's Lands grootste fotograaf jubileert
BVD ^begeleidt' OostEuropagangers
Centraal Bureau Motorrijtuigenbelasting
kiekt maandelijks 400.000 kentekens
ZATERDAG 24 NOVEMBER 1984
PAGINA 25
Jaarlijks legt auto- en motorrijdend Nederland 2,7 miljard gulden aan
motorrijtuigenbelasting op tafel. Dat bedrag wordt nog eens vermeerderd met 130
miljoen gulden aan boetes, die worden uitgedeeld aan gesnapte wanbetalers.
Daarvoor zorgen weer 12 met foto-apparatuur uitgeruste auto's, die maandelijks
zo'n 400.000 kentekens op de plaat vastleggen. Een reportage over het Centraal
Bureau Motorrijtuigenbelasting, een 'fotograaf die jubileert.
's Lands grootste fotograaf
bestaat 50 jaar. Een opmerke
lijk jubileum, temeer daar de
modellen zeker niet vrijwillig
voor de camera's poseren en
daar de gemaakte opnamen
wat compositie betrefd nu
ook niet bepaald uitblinken
in originaliteit.
Maar die aspecten van kunstzin
nigheid gaan dan ook geheel en
al voorbij aan het oog van de fo
tografen, die nooit of te nimmer
een prijs zullen verdienen in het
kader van bijvoorbeeld World
Press Photo. Hun verdiensten -
in de meest letterlijke zin van het
woord - liggen op een geheel an
der terrein. En hun lenzen stellen
ze slechts scherp op de kente
kenplaat van uw auto, motor of
scooter.
Die grootste fotodienst in het
land is namelijk ons bloedeigen
en in Apeldoorn zetelend Cen
traal Bureau Motorrijtuigenbe
lasting (CBM), goed voor maar
liefst 400.000 foto's per maand.
Dagelijks zwermen twaalf auto's
met ingebouwde foto-appara
tuur van deze belastingdienst uit
over 's Heeren wegen om na te
gaan of u als gemotoriseerd weg
gebruiker wel keurig uw ver
plichte aandeel in de schatkist
hebt laten vloeien.
Geruisloos
Directeur Henk Vermeulen
van de jubilerende rijksdienst
constateert met betrekking tot
dit onderdeel van onze collectie
ve belastingmoraal tevreden, dat
in 92 procent van alle gevallen de
motorrijtuigenbelasting 'geruis
loos wordt geïnd'. „Dat is op zich
toch wel opmerkelijk", vindt hij,
„want er is geen belastingdienst
in ons land, die zo soepeitjes en
zonder al te veel papieren romps
lomp aan zijn centen komt".
Hoofdoorzaak van die welwil
lendheid in de belastingafdracht
moet zonder meer worden ge
zocht in het feit, dat 'zwartrijden'
in ons land nauwelijks nog een
lucratieve bezigheid is. Merkt
Vermeulen daarover op: „Dank
zij ons bijna waterdicht controle
systeem is de pakkans groot,
waardoor het ons heel aardig
lukt het zwartrijden effectief te
bestrijden".
Desondanks wordt de vinding
rijkheid van het Centraal Bureau
Motorrijtuigenbelasting regel
matig op de proef gesteld. Al
thans, proberen weggebruikers
zich steeds opnieuw aan de beta
ling te onttrekken. Maar het re
sultaat daarvan is doorgaans niet
om over naar huis te schrijven.
„Want per jaar", weet Vermeulen
uit het blote hoofd, „int onze
dienst voor 130 miljoen gulden
aan boetes, die bestaan uit een
honderd procent verhoogde aan
slag over de achterstallige perio
de".
Schijntje
Op zich een aardig bedrag.
Maar in verhouding tot wat jaar
lijks aan motorrijtuigenbelasting
door ons allen op tafel wordt ge
legd - 2,7 miljard gulden - is dat
totaalbedrag van die opgelegde
boetes slechts een schijntje.
„Toch moeten we natuurlijk bij
voortduren scherpzinnig te werk
gaan om de verleiding tot niet-
betalen het hoofd kunnen bie
den. Vooral motorrijders en au
tomobilisten die op gas rijden
vormen onze grootste zorg", al
dus de CBM-directeur, die op 1
maart volgend jaar de dienst ver
laat.
„Het wil bijvoorbeeld wel eens
voorkomen dat de duo-passagier
op een motor met één hand de
kentekenplaat afschermt en met
de andere hand vrolijk zwaait
naar onze controleurs. Gasrijders
vormen voor ons een hoofdstuk
apart, maar nauwe samenwer
king met de Fiscale Inlichtingen-
en Opsporingsdienst werkt in
deze gevallen dikwijls in ons
voordeel. Bijvoorbeeld, omdat
de FIOD heel nauwkeurig de
boekhouding van de gasinbouw-
installateurs bekijkt".
Vertelt Vermeulen verder:
„Natuurlijk is iemand onze
dienst wel eens te slim af. Ten
minste, dat denkt hij dan. Maar
vroeg of laat loopt hij wel tegen
de lamp. Iedere gemotoriseerde
weggebruiker wordt ten minste
éénmaal in de 250 dagen door
ons gefotografeerd".
„En daarnaast hebben we ui-
Een Oosteuropees visum
in ons paspoort kan
inhouden dat onze
persoonsgegevens in de
computers van de BVD
worden opgenomen.
Zelfs een bezoekje thuis
van een
veiligheidsambtenaar
behoort tot de
mogelijkheden.
Het CDA-kamerlid Beinema
is een beetje bedroefd. Hij
vroeg op 11 september of
Nederlanders die de
Nederlands-Westduitse
grens overschrijden met
Oosteuropese visa in hun
paspoort extra nauwkeurig
door de marechaussee
worden bekeken.
En verder vroeg hij zich af hoe
dan „die afschrikwekkende
werkwijze zich verhoudt tot de
opvatting van de regering, dat
ook de culturele verdragen met
de Oosteuropese landen er mede
toe dienen de contacten tussen
personen en de uitwisseling van
informatie te bevorderen".
Desgevraagd noemde Beinema
dat besnuffelen van
Oost-Europa-gangers „weinig
passend in de huidige tijd".
Eind oktober had Korte-Van
Hemel haar antwoorden in
samenwerking met de ministers
teraard onze bijzondere acties.
Zoals bij de TT-races in Assen.
Daar zijn we altijd uitgebreid pa
raat, evenals motorrijdend Ne
derland. We hebben dan in de
weilanden, waar ze hun voertuig
kwijt moeten raken, speciaal op
gestelde fuiken en alles komt
keurig netjes op de foto".
„En bij de vakantie-uittochten
kunt u ons altijd bij de laatste
benzinestations voor de grens
aantreffen. Waar we dan bijzon
dere aandacht voor de gasrijders
aan de dag leggen. Naar goed Ne
derlands gebruik gooien die net
voor de grens even gauw de tank
vol om de eerste paar honderd
kilometer in het buitenland nog
voordelig te kunnen rijden".
Bij het jubilerende Centraal
Bureau Motorrijtuigenbelasting
zijn 580 mensen in dienst, inclu
sief de 40 fotograferende ambte
naren. „Dat betekent", rekent
Vermeulen snel uit, dat we één
ambtenaar in dienst hebben voor
zo'n achtduizend auto's".
Parkeerbonnen
Naast die bulk snapshots, die
de rijksfotografen bij elkaar
knippen, krijgt het CBM jaarlijks
ook nog eens een miljoen kente
kens binnen via politiesignale-
ringen. Zo worden alle parkeer
bonnen doorgesluisd naar Apel
doorn en komen per jaar ook nog
eens 500.000 kentekens via de
Van den Broek (buitenlandse
zaken) en Rietkerk
(binnenlandse zaken)
geformuleerd. De drie
bevestigden dat „in bepaalde
gevallen" wordt genoteerd dat
mensen visa in hun paspoort
hebben. Dat dient het hoge doel
„gegevens te verzamelen, die
voor de veiligheid van de Staat
van belang kunnen zijn". Voor
het overige verwees het
antwoord naar een verslag van 30
november 1979 van de vaste
kamercommissie voor de
inlichtingen- en
veiligheidsdiensten. „De
desbetreffende opvattingen van
de regering hebben sedertdien
geen wijziging ondergaan", heet
het.
Dat verslag dus maar eens
opgezocht. Daaruit blijkt dat de
commissie voor de inlichtingen
en veiligheidsdiensten op 24
oktober 1979 deze zelfde kwestie
besprak met de toenmalige
minister van binnenlandse
zaken, Wiegel.
Tijdens dat gesprek bleek
waarom mensen met
Oosteuropese visa in hun pas
worden geregistreerd: „De
ervaring heeft geleerd, aldus de
bewindsman, dat Nederlanders
die regelmatig in deze landen
douane bij deze belastingdienst
terecht.
Vermeulen: „Al die kentekens
worden door ons in de computer
ingevoerd, en om op zeker te spe
len voeren we elke administratie
ve handeling tweemaal uit. Een
double-check dus. Die acht pro
cent weggebruikers, die we via
een honderd procent naheffing
op de schouders tikken, betaalt
doorgaans alsnog".
„Per jaar protesteren slechts
vierduizend mensen bij de belas
tingkamer van het Arnhems ge
rechtshof tegen een dergelijke
opgelegde naheffing. Relatief ge
zien is dat een zeer bescheiden
aantal, want we staan zo langza
merhand in het land wel bekend
als een instantie, waar je weinig
kans op succes maakt als je het
met ons aan de stok krijgt".
Het Centraal Bureau Motorrij
tuigenbelasting fotografeert al
leen op de openbare weg. Want
de belastingafdracht geldt uit
sluitend voertuigen, die gebruik
maken van die openbare weg. De
vertoeven een niet te
verwaarlozen kans lopen te
eniger tijd door een buitenlandse
inlichtingendienst te worden
benaderd in een poging hen tot
medewerking aan het vergaren
van gegevens te bewegen". Kort
en goed: Oost-Europa-gangers
zouden wel eens spionnen
kunnen worden een daarom
worden ze geregistreerd.
Wiegel wees de kamercommissie
verder op een instructie aan „de
met de grensbewaking belaste
ambtenaren". Die luidt dat een
reiziger die vraagt waarom
gegevens uit zijn paspoort
worden geregistreerd, als
antwoord moet krijgen: ten
behoeve van de nationale
veiligheid. Geregelde
Oost-Europa-gangers weten
daarover mee te praten.
Stempeltje
De eerste die we raadpleegden,
was in juli van dit jaar op weg
naar de Sovjet-Unie, gewoon
voor vakantie. Bij de
grensovergang Oldenzaal
noteerde de marechaussee welke
Oosteuropese visa in het
paspoort stonden. Vervolgens
werd bij het laatste visum een
door Rob Hirdes
helft van de auto's en motorfiet
sen, die op de kiek komen, wor
den rijdend op de gevoelige plaat
vastgelegd, terwijl de overige
voertuigen worden gefotogra
feerd als zij geparkeerd staan.
„Overdag zijn we doorgaans te
vinden op die plaatsen, waar veel
woon-werkverkeer voorkomt en
in de avonduren zoeken we voor
al de woonwijken op", licht Ver
meulen toe.
Niet gefotografeerd worden
auto's met een GN (Geen Neder-
lander)-kenteken en ook AA-
nummers van het koninklijk
huis vallen buiten de motorrijtui
genbelasting. Ook vrijgesteld
zijn, zijn de CD-nummers (Corps
Diplomatique), de politie, brand
weer, ziekenauto's en militaire
voertuigen. De twaalf auto's van
het CBM daarentegen zijn niet
vrijgesteld. Vermeulen: „Daar
moet de normale motorrijtuigen
belasting voor worden betaald.
We zijn dus in feite klant van
onszelf."
stempeltje gezet. Zo weet de
collega die in de toekomst nog
eens wat uit dat paspoort wil
overschrijven dat hij niet verder
terug hoeft te gaan dan dat
stempeltje. Alles wat daarvoor
staat is al genoteerd. Onze
reiziger was niet echt verbaasd,
maar vroeg toch maar waar dat
gedoe voor nodig was. Dat willen
we gewoon weten, luidde het
antwoord. Dus niet: meneer, dit
geschiedt ten behoeve van de
nationale veiligheid.
Een andere reiziger komt
geregeld in de DDR,
Tsjechoslowakye, Hongarije en
Roemenië. Leerzaam en gued
voor een beter onderling begrip
der volkeren. Ongeveer
anderhalfjaar geleden passeerde
hij bij Venlo de Nederlandse
grens. Ook zijn paspoort werd
grondig bekeken. Ook hij was
niet verbaasd, maar vroeg toch
waartoe dat diende en kreeg van
de dienstdoende marechaussee
ten antwoord: ik doe er niets
Ten derde male iemand
geraadpleegd die regelmatig zyn
schreden oostwaarts richt.
„Inderdaad, dat gecontroleer en
genoteer overkomt me geregeld.
Altijd weer dat vernederende
gedoe dat mijn paspoort mee
Motorrijtuigenbelasting vindt
haar oorsprong eigenlijk in de
oude negentiende eeuwse rijks
tolheffing. De opbrengsten daar
van werden geheel of gedeelte
lijk bestemd voor de aanleg en
het onderhoud van openbare we
gen. Koning Willem I komt de
eer toe de grondlegger hiervan te
zijn. In 1815 vaardigde hij een
wet uit, waarbij werd bepaald
dat een geldlening van 450.000
gulden werd opgenomen met als
onderpand de opbrengst van de
reeds bestaande of nog op te
richten tollen. Dat geld moest
worden aangewend voor het on
derhoud of het aanleggen van
nieuwe wegen. De tol werd gehe
ven op alle toenmalige rijkswe
gen en wel aan de tolpaal of tol
boom. De incasseerder was een
particuliere tolpachter of een in
overheidsdienst zijnde tolgaar
der.
Het tarief was afgestemd op lo
pend vee en rij- of voertuigen
met twee of meer wielen. Het
naar achteren wordt genomen.
Ze zeggen dan niet waarom ze
het doen, maar ze lachen een
beetje of geven een nietszeggend
antwoord". Dus niet: meneer, dit
geschiedt ten behoeve van de
nationale yeiligheid.
Deze laatste informant heeft ook
eens iemand van de
Binnenlandse Veiligheidsdienst
(BVD) aan de deur gehad. Het
was de dienst opgevallen dat
deze burger nogal vaak naar
Oost-Europa reisde. Of hij zich
wel realiseerde hoe riskant zo'n
verblijf daar kon zijn. De BVD'er
vroeg onze informant dringend
in het vervolg eerst contact met
de dienst op te nemen alvorens
naar Oost-Europa af te reizen. De
BVD zou dan wel vertellen of de
weg vry was.
Niet overmatig
Deze voorbeelden doen
vermoeden dat het met de
bovengenoemde instructie niet
zo nauw wordt genomen aan de
grenzen van het koninkrijk. De
marechaussee op de
doorlaatpost station Arnhem laat
bij monde van
opperwachtmeester Tervoorn
weten dat daar helemaal niet
overmatig in paspoorten wordt
laagste tarief was één cent voor
een kalf, schaap of varken. Het
hoogste tarief van 17,5 cent gold
een diligence of postwagen met
zitplaatsen voor achttien perso
nen. Waren er meer reizigers dan
achttien, dan moest meer wor
den betaald naar gelang het aan
tal zitplaatsen en de aangespan
nen paarden.
Die rijkstolheffing werd latei
omgezet in wegenbelasting.
Voor een fiets met hulpmotor
het midden tussen een gewone
fiets en een lichte motorfiets,
werd het laagste tarief van drie
gulden per jaar geheven, omdat
voor de fiets zelf al jaarlijks drie
gulden rijwielbelasting moest
worden afgedragen. Voor motor
fietsen waren er twee tarieven
naar gewicht. De minimumbe
lasting voor auto's bedroeg 48
gulden per jaar. Naarmate het ge
wicht steeg of het soort banden
verschilde veranderde steeg dat
tarief.
Houderschap
Bij de wet werd eind 1934 het
Verkeersfonds ingesteld en daar
mee werd de wegenbelasting
omgetoverd tot motorrijtuigen
belasting. Mede omdat deze be
lastingopbrengst zou gaan die
nen ter bestrijding van de geza
menlijke uitgaven voor het ver
keer. Tegen dat wetsontwerp
gesnuffeld van mensen die naar
Oost-Europa gaan of daar
vandaan komen. De
commandant van de
marechaussee op de
doorlaatpost Bergh-autoweg bij
Arnhem, adjudant I. Hiemstra,
zegt echter dat zijn mensen wel.
degelijk Oosteuropese visa
noteren.
We nemen opnieuw de telefoon
ter hand, ditmaal om zijn collega
bij de grensovergang Venlo,
luitenant A. Janssen, te
raadplegen. Die bevestigt dat
Oosteuropese visa van
Nederlandse reizigers worden
doorgevlooid. Ook hij zegt dat
mensen die naar het doel van de
registratie vragen, wordt gezegd
dat het gaat om de nationale
veiligheid.
Ten slotte bellen we naar
Oldenzaal, naar
marechaussee-commandant
kapitein J. de Haan. Opnieuw
stellen we de vraag of in
Oosteuropese visa wordt
geneusd en of daarvan
aantekeningen worden gemaakt.
De Haan: „Tsja, dat is een
moeilijke vraag. Door ons
worden mensen niet echt
gescreend. En er wordt gewoon
tegen ze gezegd waarom we
soms een aantekening maken".
kwam veel verzet. Zowel in de
Tweede Kamer als daarbuiten.
Het ontwerp werd beschouwd
als een poging het aanzienlijke
spoorwegtekort, waarvoor de
Staat aansprakelijk is. geheel ol
gedeeltelijk af te wentelen op het
wegverkeer.
Maar als het aan staatssecreta
ris Koning van financiën ligt,
heeft het begrip 'motorrijtuigen
belasting' zijn langste tijd er in
middels ook op zitten. Hij wil na
melijk een houderschapsbelas
ting invoeren, ofwel iedere hou
der van een kentekenbewijs tot
belastingplichtige uitroepen.
Vermeulen: „Bij die houder
schapsbelasting moet dus ieder
een gaan betalen. Ook als de auto
of motorfiets ongebruikt in de
garage staat of voor mijn part op
zolder ligt. Iedere houder van
een kentekenbewijs moet dan
gewoon betalen. Dat lijkt een
vereenvoudiging van het belas
tingsysteem. Maar zo simpel als
het er uitziet, is het in werkelijk
heid niet".
Volgens de directeur van het
CBM is er het levensgrote pro
bleem, dat er bij de Verkeers
dienst voor het Wegverkeer in
Veendam ruim één miljoen ken
tekens meer geboekt staan dan
in Apeldoorn. „Hoe dat komt?
Hoofdzakelijk doordat mensen,
die hun auto naar de sloop bren
gen, het daarbij behorende ken
tekenbewijs niet hebben ingele
verd. Stuur je die miljoen men
sen straks een belastingaanslag,
dan breekt zo ongeveer het
grootste belastingoproer uit dat
Nederland ooit heeft gekend".
Rafelzone
„Onze dienst fotografeert bij
voorbeeld dagelijks alleen al tien
kentekens, die nooit zijn uitgege
ven in Veendam. Kentekens, die
officieel helemaal niet bestaan.
Het gaat hier vrijwel altijd om
verschrijvingen. Een kenteken-
fabriek, die 89 in plaats van 98 op
de nummerplaat ponst. En ver
gelijkt u uw nummerplaat met
uw kentekenbewijs? U weet niet
eens uit het hoofd hoe het kente
ken van uw auto luidt. Dat weet
u alleen nog maar van uw eerste
auto. Dat is gewoon de praktijk".
„De geboorte van de auto in
het Nederlandse verkeer is tame
lijk slecht geregeld. Maar het ein
de van die auto is helemaal een
rommeltje. Het slopen van een
auto is hier in ons land een wilde
boel, waarbij je zo'n beetje in de
rafelzone van de maatschappij
terechtkomt".
Volgens Vermeulen zal, om tot
een juiste vereffening van de ge
gevens in Veendam en in Apel
doorn te komen, een gigantische
schoonmaak moeten worden
verricht. „Een tijdrovende en
kostbare operatie. En dan ben je
er nog niet. Want er bestaan nog
andere oneffenheden. Bij onge
veer 600.000 auto's is er een op
merkelijk verschil met de reali
teit. Rijden ze op benzine, op gas,
op diesel? Vele tienduizenden
automobilisten rijden op gas,
maar betalen ondanks alles het
lagere belastingtarief voor benzi
ne. En anderen betalen het hoge
re gastarief wel, maar staan in
Veendam te boek ais benzine-au-
tomobilisten".
Met andere woorden: de kente
kenadministratie in Veendam
zou eigenlijk geschoond moeten
worden. „Maar dat kan onmoge
lijk door onze computers met die
van de Rijksdienst voor het Weg
verkeer te vergelijken. Als je het
goed wilt doen, zul je eigenlijk de
deuren af moeten om te kijken of
mensen, die als kentekenhouder
te boek staan, ook daadwerkelijk
in het bezit zijn van een gelijk ge
kentekend voertuig".
Brandstof
Het wel vaker geopperde idee
om de wegenbelasting te verwer
ken in de brandstoftarieven ziet
Vermeulen ook niet als passende
oplossing. „Op het eerste gezicht
lijkt dat een logische zaak. Maar
in Nederland zijn we econo
misch gezien nogal afhankelijk
van grensoverschrijdend verkeer
met West-Duitsland en België.
Daar zit in de uitvoering van een
dergelijk systeem al een fikse
hobbel".
Bovendien zou het toch al
zwaar belaste bedrijfsleven dan
het gelag moeten betalen, terwijl
onze wegen hun maximale ver
keersaanbod op mooie zondag
middagen kennen".
De chef voorlichting van het
ministerie van binnenlandse
zaken, D. Houwaart, bevestigt
het reeds bestaande vermoeden.
De gegevens die de
marechaussee vergaart gaan niet
zozeer naar het departement van
minister Rietkerk, maar naar die
intrigerende afdeling waarvoor
Rietkerk ook de
verantwoordelijkheid draagt: de
BVD. En daarover, aldus
Houwaart, mag ik u niets zeggen.
De vinger dus maar weer in de
kiesschijf gestoken en het
nummer van de BVD gedraaid.
'Offensieve diensten'
Een zich A. Kievits noemende
beambte kan uitkomst
verschaffen. Inderdaad, er wordt
geregistreerd, zo laat hij weten.
De BVD-man wijst er op dat het
„elk jaar wel een paar keer
voorkomt" dat Nederlanders in
Oost-Europa worden benaderd
door „offensieve diensten daar",
die deze reizigers vragen
informatie uit Nederland door te
spelen. Die registratie heeft dus
zyn nut wel degelijk bewezen,
hoewel het natuurlijk vervelend
is voor mensen die het aan de
grens overkomt, aldus Kievits.
Tot slot bevestigt hy dat mensen
die een gevaar zouden kunnen
vormen voor de Nederlandse
staat een bezoekje krijgen van
een BVD-ambtenaar. „Zoals u
weet gebeurt dat trouwens op
vrijwillige basis. Als iemand niet
wil praten, zetten wy de hoed
weer op". (GPD)
(foto GPD)
Het controlesysteem van het Centraal Bureau Motorrijtuigenbelasting is bijna waterdicht, zwartrijden in Nederland loont daarom nauwelijks.
