Een knollentuin voor taalvorsers Vredesactivisten voeren in stilte actie Nieuw vredesinitiatief in Britse mijnstaking Gonzalez verdedigt beleid Jubilerende Leidse tijdschrift9 beslaat al 32.000 pagina's VN steunt gewapende strijd van Namibië 'Gifgrond altijd opruimen' Straf van 20 en 18 jaar voor dubbele roofmoord VRIJDAG 14 DECEMBER 1984 PAGINA 23 Redacteuren en assistenten van het Woordenboek der Nederlandse Taal gefotografeerd in de jaren dertig. De foto is gemaakt ter gelegenheid van het jubileum van Kikkert (zittend, in het midden) die veertig jaar assistent is geweest, waarvan lange tijd als enige (foto n.v. vereenigde Fotobureaux» In de regel beschermt Monu mentenzorg oude waarden te gen de insluipende terreur van moderne trends. Maar met ge voel voor traditie houdt de Commissie voor taal- en letter kunde bij de 'Maatschappij der Nederlandse Letterkunde' in Leiden zelfstandig het 'Leidse tijdschrift' buiten de invloed sfeer van de tegenwoordige tijd. Al 100 jaargangen leeft de officieel 'Tijdschrift voor Ne derlandse Taal- en Letterkun de' genaamde periodiek haar eigen leven. door Gerard van Putten Bedaagd, nooit schreeuwerig. In beginsel wijken opzet en inhoud van de honderdste editie amper af van de destijds verschenen eerste ling. Gelijk de redactieleden van toen houden de huidige samenstel lers van het tijdschrift zich voorna melijk bezig met de historische let terkunde en de filologie, de weten schappelijke studie van letteren en kunst. "Eigenlijk bestaat het Leidse tijdschrift 103 jaar. De 'Maatschap pij der Nederlandse Letterkunde' is er in 1881 mee begonnen", weet dr. Heestermans, voorzitter van de Commissie taal- en letterkunde bij 'de Maatschappij'. "Maar in de oor log is het niet verschenen, vandaar dat pas op 15 december het laatste deel van het honderdste nummer ter lezing wordt aangeboden". Een jaargang omvat vier afleve ringen van 80 bladzijden. Elk kwartaal scheidt de Commissie een deel af. De maatschappij laat het laatste steevast vergezeld gaan van een hoesje om de afnemers van de lectuur in de gelegenheid te stellen de nummers te bundelen. Bij uitstek laat het 'Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letter kunde' zich lezen door taalvorsers met een historische achtergrond. Het blad verschijnt in een beperkte oplage, rond de 500 exemplaren. In de schappen van een supermarkt ontbreekt het blad; zelfs degene die zich tot een gerespecteerd boekhandelaar wendt om in het bezit te komen van het 'Leidse tijd schrift' moet er op rekenen dat hem of haar slechts "neen" wordt verkocht. "In het algemeen is het tijd schrift te vinden in de Nederland se, Vlaamse en Brusselse universi teitsbibliotheken", meldt Heester mans. "De doelgroep wordt in hoofdzaak gevormd door neerlan dici en studenten. En feitelijk ligt dat ook voor de hand. In het tijd schrift wordt onder meer de ety mologie beschreven, de herkomst van woorden". Alle groten Het gebundelde, inmiddels tot tweeëndertigduizend pagina's uit- gedijde document waarin vanuit allerlei invalshoeken de geschiede nis van de Nederlandse taal- en let terkunde wordt belicht, is het tast bare symbool van het tweede tijd vak van de historie van de 'Maat schappij der Nederlandse Letter kunde'. "Die", put dr. Heestermans uit zijn parate kennis, "werd in 1766 opgericht met als voornaamste doelstelling de Nederlandse taal en letterkunde te stimuleren. Onder meer Bilderdijk was er lid van, ei genlijk alle groten uit die tijd. On der letterkunde werd toen niet al leen literatuur verstaan, ook de taalkunde viel onder dat begrip. Hele verhandelingen hielden de le den over de taal, over de bastaard woorden die er in waren geslopen. Van die buitenlandse termen wer den lijsten aangelegd. Eén van die eerste lijsten verscheen van de hand van Siegenbeek, een hoogle raar in de taalkunde. Eind acht tiende eeuw heeft hij de spelling van de Nederlandse taal ontwik keld, de spelling-Siegenbeek. Die is pas rond 1850 gewijzigd door De Vries en Te Winkel". Maar onder de competentie van de 'Maatschappij der Nederlandse Letterkunde' vielen in de beginja ren ook de geschied- en oudheid kunde. Niemand die zich toen stoorde aan de combinatie met de Nederlandse taal- en letterkunde. "Want", voert Heestermans aan, "de docenten van die tijd hadden nu eenmaal al die leeropdrachten onder beheer". Zodat het rond 1830 bijvoorbeeld geen opzien baarde dat de 'Maat schappij der Nederlandse Letter kunde' als een Monumentenzorg avant la lettre in opstand kwam te gen de voorgenomen afbraak van het Muiderslot. "Later, in 1923", onthult Heestermans, "heeft de Maatschappij zich ook met succes verzet tegen de demping van de Mare. Daardoor heeft het althans dertig jaar geduurd voordat-ie toch werd drooggelegd". Leidse club De 'Maatschappij' was toen al uitgesplitst in verscheidene com missies. Als in zovele bedrijven, verenigingen, organisaties en sa menwerkingsverbanden vroeg de hang naar een perfectionistischer benadering van de diverse mate ries om specialisatie. "In 1847 werd een speciale Commissie Taal- en Letterkunde in het leven geroe pen", zegt Heestermans, "en een Commissie Geschied- en Oudheid kunde". Nog altijd bestaan die commis sies, waaruit jaren na de oprichting nog de Commissie 'Schone lette ren' is 'afgetakt'. Elke tak van de 'Maatschappij' heeft het recht eens in de vijfjaar een prijs uit te loven. Zo heeft de Commissie "Schone Letteren' in 1979 de dichteres Ida M. Gerhardt onderscheiden, de Commissie 'Taal- en Letterkunde' reikte op 17 november van dit jaar Neerlandicus en theoloog dr. C. C. de Bruin de meesterschapsprijs uit voor diens werk op het gebied van de neerlandistiek en de theologie. Sinds 1881 geeft de 'Maatschap pij' onder de verantwoordelijkheid van de commissie 'Taal- en Letter kunde' het 'Tijdschrift voor Neder landse Taal- en Letterkunde' uit. Van oudsher heet die uitgave in de volksmond het 'Leidse tijdschrift'. "Omdat", weet dr. Heestermans, redactielid en in het dagelijks le ven redacteur van zowel het 'Woor denboek der Nederlandsche Taal' als hoofdredacteur van de 'dikke Van Dale', "de docenten die het tijdschrift in het begin volschreven uitsluitend uit Leiden afkomstig waren. De commissie 'Taal- en Let terkunde' was echt een Leidse club, dat is heel lang zo gebleven. Tegenwoordig zijn er van de 12 redactieleden slechts vier uit Lei den afkomstig. Sinds een jaar of dertig zit er ook een Vlaming in de redactie. Nu is dat dr. Taeldeman". Scherpe pennen Maar al te vaak hebben de pagi na's van het 'Leidse tijdschrift' zich laten beschrijven met scherp gepunte pennen. Het verwrongen handschrift van Constantijn Huy- gens heeft bijvoorbeeld stof gege ven voor heftige polemieken tus sen twee redactieleden. De een las een bepaald woordje anders dan de ander, waaruit weer voortvloeide dat aan het hele gedicht een totaal uiteenlopende betekenis werd toe gedicht. Gepeperde schriftelijke disputen zijn er in de jaren veertig ook gevoerd door de toenmalige hoofdredactrice van het 'Woorden boek der Nederlahdse Taal', Jaco- ba van Lessen, en redacteur Klaas Heeroma. De inzet van de penne- strijd? Gevoelswoorden. Woorden die volgens de 'dikke Van Dale' niet kunnen worden beredeneerd, maar die tot het gevoel spreken. "Ze worden met een zekere inten tie uitgesproken", licht Heester mans toe. "Woorden als blup, blop, plup en plop. Van Lessen en Hee roma hielden er over dat onder werp volstrekt andere opvattingen op na. Ze hebben elkaar flink de oren gewassen, zij het in het nette. Schelden doen we niet in ons tijd schrift'. Het bezigen van bargoense, on welvoeglijke of zelfs maar gespier de taal zou ook niet passen in de sfeer van fatsoen en wederzijds respect die de 'Maatschappij der Nederlandse Taal- en Letterkunde' sedert de oprichtingsdatum om geeft. De omgangsvormen van de leden herinneren aan de gedrags codes die in vervlogen dagen door de gegoede burgerij als regels in het maatschappelijke verkeer wer den gehanteerd. Niet iedereen blijkt zich thuis te voelen in die 'Maatschappij'; al aan het eind van de vorige eeuw beschouwden dich ters als Kloos en Perk de club als "niet meer van deze tijd". Heester- mans: "Ze wilden geen lid worden, ze vonden de 'Maatschappij' maar een duffe bende. En ook nu zijn er schrijvers en dichters die geen lid willen worden. Ook al worden ze voorgedragen". Elitair Wie wèl wil aanschuiven bij de leden van de gemeenschap, waarin de voltooid verleden tijd nog dik wijls in het heden wordt geplaatst, zal na voorspraak van een al aange slotene moeten voldoen aan de normen die vanaf 1766 gemeen goed zijn bij de 'Maatschappij'. "We hebben een elitair imago", geeft Heestermans toe. "Niet ieder een komt er bij ons in, het is een zekere eer om te worden voorge dragen voor het lidmaatschap. Voor het merendeel bestaat het le denbestand uit taal- en letterkun digen. Mensen die de literatuurwe tenschap beoefenen, schrijvers en dichters ook. Maar niet de auteurs van de 'Boeketreeks'. Eens per jaar komen de leden bijeen om onder meer langs demo cratische weg te beslissen over de voordracht van een aspirant-lid. "Die jaarvergaderingen vinden, nee, hebben moet ik zeggen, met een zekere plechtigheid plaats. Van de 1000 leden zijn er meestal wel een honderd a honderdvijftig present", vertelt Heestermans met ingehouden trots. Begin negentiende eeuw was dat wel even anders. In die dagen leed de 'Maatschappij' een kwijnend bestaan dat pijnlijk tot uiting kwam op jaarvergaderingen. "Al leen de voorzitter verscheen toen. Pas na 1860 is het weer beter ge gaan, oorzaken zijn daar niet voor aan te geven. Dikwijls ligt het aan de uitstraling van een paar men- Traditie Zoals het verloop van de jaarver gaderingen voornamelijk is ge stoeld op traditie, zo appelleren ook de bijeenkomsten van de 'Leidse tijdschrift-redactie' zoveel mogelijk aan de rite van klassieke gewoontes. "Het hele gebeuren", zegt Heestermans, "voltrekt zich geheel volgens het gebruik van de oprichtingstijd". Geen maand gaat er voorbij zonder dat de opstellers zich vanuit alle hoeken van het land en zelfs België naar Leiden begeven. "We komen bijeen in het Snouck Hurgronjehuis aan het Ra penburg. Na elke vergadering houdt één van de redactieleden een lezing, waarna discussie volgt. Het enige dat er in al die jaren ei genlijk is veranderd, is dat de ver gaderingen niet meer ten huize van één van de redactieleden wordt be legd. Toen was het de gewoonte dat de gastheer voor koekjes zorg de, nu neemt degene die de lezing houdt ze mee naar de vergadering. We cultiveren derhalve de traditie en we hopen dat nog lang te doen". *Dr. L. te Winkel, met prof. dr. M. de Vries de ontwerper spelling van 1865. NEW YORK (AFP/ANP) - De Al gemene Vergadering van de Ver enigde Naties heeft dit jaar op nieuw de „illegale bezetting" van Namibië door Zuid-Afrika veroor deeld en haar steun uitgesproken voor de gewapende strijd van het Namibische volk onder leiding van de Zuidwestafrikaanse Volksorga nisatie (SWAPO). De Assemblee heeft woensdag over vijf resoluties gestemd. Amendementen van onder andere de Verenigde Staten om hun naam en die van Frankrijk en Israël uit de resolutie te schrappen die het onderhouden van betrekkingen met Zuid-Afrika veroordeelt, wer den verworpen. Nederland stemde vóór die amendementen. De belangrijkste resolutie, waar in de illegale bezetting van Nami bië door Zuid-Afrika werd veroor deeld, werd aangenomen met 128 stemmen voor, 0 tegen en 25 ont houdingen. De tweede resolutie, die met dezelfde stemverhouding werd aangenomen, onderstreepte dat elke vreedzame regeling van de kwestie Namibië gebaseerd dient te zijn op het onafhankelijkheids plan van de VN zoals neergelegd in resolutie 435, die in 1978 door de Veiligheidsraad werd aanvaard. De tekst van die resolutie verwerpt elke koppeling tussen de onafhan kelijkheid van Namibië en het ver trek van de Cubaanse troepen uit Angola. SHEFFIELD (AP) - Het bestuur van de Britse mijnwerkersvak bond heeft gisteren zijn steun ge geven aan een nieuw vredesinitia tief van andere vakbondsleiders, maar het hoofd van de nationale kolenraad heeft gezegd dat hij er weinig van verwachtte. Na een bijeenkomst van het be stuur van de Nationale Mijnwer- kersbond (NUM) in Sheffield, zei vice-voorzitter Mick McGahey dat de bond instemt met het vredesini tiatief van de TUC, de Britse vak- bondsfederatie. (Van een onzer verslaggevers) DEN HAAG - Provinciale Sta ten van Zuid-Holland hebben gis teren tijdens de behandeling van de begroting voor 1985 een motie aanvaard die er bij het dagelijks bestuur van de provincie op aan dringt dat vervuilde gifgrond on der woonwijken altijd wordt gesa neerd dan wel geisoleerd. Mocht dat onmogelijk zijn dan zal de woonfunctie van zo'n wijk moeten worden beëindigd. De motie wijst er voorts op dat het in bepaalde gevallen goed is om terughoudend te zijn met het saneren van vervuilde grond om dat nieuwe tecnnieken verwerking ervan in de toekomst wel eens veel goedkoper kunnen maken. Dit laatste laat overigens onverlet de stelling van Provinciale Staten waar het de sanering van gifgrond onder woonwijken betreft. Vakbondleiders van de TUC praatten vanochtend met minister van energie Peter Walker over de 9 maanden oude staking tegen de plannen om 20 mijnen te sluiten. Ian McGregor, de voorzitter van de nationale kolenraad, zei dat hij weinig verwachtte van de bespre kingen omdat vakbondsvoorzitter Arthur Scargill geen blijk heeft ge geven van enige bereidheid tot concessies. "Er moet iets nieuws naar voren worden gebracht en de heer Scargill herhaalt steeds weer zijn standaard formule", aldus McGregor. Scargill was niet aanwezig by de bestuursvergadering van zyn bond. Hij moest in Rotherham, een buitenwijk van Sheffield, voor de rechter verschijnen, waar hij ervan werd beschuldigd op 30 mei een politie-order te hebben genegeerd om zich te verwijderen van een sta- kingspost bij de staalfabriek Or- greave. Toen bekend werd dat de TUC vandaag met minister Walker zou praten, werd gesuggereerd dat de mijnwerkers concessies hebben gedaan. KLOOSTERLINGEN - Een alleen- staandentoeslag voor kloosterlin gen, in het kader van de wet twee verdieners, is niet in strijd met de richtlijnen van het ministerie of arresten van de Hoge Raad. Dat heeft staatssecretaris Koning (fi nanciën) gisteren gezegd. De PvdA'ers Kombrink en Ver meend verweten de staatssecreta ris tijdens een commissievergade ring over de 'kloosterlingentoe slag', in feite twee volstrekt ver schillende belastingregimes op dit punt te hanteren die haaks op el kaar staan. Op congres Spaanse socialisten De Spaanse premier Gonzales praat i vice-premier Guerra (links). MADRID (GPD) Het flauwe ap- plaus dat premier Felipe Gonzalez gisteren na zijn openingstoespraak tot het 30e partijcongres van de Spaanse PSOE in Madrid ontving, mag als symptomatisch be schouwd worden voor de onvrede van een groot deel van de bijna achthonderd gedelegeerden over het beleid dat de socialistische re gering de afgelopen twee jaar heeft gevoerd. In schril contrast met de reactie op de toespraak van Gonzalez stond de klinkende ovatie die het congres aan de socialistische bur gemeester van Madrid, Tierno Gal- van, bracht, toen de „oude profes sor" kritiek leverde dat het partij programma onvoldoende nage leefd was door het kabinet-Gonza- lez. In zijn rede, die een uur en drie kwartier duurde, deed premier Gonzalez vertwijfeld pogingen de wrevel bij de congresgangers weg te nemen. „Het socialistische pro ject kan niet in twee, noch in vier jaar gerealiseerd worden, maar is een project van lange termijn", ver dedigde Gonzalez zijn beleid, dat hij vergezeld deed gaan van een waarschuwing. „Ongeduld, gebrek aan capaciteiten en onbegrip heeft ons vele malen in situaties ge bracht waarin we gezien hebben hoe onze doelstellingen te pletter zijn gelopen op de muur van de realiteit". Het economische beleid dat de regering tot dusverre gevoerd heeft, is volgens Gonzalez de enige remedie tegen de crisis. De pre- mier, tevens secretaris-generaal van de socialistische partij, rechtvaardigde zijn politiek door de rethorische vraag te stellen wat prioriteit had, economische of so ciale efficiency. Gonzalez gaf zelf het antwoord door te verklaren dat het saneren van de economie en de betalingsbalans en de industriële hervorming een instrument vor men om sociale vooruitgang moge lijk te maken. „Wat vast moet staan, is of de gekozen weg de juis te is, maar haast behoort niet tot de elementen van het socialistische project". De kritiek als zou het ka binet het partijprogramma niet na geleefd hebben, wees Gonzalez van de hand. Alleen ten aanzien van de werkgelegenheid erkende de premier de controle op de werk loosheid verloren te hebben. Hoewel hij niet uitvoerig op de NAVO-kwestie inging, greep Gon zalez de gelegenheid toch aan om nogmaals te pleiten voor het aan blijven van Spanje binnen de NA VO. onder het mom „dat Spanje zich niet kan permitteren om de zo veel jaar van buitenlandse politiek te veranderen". ROTTERDAM (ANP) - De recht bank in Rotterdam heeft gisteren de 22-jarige D. T. en de 20-jarige S.R. beiden uit Rotterdam, veroor deeld tot gevangenisstraffen van 20 en 18 jaar wegens roofmoord op twee heroïnekoeriers De rechtbank was van mening dat deze moorden, die in koelen bloede volgens vooropgezet plan waren gepleegd, met de maxi mumstraf voor dit misdrijf moes ten worden bestraft. De officier van justitie had twee maal levens lang geëist, maar de rechtbank wil de de daders niet geheel van een terugkeer in de maatschappij uit sluiten. T. beraamde het plan om de twee heroïnekoeriers, de 35-jarige Turk N. Turan en het 19-jarige Marok kaanse meisje Fatima Dahri, te ver moorden tijdens zijn verblijf in het reclasseringscentrum 'Groot Bate laar' in Lunteren begin van dit jaar. WOENSDRECHT (ANP) - Het is stil geworden rondom de vre desactivisten en hun voortduren de strijd tegen de komst van de kruisraketten in Woensdrecht. Stonden hun acties de hele zo mer en het begin van de herfst bijna dagelijks in de belangstel ling, de laatste tijd is de aandacht voor deze volhouders aanzienlijk verslapt. Toch zijn ze nog steeds zeer nadrukkelijk aanwezig in en rond Woensdrecht en wordt in elke raadsvergadering wel een paar woorden aan hun aanwezig heid in de gemeente gewijd. In twee kampen, een bij een voormalige oorlogsbunker pal tegenover de vliegbasis en een op de fraaie bosplek Korteven te gen de noordkant van de basis, leiden ze een zeer primitief, maar druk bestaan. En belangrijker nog, zo vinden zij zelf, er wordt nog steeds actie gevoerd. Met de regelmaat van de klok worden er volgens hen prikacties onderno men richting vliegbasis, zoals knippen in de negentien kilome ter lange omheining van prikkel draad, objecten een andere kleur geven en protestkreten op lan dingsbanen en gebouwen schil deren. Volgens een voorlichter van de luchtmachtbasis Woensdrecht wordt de leiding niet warm of koud meer van de acties door de demonstranten, al baart hun aan wezigheid in de twee kampen, de aanwezigheid van de franscis- caanse wacht en de recente aan koop van een stuk grond door de Stichting Atoomvrij Staat pal bij de basis wel zorg. Grote oplet tendheid en een goede bewaking is echter het enige parool, vol gens de voorlichter. Hij noemt de acties in tegenstelling tot de me ning van de activisten zelf, inci denteel. Prettiger De ontruiming van het grote vredesactiekamp, het VAK, in juni van dit jaar, heeft de vliegba sis in ieder geval niet gevrij waard van verdere acties. Na de eerste, langdurige verontwaardi ging over die grote ontruiming, zijn de vredesactivisten in Woensdrecht tot de conclusie ge komen dat twee kampen veel prettiger is dan één groot kamp, waar de actievoerders van vele gemakken als gas, licht, water riolering en telefoon voorzien waren. Door de omstandigheden wel iswaar gedwongen, leven ze nu uiterst primitief, maar, zo zeggen zij zelf, heel prettig. De banden tussen de bewoners van de twee kampen zijn zeer hecht. De cara vans en andere luxe voorzienin gen worden niet gemist omdat ze eigenlijk niet nodig zijn, zo valt van de zijde van de activisten te beluisteren. De dag wordt gevuld met wa ter halen, hout hakken, vuur ma ken, koffie zetten en in natte tij den het droog krijgen van lijf, le den en dekens. Zolang de politie tenminste geen roet in het eten gooit door de boel te komen ont ruimen. Volgens de bewoners gebeurt dat zo ongeveer om de veertien dagen. Hun benders, hutjes van gebogen takken met zwart landbouwplastic erover, die dienen als slaapplaatsen wor den dan meegenomen. Maar net als het buitenleven went ook dat. De vredesactivisten zijn inmid dels vindingrijk en creatief ge worden in het snel weer opzetten van de benders en hun „huiska mer". Luxe betekent nu het ei genhandig gelegde tegelvloertje en de oliedrum die met hout ge vuld als fornuis en kachel dienst doet. Dekens en meerdere truien beschermen verder tegen de kou. Moreel Het moreel wordt hoog gehou den door bezoek en - nooit ge noeg - post. Het gescheld van de voorbijgangers en het lucht machtbewakingspersoneel ach ter het prikkeldraad is minder geworden. De twee kampen blij ven voorts dienen als ontmoe tingsplaats voor activisten uit heel het land, want het werkelijk doel van hun verblijf in Woens drecht wordt niet uit het oog ver loren Dat kan ook haast niet als je constant oog in oog verkeert met de afschrikwekkende rollen NA- TO-draad en de lb'ers (lucht machtbewaking) erachter, zeg gen de activisten. We weten waar we voor zitten. We willen de mensen aan het denken houden, al beseffen we wel degelijk dat we hier de kruisraketten niet te gen kunnen houden. De demonstranten zien het als hun taak om de regering te laten merken dat er nog steeds men sen zijn die het kruisrakettenbe- sluit niet pikken. De kampen in Woensdrecht zijn een vorm van permanent verzet, nadrukkelijk aanwezig en door het Spartaanse karakter lang niet zo vrijblyvend als een demonstratie

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1984 | | pagina 23