 hr. H. Lijzinga.
Pinkstergem. (school Batenstein 16): 10.
Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45 en
11.30;
Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30,
De Bron zat. 7, zo. 9 en 11.30.
BENTHUIZEN. Herv Gem. 9.30 ds.
Exalto, 6 ds. Baas, Molenaarsgraaf.
Geref. Gem. 9.30 en 6 leesdienst.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Rothfusz, H.gom, 6.30 ds.
v.d. Hoef;
Salv.kerk 10 ds. v.d. Hoef, 6.30 ds. Wie-
Bethl.kerk 10 ds. v. Hensbergen, Erme-
lo, 6.30 ds. Richter.
Geref. Kerk: 10 ds. Elderman, 6.30 ds.
Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.): 9.30 en 4.30
ds. Mouissie.
Geref. Gem. (Stationsweg 17): 10 en 6.30
leesdienst.
Evang.-Luth. Gem.: 9 ds. Allan, Heer-
Rk Kerk: zat. 7, zo. 8.30 en 10.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. v.d. Pol, 6.30 ds. Vlasblom;
De Stek 9.30 ds. v. 't Hoff.
Geref. Kerk: 9.30 dienst, 5 ds. v.'t Hoff.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. J. de
Jong, Veenendaal.
Geref. Gem.: 9.30 leesdienst, 7.30 ds. v.d.
Net.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds.
De Boo, Uitwijk, 6.30 ds. De Graaf,
jeugddienst.
Geref. Kerk: 10 ds. Welbedacht, 5 ds.
Hassefras, Maasdijk.
Rk Kerk: dorp zat. 7, zo. 9.30 en 11.30;
Anker zat. 7, zo. 8.45 en 11.15;
Rijndijk zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Kris
pijn. Zie ook geref. kerk.
Geref. Kerk: 10 ds. Elgersma, Noord-
wijk, 5 oecum. vesperdienst, ds. Roth
fusz en pastoor Harding.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Biesma.
Rk Kerk. Mart. zat. 7, zo. 9 en 11;
Jozefk. zat. 7, zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds. Boon-
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 ds. Kolde-
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 10 ds. Aarents, 6 ds. Sma
ling;
Ontm.kerk 10 ds. Gebraad, 6.30 da. rt,
Niel; 'De Wiek' 10 ds. Hemstede, L.dorp.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk (au
la P. Groen-college): zie Katwijk aan
Zee.
Geref. Kerk: 10 ds. Koster, 5 ds. Ver
doorn, Wadd.veen.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Ravesloot, Westerhaar, 6 ds.
De Jong;
O. Kerk 10 ds. v. Sliedregt, 6 ds. Teyge-
ler, Scheveningen;
Ichthusk. 10 ds. Vroegindewey, 5 ds.
Driebergen:
Pniëlk. 9.30 ds. v. Roon, 6 ds. Visser;
aula Bestevaer-mavo (Rijnsoever) 10 ds.
De Jong;
Overduin 2.15 ds. v.d. Beid; 'De Hoek
steen' (Burgersdijkstr.) 10 ds. Franken,
Zeist, dovendienst.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk (au
la P. Groen-college): 10 ds. v. Waasber-
gen, Wassenaar.
Geref. Kerk: Vr.kerk 10 hr. Brouwer, 5
ds. v. Breevoort;
Triumfatork. 10 ds. v. Breevoort, 5 ds.
Geref. K. Vrijg.: 10.15 leesdienst, 3.30 ds.
Heida.
Ned. Geref. Kerk: 8.45 en 7 ds. Janse.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Slagboom.
Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal): 10 en 5
ds. v.d. Belt.
Geref. Gem. (Remisestr.): 10 en 5 lees
dienst.
Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.): 10 en 5
leesdienst.
Volle-evang.gem. ('Tripodia'): 9.45.
Onafh. baptistengem. (Sluisweg 16): 10
ds. J. A. Visser.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. 10 ds. Lapré, 7 ds. v. Loenen,
L.dorp, jeugddienst.
Geref. Kerk: 10 dr. Bade, 7 zie herv.
gem.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref
Kerk Dorpsk. 10 mevr. ds. Westera, 6.30
ds. Knorth;
Hoofdstr. 10 ds. Knorth;
Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. v. Loenen,
ha, 6.30 volkskerstzang.
Elis.ziekenhuis 10 rector Vijftigschild.
Bapt.gem. (wjjkgeb. Zijlkw.): 10 hr. De
Vries.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. De
Jonge, Alphen.
Geref. Kerk: 9.30 ds. v.d. Kooi, 7 ds. Bui-
kema, Zw.dam.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds.
De Gelder;
Pauluskerk 10 prof. dr. v.d. Beek, Val
kenburg, 7 ds. Biemond, West-Grafdijk,
jeugddienst.
Geref. Kerk: 10 ds. Boswijk, 7 zie herv.
gem.
Geref. K. Vrijg.: 8.45 ds. De Putter, 2.45
ds. Boxman.
Ned. Geref. Kerk: 10.30 ds. Janse, Kat
wijk, 7 ds. Biewenga, Z.meer, beide
diensten in chr. geref. kerk.
Chr. Geref. Kerk: zie Ned. Geref. Kerk.
Geref. Gem.: 10 en 4 ds. Hakkenberg.
Rk Kerk: Agathakerk zat. 7, zo. 10 en
11.30;
Poelpolder zat. 7, zo. 9 en 11.30;
Mariakerk zat. 7, zo. 8.30, 10 en 11.45;
Engelbew. zat. 7, zo. 9.30, 10.30 en 5.45.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 hr.
Goedhart, 6.30 dr. Haitsma.
Geref. Kerk: 9.30 dr. v.d. Kamp, Wasse
naar, 5 avondgebed.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 leesdienst.
Remonstr. Gem.: 4.30 ds. v. Gelder,
kerstfeest voor jong en oud, na afloop
soep met brood en.... een mandarijn toe.
Evang. gem. (Kruispunt, Kennedy! 33):
9.30.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds. De
Graaff, 6.30 kand. v.d. Scheer, Utrecht,
jeugddienst
Geref. Kerk; 9.30 hr. De Bruin, 7 ds. v.d.
Linden, Den Haag.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds.
Bergsma, 7 ds. Goverts.
Geref. Kerk: 9.30 en 4.30 ds. Wijngaar-
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 4.30 ds. Visser.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds.
Geuze, ha.
Geref. Kerk (W. Verlaat): 10 ds. Hoogen-
raad, Zeist, 7 ds. Hanenburg, Voorburg.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Voorstr-
.(Binnen) 10 ds. v.d. Lee, ha, 5 ds. J.
Vroegindewey; zie ook geref. kerk;
Hoofdstr. (Zee) 10 en 5 ds. Keuning, ha.
Sole Mio 9 ds. v.d. Lee;
De Rank (Golfbaan) 10 ds. De Jong,.Lei-
Geref. Kerk: Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Kui
per, ha; zie ook herv. gem.,
Vinken! (Binnen) 10 ds. v.d. Woude,
Wassenaar, 7 ds. Kuiper;
Stichtingskerk 11 ds. Bach, A.dam.
Ned. Prot. Bond (aula O Zeew.) 10.30
mevr. ds. Bosman, O.geest.
Rk Kerk: Zee zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Binnen zat. 7, zo. 8, 10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds.
v. Achterberg, Leiden;
De Zilk 10 mevr. ds. v.d. Mey.
Rk Kerk: Victork. zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Jozefk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Zilk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
OEGSTGEEST. Herv. Gem. Groene of
Will.kerk 10 ds. Kooman, oecum. dienst;
Pauluskerk 10 ds. Da Costa,
Gemeentecentrum (Lijtw.) 10 30 dr. J.
Balkestein, 7 ds. Veenstra, Leiden
Geref. Kerk. 10 ds. Bovenberg, Leiden.
Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr. Schilder
school): 10.30 en 4.30 ds. De Putter.
Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum): 8.45
ds. De Lange, 4 ds. De Jong, Alphen.
Van Wijckerslooth: 4 ds. A. J. de Jong,
Endegeest: 10 pater Boshouwers.
Volle-evangeliegem. (Gem.centrum): 4.
Rk Kerk: Will.kerk zat. 7, zo. 9 en 10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7, zo. 8.30 en
10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. De Korte.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Jaspers Focks, 5
ds. Broer.
Remonstr. Gem.: 10 ds. Cossee.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11;
Petrus-B. zat 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem, 9.30
dr. De Kruijf, R.dam, 7 ds. v. Soest,
R.dam.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2.15 ds.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentius-
kerk 9.30 ds. Romein, R.dam, jeugd
dienst, 5 ds. Wagter;
Bethelkerk 9.30 ds. Wagter.
Geref. Kerk: Petrak. 9.30 ds. Snel, 5 hr.
M. de Ridder, S.heim,
Imm.kerk 9 en 10.30 ds, Baayen, 5 ds.
Ribberink;
Mar.kerk 9.30 hr. De Ridder, 5 ds. Snel.
Geref. Kerk Vrijg.: 10 en 5.15 ds. Grut
ter.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 5 ds. Wal
let, Sliedrecht.
Evang. Christengem. (aula mavo): 10 br.
v. Gemeren, H.woude.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10,30.
RIJPWETERING Rk Kerk zat. 7, zo. 9
en 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30
hr. Hoffenaar, Voorhout, 7 zie geref.
kerk.
Geref Kerk: 10 ds. Baas, 7 jeugd-kerst-
zangdienst (zonder predikant).
Chr. Geref. Kerk 10 en 5 ds. Aarnoudse
Rk Kerk: zat. 7. zo. 9.30 en 1!
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. Klein
Kranenburg, 6.30 dr. De Kruijf, R.dam.
Geref. Kerk. 9.30 ds. Broer, 6.30 ds. Jas
pers Focks.
Rk Kerk: Aardam zo. 9 en 12;
kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 ds.
Vermeulen, 6.30 prof. dr. v.d. Beek
Geref. Kerk: 9.30 ds. v. Echten, Schie
dam, 6.30 ds. Damsma.
Geref. K. Vrijg.: 9.30 en 5 ds. Heida.
VOORHOUT: Herv Gem. 10 ds. C. J. de
Jong.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9, 10.30 en 11.45
VOORSCHOTEN Herv. Gem Dorps
kerk 10 ds. Blanken, 7 zie geref. kerk;
De Ontmoeting (Noordhofland) 10 ds.
De Zeeuw;
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 ds. v.
Leusden.
Herv. evang. op geref. grondslag (aula
Lucas-eollege, Beeth.laan): 9.30 ds. v.
Schoonhoven, Giessendam, 4.30 ds.
Droogers, Werkendam.
Geref. Kerk. 10 ds. De Zwart, 7 ds. Wol-
thaus, Zoeterwoude.
Geref. K. Vrijg. (Bachlaan): 10.15 en 4.30
ds. Boxman.
Rk Kerk: Laur.kerk zat. 7, zo. 11.30;
M. Godskerk zat. 7, zo. 10.
British School in "Hie Netherlands (Jan
van Hoof! 3): 10.15-anglicaanse dienst.
WADDINXVEEN: Herv, Gem. Brugk.
9.30 ds. Maasland, 7 ds. Goossen;
Hoeksteen 9,30 ds. Roetman, 3 ds. Maas
land, aangepaste dienst, 6.30 ds. Kom-
Bethelk. 9.30 dienst, 5 ds. Roetman;
Imm.kerk 10 ds. De Moor, 5 ds. J. Sierat
[Leiderdorp).
Geref. Kerk' Kruisk. 9.30 ds. v. Dalen,
Den Haag, 5 ds. De Moor;
Ontm.kerk 10 ds. Hulst.
Remonstr. Gem. 10 mevr. ds. De Jonge,
Gouda.
WARMOND: Herv. Gem. 10 ds. Muis,
ha.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 8.30, 10 en 11.30.
WASSENAAR; Herv. Gem. Dorpsk. 10
ds. Steenstra, 4.30 ds. Snoei, Scherpen-
zeel;
Kievietk. 10 mevr. A. F. Schlimmer,
Den Haag;
Messiask. 10 ds. Hartzheim, Schevenin-
Dorpscentrum 9.30 ds. Wolters.
Geref. Kerk: Zijllaan 10 ds. Oegema,
Valkenburg, 5 ds. Rullmann, Den Haag;
Zuid (Bloemcamplaan) 10 dr. Vlijm,
V.schoten.
Ned. Prot. Bond (Kerkdam): 10.30 ds.
Werner.
WOUBRUGGE Herv. Gem 9.30 ds.
Koelewijn, 6.30 ds. Ouwendijk.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Aalders, 6.30 ds.
^.d. Kooi, Leimuiden.
Ned. Prot. Bond (De Wijk): 7 nam. dr.
Vleijering.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN. Herv. Gem. 9.30 ds.
Nicolai, Nieuwendijk.
Geref. Kerk. 9.30 ds. Fluyt, Gouda, 7 ds.
Dronkert, Gouda.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds.
Wolthaus, 5 adventsvesper in Emmaus-
Rk Kerk: St. Jan zat. 7.30, zo. 9.30 en 11;
Thr. Dienaark. zat. 7, zo. 10;
H. Ryndyk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
ZWAMMERDAM Herv. Gem. 10 ds.
Kielder. Vianen, 6.30 ds. Eysenga.
Geref Kerk: 10 ds. Buikema, 6.30 ds.
Aalders.
