Mogelijk stop VS
op ruimtewapens
af
Sowjet-Unie: wachten op de toekomst
Portugees kabinet
staat op springen
Andreotti overleeft debat
Letwel:
50 gulden.
mnmE
Volgens Amerikaanse tv
VS direct
betrokken
bij moord
op Chileen
Telegram van
Sjtsjaranski
ZATERDAG 24 NOVEMBER 1984
WASHINGTON (GPD/DPA) - De VS bestuderen de mogelijkheid om voor de hervatting
van de wapenbesprekingen met de Sowjet-Unie voor driejaar een bevriezing af te kondi
gen voor het testen van ruimtewapens. Dit heeft de Amerikaanse televisiemaatschappij
CBS gisteren gemeld. Bovendien zou in gematigde kringen binnen de regering ook wor
den overwogen of verdere opstelling van kernwapens voor de middenafstand in Europa
kan worden uitgesteld, nu bijna honderd van deze wapens zijn geplaatst.
Het ministerie van buitenlandse
zaken in Den Haag heeft de Ameri
kaanse ambassade om nadere op
heldering omtrent deze berichten
gevraagd. Zegslieden hielden het
evenwel voor onwaarschijnlijk dat
de VS tot dergelijke concessies be
reid zouden blijken, omdat dit een
volslagen breuk zou betekenen
met het beleid dat tot nu toe is ge
volgd ten aanzien van de onder
handelingen met de Sowjet-Unie.
Kenneth Adelman, directeur van
het Amerikaanse bureau voor wa
penbeheersing heeft tegengespro
ken dat de VS opschorting van de
plaatsing van kernwapens zouden
overwegen.
De Amerikaanse minister van
buitenlandse zaken George Shultz
en zijn Russische ambtgenoot
Andrei Gromyko zullen elkaar op 7
en 8 januari in Genève ontmoeten
om een agenda op te stellen voor
MADRID Dit weekeinde valt de
beslissing over het voortbestaan
van de Portugese regeringscoalitie
tussen socialisten en sociaal-demo
craten. Vandaag en morgen komt
in Viseu in Midden-Portugal de na
tionale raad van de sociaal-demo
cratische PSD bijeen om de tus
senbalans op te maken van het re
geringsbeleid, dat de coalitie sinds
juni vorig jaar gevoerd heeft. Hoe
wel de nationale politieke commis
sie van de PSD afgelopen donder
dag zich uitsprak voor het conti
nueren van de coalitie, achten poli
tieke waarnemers het niet uitgeslo
ten, dat de nationale raad, het
hoogste partijorgaan tussen de
congressen, een veel kritischer
standpunt ten aanzien van de rege
ring zal innemen. Vooral van het
slotcomité van de tweedaagse bij
eenkomst zal het lot van het kabi-
net-Soares afhangen.
door
Gerrit-Jan Hoek
De laatse weken heeft premier
Mario Soares een openlijk offen
sief ingezet tegen zijn coalitiepart
ner. Volgens Soares moet het maar
eens afgelopen zijn met de kritiek,
die sommige sociaal-democraten
op de regering uiten. „Het is niet te
tolereren dat de sociaal-democra
ten met een been in de regering
staan en met de ander in de opposi
tie, en de socialisten opzadelen met
het kwalijke imago van een impo
pulair bezuinigingsbeleid", ketter
de Soares onlangs. De socialisti
sche premier dreigde deze week
openlijk met aftreden ?ls de PSD
zich in haar slotcommuniqué van
zondag niet ronduit achter de rege
ring opstelt.
NEERGESTORT (AFP) - Dertien
Franse militairen hebben gisteren
het leven verloren toen twee trans
porttoestellen van de Franse lucht
macht bij Castres, in zuidwesten
van Frankrijk, in de lucht met el
kaar in botsing kwamen en neer
stortten. De vliegtuigen namen aan
een oefening deel.
De wrok van Soares wortelt ech
ter evenzeer in het feit, dat de PSD
zich tot dusverre weinig enthou
siast tot afkeurend heeft uitgelaten
om de kandidatuur van Mario Soa
res bij de presidentsverkiezingen
van het volgend jaar te steunen. In
dien de sociaal-democraten Soares
laten vallen en een eigen kandidaat
voor het presidentschap voorstel
len, zoals de nationale commissie
donderdag het doorschemeren,
zien de kansen van Soares om zijn
langverwachte intrede in het presi
dentiële paleis van Belem te ma
ken, er slecht uit. Volgens een zeer
recente enquête, die uitgevoerd
werd in opdracht van de premier
zelf, zou Soares geen enkele kans
maken de presidentsverkiezingen
van volgend jaar te winnen, zelfs
niet in een eventuele tweede ron-
FRANKFORT (AP) - Minstens
twee doden zijn gevallen tengevol
ge van orkaanachtige regenstor-
men die gisteren met windkracht
twaalf over de Bondsrepubliek
raasden.
In Zuid- en Midden-Duitsland
rukten stormen met snelheden van
130 km. per uur daken van huizen
en bomen uit de grond, en veroor
zaakten op veel plaatsen stroomsto
ringen, er werd voor miljoenen
marken schade aangericht, terwijl
talloze mensen gewond raakten.
ANKARA/BONN (AFP/DPA/
ANP) - Turkije zal op het niveau
van ministers niet meer vertegen
woordigd zijn in de Raad van Euro
pa. Dat heeft de premier van Tur
kije, Turgut Özal, gisteren bekend
gemaakt.
„De Raad van Europa is niet be
langrijk meer voor Turkije. Hij
houdt zich slechts bezig met socia
le problemen en kwesties op het
gebied van de mensenrechten", zo
zei de premier in een vraaggesprek
met journalisten tijdens zijn reis
door Centraal-Anatoliè. „In de toe
komst zullen wij, of wij nu het
voorzitterschap van de Raad bekle
den of niet, niet langer vertegen
woordigd zijn op ministerieel ni
veau", zo voegde Özal er aan toe.
Hij had eerder gewaarschuwd dat
het niet aan de Raad is te oordelen
of er in Turkije democratische toe
standen heersen of niet.
Premier Ozal zei verder in het in
terview dat Turkije zijn veto zal
uitspreken in de NAVO als het
bondgenootschap zich in decern-
Turkse minister
boos weg uit
Raad van Europa
ber, tijdens de bijeenkomst van de
ministers van defensie in Brussel,
zou uitspreken voor het integreren
van de Griekse troepen, die zijn ge
stationeerd op het eiland Limnos,
in de defensie van de NAVO. An
kara verzet zich al vele jaren heftig
tegen de „militarisering" van het
vlakbij Turkije liggende eiland.
Vahit Halefoglu, de Turkse mi
nister van buitenlandse zaken, ver
liet donderdag woedend een zit
ting van de Raad van Europa in
Straatsburg nadat de ministers van
de „21" waren overeengekomen
het besluit over het voorzitter
schap van Turkije op te schorten
tot de zitting van mei volgend jaar.
Slechts de Bondsrepubliek Duits
land en Groot-Brittannië steunden
de Turkse kandidatuur voor het
voorzitterschap. Lid van de Raad
van Europa zijn zowel de lidstaten
van de Europese Gemeenschap als
ongebonden landen als Ijsland,
Malta, Oostenrijk en Zwitserland.
Ook Nederland stelde zich aan
vankelijk positief op, maar na de
recente nieuwe golf van doodstraf
fen en executies had minister Van
den Broek van buitenlandse zaken
er bij zijn Turkse ambtgenoot op
aangedrongen van de kandidatuur
af te zien.
Tot voorzitter van het ministers-
comité van de Raad van Europa
werd donderdag gekozen de West-
duitse minister van buitenlandse
zaken, Hans-Dietrich Genscher.
Deze wil in de vijf maanden van
zijn voorzitterschap alles in het
werk stellen om de politieke over
eenstemming in de Raad te vergro
ten, zo werd in Bonn vernomen.
Bovendien wil hij dat er gezamen
lijke standpunten worden ontwik
keld over het Midden-Oosten, de
mensenrechten en de bescherming
het milieu.
nieuwe besprekingen over kern
wapens en ruimtewapens. Van
Russische zijde wordt gezegd dat
met de Amerikanen geheel nieuw
overleg zal worden gevoerd. Mos
kou blijft erbij dat dit geen hervat
ting betekent van de eerder afge
broken besprekingen over vermin
dering van strategische en zgn. Eu
ropese kernwapens. Pas wanneer
de VS de nieuwe kruisraketten en
Pershing U's uit Europa verwijde
ren, willen de Russen daarover
weer praten, aldus de woordvoer
der van het ministerie van buiten
landse zaken in Moskou.
In Washington is het overleg
over de Amerikaanse uitgangspun
ten tijdens de komende besprekin
gen al geruime tijd aan de gang.
Onverminderd woedt daarbij de
strijd tussen de ambtenaren (voor
namelijk van buitenlandse zaken)
die tot concessies bereid zijn als
daarvan hervatting van de ge
sprekken afhangt, en degenen die
eigenlijk nog steeds niet van wa
penvermindering willen weten (de
civiele sector van het Pentagon).
De VS hebben lang gezocht naar
een kader voor het overleg dat de
Russen zou toelaten zonder ge
zichtsverlies weer aan de onder
handelingstafel bij te schuiven, na
dat zij waren weggelopen toen de
eerste Amerikaanse raketten in
West-Europa in stelling arriveer
den. Hoewel de VS er de voorkeur
aan geven de onderhandelingen
over strategische wapens en de
kernwapens met kortere reikwijd
te gescheiden te voeren, zien zij
geen overwegende bezwaren in
een nieuwe opzet waarin die wor
den gecombineerd.
MADRID (GPD) - De Verenigde
Staten blijken toch directer be
trokken te zijn geweest bij de
moord op de voormalige Chileense
minister van buitenlandse zaken,
Orlando Letelier, dan tot dusverre
werd aangenomen.
Volgens een publikatie in het
Spaanse weekblad Cambio 16 ver
strekte de Amerikaanse ambassa
de in Santiago de Chile valse Uru-
guayaanse paspoorten aan de drie
Chileense leden van het comman
do, dat op 21 september 1976 de
voormalige minister van Salvador
Allende met een bomaanslag om
het leven bracht.
Dit nieuwe feit werd aan het licht
gebracht via de verklaringen van
een van de leden van het comman
do, Ismael Alan Acevedo aan de
Spaanse inlichtingendienst, waar
op Cambio 16 beslag wist te leg
gen. Acevedo, een voormalig lid
van de Chileense geheime politie
Dina, week een aantal jaren gele
den uit Chili uit, toen het regime
van Pinóchet plannen uitwerkte
om de leden van het commando te
liquideren, om zodoende ieder
spoor dat naar Chili terugvoerde,
uit te
JERUZALEM (AFP) - De joodse
Rus Sjtsjaranski is overgeplaatst
naar een werkkamp in het Oeral-
gebergte. Hij heeft dit meegedeeld
in een telegram aan zijn familie in
Moskou, die al meer dan een
maand niets meer van hem had
vernomen. De echtgenote van de
dissident maakte dit gisteren in Je
ruzalem bekend.
In het telegram zegt Sjtsjaranski
dat de „situatie niet slecht" is, zo
deelde zijn vrouw mee.
AMMAN (AP) - De Palestijnse
nationale raad, de PNC, is gisteren
opnieuw in de Jordaanse hoofd
stad Amman in vergadering bijeen
gekomen.
De tweede zittingsdag van dit
parlement in ballingschap werd
geopend met een toespraak namens
koning Hassan II van Marokko die
steun toezegde aan de meer gema
tigde koers van Yasser Arafat. Ma
rokko veroordeelt de door Syrië ge
steunde radicale PLO-stromingen,
die het aftreden van Arafat eisen
en de bijeenkomst in Amman boy
cotten.
De toespraak van Hassan werd
voorgelezen door zijn speciale afge
zant. Hassan drong er bij de PNC
op aan "ingrijpende beslissingen te
nemen in deze cruciale periode in
de geschiedenis van de Arabische
wereld".
De Marokkaanse monarch zei
"ongeacht de omstandigheden"
Arafat te zullen blijven steunen.
De Syrische pers heeft vrijdag te
gengesproken dat Arafat het ver
eiste quorum voor de PNC-bijeen-
komst heeft gehaald. "Arafat heeft
de namen van afgevaardigden van
vakbonden en volksorganisaties
vervalst om te verhullen dat hij het
quorum niet heeft gehaald", aldus
een Syrische krant. (foto ap>.
Geen verder onderzoek naar ambtmisbruik
ROME (DPA/UPI/Rtr./AFP) - Het
Italiaanse parlement heeft gisteren
gestemd tegen voortzetting van het
onderzoek naar ambtsmisbruik
door minister van buitenlandse za
ken Giulio Andreotti. De stemver
houding was 484 tegen, 421 voor bij
één onthouding. Als het door de
communisten ingediende voorstel
het had gehaald, had het er slecht
uitgezien voor de minister en voor
de regeringscoalitie van premier
Bettino Craxi.
Andreotti zou in 1974, toen hij
minister van defensie was, in ruil
voor steekpenningen de benoe
ming van generaal Raffaele Giudi-
ce tot hoofd van de douane hebben
„doorgedrukt". Giudice werd in
1982 tot zeven jaar gevangenisstraf
veroordeeld wegens corruptie. Hij
was het brein achter omvangrijke
belastingontduiking door olie
maatschappijen in de jaren '70
waarbij de schatkist voor miljar
den guldens was benadeeld.
Senaat en huis van afgevaardig
den wijdden een gezamenlijke zit-'
ting aan de kwestie-Andreotti. De
communisten waren voorstander
van nader onderzoek maar kregen
niet genoeg steun.
Andreotti verdedigde zich voor
een volgepakte zaal fel tegen de be
schuldigingen. Hij ontkende dat
hij de benoeming van Giudice,
„die ik niet kende", had „doorge
drukt". Hij had zich gehouden aan
de voordracht zoals die door de
chefs van staven was gedaan. Giu
dice stond als tweede op de lijst
van kandidaten maar kreeg de
hem niet langer dan twee jaar be
schikbaar was. Hy zei dat ook zijn
toenmalige collega van financiën,
Mario Tanassi wiens naam ook in
opspraak is gebracht, achter Giudi
ce stond.
De christendemocraat Andreotti,
die met een politieke loopbaan van
40 jaar vijf keer premier is geweest,
zei dat hij al die tijd mikpunt van
kritiek is geweest en beschuldigde
sommige rechters ervan hun toga
als politiek instrument te gebrui
ken. Nog vorige maand pleitte de
Senaat hem vrij van beschuldigin
gen van banden met de bij allerlei
illegale praktijken betrokken ex-
bankier Michele Sindona.
ADVERTENTIE
de schilder laat komen,
perdag.y
Als u deze
zorgt hi| voor een stevige premi
Van maar liefst 50 galden per rr
Typisch de winterschilder weer!
WAARDEN EN FISCALE AFTREKMOGELIJKHEDEN, t
GENEVE (Rtr./UPI) - De 50.000
Iraakse krijgsgevangenen in Iran
verkeren „in groot gevaar". Iran
heeft op ernstige wijze de conven
ties geschonden die krijgsgevange
nen moeten beschermen. „Het li
chamelijk en geestelijk overleven
van duizenden mensen" staat op
het spel. Dit heeft het Internationa
le Comité van het Rode Kruis gis
teren bekendgemaakt.
De voorzitter van het Internatio
nale Comité van het Rode Kruis
(ICRC), Alexandre Hay, had verte
genwoordigers uitgenodigd van de
staten die de conventies ter be
scherming van krijgsgevangenen
hebben ondertekend. Hij deed een
beroep op hen druk uit te oefenen
op de autoriteiten in Teheran om
de conventies, waartoe ook Iran is
gehouden, na te leven.
'Iraakse krijgs
gevangenen zijn
in groot gevaar'
In een geschreven verklaring zei
Hay dat het ICRC alleen niet bij
machte is de Iraakse krijgsgevan
genen te redden. De organisatie
mag geen enkele activiteit meer in
Iran ontplooien sinds medewer
kers van het Rode Kruis op 10 ok
tober getuige waren van het dood
schieten van Iraakse krijgsgevan
genen in het Iraanse kamp van
Gorgan.
„De ernstige dreiging die de
50.000 Iraakse krijgsgevangenen in
de Islamitische Republiek Iran bo
ven het hoofd hangt, is voor het
ICRC aanleiding om zijn voorzitter
een oproep te laten doen", aldus de
ongewoon scherpe verklaring, die
de diplomaten uit 82 landen over
handigd kregen.
Bijna alle landen hebben de con
venties uit 1949 getekend, maar
slechts 112 van hen hebben een di
plomatieke vertegenwoordiging in
Genève. Irak en Iran waren vooraf
geïnformeerd over de oproep en
namen niet deel aan de bijeen
komst.
De regering in Teheran heeft het
Internationale Rode Kruis ervan
beschuldigd het incident in het
Gorgan-kamp uitgelokt te hebben
en een propaganda-campagne te
gen Iran te voeren.
Drie paters gearresteerd in
verband met moord op kleuter
MADRID (GPD) - Drie jezuitenpaters zijn deze week in Sevilla gearres
teerd in verband met de moord op een vierjarige kleuter. Het lijk van het
jongetje was grotendeels verkoold, de handen op de rug gebonden, ge-'
vonden. Het stoffelijk overschot vertoonde sporen van seksueel mis
bruik.
Een onderzoek bracht de politie op het spoor van een auto. waarmee
het lijkje van de kleuter was vervoerd. De auto behoorde toe aan de
parochie van de drie jezuitenpaters.
Deze affaire kan in een nieuwe confrontatie tussen de kerk en de over
heid ontaarden. Het lijkt erop dat de paters niet zelf de moord hebben
gepleegd, maar de dader op grond van hun ambtsgeheim in bescherming
nemen.
ADVERTENTIE
fi Bea'il-.c*ip lf Bis»?* (2
ai. j.,.jc schilder lait komen,
VaTma!iïh!
Typisch de1
V SCHILDER NAAR PREMIE VOORWAARDEN EN H SCALE ATI RFKMOCtLIJKHEDE
Aan de vooravond van de bijeen
komst van de Opperste Sojwet, het
parlement van de Sowjet-Unie
werkt de geruchtenmachine weer
op volle toeren. Moskou houdt er
andere opvattingen over openbaar
heid op na dan westerlingen ge
wend zijn en dat leidt er toe dat el
ke afwijking van bekende politieke
gebruiken hier onder een ver
grootglas wordt gelegd.
door
Ton van Brussel
Eén van die gewoonten wil dat
vlak voor de vergadering van de
Opperste Sowjet, het Centrale Co
mité bijeenkomt om de besluiten
vast te stellen die het Politbureau
heeft genomen. In de politieke
hiërarchie in Moskou is het Polit
bureau het werkelijke machtscen
trum, maar kan het driehonderd le
den tellende Centrale Comité be
sluiten van de hoogste top bijstel
len. De vergadering van de Opper
ste Sowjet heeft daarentegen voor
al een ceremonieel karakter. Be
leid wordt daar gepresenteerd, met
de bedoeling dat het onder applaus
wordt aanvaard.
Het Centrale Comity komt nor
maal gesproken twee keer per jaar
bijeen. De najaarszitting stond
voor aanstaande maandag op de
agenda, maar blijkt te zijn afge
zegd. De voorstellen die door het
Politbureau zijn voorbereid zullen
daardoor woensdag zonder tussen
komst van het Centrale Comité
door de vijftienhonderd Sowjet-
parlementariërs worden behan
deld. Dat is nog nooit eerder ge
beurd, vandaar de stortvloed aan
speculaties die zoals gebruikelijk
in de richting gaan van een strijd
om de macht in het Kremlin.
Spoedoverleg
Ruzies in de politieke leiding ko
men in elk land voor en het is dus
zeker mogelijk dat ook in Moskou
de meningsverschillen hoog oplo
pen. Onduidelijk is of de afgelaste
bijeenkomst van het Centraal Co
mité daarvoor een belangrijk sig
naal is. Ook al geheel tegen het ge
bruik in kwam het comité vorige
maand een keer extra in spoedver
gadering bijeen voor overleg over
de problemen in de landbouw.
Verwacht werd dat de Sowjet-Unie
dit jaar 240 miljoen ton graan zou
oogsten, 45 miljoen ton meer dan
vorig jaar. Voorspellingen van het
Amerikaanse ministerie van land
bouw wezen echter in een andere
richting. Daar hield men het op een
opbrengst van 175 miljoen ton. De
extra bijeenkomst van het Centrale
Comité zou zijn ingegeven door an
dermaal tegenvallende oogsten. In
de EG en in de VS alleen al belo
pen de aankopen en bestellingen
van graan door de Sowjet-Unie 50
miljoen ton.
Tsjemenko: geen verandering.
(foto AP)
Het is echter mogelijk dat tijdens
de laatste vergadering van het Cen
trale Comité niet alleen over land
bouw is gesproken, maar ook an
dere onderwerpen aan de orde zijn
geweest. In dat geval zou het voor
bereidende werk voor de bijeen
komst van de Opperste Sowjet al
achter de rug zijn en is het dus veel
minder opmerkelijk dat het comité
volgende week niet nog eens bij
eenkomt.
Benoemingen
Niettemin blijven er voldoende
redenen over om de komende par
lementsvergadering met belang
stelling tegemoet te zien. Het Polit
bureau zal vermoedelijk met één of
twee nieuwe leden op sterkte wor
den gebracht. Hun achtergrond is
van belang om te kunnen bepalen
welke koers de Sowjet-Unie in de
toekomst zal gaan varen. Tsjemen
ko is al negen maanden aan de
macht, maar heeft sedertdien aan
de top geen veranderingen doorge
voerd. In het personeelsbeleid viel
slechts de degradatie op van maar
schalk Ogarkov, de staf-chef van
de strijdkrachten en gedoodverfd
opvolger van minister Oestinov
(defensie).
Toen Andropov Bre^jpjev als
partijleider opvolgde maakte hij
vrij snel furore door zijn korte, za
kelijke redevoeringen, die in het
teken stonden van een reorganisa
tie van de economie. Daarbij ging
het niet om fundamentele verande
ringen, maar wel om een veel doel
matiger aanpak. Corruptie zou
worden tegengegaan en er moest
harder worden gewerkt. Als bewijs
dat het Andropov met zijn zakelij
ke aanpak ernst was volgde de op
mars van twee getrouwen, de rela
tief jonge leden van het Politbu
reau, Romanov en Gorbatsjov. Dit
duo slaagde er na Andropovs dood
niet in de macht aan zich te trek
ken. Tsjemenko, een vertegen
woordiger van de 'oude lijn' werd
de nieuwe leider, maar Gorbatsjov
kwam wel te boek te staan als de
tweede man.
Veelbesproken
Hij is sedertdien in de Westerse
media een veelbesproken figuur.
Als eerste verantwoordelijke voor
de landbouw wekte het alom be
vreemding dat de tegenvallende
resultaten zijn positie kennelijk
niet verzwakten. Maar nu hij al
weer enige tijd niet in het openbaar
aan de weg timmert is daarover
twijfel ontstaan.
Maarschalk Oestinov. de minis
ter van defensie, is al twee maan
den niet meer gesignaleerd. Hij is
vrijwel zeker ziek, hetgeen bete
kent dat de veteraan Gromyko op
het terrein van het buitenlandse
beleid nu de enige ervaren kracht
is. Een man die alle stormen heeft
doorstaan. Van de koude oorlog en
de ontspanning tot het mislukte
Geneefse rakettenoverleg en de re
cente pogingen om weer met de
VS te gaan praten.
De benoeming van Tsjemenko
luidde een overgangsperiode in,
waarin een wisseling van de wacht
niet kon uitblijven, aluds destijds
de stellige overtuiging van de
Kremlinologen. De hoge leeftijd
van de leden van het Politbureau
vereiste nieuwe benoemingen en
als die er volgende week komen
kan blijken hoe de kaarten zijn ge
schud.
Terugkeer
Een terugkeer naar de officieel
nooit afgesloten periode-Andropov
ligt het meest voor de hand. Andro
povs bescheiden ster is nimmer
verbleekt; hij wordt in Moskou nog
steeds gezien als de man die een
nieuw tijdperk kon inluiden. Geen
tijdperk van grote hervormingen,
wel een periode waarin econo
misch orde op zaken zou worden
gesteld.
Bre^jnjev is vergeten, maar de
foto van Andropov hangt in vele
huiskamers in de Russische hoofd
stad aan de muur. Toch heeft hij
niet meer gedaan dan de toon gezet
van een toekomst die nog op zich
laat wachten. Dat was kennelijk
genoeg het symbool te worden van
een ook in economische zin krach
tige Sowjet-Unie.
Andropov: niet vergeten.
