'Randverschijnsel
nog altijd niet
serieus genomen'
'Geen wijziging nodig in
werkgelegenheidsbeleid'
Drie buurtwerkers over honderd
jaar club- en buurthuiswerk:
Gemeente in nota 'Zicht op Werk":
Binnenbrandje
na experiment
Spoorbomen
bleven dicht
Nieuwe ruimte
Marokkanen
MAANDAG 19 NOVEMBER 1984
LEIDEN
Club- en buurthuis in de jaren vijftig: rock 'n roll naast vormingswerk.
woordigd zijn. Over De Mirt weet
Hanneke de Winter nog een leuke
anekdote te vertellen. Café De Dis
tel aan de Lage Rijndijk was inder
tijd het verblijflokaal voor de
Jeugdhaven. Nu had het bestuur
de Bijbel goed gelezen, waarin een
zinsnede voorkomt dat 'op de dag
des oordeels distels zullen veran
deren in mirten'. De naam De Dis
tel veranderde dus al snel, naai
goed protestants-christelijk ge
bruik, in het veel hoopvollere De
Mirt.
De begintijd van het club- en
buurthuiswerk staat in schril con
trast met dit fenomeen, zoals het
na de oorlog is uitgegroeid.
Hadden de drie zuilen vroeger
een eigen achterban, nu is iedereen
welkom. Veel meer dan vroeger
hebben de club- en buurthuizen
een algemene functie. In het kader
van de na-oorlogse wederopbouw-
gedachte ontstonden grote nieuw
bouwwijken met specifieke pro
blemen. Al snel waaierden de drie
zuilen uit: in elke buurt werd wel
een club- en buurthuis opgericht.
Ook de financiering is anders ge
regeld. In de begintijd werd het
geld door het (rijke) stichtingsbe
stuur verschaft, of via de kerken.
Het Sint Franciscus Liefdewerk en
ook later nog 'In de Vroolijke Arc-
ke' leefden voornamelijk van de
opbrengsten van collectes. Pater
Sweerts, indertijd de 'grote man',
ging de kerken in de omgeving af
en hield daar gloedvolle preken
over de arme Leidse arbeiderskin
deren die nauwelijks frisse lucht
kregen en een weinig fleurig be
staan leidden in de binnenstad.
Subsidie
Nu wordt het club- en buurthuis
werk voornamelijk gesubsidieerd
door de gemeente. Dat is voortge
vloeid uit het feit dat in periode na
de oorlog de 'verzorgingsstaat'
werd opgebouwd. Maar anders dan
in het onderwijs en de gezond
heidszorg is er wettelijk niets gere
geld. "Het club- en buurthuiswerk
is altijd een randverschijnsel ge
weest. Het wordt nog steeds niet
serieus genomen", zeggen De Win
ter, Broekmans en Schouten vol
mondig.
Toch zijn zij niet ontevreden
over het 'Leidse' beleid, er wordt
niet slecht met dit werk omge
sprongen.
Van verzuiling in het club- en
buurthuiswerk is op het ogenblik
nauwelijks meer sprake. "Het ka
tholieke geloof wordt niet meer
daadwerkelijk verbreid" (Broek
mans) en "bidden doen we al gerui
me tijd niet meer" (De Winter). De
christelijke levensovertuiging
wordt niet meer aan de man ge
bracht, maar evenmin tegenge
werkt. In Het Mierennest is zelfs
weer een predikant voor algemene
maatschappelijke dienstverlening
aangesteld.
In Het Volkshuis gelden nog
steeds de doelstellingen van de be
ginperiode, maar ook hier wordt
dat anders ingevuld. De combina
tie vermaak-educatie staat bij alle
drie hoog aangeschreven, al wil
Broekmans zeker die recreatieve
functie bewaren.
Educatie
De gemeente Leiden legt echter
zwaar de nadruk op de opvoedkun
dige functie van het club- en buurt
huiswerk. Broekmans: "Het leuke
van onze cursussen is nu juist dat
men niet per se voor een dioloma
hoeft te werken". Volgens Hanne
ke de Winter is voor velen de reden
om in een clubhuis een cursus En
gels te gaan volgen het reisje naar
Londen dat eens in de twee jaar
wordt georganiseerd. Schouten:
"In Het Volkshuis wordt natuur
lijk ook aan vormingswerk gedaan.
Knappert pleitte indertijd voor een
pakket clubwerk en gezelligheid in
een aantrekkelijke omgeving. Die
formule passen we nog toe".
De term 'nuldelijns-educatie'
valt. Dat wil zeggen dat educatie
geen doel is, hooguit een middel.
Anders wordt de drempel voor de
cursussen te hoog. "Het moet echt
vrijblijvend zijn. En dan merk je
dat de mensen toch wel komen. De
sociale controle is groot", vindt
Hanneke de Winter. En Gerard
Broekmans laat opvoedkundige
aspecten wel degelijk een rol spe
len, maar 'wil niemand in zijn nek
vel grijpen' als ze niet komen opda
gen.
Minder vrijblijvend is het combi
natiepakket Leiden Noord-De
Kooi, een samenwerkingsverband
tussen onderwijs en club- en
buurthuiswerk in dit voorlopige
'ondewijsvoorrangsgebied'. Inder
daad, aldus Hanneke de Winter,
zijn de projecten die in dit kader
worden georganiseerd niet vrijblij
vend. "Maar ze zijn ook geen doel.
In Leiden Noord haalde vroeger
maar een klein percentage kinde
ren de zesde klas van de lagere
school. Door deze aanpak hopen
we meer resultaten te krijgen. Het
is opvallend als de kinderen bij ons
komen, dat ze zich dan heel anders
gedragen dan op school".
Daar staat tegenover dat er veel
werk in gaat zitten zonder dat daar
tegenover staat dat het club- en
buurthuiswerk extra krachten
(archieffoto)
krijgt. "De recreatieve activiteiten
komen daardoor in de knel".
De club- en buurthuizen krijgen
wel eens het verwijt te horen juist
op momenten dat ze nodig zijn, op
een laag pitje te werken. In de
vakantietijd zou er te weinig voor
jongeren worden georganiseerd,
waardoor veel van hen zich te bui
ten gaan aan vandalisme.
De Winter: "Maar de clubhuizen
zijn er niet alleen voor jongeren. Ze
zijn voor iedereen. Dat is nou het
gevolg van die subsidiëring. Dan
wordt het clubhuis als een afval
bak beschouwd. Als er vandalisme
wordt geconstateerd dan had het
clubhuis dat moeten voorkomen.
Onzin natuurlijk".
De clubhuizen zijn volgens alle
drie bijna het hele jaar open. Mis
schien alleen in de bouwvakvakan
tie niet. "Er wordt best wat georga
niseerd in de vakantietijd. Maar
dan moet je ook bedenken dat het
voor jongeren heus niet altijd aan
trekkelijk is om in het club- en
buurthuis wat te doen. Wij moeten
opboksen tegen al die pretparken,
die in veel gevallen aantrekkelijker
zijn".
Broekmans: "Misschien hebben
we zelf dat beeld opgeroepen door
onze vroegere pretenties. Vandaar
misschien dat wordt gezegd dat wij
de schuldigen zijn als jongeren ver
velend doen".
De bedoeling van het huidige
club- en buurthuiswerk is de men
sen meer greep te laten krijgen op
hun eigen samenleving. De jeugd
moet zelfstandig worden gemaakt,
eigen beslissingen leren nemen.
"Het bevoogdende van vroeger is
eraf. Op z'n minst trachten we dat
te voorkomen", zegt Kees Schoute
LEIDEN - Ooit noemde een Leidse wet
houder het 'gesubsidieerde cafés', een term
die hem door de club- en buurthuizen -
want die bedoelde hij - niet in dank is afge
nomen. Het was ongelukkig uitgedrukt,
maar hij gaf daarmee wel iets aan van het
vrijblijvend karakter dat de meeste activi
teiten hier hebben. "We doen wel veel aan
vormingswerk, maar niet met een bepaald
doel. We zijn niet uit op diploma's en om
mensen voor het arbeidsproces geschikt te
maken, daar zijn we niet voor".
door Annemiek Ruygrok
Kees Schouten (het Leidse Volkshuis), Gerard
Broekmans (In de Vroolijke Arcke) en Hanneke de
Winter (Jeugdhaven) zitten om de tafel ter gelegen
heid van het feit dat precies honderd jaar geleden in
Londen het eerste buurthuis werd opgericht: Toynbee
Hall, genoemd naar de stichter.
Reden voor de landelijke organisatie voor sociaal
cultureel werk, Gamma, om morgen in de Pieterskerk
een symposium te organiseren over het club- en
buurthuiswerk. En aanleiding voor een aantal Leidse
club- en buurthuizen om de congresgangers 's mid
dags voor de lunch uit te nodigen. Aan het symposium
wordt deelgenomen door een groot aantal 'geleerde
heren'; de koningin en haar prins Claus zullen een
deel van het congres in de Pieterskerk bijwonen en
'de werkers in het veld' zullen er alles aan doen om het
club- en buurthuiswerk nog eens extra onder de aan
dacht te brengen. Vandaar dit gesprek.
In Leiden is het allemaal begonnen
met de oprichting van het Leidse
Volkshuis in 1899. De industriële
revolutie begon ook hier haar
vruchten af te werpen in die zin dat
arbeidersgezinnen in kommer en
kwel de sloppenwijken van de bin
nenstad bevolkten. Kinderen
groeiden voor water en wind op, de
vrouwen hadden weinig mogelijk
heden om het grauwe bestaan te
ontvluchten en de mannen ver
dronken hun verdriet in de kroeg,
waar de bazen wekelijks het loon
uitdeelden.
Cultuur
Leiden was een universiteitsstad
en een aantal progressief-liberale
hoogleraren vond dat de heffe des
volks uit het kansarme moeras
moest worden getild. Het idee voor
Het Volkshuis was geboren. De
eerste directrice, Emilie Knappert,
kreeg de taak een en ander 'in te
vullen'. Het Volkshuis moest vol
gens haar filosofie de afspiegeling
zijn van een burgergezin. De arbei
ders hadden geen eigen cultuur en
daarom moest die hun in Het
Volkshuis worden bijgebracht.
Een bibliotheek en leeszaal, mu-
seumbezoek, tentoonstellingen en
zelfs een soort kunstuitleen moes
ten de cultuuroverdracht bevorde
ren. De invloed van de universiteit
deed zich ook gelden: liefde voor
de natuur en populaire weten
schap werd de arbeiders(kinderen)
bijgebracht. Daarnaast was er tijd
voor gezelligheid, voor kinder
clubs en zang en muziek-uitvoerin-
gen. Vakantiekampen werden op
gericht en het 'lentefeest' werd een
begrip in Leiden en omgeving. In
het voorjaar werd en masse naar de
weide getrokken, waar pijpekruid
werd geplukt dat in optocht naar
de- Apothekersdijk werd meege
voerd. Knappert legde de nadruk
op het clubverband en op de com
binatie vermaak en educatie.
Aan het begin van deze eeuw
werd als uitvloeisel van de school
strijd de verzuiling ook in het so
ciaal werk voelbaar. Het (katholie
ke) Sint Franciscus Liefdewerk
werd gesticht met als doel even
eens de arbeiders te verheffen. Het
tot staan brengen van het zeden
verval en verbreiding van het ka
tholieke geloof onder de arbeiders
stond hoog in het vaandel van dit
SFL, dat in 1946 zou resulteren in
'In de Vroolijke Arcke'. Mondig
heid stond nog laag genoteerd bij
de bestuurders - voornamelijk ka
tholieke (binnenstads)winkeliers -
blijkens de zorgen die men zich
ging maken op het moment dat
'eene geest van zelfstandigheid en
oproerigheid onder de jeugd be
gint te heerschen'. Nu is het werk
van de club- en buurthuizen er
Emilie Knappert, eerste directrice
van het Leidse Volkshuis, (archieffoto)
juist op gericht de jeugd zelfstan
digheid bij te brengen.
De Distel
Een protestants-christelijke zuil
kon natuurlijk niet uitblijven: al
snel werd 'De Jeugdhaven' ge
sticht, waarin het Mierennest, 't
Breehuys en De Mirt vertegen-
LEIDEN - De werkgroep Marokkanen en de organisatie Amal hebben
zaterdagmiddag een nieuwe ruimte geopend aan de Korevaarstraat in
Leiden.
Vanaf twee uur 's middags vonden ingiet nieuwe onderkomen tal van
activiteiten plaats voor kinderen. In de avonduren werd er gegeten en is
de opening van het pand gevierd met een toneel- en muzikaalprogri
voor volwassenen.
Harry Mulisch'. (fotoANP>
V l-va<
j
sSS»
wengezondheidscentrum Utrecht
en huisartsenpraktijk Aletta'
morgenavond over hun werk.
Dat gebeurt op de Cleveringa-
plaats I om acht uur.
Industriebond
Ties Hagen van de Industrie
bond FNV spreekt morgenavond
in het Antonius Clubhuis over ar
beidstijdverkorting bij kleine be
drijven. Aanvang 20.00 uur.
Oud Egypte
Dr. M.J. Raven spreekt morgen
avond in de Taffeh-zaal van het
Rijksmuseum voor Oudheden
over 'Aardewerk uit het oude
Egypte'. Aanvang 20.00 uur.
VIDO
De VIDO Leiden Vrouwen In
De Overgang) organiseert mor
genavond in Het Volkshuis een
thema-avond voor vrouwen tus
sen de veertig en zestig jaar. On
derwerp van gesprek is antropo
sofische geneeskunde, aanvang
acht uur.
Eerste lustrum
dienstencentrum
LEIDEN - De Stichting Diensten
centrum voor Gecoördineerd Be-
jaardenwerk Leiden heeft zaterdag
het eerste lustrum gevierd van het
dienstencentrum voor de wijk
Zuid-Oost (Burgemeesters-, Pro
fessoren- en Rijndijnbuurt) aan de
Du Rieustraat.
Na een officieel gedeelte in de
ochtenduren was er vanaf twee uur
's middags een open huis dat door
velen werd bezocht. In een ten
toonstelling werd een beeld gege
ven van de activiteiten die het
dienstencentrum Zuid-Oost te bie
den heeft. Er werden demonstra
ties gegeven op het gebied van
handenarbeid en deelnemers aan
de schilder- en handvaardigheids-
club stelde hun werk ten toon. Za-
terdagmidag kon men ook terecht
voor informatie over de in de wijk
Zuid-Oost werkzame hulpverle
ninginstanties.
Het dienstencentrum beklaagde
zich er tegenover onder andere
LEIDEN - Het beleid van de ge
meente tot behoud van de werkge
legenheid behoeft weinig verande
ring. Voorop blijft staan het aan
trekken en behoud van zoveel mo
gelijk werkgelegenheid en het be
vorderen van scholing en ervaring
voor mensen die moeilijk aan werk
kunnen komen door gebrek aan
opleiding.
Deze conclusies zijn te trekken
uit de tweede aflevering van de ge
meentelijke nota 'Zicht op Werk',
die burgemeester en wethouders
LEIDEN - Uit een woning aan de
Lavendeltuin (Merenwijk) is in de
nacht van zaterdag op zondag een
kistje met sieraden, een bandrecor
der en een videorecorder verdwe
nen. De inbrekers zijn de woning
binnen gekomen door de achter
deur van het pand te forceren.
wethouder Schoute over dat alle
activiteiten op werkdagen in één
ruimte moeten worden georgani-
het daglicht hebben laten zien. In
dit rapport stellen B en W vast dat
vergroting van het aantal arbeids
plaatsen door arbeidstijdverkor
ting en het wegnemen van de nega
tieve gevolgen van de werkloos
heid door buurthuisactiviteiten in
redelijke mate hun vruchten heb
ben afgeworpen.
Het gemeentelijk beleid voor het
aantrekken en behouden van be
drijven staat uitgebreid beschre
ven in het nieuwe economisch be
leidsplan dat deze week werd ge
publiceerd. Belangrijk vinden B en
W ook het ondersteunen van be
ginnende ondernemers. "We moe
ten er van uit gaan dat het startend
bedrijf een bijdrage aan de werkge
legenheid dient te (gaan) leveren".
Voor werkzoekenden die door
het arbeidsbureau als 'kansarm'
worden beschouwd, vindt het col
lege dat werkervaringsplaatsen,
seerd. Schoute beloofde een en an
der aan de orde te stellen binnen
het College van B. en W.
stages, leerlingplaatsen en aanvul
lende scholing worden bevorderd.
''Het gaat hier nagenoeg geheel om
jongeren die zonder dit pakket
maatregelen tot de kansarmen op
de arbeidsmarkt moeten worden
gerekend". Toch zeggen B en W
ook dat zij niet alle kansarmen
kunnen helpen. Immers, 64 pro
cent van de Leidse werklozen be
hoort tot de als minder kansrijk
aangeduide werkzoekenden, ruim
vierduizend mensen. Hun aantal
staat in geen verhouding tot het be
schikbare geld.
Tot slot merkt het college op dat
"het nastreven van volledige werk
gelegenheid op basis van een veer-
tigurige werkweek een illusie is.
De gemeente, werkgeefster van
2000 mensen, kondigt aan er bij de
rijksoverheid op te zullen aandrin
gen een stimulerend beleid voor
arbeidstijdverkorting te voeren.
LEIDEN - De brandweer heeft,
omstreeks tien uur gisteravond,
een binnenbrandje geblust die was
ontstaan door een experiment van
een student scheikunde
De student had op z'n kamer, in
een pand aan de Duizenddraad-
steeg, een proef genomen en was
daarna weggegaan. Tijdens zijn af
wezigheid was het chemische
goedje tot zelfontbranding over ge
gaan en stond weldra een deel van
de kamer in lichterlaaie. De Leidse
brandweer moest er aan te pas ko
men om de zaak te blussen.
DIEFSTAL - Een 65-jarige winke
lier uit de Haarlemmerstraat is vrij
dagmiddag 3000 gulden lichter ge
maakt.
De winkelier werd door een bui
tenlands echtpaar naar buiten ge
lokt om iets te vertellen over de
daar uitgestalde waar. Toen de
man met het echtpaar buiten
stond, is een derde persoon, vrij
wel zeker behorend bij het tweetal,
de winkel binnen gegaan en heeft
een greep in de kassa gedaan.
LEIDEN - De bomen van de spoor
wegovergang bij de Vink zijn zater
dagavond ruim een uur lang dicht-
gebleven door het wegvallen van
de stroom.
De bomen werkte niet meer om
dat een trein op het traject tot stil
stand was gekomen. Er moest een
diesellocomotief aan te pas komen
om die stilstaande treirf weg te sle
pen. Het verkeer, richting Stevens-
hofpolder, is door de Leidse politie
geruime tijd omgeleid.
Harry Mulisch
spreker op
Huizinga-lezing
LEIDEN - De schrijver Harry Mu
lisch zal vrijdag 7 december in de
Pieterskerk de dertiende Huizinga-
lezing uitspreken. De titel van zijn
lezing luidt 'Het Ene'. De Huizinga-
lezing is een jaarlijks gebeuren,
georganiseerd door de faculteit let
teren, de Maatschappij der Neder
landse Letterkunde en het dagblad
NRC-Handelsblad.
Ze is bedoeld als eerbetoon aan
de historicus en cultuurfilosoof Jo-
han Huizinga die 7 december 1872
overleed. Sprekers die Mulisch
vooraf gingen, waren onder andere
Rudy Kousbroek, Noam Chomsky,
Arthur Lehning, Karei van het Re-
ve en Renate Rubinstein.
De lezing begint om 20.00 uur,
daarvoor speelt landdrost Han
Lammers fuga's van Bach op het
orgel van de Pieterskerk.
Film
De Duitse speelfilm 'Deutsch-
land bleiche Mutter' van Helma
Sanders-Brahms is vanavond te
zien bij de Studenten Ekklesia
(Rapenbrug 100). In de film het
verhaal van een vrouw die zich
samen met haar dochtertje door
de oorlog heen slaat. De werk
groep TV-issue toont de video om
20.00 uur.
Studium Generale
In de serie lezingen Studium
Generale van de universiteit ver
tellen medewerksters van 'Vrou-
