Leidsch Dagblad | 1984 | 29 november 1984 | pagina 25

Maiï Andriessen, de twijfelaar

,lSPc??IeSDCciaoltje
VQfl tl Sr

BBK kraakt op een ongelegen moment in haar voegen

Leidse monografie over schepper van de Dokwerker

Armoedige Notenkraker*

'Gratis uitdelen van
kunst is onbeschoft'

Globe: horror en overkokend realisme

DONDERDAG 29 NOVEMBER 1984

PAGINA 25

DEN HAAG (GPD) - De afgetreden voorzitter
van de Beroepsvereniging van Beeldende Kun
stenaars (BBK), Bard Houtkamp, zegt dat hij de
beslissing om zijn functie neer te leggen niet
„zomaar" heeft genomen. Hij heeft het na rijp
beraad gedaan en om een massa, in zijn ogen,
uiterst geldige redenen. Niettemin is het begrij
pelijk dat de resterende acht leden van het lan
delijk bestuur vinden dat de stap van Hout
kamp uitgesproken ongelegen komt.

Een slechter tijdstip voor een crisis in de ver
enigingstop is inderdaad nauwelijks denkbaar.
Als nooit tevoren zitten de beeldende kunste
naars, met name de categorie die van de Beel
dende Kunstenaars Regeling (BKR) gebruik
maakt, aan alle kanten in de nesten. Voordat het
eind 1986 is, moet er van staatssecretaris De
Graaf (sociale zaken) een bedrag van 100 mil
joen gulden op de regeling besnoeid zijn en zul
len tegen die tijd zo'n 2500 BKR-gebruikers uit
de regeling moeten zijn verdwenen.

Dat heeft niets met bezuinigen te maken,
maar alles met afbraakpolitiek, vindt de BBK.
En dat kan zómaar niet. Daarom is er door de
beroepsvereniging, die zich een paar jaar gele
den heeft laten herdopen tot „vakbond", van
meet af aan grimmig tegen dit beleid gefulmi
neerd: door middel van acties, via overleg met
ambtenaren en politici, tenslotte met inschake
ling van de rechter.

Zinloos

Hoofdzakelijk om die laatste zet is nu de her

rie binnen de BBK-gelederen ontstaan. Niet om
het inschakelen van de rechter op zich zelf,
maar door de manier waaróp de rechter werd
ingezet. Ex-voorzitter Houtkamp, en met hem
nog een aantal zogenaamde toegevoegde be
stuursleden uit de gewesten Rijnmond en Am
sterdam, van wie er inmiddels drie daadwerke
lijk zijn opgestapt, zijn namelijk van oordeel dat
het zinloos is een kostbare bodemprocedure
(want daar werd bijna een jaar geleden door de
algemene ledenvergadering voor gekozen) door
te zetten tegen maatregelen van de regering die
toch al door het parlement zijn goedgekeurd.

Een ander rechtsmiddel, te weten een kort ge
ding tegen de besluiten van staatssecretaris De
Graaf zou destijds, toen de parlementaire dis
cussie over de kortingen („een dodelijke aan
slag") op de BKR nog in volle gang was, veel
meer voor de hand hebben gelegen. En volgens
Houtkamp en de zijnen bovendien veel meer re
sultaat hebben opgeleverd. Maar na veel strub
belingen en ruzies werd toch voor de „volko
men verkeerde koers" (Houtkamp) van de bo
demprocedure gekozen, die de BBK-kas tot nu
toe al 20.000 gulden heeft gekost.

Opgedrongen

Een koers die werd uitgezet onder aanvoering
van de toenmalige, zeer gezichtsbepalende
BBK-voorzitter, Henk Rijzinga. Een „opgedron
gen" koers, vindt Houtkamp die spreekt over
het vechten voor een verloren zaak en vreest dat
beeldende kunstenaars door het verlies van het
proces „rechteloos" verklaard worden. Via een

kort geding was het terugdraaien van allerlei
maatregelen, die de kunstenaar de nek omdraai
en, misschien nog wél mogelijk geweest. Dan
zou De Graaf waarschijnlijk een gevoelig verlies
geleden hebben en BBK-acties effect hebben
gehad.

Rijzinga, die in april j.l. na vier en een half jaar
terugtrad als voorzitter van de BBK ten behoeve
van Houtkamp, beroept zich er voortdurend op
dat over de thans bewandelde juridische weg
democratisch beslist is op de eerder genoemde
ledenvergadering. Aantijgingen van de groep-
Houtkamp als zou zijn optreden tot onwerkbare
situaties, „verkwanseling" van de BKR (een ba
sisuitkering voor kunstenaars in ruil voor regel
matig in te leveren kunstwerken) en verpolitise
ring van de vereniging leiden, wijst hij met
kracht van de hand.

door

Peter Huysman

Eveneens wordt hem een „ondoorzichtige rol
als solerend oud-voorzitter" verweten en zou hij
absoluut niet bereid zijn op een redelijke manier
van gedachten te wisselen met bewindslieden
en andere politici. Volgens Houtkamp zoekt Rij
zinga het conflict. „Je zult altijd inhoudelijk
moeten kunnen aantonen waarom het niet

deugt om op de BKR te bezuinigen m een om
vang die thans gaande is", zegt Houtkamp, die
zelf net zo krachtig tegen de gevoerde "afbraak-
politiek" stelüng neemt.

Overleg

Maar Houtkamp is er voorstander van om via
wegen van overleg te proberen zo veel mogelijk
van de sociaal-economische positie van de indi
viduele kunstenaar overeind te houden. De
ambtenaren van het ministerie van WVC, de
goedwillende gemeenten, hadden bewerkt moe
ten worden. Het nu nog willen terugdraaien van
de voor 1984 geldende inkomens-drempel van
3000 gulden is in zijn visie bijvoorbeeld nutte
loos (dat bedrag moet verdiend worden met de
verkoop van eigen werk voordat men in aan
merking komt voor de BKR). Die drempel loopt
de komende jaren op naar respectievelijk 6000
en 8000 gulden.

Rijzinga, die zegt gedekt te worden door een
meerderheid van het bestuur en door 90 procent
van het BBK-ledenbestand, is lakoniek onder
de „verdachtmakingen" aan zijn adres. „Niet
willen praten? Ik doe niet anders", aldus de ex-
voorzitter die er steeds de nadruk op legt dat hij
slechts de opdrachten van de ledenvergadering
uitvoert. Bovendien ontkent hij met overtuiging
dat hij solistisch optreedt en in feite nimmer af
stand van de voorzittershamer heeft kunnen
doen.

De inkomstentoets - en daar gaat het met na
me om aangezien dit het instrument voor staats
secretaris De Graaf is de ingrijpende bezuinigin

gen door te voeren is in zijn ogen „verwerpe
lijk" en dient onder geen enkele voorwaarde te
worden geaccepteerd. Daarom ook wordt het
bodemproces gevoerd dat op 3 december a.s.
een vervolg krijgt.

Rijzinga: „Als vereniging staan wij voor de to
tale beroepsgroep. Daarom moet de BKR, een
aanvullende sociale maatregel, in stand blijven
en niet gedecimeerd worden tot een uitgebeen
de regeling voor slechts enkele honderden kun
stenaars. Daarom mag er niet getornd worden
aan het fundament van de regeling, ook niet een
klein beetje'

Alles-of-niets

In dat licht is het voor de hand liggend dat de
actie van Houtkamp op dit moment door de te
genstanders onbegrijpelijk, onverantwoord efr
onfatsoenlijk wordt genoemd. Juist de „alles-of-
niets"-strijdmethode van Rijzinga en zijn mede
standers, of die nu wel of niet aan te bevelen *is,
vereist een aaneengesloten front en een hecht
bestuur. Een in haar voegen krakende vereni
ging haalt op voorhand geen enkel winstpunt
binnen, zeker niet bij de huidige politieke con
stellatie.

Op 17 december wordt in Artis, (Amsterdam)
op een buitengewone ledenvergadering een
nieuwe voorzitter gekozen. En dan zal ook op
nieuw de koers moeten worden vastgesteld die
de BBK in deze tumultueuze jaren zal gaan vol
gen. Bij een blijvend „harde" koers zal niemand
ervan opkijken als Rijzinga een volgende ter
mijn als voorzitter tegemoet gaat.

'De Notekraker'. uitgevoerd door het
Roemeense staatsballet Fantasio.
Choreografie en regie: Oleg Danovs-
ki, muziek: Peter I. Tsjaikovski. Ge
zien op 28 november in de Leidse
schouwburg.

LEIDEN - Het was een drukte
van jewelste, gisteravond op het
kleine podium van de uitver
kochte schouwburg. De min
stens veertig dansers van het
Roemeense staatsballet Fantasio
drongen er elkaar bijna de cou
lissen in bij de uitvoering van de
Notenkraker. Armen raakten in
elkaar verstrikt, sprongen kon
den niet worden afgemaakt, be
nen sloegen tegen die van colle
ga-dansers.

Maar niet alleen het smalle po
dium maakte deze Notenkraker
zo chaotisch en krakkemikkig.

Wat er aan choreografie en dans
kwaliteiten werd getoond was
pure armoede. De choreografie
van Oleg Danovski, de artistiek
leider van Fantasio, is niet veel
meer dan een klakkeloze aaneen
schakeling van klassieke tech
nieken. In het hele ballet van an
derhalf uur is geen moment aan
te wijzen, dat iets van fantasie bij
de maker ervan verraadt. Vooral
de scènes met het corps de ballet
maken een ongekend logge in
druk en beperken zich tot wat
loos gespring en gedraaf. Ook de
regie is stuntelig. Zo is bijvoor
beeld de cruciale verandering
van notenkraker in toverprins
volstrekt ongeloofwaardig.

Nu zou dat alles nog tot daar
aan toe zijn, als de uitvoering dan
tenminste vuurwerk zou laten

zien. Helaas, het is allemaal van
een droeve houterigheid die eer
der aan een kerstfeest van Dic
kens dan aan de pracht en praal
van Tsjaikovski doet denken.

Dat geldt voor het corps de bal
let, dat zich geregeld in de simpe
le patronen verslikte. Het geldt
ook voor de solisten, die geen en
kel leven brachten in hun rollen.
Alleen Oleg Danovski, zoon van
de choreograaf, die oom Drossel-
mayer speelde, en het tweetal dat
de Arabische dans uitvoerde,
maakten nog iets van hun rollen.

Met de hoofdrollen van prins
en suikerfee was het zeer behel
pen. Krampachtig draaiden ze
hun pirouettes; voor de prins
scheen het op de schouder ne
men van zijn partner als belang
wekkendste prestatie te gelden.
Hij deed het dan ook minstens
vijf maal. Het beste wat je er nog
van kan zeggen, is dat de choreo
graaf zijn bewegingspatronen
heeft aangepast aan de kwalitei
ten van zijn gezelschap.

Een schitterend decor had nog
wat goed kunnen maken. De lad
ders in de maillots en stoppen in
de mantels verraadden, dat het
laagje klatergoud bij Fantasio
wel heel dun is.

De aanvang van de voorstel
ling was met opzet naar half acht
verschoven, om ook kinderen te
kunnen laten genieten. Ik hoop
maar dat ze doorhebben, dat wat
ze hebben gezien, geen klassiek
ballet, maar een onbedoelde per-
•siflage er op was.

ARIEJAN KORTEWEG

Briër-Kapaan: muzikaal plezier

HAARLEM (GPD) - „Dikwijls
trekken de mensen de touwen
in een knoop. Ha, denk ik dan,
maar dan is er altijd wel een
padvinder. Als het doek er af
is, voel je je natuurlijk een
beetje in je hemd staan. Het is
net of je een brief geschreven
hebt, die in het openbaar wordt
voorgelezen. Een beeld maak
je dan wel voor de openbaar
heid, maar daar denk je niet
aan als je bezig bent".

Woorden van onze 'nationale'
beeldhouwer Mari Andriessen, die
op 7 december 1979, vier dagen na
zijn 82ste verjaardag overleed.
Andriessen de schepper van wel
licht Nederlands bekendste beeld
- misschien op Radeckers Natio
naal Monument na: de Dokwerker
op het Jonas Daniël Meijerplein in
Amsterdam. Het staat in de voor
malige jodenbuurt waar elk jaar
weer de Februaristaking van 1941
wordt herdacht. De staking die ge
richt was tegen het optreden van
de Duitse bezetting tegen de joden
en die van de hoofdstad oversloeg
naar Haarlem, de Zaanstreek, Hil
versum, Weesp en tot in Utrecht.
De Dokwerker die ook symbool is
geworden voor bijvoorbeeld pro
testacties tegen onverdraagzaam
heid ten aanzien van minderheden.
De beeldhouwer Mari Andriessen
is de titel van een monografie, die
de Leidse kunsthistoricus Louk Ti-
lanus aan deze kunstenaar heeft
gewijd en die is verschenen bij uit
geverij De Haan in Weesp. Tevens
is in het Stadhuis in Haarlem tot en
met 30 november een tentoonstel
ling aan Mari Andriessen gewijd.

Het trekken aan de touwen slaat
op de onthulling van een beeld.
Andriessen moest daar natuurlijk
nogal eens bij zijn, maar hij had er
een gloeiende hekel aan. Hij had
het gevoel dat hemzelf het hemd
van het lijf werd gerukt, dat hij
naakt stond in het publiek. En één
keer kostte het hem innerlijke
moeite afstand te doen van een
beeldje: Anne Frank, een fragiele
sculptuur die hij maakte van het
joodse meisje dat haar onderduik
ervaringen toevertrouwde aan een
dagboek. Een beeld dat geplaatst
werd bij de Westerkerk in Amster
dam, niet ver van het huis waar zij
verscholen had gezeten en van-
waaruit ze na verraad werd wegge
voerd. „Het gekke is dat ik van dit
beeldje houd, en het liever hier
hield", zo bekende Mari Andries
sen.

Trouwens, Mari Andriessen wist
wat onderduiken was. Afgezien
van het feit dat hij zichzelf eens
moest verschuilen voor de Duit
sers omdat hem de grond onder de
voeten te heet was geworden, was
zijn woning een doorgangshuis
voor onderduikers en een opslag
plaats van wapens voor het verzet.
Sterker nog, zijn huis was het
hoofdkwartier van een gewapende
verzetsgroep.

Dat gevoel van bloot gesteld
staan heeft hij op aangrijpende,
werkelijke aandoenlijke wijze ver
beeld in een sculptuur, een zelfpor
tret dat hij in zijn laatste levensjaar
heeft gemaakt. Louk Tilanus ver
haalt hoe hij zijn vriend en beeld
houwer Theo Mulder gevraagd had
een foto van hem te maken, half
naakt. Ziek als hij was boetseerde
hij zichzelf, een magere, stakerige
man, de armen langs zijn zijden,
recht voor zich uitkijkend. Ecce
Homo, noemde hij dit ruim 44 cen
timeter hoge beeldje Ziehier de
Mens in al zijn eenzaamheid, zijn
lijden en vertwijfeling. Want deze
Haarlemse kunstenaar, van wie in
diverse steden van ons land beel
den staan, twijfelde op het eind
van zijn leven sterk aan zichzelf.
„Terugkijkend op mijn leven vind
ik het nogal een schamele aangele
genheid op het gebied van de
beeldhouwkunst".

door

Frans Keijsper
Verbaasd

Ja, hij was zelfs verbaasd over de
waardering die hij met name on
dervond voor zijn beeld de Dok
werker, hij begreep daar eigenlijk
helemaal niets van. Aan de dichter
Bloem vroeg hij eens hem dat uit te
leggen. Nadat die lang had nage
dacht zei hij hem: „Kijk, ik geloof
dat het daarin zit dat je op een be
paald ogenblik iets zegt, dat op dat
bepaalde ogenblik gezegd moet
worden".

Het is het symbool van het verzet
tegen onderdrukking, het niet lan
ger meer accepteren dat er met
rechten als vrijheid en (mede)men-
selijkheid gesjoemeld wordt. En
het staat op een plek, omrand door
synagogen, waar in de oorlog joden
bij een razzia werden samengedre
ven - op dat ogenblik weerloos.
De Dokwerker, die uitstraling van
protest dat we allemaal in ons heb
ben.

Mari Andriessen, die in de oorlog
de ariërverklaring weigerde te on
dertekenen, werd na de oorlog min
of meer dè beeldhouwer van ver-
zetsmonumenten. Daarbij zou
haast worden vergeten dat hij
naast die monumenten nog zo'n
dertig andere, publieke beelden
vervaardigde. Verder maakte hij
portretten, penningen, een respec
tabel aantal kleine plastieken,
beeldjes die onder meer musici,
mythologische en historische figu
ren voorstelden. Louk Tilanus: „Ze
gingen hem wonderlijk gemaldte-
hjk af. Hij werkte niet altijd naar
foto's, maar ook uit zijn verbeel
ding. Opvallend is dat de figuren
zo goed „staan". Andriessen had
een sterk gevoel voor houding en
mimiek. Dat gevoel uitte zich ook
in de onnavolgbare wijze waarop
hij zijn medemensen kon imite-

Het was prof. Bronner die de
beeldhouwersaanleg van Mari

Mari Andriessen
Andriessen ontdekte. Pas na vallen
en opstaan kwam Mari op de Rijks-
akademie in Amsterdam. Nadat hij
die had verlaten ging Mari And
riessen, die van huis uit rooms-ka-
tholiek was, zich bezig houden met
kerkelijke kunst. Gegevens over
die vooroorlogse periode en wel als
katholiek beeldhouwer zijn
schaars, zo zegt Louk Tilanus,
want hij maakte toen weinig werk
en dateerde zijn beelden niet. De
grote stijlverandering kwam na
1936. Dat heeft te maken met het
feit dat hij toen voor het eerst niet-
religieuze opdrachten begon te
krijgen. Die kerkelijke, gestileerde
stijl legde hem immers beperkin
gen op: zo mochten de vrouwelijke
vormen van de Heilige Maagd niet
te geprononceerd zijn.

Armoede

Armoede was enige jaren zijn on
afscheidelijke metgezel. Hij maak
te kleine beeldjes om aan de kost te
komen, maar niemand nam werk
van hem af. „Aan Theo Mulder be
kende hij dat hij eens languit in het
atelier lag, beukend met zijn vuis
ten op de vloer, omdat hij niet wist
waar hij het zoeken moest van el
lende", zegt Louk Tilanus.

In zijn denken en handelen heeft
de oorlog een grote ommekeer bij
Mari Andriessen teweeg gebracht.
Uitdrukking geven aan verzet, het
voelen ook van machteloosheid
zijn gegevens die we in zijn oor
logsmonumenten terug vinden.
Maar ook andere thema's wist hij,

(foto GPD) De Dokwerker
met meer of minder succes, gestal
te te geven. Zo maakte hij het
beeld van ir. Lely op de Afsluitdijk
bij Den Oever, en de twee monu
menten voor de Zeeuwse dorpen
Ouwerkerk en Nieuwerkerk ter
herinnering aan de watersnood
ramp van 1953. Deze dorpen wer
den immers zwaar getroffen.

Als equivalent van de Dokwer
ker beschouwt Louk Tilanus het
standbeeld van koningin Wilhelmi-
na in het naar deze vorstin ge
noemde park in Utrecht. En een
hem vertrouwd religieus thema
verwerkte hij in zijn Tobias en de
engel voor Breda - in het katholie
ke zuiden. Overigens, een religieus
gevoel is Mari Andriessen altijd
wel bijgebleven. Zijn liefde voor
Franse kathedralen had hij geërfd
van zijn leermeester Bronner, en

(foto GPD)

hij onthulde eens dat hij in de mid
deleeuwen zou hebben willen le
ven, werkend aan zo'n kathedraal,
„al was het maar om aan zo'n kapi
teeltje te mogen hakken. Ik zou
toen fijner gewerkt hebben dan nu,
ook al heb ik een leven vol op
drachten achter me".

Mari Andriessen, de eeuwige
twijfelaar, die wellicht mede door
die onzekerheid, het experiment
ook, zijn leven lang gezocht heeft
en ons daardoor alsmede door zijn
talent, een schare indrukwekken
de plastieken heeft nagelaten.

De beeldhouwer Mari Andriessen.
Rijk geïllustreerde monografie van
Louk Tilanus. Uitgeverij De Haan in
Weesp. Prijs 45 gulden. Tentoonstel
ling over Mari Andriessen in het
Stadhuis van Haarlem. Open tot en
met 30 november.

Duo Han Kapaan hobo, en Henk
Brièr piano, met werken van Bach,
Scarlatti, Brahms, Pixis, Donizetti,
Liszt en Nielsen. Gehoord op 28 no
vember in de Kapelzaal in Leiden.

LEIDEN - Het Leids duo Han
Kapaan hobo, en Henk Brier pia
no, trakteerde stadgenoten gis
teravond met een afwisselend
programma van muzikaal plezier
zonder al te veel pretentie. Waar
bij het plezier vooral bestond uit
de ongedwongen en toch profes
sionele wijze waarop twee goed
op elkaar afgestemde muzikale
rotten in het vak muziek maken
om de muziek.

Een heerlijk duo, waarvan het -
net zoals bij de film - vaak moei
lijk is uit te vinden wie de beste
is, de dikke of de dunne. Ging
gisteravond eerst mijn voorkeur
uit naar het muzikale vakman
schap van Kapaan (de dikke) in
de prachtig uitdrukkingsvol ge
blazen Sonate in Es van J.S.
Bach, dan stal Henk Briër direct
daarop de show met de muzikale
satire 'Romance en Rondo' uit de
Grande Sonate opus 35 van J.P.
Pixis.

Wie J.P. Pixis was? Een ge
vierd musicus, vriend en tijdge
noot van Chopin en Liszt, die 150

composities schreef welke in de
schaduw van de groten uit die
tijd volkomen in de vergetelheid
zijn geraakt, maar gisteravond
op virtuoze wijze door het duo
Kapaan/Briër uit de mottenbal-
len werd gehaald. Een zeer amu
sant werk waarbij Pixis op
smaakvolle en elegante wijze de
draak steekt met zijn ingewik
kelde voorganger Van Beetho
ven en z^jn vrienden Chopin en
Liszt met allerlei grapjes en ei
genzinnigheden. Een gevaarlijk
werk om te doen, maar door Ka
paan en Brièr op kostelijke en
spitse wijze tentoongesteld.

Het door griep geteisterde duo
kende gisteravond niet alleen
hoogtepunten. De overromanti-
sche en met veel pedaalwerk ver
sierde vertolking van werken
van Liszt en Nielsen liggen mij
bepaald niet aan het hart gebak
ken. Terwijl ook het zwijmelen
de Lauretta uit een opera van
Puccini best wat minder had ge
kund. De sterke en meeslepende
uitvoering van de Sonate in F gr.
t. voor piano en hobo van G. Do
nizetti daarentegen vormde een
waar hoogtepunt in dit afwisse
lende Leidse avondje muziek

ANNEKE VAN VLIET.

MUNTENDAM (ANP) - De
Nederlandse Kring van Beeld
houwers noemt het ronduit on
beschoft dat de gemeente Mun
tendam kunstwerken, die in
het kader van de Beelende
Kunstenaarsregeling (BKR)
zyn verworven, gratis aan de
bevolking uitdeelt. De kring
heeft dit woensdag het ge
meentebestuur ook bericht.

Van de ongeveer vijftig
werken die volgens wethouder
K. Boddema o.m. in een muffe
kelder in Muntendam in wezen
liggen te verrotten, hebben er
de afgelopen dagen 44 een
plaatsje bij de mensen thuis ge
kregen. De gemeente had met
een advertentie in een regio
naal blad belangstellenden in
gelicht. Ze konden voor niets
een kunstwerk halen dat ze
voor onbepaalde tijd in
bruikleen krijgen.

Dit uitdelen getuigt volgens
de kring van onnozelheid ten
opzichte van de exclusiviteit
die het kunstwerk in zich
draagt.

De uitdeling concurreert met
de zogenaamde vrije markt en
de kunstuitleencentra. U ver
went de bevolming op een be
paalde manier met kunst, con
stateert de kring. Dit zet electo
raal wel zoden aan de dijk maar
het moet toch duidelijk zijn,
dat de mensen geen noodzaak
meer voelen om kunst te kopen

of tegen vergoeding te lenen.

De beeldhouwers herinneren
er aan, dat overheden BKR-
kunst in openbare gebouwen
hangen zodat het publiek kan
zien wat is aangeschaft. In
Muntendam hangt dergelijke
kunst in het gemeentehuis, het
politiebureau, scholen en het
multi-functionele gebouw. Dat
daarnaast anderen werk via een
artotheek kunnen lenen, kan
de kring zich ook voorstellen.
Maar 'om niet' gratis weggeven
kan niet, aldus de kring

ADVERTENTIE

Haarlemmerstraat 157, Leiden. Tel [phone].

'Sneeuwwolken' van Wolfgang
Bauer door Zuidelijk Toneel Globe.
Vertaling: Martin Hartkamp. Dra
maturgie: Janine Brogt. Vormge
ving: Paul Gallis. Regie: Antoine
Uitdehaag. Spelers: Diane Lensink,
Wim van der Grijn, Gijs de Lange.
Joost Prinsen. Gezien op 28 novem
ber in het LAK. Ook nog te zien van-

LEIDEN - Globe heeft weer
eens een krankzinnig stuk afge
leverd. De trouwe fan wrijft zich
na vijf minuten al gnuivend in de
handen, vele anderen zullen met
licht vragende blik de zaal verla
ten. De serieuze beschouwer van
theater mag zich wederom gaan
buigen over de vraag wat realis
me in het theater nu eigenlijk be
tekent en hoe het cliché is te rij
men met fascinatie.

De blote billen van Diane Len
sink, de bierbuik van Wim van
de Grijn, Gijs de Lange eerst als
stoere jager en vervolgens als
dwerg, en Joost Prinsen als Erik
Engerd in de kleren van Graaf

Drakula: het lijkt allemaal niet
meer dan een pastiche van de ei
gen esthetica uitgevoerd op het
afscheidsfeestje van Gerardjan
Rijnders. En toch is Globe se
rieus, bloedserieus.

De Oostenrijker Wolfgang
Bauer maakt in 'Sneeuwwolken'
onderscheid tussen wat de per
sonages zeggen en wat ze den
ken. Maar die gedachten dienen
wel te worden uitgesproken. In
hun spel maken de Globe-ac
teurs ook duidelijk wanneer hun
personages spreken of denken,
maar het verschil wordt allengs
onduidelijker, of beter: minder
belangrijk. Als de man Balduin
op het eind tegen de vrouw Lilly
zegt: "Stil, nu even niet meer
denken", en daarna: "Stil, niet
meer bewegen", is het duidelijk
dat spreken, denken en handelen
voortkomen uit één en dezelfde

bron. Er is als het ware een extra
personage, een personage dat het
publiek niet te zien krijgt, maar
wiens gehele gedachtenwereld
op het toneel te zien en te horen

Die wereld heeft zijn eigen lo
gica. In die wereld worden de
dingen die wij normaal wel den
ken, maar niet zeggen en zeker
niet doen, toch uitgesproken en
uitgevoerd. Waar dat toe kan lei
den is te zien in 'Sneeuwwolken':
horror. Lilly - haar naam lijkt
niet toevallig op die van Lilith,
het dichterlijke symbool van de
'femme fatale' schiet eerst met
een jachtgeweer een vroegere
minnaar neer, zet vervolgens tij
dens het liefdesspel haar tanden
in de nek van haar huidige
vriend Balduin en zuigt hem leeg
om tenslotte naar de zolder te
verdwijnen om met een niet na

der aangeduid Beest vefder te
vrijen.

Ook in de vormgeving is elke
normale samenhang doorbro
ken. Een gedetailleerd realis
tisch aanrecht volgestouwd met
troep en lege drankflessen vloekt
met de, zeer ingenieus, op de
halfronde achterwand geprojec
teerde blokhutbalken en de ge
stadig neerdwarrelende sneeuw
vlokjes achter de ramen. Het
vouwtrapje naar de zolder is van
een echtheid die vals afsteekt bij
een niet eens gestyleerd maar ge
woon lullig gefingeerd haard
vuur. Zoals de overkokende pan
met soep uitgroeit tot een en
me hoeveelheid borrelende r<
derrie, zo heeft Globe ook deze
keer weer het huiskamerrealis-
me met voorbedachte rade en
een satanisch genoegen te lang
op het vuur laten staan.

MARC VAN DER VELDEN