Dokter Kortmann en de strijd tegen de tijd
Een televisiedebuut met
wat zenuwen jaloezie
Meest bekende Zoeterwoudenaar viert 50-jarig jubileum als arts
PAGINA 2
REGIO LEIDEN
ZATERDAG 8 DECEMBER 1984
RIO Leiderdorp decor voor Veronica
Leerlingen van het Rijnlands Instituut zitten vrij ontspannen voor de camera. Presentator Alfred Lagarde
met microfoon) volgt de laatste aanwijzingen op. (foto Holvast)
LEIDERDORP - Soms kan het le
ven bitter smaken: lang niet alle
leerlingen van het Leiderdorpse
Rijnlands Instituut voor Onderne
mersonderwijs konden gister
avond kijken naar de tv-opnamen
die in hun school werden gemaakt.
Met 1100 leerlingen zou de aula, de
plaats van handeling, uit z'n voe
gen barsten. Vandaar dat de
schoolleiding de liefhebbers liet lo
ten. Sommige pechhebbers pro
beerden via slinkse wegen om als
nog een kaart te bemachtigen,
maar de leraren zijn ook niet gek:
het ging op persoonlijke titel.
Wat minder groot bleek de be
langstelling voor het aanbod om
'Schoolplein', het jongerenpro
gramma dat Veronica waar we het
hier over hebben, écht mee te hel
pen opnemen. En de 30 dapperen
die er voor durfden uit te komen
het 'best leuk' te vinden om 's voor
de tv te komen hadden het de afge
lopen dagen niet gemakkelijk. Be
halve openlijke bewondering werd
heel wat hoon en kritiek hun deel.
"Allemaal jaloezie", verklaart de
Leidse Babet Riethoven (18), één
van die durfallen. Babet heeft het
extra moeilijk. Zij zal als meisje dat
echt wel als 'mollig' kan worden
betiteld, in het jongerenprogram
ma een hele minuut volpraten over
het onderwerp 'dikke mensen
solliciteren'. En dat is even slik
ken, maar ja, ze heeft zelf op het
enquêteformulier aangegeven dat
ze wel degelijk ergens een uitge
sproken mening over heeft, en te
rugkrabbelen is duidelijk haar stijl
niet. Vandaar dat zij volgende
week donderdag even na zeven uur
zal vertellen dat bazen van mode
zaken éérst naar het uiterlijk kij
ken, en dan pas naar de bekwaam
heid van een sollicitant.
door
Miep Hoenson
Verliefdheid
Jilles Achterberg (16) uit Alphen
heeft ook zo'n heet hangijzer in
petto. Hij liet Veronica via dat en
quêteformulier weten het graag
over verliefdheid vriendschap te
willen hebben. "Want", zo licht hij
even voor de repetities toe, "Dat
hoort erbij hè. Zonder vrienden
mis je een hele hoop. Dan kom je
nergens", weet hij.
Minder zeker is hij over de pres
taties die hij even later onder de
felle lampen zal moeten leveren.
Want: interviewen heeft hij nog
nooit gedaan. Toch zal hij een aan
tal medeleerlingen over dit bela
den onderwerp moeten ondervra
gen.
Zenuwachtig zeker? Nee, zegt
Jilles, nog niet. De andere hoofd
rolspelers die bij het gesprek zitten
ontkennen ook heftig. Behalve Ba
bet. "Wat wil je?", vraagt ze. "Ik
moet daar dus wel een minuut
staan te raaskallen. En m'n moeder
heeft de hele familie al gebeld om
te vertellen dat ik op tv zou komen,
dus het is best eng".
Bijval van de anderen: de tele
foon thuis heeft klaarblijkelijk de
afgelopen dagen niet lang onaan
geroerd gestaan. Het is niet niks,
zo'n tv-debuut. Vindt Frank Hel
mus (18) uit Lisse tenminste. Ove
rigens zit Frank er rustig bij. Zijn
bijdrage is eerder deze week al op
genomen. Het gaat hier om een re
clamespotje, waaraan behalve
Frank ook de Rijnsburgse Ingrid
Tijsterman (18) heeft meegewerkt.
Op hun beurt zullen Ronald Ver-
linde (18) uit Lisse, Wendy Heems
kerk (13) uit Oud-Ade en de Ha-
zerswoudse Leanne van Tol (13)
'ter opvulling' bij die beelden gaan
staan. Presentator Alfred Lagarde
zal Ronald wel wat vragen, gelooft
hij, maar wat: dat is nog een verras
sing.
Leraar
Spanning is er ook nog volop in
de strijd om de verkiezing om de
meest populaire leraarAerares op
school. Dat is namelijk ook een on
derdeel van het tv-programma. Pas
tijdens de opnamen zelf wordt be
kendgemaakt wie die eer te beurt
valt.
Misschien wordt het Rob van
Denzei wel. Per slot van rekening
was hij degene die Veronica zo ver
wist te krijgen dat het RIO de spil
is waar het programma komende
donderdag om draait. Van Denzei
is met recht een gloedvol promotor
van de school. "Want hier gebeurt
zoveel. Waar andere scholen knok
ken om leerlingen zijn wij in een
paar jaar van 850 naar 1100 man ge
groeid. En tot nu toe krijgen ze al
lemaal een baan ook als ze van
school afzijn".
Na donderdag misschien wel bij
de televisie?
Agenda
ZATERDAG
Leiden
Kijkhuis - Vrouwenkerkkoorstraat, film
'Un dimanche a la campagne', 20 en
22.15 uur.
Filmhuis LVC - Breestraat, film
'Nostalghia', 21.15 uur.
Vrouwenhuis - Hooigracht 79, café
avond, 21-1 uur.
Leidse Werkgroep Homoseksualiteit -
Caeciliastraat 18, disco, 22-2 uur.
NVSH trefcentrum - Rapenburg 48, tel.
149987, open soos, vanaf 22 uur.
ZONDAG
Leiden
Middelweg 19c - kindervoorstelling
Leids Poppentheater, 14.30 uur, inl.
125802.
Leidse Werkgroep Homoseksualiteit -
Caeciliastraat 18, 'De Roze Salon', 14-18
Kijkhuis - Vrouwenkerkkoorstraat, film
'Un dimanche a la campagne', 20 en
22.15 uur.
Voorschoten
Lindehoeve - Van der Haarplein, disco,
14 uur, videocafé, 21 uur.
Warmond
Jazz Sociëteit - Dorpsstraat, jazzconcert
Dixielandband, Harry Touw en Sin
terklaas, 15 uur.
Leiderdorp
Muzenhof - Gordijnsingel 4, koffiecon
cert Streekmuziekschool Rijnakkoord.
12 30 uur.
Wik's Bar - Hoofdstraat 12, travestie-
show, 21 uur.
MAANDAG
Gemeentehuis - begrotingsraadverga-
deyng, 13.45 uur.
ZOETERWOUDE/STOMPWIJK Wybo Kortmann vijftig jaar huisarts.
Het comité is op deze plaats al aan het woord geweest. Nu is de dokter
zelf aan de beurt. We spraken hem in zijn met veel antiek ingerichte
huiskamer. Kortmann is geen vlotte prater, meer een denker. Voor zijn
patiënten zal dat geen nieuws zijn, zij kennen de zwijgzame arts op de
rand van het bed.
Volgende week zaterdag is het groot feest in Zoeterwoude. 's Middags
is er een receptie in het Muziekcentrum aan de Schenkelweg. 's Avonds is
er een feest voor genodigden. Dan zal namens de Zoeterwoudse en
Stompwijkse gemeenschap een cadeau worden overhandigd. Typerend
voor Kortmann is dat hij het "een beetje moeilijk vindt om in het middel
punt van de belangstelling te staan".
Wij blikken alvast terug op Wybo Kortmann, vijftig jaar huisarts. Vijftig
jaar waarin de wereld veranderde, maar Kortmann de oude bleef.
eed van Hippokrates. Deze be
roepseed, die bij de voltooiing van
de geneeskundige studie moet
worden afgelegd, bevat onder
meer de passages dat je als arts be
looft nooit actief leven te zullen
beëindigen en dat je nimmer mee
werkt aan het verstoren van een
zwangerschap.
De eed stamt uit de tijd voor
Christus.
Op Oud Raadwijk, de mo
numentale woning van de
Zoeterwoudse huisarts Wy
bo Kortmann, lijkt de tijd te
hebben stilgestaan. De
wachtkamer in de voormali
ge boerderij ademt de sfeer
uit van de jaren waarin de
koffie nog met de hand
werd gezet en het huwelijk
de enig toelaatbare vorm
van samenleven was.
door
Dirk Jan Roeleven
Antieke medische instrumenten
achter glas in donkerbruine hou
ten kasten. Aan de muur hangen al
jaren dezelfde aanplakbiljetten
met opschriften tegen abortus
('Stem voor het leven'), roken en
teveel eten. Af en toe een oproep
om katjes te adopteren van een
particulier die ze kwijt wil. Verder
bevinden zich in de karakteristieke
wachtkamer sinds jaar en dag de
zelfde tafelkleedjes, krakende stoe
len, gordijnen en planten. Voeg dat
bij het geklop op het wankel in de
rails liggende schuifraampje van
de apotheek, en het is duidelijk dat
het bij deze dorpsdokter heel an
ders wachten is dan in de steriele
kamers waar de meeste heden
daagse artsen hun patiënten onder
ling over hun kwalen laten praten.
In de spreekkamer is het niet an
ders. Sommige kindertekeningen
die hij kreeg bij zijn veertigjarig ju
bileum hangen nog altijd aan de
muur. De stoelen veranderden
niet, de twee belletjes boven zijn
bureau (de één om 'de volgende pa
tiënt' te laten komen, de ander
voor zijn assistente) hebben er al
tijd al gehangen en ook de behan-
deltafel bleef op zijn plaats.
De wereld veranderde, op Oud
Raadwijk bleef bijna alles bij het
oude.
Ook de morele opvattingen van
dokter Kortmann, geboren op 6 ju
ni 1908 in Zoeterwoude, zijn ge
worteld in de tijden van weleer.
Kortmann ziet het gezin als de
hoeksteen van de maatschappij, de
natuur als leidraad voor zijn (me
disch) handelen en 2weert bij de
Omstreden
Bovengenoemde passages uit de
eed van Hippokrates zorgen ervoor
dat Kortmann in het overwegend
katholieke Zoeterwoude 'omstre
den' kan worden genoemd. In de
huidige tijd is de anti-conceptiepil
immers een algemeen aanvaard
verschijnsel. Abortus provocatus
ligt voor veel mensen moeilijker,
maar ook daar kunnen veel men
sen genuanceerd over denken.
Zo niet dokter Kortmann. Hij
stapte zes jaar geleden uit de Ko
ninklijke Nederlandse Maatschap
pij tot bevordering der Genees
kunst omdat deze artsenclub abor
tus aanvaardde. Hij werd lid van
het Nederlands Artsenverbond
datr "de eerbiediging van het men
selijk leven" als doel heeft. Deze
vereniging werkt samen met de
Vereniging ter Bescherming van
het Ongeboren Kind die regelma
tig landelijke publiciteit krijgt
door de 'kruistochten' tegen abor
tus van pater Koopman. Wybo
Kortmann's zoon Thijs is één van
de oprichters van deze vereniging.
Kortmann heeft een rechtlijnige
definitie van 'leven'. "Zodra de
zaadcel en de eicel samenkomen is
er leven. Het enige dat de jonge
vrucht dan nog nodig heeft is voe
ding, bescherming en plaats om te
groeien. Vanaf dat moment is er
sprake van leven. Het primaire
recht van de mens is het levens
recht. Welk mens, en welke medi
cus, mag dat recht op leven met
voeten treden door abortus te ple
gen"?
Kortmann gaat voorbij aan de
soms desastreuze sociale gevolgen
die een ongewenste zwangerschap
kunnen hebben. Zijn verhouding
tot God en 'de eerbied voor het le
ven' spelen hierbij een overheer
sende rol. Over het effect van de
strijd tegen abortus zegt hij: "Er
zijn tegenwoordig geen mensen
LEIDEN - Een anderhalf jaar
oude Leidse peuter heeft gisteren
in een onbewaakt ogenblik kans
gezien te drinken van een mengsel
van terpetine en verf. Het kind is
overgebracht naar het Elisabeth
ziekenhuis in Leiderdorp. Over de
aard van het letsel was vanochtend
bij de politie nog niets bekend.
Zwaar gewond
RIJPWETERING - Een 18-jarige
Leidenaar en 21-jarige inwoner
van Voorschoten zijn vannacht bij
ongeval in Rijpwetering zwaar ge
wond geraakt. De auto waarin het
tweetal zat raakte op de Provincia
le .weg ter hoogte van de afslag
naar de rijksweg Amsterdam/Rot
terdam van weg en kwam tegen
een boom tot stilstand.
Gouden arts Wybo Kortmann poseert in zijn antieke spreekkamer i
Koffieconcert
Tijdens het koffieconcert, ko
mende zondag in de Leiderdorpse
Muzenhof, wordt uitsluitend
werk van Nederlandse componis
ten uitgevoerd door docenterf van
de Streekmuziekschool Rijnak
koord. Jan van der Linden (clave-
cimbel) speelt een compositie van
Sweelinck en een sonate van Or-
thel. Ben Hurrelbrinck begeleidt
saxofonist Jef Weijers bij Cavati-
na van Badings cn mezzo-sopraan
Vera Verzijden bij liederen van
Sch&fer. Aanvang half één op het
adres Cor Gordijnsingel 4, Leider
dorp.
meer die abortus zien als het weg
halen van een klompje slijm".
Bandeloosheid
Behalve zijn uitgesproken me
ning over abortus is er nog een
tweede punt waaraan Kortmann
de kwalificatie 'omstreden' ont
leent, de anti-conceptiepil. Wybo
Kortmann verstrekt hem niet.
Daarmee is hij anno 1984 een zeld
zaamheid. Hij heeft medische en
morele bezwaren tegen 'de pil'.
"Ik heb een anti-conceptieweer
zin om de meisjes en de vrouwen
die erom vragen te beschermen te
gen zichzelf. Het is foutief als ze
hormonen gebruiken zonder medi
sche indicatie. Dat vind ik ook van
het gebruik van hormonen in de
sport. Als een meisje bij mij komt
om de pil, probeer ik uit te leggen
dat het niet goed voor haar is. Ik
wijs dan op de natuurlijke midde
len om zwangerschap te voorko-
Een tweede reden waarom ik
de pil niet verstrek, is de bande
loosheid die je ermee aanmoedigt.
Het is hetzelfde als met heroïne. Je
krijgt een karakterontaarding die
de maatschappij kan bedreigen.
Een maatschappelijk gevolg van
het gebruik van de pil is bijvoor
beeld het ontstaan van geslacht-
ziekten. Bij de natuurlijke metho
de zijn man en vrouw samen ver
antwoordelijk voor het uitblijven
van een zwangerschap. Er is spra
ke van harmonie tussen man en
vrouw. De chemische manier is
eenzijdig, alleen de vrouw is ver
antwoordelijk. Je krijgt dan het ge
vaar dat de coïtus wordt gepleegd
óm de coïtus, en niet uit de band
die tussen partners bestaat".
De wereld veranderde in vijftig
jaar, Kortmann bleef de oude.
Hij heeft het moeilijk gehad met
de veranderende moraal in de
voorbije vijftig jaar. Zijn reactie
hierop is 'verzet'. Evenals in de
Tweede Wereldoorlog komt hij in
opstand tegen "het ondergeschikt
maken van de hoogste waarde
(Kortmann: daaronder versta ik de
verhouding tot God en de eerbied
[voor het leven) aan de tijdelijke vi-
In de oorlog uitte hij dit verzet
door mensen te helpen met onder
duiken voor de Duitse bezetter.
Kortmann was in de oorlog ver
momd als assistent van zichzelf.
Onder de schuilnaam Kervel (ge
leend van een neef die in Neder-
lands-Indië zat) zette hij zijn prak
tijk voort. Twee keer is de Duitser
hem komen zoeken. Telkens kon
hij zich in Oud Raadwijk verschui
len. Waar die schuilplaats is, wil hij
dertig jaar na dato niet zeggen. "Hij
rnocht nog eens nodig zijn..."
Kortmann is ook na de oorlog in
verzet gebleven. "Verzet tegen de
uitvoering van het testament van
Hitier", zoals hij het omschrijft. Dit
testament zou volgens de arts be
staan uit ongewenst te worden op
geruimd, proeven op geborenen en
ongeborenen en het afmaken van
de ongewensten door een gehot
morfine in het infuus.
Opvolging
nog
Wie Kortmann opvolgt
niet bekend. Verwacht werd dat de
plattelandsarts zijn gouden artsen
jubileum zou combineren met zijn
afscheid. Dat moment van schei
den lijkt nog ver weg. Het zou zelfs
niet verbazingwekkend zijn als hij
ook zijn zestigjarig jubileum haalt,
getuige zijn uitspraak: "Ik ga door
tot ik met een gerust hart mijn
praktijk kan overdragen aan ie
mand die ongeveer dezelfde ethi
sche en maatschappelijke visie
heeft als ik".
Iemand die dat zeker heeft is Wy-
bo's zoon Thijs. Zoals gezegd was
hij nauw betrokken bij de oprich
ting van de VBOK. De in Zoeter
woude circulerende geruchten dat
deze zoon zijn vader zal opvolgen
als arts op Oud Raadwijk, ontkent
Wybo Kortmann: "Hij heeft hier zo
nu en dan geassisteerd, maar hij
wil liever iets met medische recht
spraak gaan doen. Na de voltooiing
van zijn rechtenstudie is hij name
lijk medicijnen gaan studeren".
Wanneer Kortmann een geschik
te kandidaat vindt zal hij zijn be
moeienissen niet van de ene dag op
de andere beëindigen. "Ik zal eerst
een hele tijd met de nieuwe arts sa
menwerken. Wie dat wordt weet ik
niet, maar van de assistenten die
hier regelmatig stage lopen krijg ik
soms een indruk
Verheugd zal Kortmann niet zijn
als het moment aanbreekt dat hij
voor het laatst beroepshalve 'Zeg
eens: AAA' zal zeggen. "Ik zal heel
moeilijk zonder dit werk kunnen.
Ik blijf graag in contact met de
praktijk"
Over het verschil tussen oude en
jonge artsen zegt Wybo Kortmann
dat zijn ervaring een grote voor
sprong is op de jeugd. "Aan de an
dere kant hebben de jonge artsen
natuurlijk de moderne geneeskun
de meer in hun hand", zegt Kort
mann die het moeilijk vindt om de
snelle ontwikkelingen in de medi
sche wetenschap bij te blijven. "Er
zullen wel dingen zijn die ik niet
zal weten".
Natuurarts
Kortmann is geen voorstander
van pillen en poeders. Zo'n dertig
jaar geleden zag hij de chemische
industrie een grote vlucht nemen.
Dit beangstigde hem. Om tegen
wicht te kunnen bieden heeft hij
een jaar lang een cursus voor na-
tuurartsen gevolgd in Duitsland.
De kennis die hij daar heeft opge
daan gebruikt hij nog steeds.
"Vooral in de pijnbestrijding helpt
het dikwijls".
Wie meer dan eens in de wacht
kamer van Kortmann heeft geze
ten, weet dat er kritiek is op het
'verwijsbeleid' van de arts. Velen
vinden dat hij (te) lang wacht met
het doorsturen naar een medisch
specialist in één van de ziekenhui
zen in de regio.
Kortmann over deze kritiek:
"Vaak zie ik er geen heil in om pa
tiënten door te sturen. Ik doe het
alleen als ik zie dat-ie het daar be
ter heeft dan bij mij. Wanneer men
sen zelf om een verwijskaart vra
gen, sta ik daar in de regel achter.
Alleen als het in het absurde is,
werk ik niet mee. Dan gaat het ten
koste van de ziekenfondsen".
Ten slotte komt het gesprek op
de veranderende positie van de
huisarts. Ook op het platteland
staat de dokter tegenwoordig ka-
meraadschappelijker tegenover
zijn patiënten. "Op zich vind ik dat
wel prettig. Minder prettig is dat de
patiënt bij de behandeling al een
diagnose wil weten voordat die is
gesteld. Vroeger was er meer ver
trouwen. Ik heb liever zekerheid".
Die zékerheid is ook een van de
redenen dat Kortmann bij nacht en
ontij uitrukt voor zijn patiënten.
"Als arts moet je dat doen. Als je
lang wacht kan dat gevaren met
zich meebrengen. Ik overtuig me
zelf graag even, door de telefoon
kan dat niet. Nee, dat ik graag in
mijn auto rij heeft daar niets mee te
maken".
Sinds de mensen minder gelovig
zijn geworden, komen ze vaker bij
de dokter met hun problemen. Die
rol van psychiater/maatschappe
lijk werker vindt hij niet de leukste
kanten van het vak. "Ik hou meer
van verloskunde en kindergenees
kunde", zegt de dokter die in vijf
tig jaar ruim vierduizend bevallin
gen bij Zoeterwoudse en Stomp
wijkse vrouwen heeft gedaan. Hij
zet overigens nog steeds kinderen
op de wereld.
Ten slotte nog één keer abortus.
Kortmann lacht voor de eerste en
enige keer in het gesprek: "Weet u
wat het verschil is tussen een arts
die op verzoek aborteert en één die
dat niet doet? De eerste heeft cliën
ten. de ander heeft patiënten...".
Waarmee de bekendste Zoeter
woudenaar zichzelf voldoende
heeft geprofileerd.
LEIDSCH m DAGBLAD Bij automatische overschrijving Kwartaalabonnement 63,10 Commentaren
HET GROOTSTE DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Een Sleuteltje opgeven:
Directie: G. Koopman
Post uitsluitend aan
Postbus 54,
2300 AB LEIDEN
Telefoon: 071-144941
2311 BG LEIDEN
Geen krant ontvangen:
tel 071-123143
tussen 18.00-19.30 uur
(nabezorging na 19.30 uur);
zaterdag van
16.30-18.00 uur
Abonnementsgelden bij
vooruitbetaling te voldoen
Restitutie is met toegestaan
abonnementsperiode geen
opzegging is ontvangen, volgt Adj dir.: N. Quakernaat
automatische verlenging
Betaling van
abonnementsgelden op gir<
3203571 t.n.v. Damiate
Holding BV
Hoofdredacteur
Drs. J W E Metselaar
Adj. Hoofdredacteur:
R D. Paauw
H. v d Post (plv)
W F J. Wirtz
(bin. buit./eco.)
P: J.de Tombe (sport)
A van Kaam (plv)
W.C.H Schrama
(feature)
Redactie stad en
randgemeenten
tel. 071-144941. tst. 219
Aangesloten bij de
Gemeenschappelijke
Persdienst met eigen
Bonn. Brussel, Londen,
Parijs. Washington. Cairo.
Rome, Madrid, Mexico
