Demonteren bom
Morssingel wordt
gigantisch karwei
Huizen uit, ramen en deuren open, gas afsluiten
Leiden als Amersfoort
Kassa:
50 gulden.
Harry Mulisch op zoek naar ene'
Omvangrijke voorbereidingen nodig
9Geopend
Joden niet
gewenschf
Eindverslag van werk
conferentie aangeboden
ZATERDAG 8 DECEMBER 1984
LEIDEN
(vervolg van pagina 1)
LEIDEN "Het is onverantwoord om met de ontmanteling te wachten tot na de feestda
gen", zei burgemeester Goekoop gistermiddag. Op stel en sprong wordt de vliegtuigbom
aan de Morssingel/Morsweg opgeruimd. Niemand zegt dat er gevaar voor een ontploffing
is. Maar Goekoops uitspraak en die van politiecommissaris Mostert ('de techniek is onbe
rekenbaar') plus het EOD-advies aan de gemeente om haast te maken met de demontage
wijzen wel in die richting.
In verband met de omvangrijke
voorbereidingen die nodig zijn
voor de ontmanteling is gekozen
voor de vroegst haalbare dag,
woensdag 19 december. Om acht
uur begint de ontruiming van een
deel van de binnenstad. Vroeger
kan niet omdat het dan nog te don
ker is en een goede controle niet
mogelijk is. Vanaf elf uur sleutelen
drie EOD-mensen aan de bom.
Naar verwachting is de klus uiter
lijk om half vier geklaard, de bom
onschadelijk en op transport ge
steld.
Voor Leiden betekent het oprui
men van de bom dat op grote
schaal voorzorgsmaatregelen moe
ten worden getroffen. Dat begint al
bij het terrein aan de Morssingel/
Morsweg. Grote containers zullen
in een kring om de bom worden ge
plaatst. Een grote politiemacht is
op de been, onder meer om te voor
komen dat kwaadwillende lieden
misbruik maken van de ontrui
ming van de omgeving.
De zes- tot zevenhonderd politie
mensen die nodig zijn voor het toe
zicht en het regelen van het ver
keer heeft Leiden niet zelf in
dienst. Voor situaties als deze be
staan echter regelingen, op grond
waarvan' andere korpsen bijstand
moeten verlenen.
Enquête
Alle burgers die met de maatre
gelen te maken krijgen worden tij
dig geïnformeerd. De gemeente zal
enquêteformulieren verspreiden
om te peilen hoeveel mensen niet
zelf voor een tijdelijke verblijf
plaats kunnen of willen zorgen.
Vertalers zijn momenteel druk
doende om deze, voor de burger
belangrijke informatie, in het Ara
bisch, Turks en Engels op schrift te
stellen. Naar verwachting, op basis
van de ervaringen in Spijkenisse,
zullen 500 tot 750 mensen een op
vangcentrum opzoeken.
Als opvangcentra wordt gedacht
aan de Pieterskerk, de Stadsge
hoorzaal en de Vijf Meihal. Het
centrale punt van waaruit de hele
operatie wordt gedirigeerd is waar
schijnlijk de Groenoordhal. Hier
zullen de politie en de ondersteu
nende organisaties een 'crisiscen
trum' inrichten.
De voorbereiding van de maatre
gelen en de begeleiding van de ac
tiedag is in handen van een groep
onder leiding van burgemeester
Goekoop. Brandweer, politie, de
gemeentelijke afdelingen civiele
werken, gezondheidszorg, econo
mische zaken en energie en de so
ciale dienst maken deel uit van dit
team.
Om alle noodmaatregelen moge
lijk te maken zal de gemeente een
noodverordening uitvaardigen. Op
basis hiervan kan de burgemeester
de politie de bevoegdheid geven
huizen binnen te gaan, ook tegen
de zin van de bewoner. Maandag
krijgt de raadscommissie voor al
gemeen bestuurlijke aangelegen
heden de verordening ter goedkeu
ring voorgelegd, woensdag of don
derdag de gemeenteraad.
Verkeer
Het treinverkeer in West-Neder
land zal ook te lijden hebben onder
de veiligheidsmaateregelen, omdat
het station niet kan worden ge
bruikt. De treinverbindingen van
Leiden met onder meer Amster
dam, Den Haag, Haarlem en
Utrecht zullen enige tijd uitvallen.
Het station Lammenschans blijft
buiten schot.
De Nederlandse Spoorwegen
zijn op de hoogte gebracht van de
opruimactie. De gemeente is be
reid bij de Schipholweg een tijde
lijke gelegenheid voor de opstel
ling van treinstellen toe te staan.
Mensen die in Leiden overstappen
zullen dat op 19 december wellicht
in Hoofddorp of Nieuw-Vennep
moeten doen.
Het openbaar stadsvervoer en
het andere verkeer komt ook in de
problemen. Onder meer het Rijns-
burgerviaduct, het Plesmanvia-
duct en het parkeerterrein bij mo
len De Valk mogen niet worden ge
bruikt. Een groot aantal verkeers
maatregelen zal noodzakelijk zijn.
Voor de busdiensten moeten nood
dienstregelingen worden opge
steld. Ook de busondernemingen
hebben bericht gehad van de ge
meente.
De nieuwbouw van het Acade
misch Ziekenhuis en de keuken,
het belastingskantoor, twee musea
en universiteitsgebouwen liggen
ook-binnen de 'gevarenzone'. Het
ziekenhuis zal noodmaatregelen
moeten treffen voor de voedsel
voorziening, terwijl de overige in
stellingen in elk geval een groot
deel van de dag hun deuren wel ge
sloten kunnen houden.
Bombardementen
De bom is gegooid op 10 of 11
december 1944. In die tijd voerden
Engelse piloten nogal eens bom
bardementen uit op Leiden. Op de
eerste plaats omdat het station een
overslagplaats voor Vl's en V2's
was. Bovendien was in de bunker
een voor de Duitsers belangrijke
telefooncentrale ondergebracht.
Bij deze bombardementen zijn
echter ook'woonwijken getroffen.
Bovendien ontploften sommige
bommen niet. Er zijn getuigen die
zeggen dat in de Leidse bodem nog
veel meer bommen zitten. De bom
aan de Morsweg/Morssingel is
schuin ingeslagen, uit het zuiden.
Omdat het projectiel na de inslag
door een boomwortel werd geremd
ligt het gevaarte niet dieper dan
ongeveer drieëneenhalve meter.
Het terrein waar de EOD over
krap twee weken aan de slag gaat
is van het rijk. Het ministerie van
defensie heeft er een sporthal en
enkele kantoren. Het Bureau Aan
leg, Beheer en Onderhoud van
Vliegvelden (BABOV) is er geves
tigd. Op het terrein staat ook de ou
de bunker, die een aannemer nog
onlangs met explosieven wilde slo
pen. De gemeente heeft daarvoor
geen toestemming gegeven.
De bom was vrij gemakkelijk te
vinden, omdat ooggetuigen vrij
nauwkeurig de juiste ligging kon
den aangeven. De tweede bom
daarentegen laat zich niet opspo
ren. Gisteren werd onder het weg
dek van de Morsweg slechts het
staartstuk van een bom gevonden.
De EOD en de gemeente overleg
gen maandag over de vraag of de
zoekactie moet worden voortgezet.
Als dit het geval is dan zal de
dienst haar toevlucht moeten zoe
ken tot uitgebreidere apparatuur
dan de metaaldetectors waar tot
dusver mee is gewerkt.
Schadeloos
De Morsweg is inmiddels weer
zo veel mogelijk in de oude staat
teruggebracht. Mocht de tweede
bom, waar deze week naar is ge
zocht, worden gevonden, dan kan
deze in principe op dezelfde dag
worden gedemonteerd. Bij de
voorbereidingen van alle nood
maatregelen is daarmee rekening
gehouden.
De gemeente zal bekijken of een
schadeloosstelling - in verband
met de afsluiting van de Morsweg
tijdens de demontage en de
zoekactie - voor de winkeliers in
de vorm van een extra koopavond
noodzakelijk is. Voor schade die
mensen voorts kunnen ondervin
den van de opruimactie zal de ge
meente nog overleggen met het mi
nisterie van financiën.
"In Spijkenisse was er geen
schadeloosstelling", wees Goe
koop weer even op het grote voor
beeld voor Leiden. "In principe zal
eenieder voor zichzelf moeten zor
gen". De kosten van de opruimac
tie komen voor een groot deel voor
rekening van het rijk. Hoeveel deze
zullen bedragen is nog niet duide
lijk. In Spijkenisse kostte het op
ruimen van de VI anderhalf mil
joen gulden.
Mensen die vragen of problemen
hebben in verband met de bom
kunnen met ingang van maandag
terecht bij het tijdelijke hulp- en
informatiecentrum, Morsweg 10.
op werkdagen van 12.00 tot 20.00
uur, telefoon 133834.
Protest tegen
bouw Kijkhuis
afgewezen
LEIDEN - Het bestuur van de
provincie heeft de bezwaren van
winkeliersvereniging Haarlem
merstraat tegen nieuwbouw van
het Kijkhuis afgewezen. De vereni
ging van slager Van der Zon had
bezwaar gemaakt omdat er met de
nieuwbouw parkeerplaatsen verlo
ren zouden gaan.
Als de winkeliersvereniging van
verdere stappen afziet, kan de
bouw beginnen en is daarmee ook
de weg vrij voor een vestiging van
C A aan de Haarlemmerstraat.
Wethouder Peters (ruimtelijke or
dening) die afgelopen donderdag
een gesprek had met het bestuur
van de vereniging zegt de indruk te
hebben dat de gang van zaken niet
verder vertraagd wordt. "Ik geloof
dat er wel wat misverstanden bij
het bestuur over parkeerplaatsen
zijn weggenomen".
De meeste winkeliers in de Haar
lemmerstraat vinden ook dat de
verhuizing van het film- en kle-
dingwarenhuis zo spoedig moge
lijk moet plaats hebben. Zij verkie
zen de komst van C A boven het
verlies van een paar parkeerplaat
sen. Wethouder Peters spreekt
overigens de bewering van slager
Van der Zon tegen dat er in het be
stemmingsplan sprake is van 270
parkeerplaatsen in De Camp. "Dat
is beslist niet waar", zegt hij.
Zwemsucces
'Mondriaan'
LEIDEN - De Mondriaan scholen
gemeenschap is gisteren goed uit
de bus gekomen bij de zwemwed
strijden voor het voortgezet onder
wijs. In drie categoriën zegevier
den de leerlingen. Het ging daarbij
om 50 meter schoolslag, 50 meter
vrije slag, 100 meter vlinderslag en
6x50 meter vrije slag estafette.
Bij de meisjes tot en met dertien
jaar won De Mondriaan, gevolgd
door het Rijnlands Lyceum en de
scholen gemeenschap Visser 't
Hooft. In dezelfde leeftijdsgroep
voor jongens zegevierde het Stede
lijk Gymnasium. Het Visser 't
Hooft werd tweede en Mondriaan
derde.
Het Rijnlands Lyceum was de
snelste school bij de meisjes van 14
tot en met 16 jaar. Het Visser 't
Hooft werd tweede en de scholen
gemeenschap Bonaventuracollege
derde. De snelste jongens van deze
leeftijd waren die van De Mon
driaan, gevolgd door het Bonaven-
tura en het Rijnlands Lyceum.
In de 'open' leeftijdscategorie
won De Mondriaan bij de meisjes.
Het Rijnlands Lyceum kwam daar
vlak achter, gevolgd door het Voor-
schotense Lucas College. Bij de
jongens ging de zege in deze afde
ling voor het tiende jaar in succes
sie naar de MTS MSG. De Vliét-
schans werd tweede en het Rijn
lands Lyceum derde.
De grens van het tijdens de ontruiming
afgesloten gebied loopt via de De Wet
straat, Rijnzichtstraat, Haagweg, Noord-
einde, Rapenburg, Smidssteeg, Kruis
straat, Eerste Binnenvestgracht, Stations
weg en om het station naar de Rijnzicht
straat.
Volgens de huidige plannen moeten be
woners binnen dit gebied, als de politie
tussen acht en tien uur aanbelt, hun hui
zen verlaten. Alle ramen en deuren moe
ten worden opengezet en het gas afgeslo
ten. Vanaf het moment dat de woning is
verlaten bewaakt de politie deze perma
nent.
Als de bom is afgevoerd sluit de politie
de ramen en deuren. De sleutels worden
in de brievenbus gestopt. De bewoners
moeten dus wel zelf een reservesleutel op
zak houden. Geluidswagens zullen be
kend maken wanneer de mensen hun hui
zen weer kunnen betrekken.
Binnen een groter gebied, zeshonderd
meter rondom de bom, mogen de bewo
ners en mensen in bedrijven tijdens het
demonteren van de bom zich, vanaf onge
veer half elf, niet op straat begeven. De
politie adviseert ramen en deuren open te
zetten.
oorheelkunde en dermatologie, orthopea-
die, urologie en immunohaematologie van
het Academisch Ziekenhuis, Vossius-
plein, Vondellaan, Jacob Catslaan, Da
Costastraat, Ten Katestraat, De Genestet-
straat, Schimmelstraat, Groenhoven-
straat, Witte Singel, Doelengracht, Doe
lensteeg, Houtstraat, Gerecht, Lokhorst
straat, Pieterskerkstraat, Mooi Japik-
steeg, Breestraat, Vrouwensteeg, Haar
lemmerstraat, Stevenshof, Lijsbethsteeg.
Lange Scheistraat, Maresingel, Schutters
veld en een stukje Rijnsburgerweg.
Als het eerste gebied is ontruimd en nie
mand meer op straat is in het tweede, be
gint de ontmanteling van de bom. Tweeë
neenhalf uur na de demontage zullen ge
luidswagens waarschuwen dat men zijn
woning weer in mag. Een kwartier na 'uur
X' mogen de mensen in het gebied tussen
drie- en zeshonderd meter van de bom de
straat weer op.
LEIDEN "En dan Renee Souten-
dijk, dat was een moeilijke rol!
Ohhh, in die gevangenis, helemaal
in haar blootje. Moeilijk hoor. Nou
mevrouw, ik wens u nog veel suc
ces".
Geheel ongevraagd wendde een
voorbijfietsende dame zich met bo
venstaande tekst tot een medewerk
ster bij de opnamen van de film
'Het bittere kruid'. Niemand hoefde
gistermorgen in zijn blootje en ge
lukkig maar, want het was bitter
koud, 's morgens aan de Hoge-
woerd en 's middags in het Plant
soen.
Tussen Rijnstraat en Bolwerk-
straat was de weg afgezet, zodat
hoofdrolspeelster Ester Spitz onge-
stoord haar uitgestippelde weg
naar de brillenwinkel van haar va
der kon maken, waarbij zij het
bord 'Even smullen. Geopend. Jo
den niet gewenscht' passeert. Het
bord 'Lijst 6. Groen Progressief Ak
koord' blijft als het goed is - net
buiten beeld.
Een scene van alles bij elkaar
misschien een minuut, maar de he
le filmploeg was er wel de hele och
tend voor in touw. Proefopname na
proefopname en voordat het zover
was moest er al met vereende
krachten een voorrangsbord wor
den verwijderd. Daar hadden de
Duitsers kennelijk een ander bord
Het is trouwens een mooi werk te
ontdekken wat er nog van deze tijd
is en wat er in veertig jaar geleden
is veranderd: het bord 'Voor uw
hoest helpt Santel siroop', toneelkij
kers in een etalage en een zwaaien
de kerstman.
Alleen die zwaaiende pop bleek
er 's middags nog te staan.
Voor filmopnamen Het bittere kruid
LEIDEN - Ruim vier jaar geleden
klopte Kees van Oostrum aan bij
schrijfster Marga Minco. Hij be
sprak met haar de mogelijkheden
tot verfilming van 'Het bittere
kruid'. Van Oostrum haast veront
schuldigend: "Dat was dus nog
voor die hele hausse van oorlogs
films".
Hij mocht zijn gang gaan van
Minco en begin dit jaar had hij een
scenario klaar. "Dat wijkt nogal af
van het boek, noodgedwongen.
Omdat het boek niet rechtstreeks
voor verfilming geschikt was".
Vervolgens klopte Van Oostrum
met zijn filmverhaal aan bijprodu
cent Rob Houwer die hem in staat
stelde de film te maken. Vijf mei
volgend jaar zal 'Het bittere kruid'
zijn galapremière beleven, precies
veertig jaar na het eindigen van de
door
Bart Jungman
oorlog. "En dat is natuurlijk niet
toevallig", beseft Van Oostrum
zelf.
Met 'Het bittere kruid' maakt hij
tevens zijn debuut als speelfilmre
gisseur. Van Oostrum draaide als
cameraman al diverse films en in
Amerika maakte hij de tv-film
'Missing Persons'. Werken voor te
levisie of bioscoop is een heel ver
schil heeft hij gemerkt. "Je kunt
veel meer aandacht besteden aan
het materiaal, veel meer tijd voor
nemen. En dat is natuurlijk heel
prettig".
Toch wil hij televisie niet als een
gepasseerd station beschouwen.
"Voor televisie worden ook kwali
teitsfilms gemaakt. Ik denk boven
dien dat er een tendens is waarbij
de bioscoop er veel meer voor
spektakelfilms zal zijn. Een me
dium voor jong publiek"
'Het bittere kruid' is allesbehalve
spektakel. "Een vrij intieme film",
noemt Van Oostrum het. De opna
men zijn bijna achter de rug. Mor
gen is in Amsterdam de laatste
draaidag, dan begint de montage.
Opnamen van 'Het Bittere Kruid' aan de Hogewoerd. Links de opticien
belangrijke rol in deze scène speelt. (foto Holvast)
die
Leiden doet in de gisteren ge
draaide scenes dienst als Amers
foort. Hoofdrolspeelster Sarah (Es
ter Spitz) bezoekt haaf vader, een
opticièn (rol van Gerard Thoolen)
en gaat vervolgens met hem naar
het park waar ze voor het eerst met
de jodenhaat wordt geconfron
teerd.
Van Oostrum is zeer te spreken
LEIDEN - De werkconferentie te
gen racisme en discriminatie, die
in oktober door het comité 'Leiden
tegen Fascisme' was georgani
seerd, heeft de grote pretentie om
een actief anti-discriminatiebeleid
tot stand te brengen niet kunnen
waarmaken. Niettemin toonde Jur-
jen Jacobs, een van de organisato
ren, zich tevreden over deze aanzet
tot bewustmaking van de veelzij
digheid en ingewikkeldheid van
discriminatie en racisme overal in
de Leidse samenleving.
Gisteren overhandigde Jacobs
het eindverslag van de werkconfe
rentie aan wethouder Van Dongen
(samenlevingsopbouw). Zij beaam
de dat uit de werkconferentie geen
concrete zaken naar voren zijn ge
komen. Alleen wordt binnen de ge
meente, naar aanleiding van sug
gesties tijdens de conferentieweek,
zeer serieus over een meldpunt
voor discriminatie en racisme na
gedacht. Een projectgroep discri
minatie houdt zich daarmee bezig
en zal zeer binnenkort met een ad
vies aan de gemeente over zo'n
meldpunt op de proppen komen.
De wethouder zei het zinvol te
achten het eindverslag aan alle
raadsleden toe te sturen en beloof
de dat ook financieel mogelijk te
maken.
Th. van Noort onderscheiden
LEIDEN - Th.Chr. van Noort (55) heeft gistermiddag uit handen van
burgemeester Goekoop een koninklijke onderscheiding ontvangen, om
dat hij veertig jaar in dienst is bij de vaste plantenkwekerij Gebr. Van
Egmond. Van Noort ontving de eremedaille in zilver verbonden aan de
Orde van Oranje Nassau.
Veertig jaar terug kwam hij in dienst bij de plantenkwekers als leerling.
Maar in de avonduren studeerde Van Noort, zodat hij in 1963 kwekerij
chef kon worden. Deze functie vervult hij nog steeds.
over Leiden. "Heel mooi. We zoch
ten iets provinciaals en dit is echt
prima. We hebben hier de grootste
totalen van de film kunnen draai
en. Dat zou in Amsterdam niet luk
ken.. Toen ik hier kwam kijken,
was ik gelijk enthousiast. Het
bleek nog allemaal zo gaaf in Lei
den dat we het park er gelijk heb
ben meegenomen".
Als u deze winter de schilder Ijji komen,
zorgt lui voor een stevige premie
Vjn nujr licht 50 gulden per nun per dag
Harry Mulisch tijdens zijn lezing
n de Pieterskerk. (foto Holvast»
LEIDEN - Twee spreuken lagen
ten grondslag aan de Huizinga-le-
zing die schrijver Harry Mulisch
gisteravond uitsprak in een over
volle Pieterskerk. 'Eenvoud is de
kenmerk van het ware', de lijf
spreuk van de Leidse wetenschap
per Boerhaave, en 'Eenvoud als de
aard van de waarheid' yan de La
tijnse geleerde Cicero.
Het begrip 'ware' bracht Mulisch
in verband met de kunst. Zelfs in
een onwaarheid kan de kunst iets
vertellen over de waarheid. Om dat
aan te tonen verwees hij naar de
door hem zelf verfoeide serie Holo
caust die toch iets leerde over de
verschrikkingen van de jodenver
volging. "Als het ware leert het iets
over de waarheid", bracht Mulisch
de twee spreuken met elkaar in
verband.
Het begrip 'waarheid' koppelde
hij aan de wetenschap en vroeg
zich af of er zoiets bestaat als een
historische waarheid: hoe uiteenlo
pend zijn bijvoorbeeld de visies op
de Franse keizer Napoleon. De na
tuurwetenschappen zoeken, aldus
Mulisch, de orde in de wanorde.
Niet andersom, "want alles staat in
dienst van de orde".
Vergeten wordt bij die zoektocht
de intuïtie, de inval van de weten
schapper. De theorie ontkent die
inval en ten onrechte. Elke fysicus,
zo meent hij, ziet in één oogopslag
of de voorgelegde theorie mooi is
en concludeert daaruit dat zij
klopt. "De werkelijkheid bezit een
elegante eenvoud".
Zodoende hebben wetenschap
en kunst, ondanks wederzijds on
begrip. veel verwantschap "Beide
op zoek naar een eenheid' 'Ware'
en 'waarheid' hebben dus veel ge-
'Het ene'
De tweede helft van zijn betoog
besteedde Mulisch aan de weten
schap. Op zoek naar de titel van
zijn rede. 'Het ene', belandde hij
echter uiteindelijk toch weer bij de
kunst.
"De vraag naar 'Het ene' is de
oervraag", zei Mulisch en dat
bracht hem bij de 'Big Bang', het
ontstaan van alles. Dat moment zal
echter nooit door de wetenschap te
herleiden zijn omdat de ruimtelij
ken daarvoor ontbre
ken, elke theorie schiet te kort voor
"het uitroepteken van het punten-
heelal". Zijn zoektocht naar 'Het
ene' leidde hem naar de eerste ge
dachten daarover in de dialogen
van Plato. Deze Griekse filosoof
kwam tot negen vooronderstellin
gen die in volledige tegenspraak
met elkaar stonden: 'door niet te
zijn is het ene blijkbaar'
De wetenschap is later in de
plaats getreden van de dialoog, op
zoek naar eenduidige oplossingen.
"Maar nu de wetenschap op de
drempel staat van zijn grootste
triomfen, moet ze terugkeren naar
de oorsprong". Alle oplossingen
die de wetenschap aandroeg zijn te
herleiden tot de omstandigheden
van toen. Plato's discussies zijn
echter tijdloos.
De tegenspraak, de contradictie,
blijkt dus bij de vraag naar 'Het
ene' onvermijdelijk. Maar waarin is
de tegenspraak van tonen te herlei
den tot harmonie? In de kunst der
kunsten: de muziek
■i.
- De exacte plaats waar dë bom, ziclioevindt wordtaangegevendoor tweepeilstokken Op de voorgrond is de
machine zichtbaar waarmee de dertien meter diepe gaten worden gegraven, waar eerst een pvc-buis en vervol
gens een detector in gaat. (foto Holvast)
