Jong leren zwemmen
vaak 'oorgevaarlijk'
'Bevrijdingsdag' volgend jaar blijft op zondag
Reportage
Huisarts waarschuwt voor chloor en ontstekingen
Engelse ziekte weer
terug in oude wijken
DINSDAG 4 DECEMBER 1984
PAG1N 13
mSUKBË
Wanneer moet een kind zwemmen leren? Jong? Of als
het wat ouder is? Een feit is, dat steeds vaker moeders
met hun baby's van enkele maanden al het extra ver
warmde bassin instappen om de kleine wat in het water
te laten dobberen. Een risico? Andere ouders wachten
met zwemles tot het kind een paar jaar is of wachten tot
het naar school gaat.
Toen onlangs in Katwijk het idee werd geopperd om
niet alleen leerlingen van de derde klassen van het
schoolzwemmen te laten profiteren, maar ook de eerste
en tweede klassen hieraan te laten deelnemen, trok
huisarts J.H. ten Hove - tevens raadslid - aan de bel.
Zijn waarschuwing: Wees voorzichtig.
De slijmvliezen van jonge kinderen zijn zeer gevoelig
voor het chloor dat aan het zwemwater is toegevoegd.
Er kan gemakkelijk oorontsteking ontstaan.
Vraag aan dokter Ten Hove: hoe oud zou een kind
moeten zijn alvorens het kan gaan zwemmen zonder
dat het gevaar loopt een pijnlijke oorontsteking te krij
gen?
De cijfers liegen er niet om. Een
kind van zes jaar loopt vier keer
zoveel kans op oorontsteking als
een kind van acht jaar dat met
gechloreerd zwemwater in aan
raking is geweest.
Dokter Ten Hove: "Ik zie het in
mijn praktijk. Er komen veel
meer jonge kinderen met
oorklachten, dan kinderen die
acht jaar of ouder zijn. Na het
achtste levensjaar gaat het in
eens een heel stuk beter. Van
oorontsteking is dan nog nauwe
lijks sprake. Dat komt omdat de
buis van Eustachius, die van het
oor naar de keel loopt, meer kan
hebben. Ineens is die buis meer
opgewassen tegen de kwalijke
invloeden van chloor. In elk ge
val is hij er meer tegen opgewas
sen dan de buis van een jonger
kind."
door
Jan Westerlaken
Oorontsteking. Hoe vaak ge
beurt het niet dat een kind 's
nachts gillend van oorpijn wak
ker wordt? Gezinnen met kleine
kinderen kennen het probleem.
En iedereen heeft ook wel eens
gehoord dat er tussen zwemmen
en oorontsteking verband be
staat. Dus wat doen de mensen?
Inderdaad, ze stoppen propjes
vette watten in beide oren of ko
pen oordopjes om de uitwendige
gehoorgang af te sluiten.
Maar dat is niet de oplossing.
Als er water in de gehoorgang
loopt, kan dat nooit verder ko
men dan het trommelvlies, het
vlies dat alle geluidsprikkels op
vangt. Dat trommelvlies zit aan
het eind van de gehoorgang en
sluit de weg naar het middenoor
volledig af. Een ontsteking als
deze heet dan ook een mid
denoorontsteking. Die speelt
zich dus af in het middenoor, dat
is de ruimte aan de binnenkant
van het trommelvlies. En die is
van buitenaf onbereikbaar voor
water dat de gehoorgang in
stroomt.
Andere weg
Een middenoorontsteking ont
staat daarom niet via de gehoor
gang, maar via de keel-neushol-
te. Tussen deze beide holten en
het middenoor bestaat er een
verbinding: de buis van Eusta
chius.
Als iemand verkouden wordt,
gaat hij snotteren, de slijmvlie
zen zijn geïrriteerd en gezwollen.
De neus raakt verstopt en het ge
vaar bestaat dat ook de buis van
Eustachius dicht komt te zitten.
Vooral bij kinderen gebeurt dat
gauw, omdat die buis nog erg
nauw is. In het middenoor is er
vanaf dat moment geen ventila
tie meer mogelijk. Wanneer dat
te lang duurt ontstaat er ooront
steking.
Waarschijnlijk heeft iedereen
wel eens met zijn neus boven een
wat te sterk gechloreerd zwem
bassin gestaan. De prikkelende
werking van het chloor is dan
heel goed merkbaar. Men hoeft
echt geen duik in het water te ne
men om geïrriteerde neusslijm-
vliezen of zere ogen te krijgen.
De prikkeling slaat zelfs op de
keel.
Het is daarom simpel te begrij
pen dat bij het zwemmen in
chloorwater hetzelfde gebeurt
als bij een verkoudheid: de slijm
vliezen in de neus- en keelholte
zwellen en hebben een verstop
ping van de buis van Eustachius
tot gevolg: oorontsteking dus.
Niet iedereen krijgt er last van.
Hoe dat komt? Er zijn kinderen
die - ook zonder zwemmen - ge
voelig zijn voor oorontsteking.
Juist zij lopen, indien ze zouden
gaan zwemmen in een binnen
bad, het meeste gevaar op een
ontsteking aan het middenoor.
Maar ook kinderen die verkou
den zijn en gaan zwemmen vra
gen als het ware om moeilijkhe
den. De toch al geïrriteerde
slijmvliezen worden nog eens ex
tra geprikkeld. Zwellen verder.
Dus wordt het risico nog groter
dat de buis van Eustachius ver
stopt raakt.
Allergisch
Waarom de een meer en de an
der minder last heeft? Het kan
met de anatomische bouw (te
nauw) van de buis van Eusta
chius te maken hebben. Een
kind kan ook allergisch of over
gevoelig voor chloor zijn. En dat
geeft eveneens een verstopping
van de neus te zien (hooikoorts
bijvoorbeeld). In al die risicoge
vallen adviseert dokter Van Ho-
kele neusdruppels.
En als dat niet voldoende is?
De huisarts: "Dan zou ik zwem
men in chloorbaden absoluut af
raden. Het nut van zwemles
weegt beslist niet op tegen de el
lende van een reeks van ooront
stekingen, inclusief eventueel
doorprikken van de trommel
vliezen door een keel-, neus- en
oorarts of het inbrengen van zo
genaamde trommelvliesbuisjes.
Dan is het zwemmen in veel ge
vallen ook afgelopen. Hoewel er
tegenwoordig oorartsen zijn die
kinderen met buisjes toch toe
stemming geven om te zwem
men. Alleen, ze mogen niet dui
ken en zoveel mogelijk met hun
hoofd boven water blijven. Kijk,
als het om een eenmalige ontste
king gaat, dan zeg ik altijd, drie
weken niet zwemmen, daarna
kun je je gang weer gaan. Zie ik
een kind om de haverklap terug,
dan verbied ik het te zwemmen.
Ik vind dat we zuinig moeten zijn
op het gehoor van onze kinderen.
Dan kan een zwemverbod wel
eens nodig zijn".
Doof
Kan een oorsteking tot doof
heid leiden?
Ten Hove: "Als er vocht achter
het trommelvlies komt, dan
treedt er doofheid op. Op school
merkt een onderwijzer dat al
gauw. Of een schoolarts merkt
het bij een gehoortest. Zo'n kind
raakt achter. Ja, op dat»moment
is het tijd om het inwendige van
het oor even te laten controleren.
Dokter Ten Hove wijst de buis van Eustachius aan. "Het nut van
zwemles weegt niet op tegen de ellende van een reeks oorontstekin
gen". (foto Jan Holvast)
Wanneer er sprake is van een
ontsteking kan die worden door
geprikt. De gevolgen zijn minder
ernstig dan er helemaal niets aan
doen want dan kan er blijvende
doofheid optreden. Schade
wordt er bij het doorprikken ei
genlijk niet aangericht. Binnen
de kortste keren geneest het".
Leren zwemmen is ook een
kwestie van prioriteiten leggen,
meent Ten Hove. Die prioriteiten
kunnen van belang worden als
het kind in een waterrijke omge
ving (vijver, rivier, zee) woont. Er
dreigt dan gevaar. Gevaar om te
verdrinken als het kind te water
raakt en het zou niet kunnen
zwemmen. Een ander punt is dat
een kind zwemmen heeft geko
zen als sport. Wat doe je dan?
Waar hecht je meer waarde aan,
aan de gezondheid of aan het
zwemmen? Ouders zullen de
keuze moeten bepalen. Ik kan als
arts alleen maar adviseren".
Als hem zou worden gevraagd
wanneer moet ik mijn kind naar
zwemles sturen, wat zou hij dan
zeggen?
Ten Hove: "De omgeving, ik
heb dat al eerder opgemerkt,
speelt een duidelijke rol. Dat is
punt een. Steeds moet je je maar
afvragen wat de belangen ervan
zijn. Normaal gesproken zeg ik:
houd het kind tot zijn vierdejaar
watervrij. Wat spartelen in een
kikkerbadje kan geen kwaad.
Baby's die vaak met oorklachten
bij hem zijn geweest? Hun ou
ders adviseer ik de kinderen ze
ker niet voor hun achtste jaar te
laten leren zwemmen. Over
zwemmen met baby's, ja, daar
ben ik bepaald niet kapot van. Ik
zal dat zeker niet propageren.
Mijn oordeel daarover is niet po
sitief. Als het zijn kinderen zou
den zijn? Vergeet het maar, dat
gebeurde absoluut niet".
Schoolzwemmen
Schoolzwemmen in de laagste
klassen betekent echter wel dat
de kinderen op hun zesde jaar in
het chloorrijke zwemwater lig
gen. Te vroeg dus?
Ten Hove: "Een specialist zegt
datje een kind niet op zwemmen
moet doen voor het schoolrijp is.
Ik weet het, er zijn uitschieters.
Een kind van twee jaar dat zijn
diploma haalt. Maar dat is een
extreme uitzondering".
De andere kant van de medail
le is voor Ten Hove: welk nut
heeft het schoolzwemmen eigen
lijk? En behoort het wel tot de
taak van een gemeente om kin
deren te leren zwemmen? "De
resultaten van klassikale zwem
lessen zijn heus niet om over
naar huis te schrijven. Er zijn re
sultaten, maar om nu te zeggen,
dat is het, nee, ik vind van niet.
Ik denk dat als men gerichter te
werk zou gaan met zwemlessen,
dat er een hogere score uit de bus
zal komen dan waarvan nu spra
ke is. Daarbij moet direct wor
den aangetekend dat wanneer
een jong kind op zwemles wordt
gedaan, het meer tijd nodig zal
hebben om de slag aan te leren,
dan een kind dat al enkele jaren
de lagere school bezoekt. Terug
naar zwemles in schoolverband.
Ik vraag me af of dit inderdaad
wel in het schoolpakket thuis
hoort. Een kind gaat naar school
om die dingen te leren die zijn
ouders hem niet kunnen bijbren
gen. Hoort zwemmen daar bij?
Als je het mij recht op de man af
vraagt, zeg ik nee. Nog afgezien
van het feit dat ik de kinderen
van de eerste klassen te jong
vind om met de hele klas tegelijk
zwemmen te leren. Iedere ouder
is toch wel in staat om zijn kind
vertrouwd te maken met het wa
ter en het een zwemslag bij te
brengen? Met wat hulp van een
badmeester zul je sneller resulta
ten boeken dan in de groep".
DEN HAAG (GPD) - Ondervoe
ding in Nederland... Wie daarbij de
beelden van uitgemergelde kinde
ren in de Hoorn van Afrika voor
ogen heeft, zal «niet geloven dat
zoiets in Nederland ook voorkomt.
Gelukkig komt die dodelijke vorm
van ondervoeding bij ons dan ook
niet voor. Maar desondanks: de ty
pische armoedeziekte rachitis, de
Engelse ziekte, steekt de kop weer
op. Uit steeds meer steden komen
waarschuwende signalen dat in ge
zinnen met een minimuminkomen
ondervoede of minstens zeer slecht
gevoede kinderen voorkomen.
In fotoboeken over het begin van
de eeuw kom je hen wel tegen: van
die snotneuzige kinderen met
kromme pootjes, die op blote voe
ten in een modderig steegje staan.
Rachitis was tot na de oorlog een
heel gewone ziekte bij arme men
sen. Een tekort aan vitamine D, ge
volg van te weinig zonlicht in de
donkere straatjes van de achter
buurten, en het slechte eenzijdige
voedsel, waren de boosdoeners.
Rachitis veroorzaakt niet alleen
kromme benen. Heel wat vrouwen
zijn tijdens de bevalling overleden
omdat hun bekken onvolgroeid en
veel te nauw was.
door
Runa Hellinga
Na de oorlog werd de ziekte vrij
wel geheel uitgebannen. Met lever
traan en vitamine A-D druppels
werden ae groeiende botten in de
juiste koers gehouden. Er kwam
meer welvaart. Vis, eieren en boter
(natuurlijke bronnen van vitamine
D) kwamen ook binnen het bereik
van de laagste inkomens. De ziekte
was zo ver uitgebannen dat veel
artsen de verschijnselen tegen
woordig niet meer herkennen om-
dat ze nog nooit een geval hebben
gezien.
Schilderswijk
In 1982 verscheen een onderzoek
van de drie Haagse artsen H.G.J.
Nijhuis, H.E. Zoethout en G.M. de
Jong naar rachitis in hun stad.
Daaruit blijkt dat het aantal rachi-
tispatiënten sinds 1978 duidelijk is-
gestegen. Ze schatten het aantal
nieuwe gevallen in Den Haag jaar
lijks op 60, terwijl dat cijfer in de
jaren voor '78 schommelde tussen
de nul en de tien. Jaarlijks worden
gemiddeld 15 zeer ernstige rachi-
tispatïenten in het ziekenhuis op
genomen. Daarvan komt 42 pro
cent uit de Schilderswijk, 15 pro
cent uit het Transvaalkwartier en
19 procent uit de Spoorwijk en het
Laakkwartier. Allemaal stadsver
nieuwingswij ken met een groot
aantal bewoners met een mini
muminkomen.
Juist uit dat soort wijken komen
de laatste tijd meer verontrustende
berichten. Opbouwwerkers uit de
Schilderswijk kwamen onlangs
met het bericht dat zij gevallen van
ondervoeding in de wijk waren te
gengekomen. Ook de Almelose
wethouder van Sociale Zaken, me
vrouw J.J.H. van'der Kooy-Feen-
stra, kwam een tijd geleden in het
nieuws omdat zij verontrust was
over gevallen van slechte voeding
in bijstandsgezinnen.
Rachitis komt vooral voor bij
kinderen uit migrantengezinnen.
Hun ouders zijn opgegroeid in lan
den waar de ziekte bijna niet voor
komt, omdat er voldoende zon
schijnt, zodat de kans op een tekort
aan vitamine D erg klein is. Lever
traan en vitamine A-D zijn bij hen
niet bekend en alles hangt af van
een evenwichtige voeding.
Extra vitaminen
„Eigenlijk zou iedereen in staat
moeten zijn om evenwichtig te
eten zodat hij geen extra vitaminen
hoeft te slikken", aldus dr. I.M.Bal-
dew, kinderarts in het Diacones-
senziekenhuis in Meppel. Hij wijst
erop dat nog zo'n 15 procent van de
rachitis-patiënten uit Nederlandse
gezinnen komt. Gealarmeerd door
eigen ervaringen en uitspraken her
en der in den lande, trekt hij al een
tijdje aan de bel over het probleem
van slechte voeding bij kinderen
uit gezinnen met een minimumin
komen. Uit een aantal Britse on
derzoeken blijkt een zeer duidelijk
ACHTERGROND
verband tussen werkloosheid, lage
inkomens en een achterblijvende
groei en ontwikkeling van kinde-
Zo blijkt uit een onderzoek in
Glasgow dat baby's uit de lage so
ciale milieus een lager geboortege
wicht hebben dan baby's uit hoge
re milieus en dat ze ook later min
der snel groeien. Kinderen van
werklozen blijken nog minder te
wegen. Verder komen kinderen uit
arbeiderswijken veel vaker in het
ziekenhuis terecht. Dat laatste is
ook Baldews eigen ervaring.
„Een aantal collega's zegt: waar
praat je over? Die groepen waar je
het over hebt, hebben geld genoeg,
maar ze besteden het aan een video
of patat of chips. Ik kan daar alleen
maar op zeggen: als het zo is dat de
zwakkeren in de maatschappij vol
doende geld hebben, maar het ver
keerd besteden, dan ben je als
overheid niet geslaagd op het ge
bied van de gezondsheidsvoorlich-
ting. Je moet het verschijnsel niet
opzij schuiven omdat mensen hun
geld misschien niet goed gebrui
ken".
Inkomens dalen
Dat een slechte besteding van
het geld niet de enige oorzaak van
de problemen is, blijkt uit het feit
dat de ondervoedingsverschijnse-
len toenemen op het moment dat
de inkomens dalen en dat rachitis,
net als vroeger, opduikt in de
zwakste groepen van de samenle
ving.
Onder ondervoeding moeten we
ons niet zoiets voorstellen als in
Ethiopië. Kinderen zullen in Ne
derland over het algemeen wel met
een volle maag naar bed gaan. Het
gaat in Nederland vooral om een
zijdige voeding. Maar ook daar
door raakt een mens ondervoed.
Baldew: „Het is niet alleen rachi
tis. Kinderen blijken bij zieken
huisopname te lijden aan bloedar
moede, vitamine C gebrek (wat
kan leiden tot scheurbuik), wor
minfecties en klachten aan de
luchtwegen. Ondervoede kinderen
groeien minder goed, worden apa-
tisch, kunnen slecht meekomen.
Voor het groeien van de hersenen
is ook voedsel nodig. In het Neder
lands hebben we daar zo'n mooie
uitdrukking voor: ze gedijen niet".
„Hoe groot de omvang van het
probleem is, is heel moelijk na te
gaan. De helft van de rachitispa-
tiënten is nog niet zo ziek datje het
ontdekt. Veel patiënten worden
bovendien door hun huisarts be
handeld. In een vroeg stadium is
dat erg makkelijk, je hoeft alleen
maar wat druppeltjes voor te
schrijven".
Politiek
Druppeltjes bestrijden de ziekte,
maar zijn geen oplossing van het
probleem, vindt Baldew: „De ech
te oplossing is politiek, sociaal en
economisch.De beste garantie
voor het gezond opgroeien van kin
deren is een voldoende inkomen,
fatsoenlijke huisvesting, goed
eten, onderwijs en een veilige
woonomgeving. Dat zijn de peilers
onder de gezondheidszorg. Als die
dingen in orde zijn, komen allerlei
ziekten gewoon minder voor. TBC
en hersenvliesontsteking bijvoor
beeld zijn door de welvaart bijna
geheel verdwenen. En voorkomen
is beter dan genezen. En boven
dien goedkoper".
Het besluit om 5 mei 1985 ge
woon op zondag te vieren zal niet
opnieuw worden overwogen.
Dat deelt minister-president
Lubbers mee in een brief aan het
Interkerkelijk Contact in Over
heidszaken (Cio). In het Cio zijn
achttien kerken vertegenwoor
digd. Het had de premier ge
vraagd, bijzondere aandacht te
schenken aan de verzoeken om
in verband met godsdienstige ge
voelens van bepaalde groepen de
viering naar maandag 6 mei te
verschuiven.
Lubbers wijst er in zijn brief
op, dat een grote meerderheid
van de Tweede Kamer een des
betreffende motie (van Schutte
en Faber) heeft verworpen. Ook
is het van belang, dat bij Konink
lijk Besluit van 12 maart 1982 5
mei als 'algemeen erkende feest
dag' is aangewezen. Bij de vele
discussies over. deze zaak is de
minister-president gebleken,
"dat veel oprechte christenen
geen behoefte hebben aan ver
schuiving van de viering naar
een andere dag".
Raad van Kerken. De Raad
van Kerken in Nederland gaat
werken aan een standpunt over
'het recht van het individu om
zich vrij te ontplooien én de roe
ping van het individu om de ge
meenschap te dienen'. Dat zegde
een delegatie van de raad giste
ren toe in een gesprek met een
afvaardiging van het CDA. Op de
agenda voor dit gesprek stonden
drie onderwerpen: het mediabe
leid, het voorontwerp van de wet
'Gelijke behandeling' (anti-dis
criminatie) en het 'spreken van
de kerk'. Wegens tijdsgebrek
kon het laatste niet aan de orde
komen.
Voorzitter Bukman van het
CDA zei na afloop van het ge
sprek, dat een partij als het CDA
behoefte heeft aan een gezagheb
bend woord van de kerken over
de relatie tussen de vrijheid van
het individu en zijn taak in de sa
menleving. "Zo'n standpunt
verklaring helpt ons méér dan
uitspraken over concrete vraag
stukken of een gedachtenwisse-
ling over wetsartikelen", zei
Bukman.
Er is afgesproken, het gesprek
voort te zetten.
Beroepen
Hervormde Kerk: aangeno
men naar Ridderkerk B. J. van
Vreeswijk Zetten-Andelst, naar
Montfoort C. Stelwagen Drie-
sum; bedankt voor Hendrik Ido
Ambacht P. J. den Admirant
Waardenburg-Neerijnen, voor
Krimpen aan de IJssel W. J. J.
Koelewijn Woubrugge.
Gereformeerde Kerken: be
roepen te Schagen (deelwerk)
kandidaat J. E. Post Hospers en
mevrouw drs. T. Plattje, beiden
Kampen; aangenomen naar Arn
hem (deelwerk) T. Vossen en me
vrouw kandidaat H. Muns, bei
den 's Graveland, naar Putten J.
Muntendam Spijkenisse.
'Diep verontrust'. De over
grote meerderheid van de Haar
lemse pastores is 'diep veront
rust' over de gevolgen van het
economische beleid van de rege
ring. "Het staat haaks op de ge
rechtigheid", schrijven 27
rooms-katholieke en 15 protes
tantse pastores. (Er werden in to
taal 59 pastores aangeschreven;
geen van hen reageerde nega
tief).
De pastores doen een dringend
beroep op de regering om "de be
langen van mensen met een uit
kering, buitenlandse arbeiders
en andere kwetsbare groepen
meer te behartigen dan tot nu toe
gebeurt en de lasten van de eco
nomische crisis niet op hun
schouders af te wentelen". Die
lasten drukken nu onevenredig
op deze groepen, vinden dé
Haarlemse pastores.
Vernielingen
Onbekenden hebben 's
nachts in de hervormde Opstan-
dingskerk in Schiedam grote
vernielingen aangericht. Ze be
kladden muren met hakenkrui
zen en leuzen tegen Joden en
Turken, beschadigden kasten,
verscheurden bijbels en liedboe
ken en namen de doopvont,
avondmaalsgerei en geld uit of
ferblokken mee. Alles
ze konden smijten is gebruikt.
De predikant, ds. L. de Ru, had
het over een 'totale puinhoop',
een soort 'beeldenstorm'. Vol
gens hem is dit niet het werk van
'dronken onbenullen' geweest,
maar een goed georganiseerde
haat-actie. Het is de politie nog
niet duidelijk in welke richting
zij de daders moet zoeken. Dit
soort vandalisme was nog niet
eerder in Schiedam voorgeko-
Naar Zuid-Afrika. De Rot
terdamse predikant H. Huting,
tweede voorzitter van de her
vormde synode, zal de Neder
landse Hervormde Kerk verte
genwoordigen bij de herdenking
van het tienjarig bestaan van de
'Belijdende Kring' in Zuid-Afri
ka op 8 en 9 december in Johan
nesburg.
Deze organisatie heette eerst
'Broederkring', maar omdat er
ook vrouwelijke predikanten
toetraden, moest de naam wor
den veranderd. Er zijn ongeveer
300 predikanten lid van. Doel is:
bestrijding van de apartheid, zo
wel binnen als buiten de kerk.
Lid van de kring is ook dr- Allan
Boesak, voorjitter van de We
reldbond van Hervormde en Ge
reformeerde Kerken (Ware). Hij
was in 1982 gast van de hervorm
de synode.
Pauskrant. De joodse achter
gronden van het 'Onze Vader', de
activiteiten van 'Pax Christi Ne
derland' en de 'boodschap die
protestanten aan de paus heb
ben' zijn enkele onderwerpen die
aan bod komen in de tweede
'Pauskrant'. In de week vóór
Kerst zal deze verschijnen.
De hervormde predikant van
Maastricht, ds. R. van den Beid,
spreekt in een artikel onder de
kop 'Hebben Nederlandse pro
testanten een boodschap aan de
paus?' de hoop uit, dat tijdens
het bezoek meer over het geloof
dan over de kerk zal worden ge
sproken.
Vermaning van kerkelijke me
dewerkers zou plaats moeten
maken voor meer aandacht voor
hun arbeid ten dienste van vrede
en gerechtigheid. De predikant
hoopt op meer moed in het spre
ken van de kerk 'tegenover de
Pilatussen en de Herodessen'.
De 'leer' zou wat minder nadruk
moeten krijgen. Meer aandacht
verdienen de 'leerhuizen', "waar
de Schriften worden geopend tot
opbouw van het samen-kerk-
zijn". Er moet niet zozeer 'Ro
meins' over ontwikkelingen in
de kerk worden gesproken als
wel 'Utrechts', 'Gronings' of
'Roermonds'.
