Bisschop Bar wijdt morgen in Leiden gehuwde diaken
Lopen van Rijnsburg naar Benthuizen
ZATERDAG 17 NOVEMBER 1984
GEESTELIJK LEVEN
PAGINA II
Caspar Schmidt kreeg het met vier jaar 'Rolduc' niet cadeau
LEIDEN - Na morgen,
als bisschop Bör hem in
de Lodewijksekerk tot
diaken heeft gewijd,
blijft Caspar Schmidt
(56) gewoon administra
tief beambte bij het
Energiebedrijf Rijnland.
Want het diakenambt,
dat het concilie van 1963
in zijn oude vorm her
stelde, kent - in tegen
stelling tot het bis-
schops- en priesterambt -
geen salaris. En dus
moet diaken Schmidt sa
men met zijn vrouw in ei
gen onderhoud voorzien.
Problemen zal die combina
tie hem nauwelijks geven; de
laatste vier jaar heeft Caspar
Schmidt zijn tijd moeten verde
len tussen zijn dagelijkse baan,
zijn huis en een pittige studie.
Plus nog wat kerkewerk. En
voor die studie moest hij elke
vrijdagmiddag naar Rolduc in
Zuid-Limburg, het seminaire
van bisschop Gijsen. Óp zater
dagavond kwam hij dan terug:
Een tikkeltje 'geleerder', maar
ook vermoeid. Daaraan is nu
een eind gekomen, en de tijd
die dat uitspaart kan hij met in
gang van maandag in het ambt
van diaken steken.
"Ik heb altijd grote kerkelij
ke betrokkenheid gehad", ver
telde Caspar Schmidt mij in
zijn flat aan de Schubertlaan.
In zijn jonge jaren al diende hij
de kerk als misdienaar. "Pries
ter ben ik niet geworden - we
zijn in 1964 getrouwd -, maar de
geestelijke aspiraties zijn ge
bleven. En toen het concilie het
oude diakonaat als zelfstandig
ambt in de kerk terugbracht en
ook voor gehuwde mannen
openstelde, greep ik die kans
aan. Dat betekende vier jaar
lang elke vrijdag en zaterdag
weg en een intensieve studie
daar tussendoor".
"Mensen met wie ik erover
praatte vroegen me, of ik wel
wist waar 'k aan begon. Die
vraag heb ik mezelf ook ge
steld. Het maakte de wil om het
te proberen alleen maar steker.
Rolduc was toen nog de enige
diakenopleiding. Sinds vorig
jaar is er ook een in Amers
foort".
Oude papieren
Het diakonaat heeft heel ou
de papieren. Het was er al vóór
het bisschopsambt. Later is het
van zelfstandig ambt meer een
fase naar het priesterschap ge
worden. "Er was er niet één die
altijd diaken bleef'. Totdat het
Tweede Vaticaans Concilie de
diaken weer een eigen plaats in
de kerk gaf. "Omdat hij zoveel
taken kan doen die anders min
der tot hun recht komen".
door
Samenstelling
van deze pagina:
S. J. de Groot
Voor gehuwde mannen met
actieve belangstelling voor ker
kewerk was deze rehabilitatie
van het diakonaat extra aan
trekkelijk, omdat de beperkin-
gen waaraan het priesterschap
is onderworpen (celibaat) er
niet voor gelden. Caspar
Schmidt: "Wel is het bedoeld
voor mannen op rijpere leeftijd.
Naast kerkelijke betrokken
heid en de wil om zich tot dit
ambt te bekwamen veronder
stelt het een zekere levenserva
ring. Je moet toch wel min
stens 35 jaar zijn".
Caspar Schmidt
een 'voorspeler'...
Wijding
Al is een diaken naar rooms-
katholieke betekenis is dus
geen priester, hij wordt wel ge
rekend tot het 'bijzondere
priesterschap', waarvan de bis
schoppen en de priesters de an
dere componenten zijn. "Van
daar de wijding van de diaken
door de bisschop. Ik ben de bis
schop gehoorzaamheid ver
schuldigd".
Pastoor Vreeburg van de Lo-
dewijkskerk wordt Schmidt
supervisor. Caspar voelt zich
met zijn vrouw goed huis in 'de
Lodewijk', een binnenstads-
kerk die - hoewel open voor
veranderingen overeenkomstig
de richtlijnen van het concilie -
een liturgische sfeer ademt,
waarin nog menig katholiek,
ook van buiten de parochie,
zich kan vinden. Een 'mentale
parochie', die nog sterke ele
menten van de 'roomse' traditie
heeft bewaard.
In verschillende kerken is
Schmidt koorzanger geweest.
Het Gregoriaans heeft bij hem
altijd nog een streepje voor, "al
moetje als kerk ook met je tijd
kunnen meegaan". De 'rijke li
turgie' zoals die aan de Steen-
schuur wordt gevierd trekt
hem erg aan.
Niet cadeau
De opleiding in Rolduc be
staat uit een oriëntatiejaar en
drie bovenjaren. "Wij begon
nen vier jaar geleden met z'n
zessen. Twee zijn afgevallen,
één is doorgegaan naar de
priestersopleiding, twee gaan
werken in het bisdom Roer
mond en ik ben de enige in het
bisdom Rotterdam. Nu Zijn er
nog twintig studenten, van wie
negentien gehuwd".
Caspar typeert de opleiding
als 'heel pittig'. "Je moet echt
doorzetten, vooral als je geen
klassieke vooropleiding hebt
genoten. Met dat Latijn en zo.
Je krijgt te maken met een-sca
la van kerkelijke en theologi
sche vakken. En acht toetsen
per jaar". Door alle is hij met
goed resultaat heengekomen.
"Je krijgt het beslist niet ca
deau. Maar je bent als gelijkge
zinden onder elkaar, met het
zelfde ideaal, en dat is geweldig
inspirerend". Schmidt wist
toen hij aan zijn opleiding be
gon natuurlijk niet of hij 't zou
halen. "Als ik geen diaken was
geworden, zou die studie toch
van grote waarde voor mij zijn
geweest. Als je je meer verdiept
in de dingen die in de kerk aan
de orde zijn, gaat je geloof ook
meer voor je betekenen".
Voorspeler
Ook het diakenambt kent
zijn beperkingen. De eucharis
tie, de ziekenzalving en de
biecht bijvoorbeeld vallen bui
ten zijn competentie. Maar de
diaken mag, als de pastoor het
goed vindt, wel dopen, begrafe
nissen leiden, zegeningen ver
richten en preken. Bij de litur
gie heeft hij zijn eigen, herken
bare gewaad.
Bescheidenheid weerhoudt
Caspar Schmidt ervan, te zeg
gen wat in dit ambt zijn 'sterke
kant* zal zijn..Wel voelt hij zich
aangetrokken tot bejaarden- en
ziekenzorg. "Een priester kan
zich, dankzij het celibaat, hele
maal vrijmaken voor kerke
werk. Toch kunnen de voorspe
lers hem in de dagelijkse prak
tijk van het werk goede dien
sten bewijzen. Ik zie de diaken
als zo'n voorspeler. Door zyn
dagelijkse beroep en ook door
zijn huwelijk weet hij, wat er in
de lekenwereld zoal te koop is,
en komt hij op plaatsen waar de
priester soms geen toegang
heeft".
Caspar Schmidt hoopt nu
maar, dat 'onze lieve Heer' zelf
hem daartoe bekwaam maakt.
"Met je studie alleen ben je er
niet. Je hebt vooral die zegen
nodig".
Afgescheidenen hadden er wat voor over
Toen de 'afgescheidennen' in Rijns-
burg nog geen eigen kerkruimte
hadden, moesten ze er heel wat voor
over hebben om de 'zuivere leer van
zonde en genade' te kunnen horen.
Om vijf uur 's morgens gingen ze al
op pad, met bijbel en broodzak, om
in Benthuizen te kunnen verkeren
onder de prediking van dominee
Lambertvs Ledeboer.
Maar de weg was lang en zwaar.
In Zoeterwoude werd dan altijd
halt gehouden om wat te kunnen
rusten en eten en zich te reinigen
van alle modder die naar hen was
toegegooid. Gelukkig hield het zin
gen van psalmen, begeleid door het
geklepper van de klompen, hen op
de been.
Later kerkten de afgescheiden
van Rijnsburg veel dichterbij, in
Leiden. Maar ook toen moestem de
vrouwen twee mutsen bij zich heb
ben om in de dienst nog een schone
te kunnen dragen. Het zitten in de
Leidse 'tonnenkerk' was bepaald
geen pretje. Het gebouw was in de
week een zeepfabriek en werd zon
dags als kerkruimte 'geschikt' ge
maakt door planken over de ton
nen te leggen.
Dat verhaalt P. van der Horst in
de aflevering Zuid-Holland-Noord
van de twaalfdelige serie 'Ander
halve eeuw gereformeerden in stad
en land' (uitgeverij J.H. Kok, Kam
pen). Dit deel is deze week ver
schenen tegelijk met Zuid-Hol
land-Zuid.
Weg ermee
Wie die dominee Ledeboer was,
verteld J. Mastenbroek in zijn ver
haal 'De leraar der verstrooide
schapen'.
Op 29 juli 1838 kreeg kandidaat
Ledeboer in het dorpje Benthuizen
de herdersstaf in handen. Waren
zijn eerste preken «voor scherpe
oren nogal remonstrants getoon
zet, na een geestelijke crisis beleed
de jonge Ledeboer tegenover zijn
gemeente, dat hij blind was ge
weest.
Zijn omwenteling was radicaal.
Hij deed een deel van zijn biblio
theek weg - hoewel er bij zijn dood
nog 2200 boeken over waren -,
smeet in het vuur van een preek
het hervormde kerkreglement en
de gezangenbundel woest van de
kansel en begroef ze na de dienst,
onder luid psalmgezang van velen,
in de grond achter de kerk. In ja
nuari 1841 werd de rebelse domi
nee afgezet. Er brak toen een zwer
vend bestaan voor hem aan. Maar
zijn volgelingen bleven hem trouw.
Ledeboer preekte door het hele
land. Van Vlissingen tot Zuidwol-
de.
Na zijn dood in 1863 bleven zijn
gemeenten als 'Ledeboeriaanse'
gemeenten bekend staan, totdat ze
zich in 1907 grotendeels verenig
den met de 'Kruisgemeenten' tot
de Gereformeerde Gemeenten van
Van den Bergh
Na een algemeen verhaal over dit
deel van Zuid-Holland in anderhal
ve eeuw en het portret van Lede
boer geeft J. van Gelderen een in
druk van de Leidse synode van
1857 van de 'Christelijke Afge
scheidene Gereformeerde Kerk' en
F.L. Bos van een algemene verga
dering van de 'Kruisgemeenten' in
Gouda. M. Bruggeman schrijft
over de politieke ontwikkelingen
die leidden tot het ontstaan van de
Anti-Revolutionaire Partij in 1879
(waarbij de ideeën over school en
gezin een belangrijke rol speel
den).
C.W. Keur krijgt een ruime
plaats voor zijn verhaal over de af
gescheidenen in Scheveningen
('Kerk tussen haven en hofje'). Ook
de gereformeerde synoden van
Den Haag (1891, 1912 en 1914) pas
seren de revue (artikel van J.
Plomp). Over gereformeerde zen
ding vanuit Den Haag onder de jo
den schrijven J. Dijk en A. Holvast.
K. F. van Dijk neemt het Westland
voor zijn rekening en P. van der
Horst de stichtingen en tehuizen in
de regio, zoals de Dr. mr. Willem
van den Bergh-stichting in Noord-
wijk. Mr. Van den Bergh promo
veerde in 1878 in de rechten op een
proefschrift over 'De strijd tegen
de prostitutie in-Nederland'.
De bijdrage van A. C. Hofland
bevat een persoonlijke herinnering
aan de Vrijmaking van 1944. Het
studentenwerk in Delft (R.J. van
der Veen) en de oecumenische sa
menwerking in de Leidse Meren
wijk (door de Leidse predikant H.
Hortensius) besluiten dit Zuidhol-
'landse deel van de serie.
Het ziet er, zoals alle tot nu toe
verschenen afleveringen, weer
goed verzorgd uit. Dat geldt niet al
leen voor de uitvoering maar ook
voor de keuze en de inhoud van de
bijdragen.
Teken van hoop
Natuurlijk is er veel niét geschre
ven. Zoals over de kerkelijke be
roeringen in Leiderdorp (1887).
Niets over de ernstige vermanin
gen van de classis Den Haag tegen
geboortebeperking (1935). Of over
die Rijnsburgse dominee, die toen
het avondmaal begon riep: koster,
zet de deur maar open, dan kan het
kaf eruit... Maar wat wil je, als er
over elke plaats een boek valt te
maken.
Minstens zo lezenswaardig als
plaatselijke en regionale kerkge
schiedenis is wat Hortensius aan
het slot schrijft, "Wanneer christe
nen samen gaan kerken en samen
gaan werken, kunnen zij persoon
lijk ervaren, dat de kerk van Jezus
Christus groter is dan de kerk
waarin zij zelf mochten opgroeien.
Zo beleven velen de kerkelijke si
tuatie in de Merenwijk als een te
ken van hoop".
Fijn dat zo'n boek met geschied
schrijving daarmee besluit. De sa
menstellers van 'Anderhalve eeuw
gereformeerden' blijven niet 'na
velstaren' op de historie. Zij geven
een beperkte terugblik. Maar ge
noeg om ervan te leren. Scheiding
is ook niet alles.
De geschiedenis laat je ook zien,
hc>e het niét moet. En dat is nodig
om elkaar weer te vinden en dan
samen vooruit te gaan.
"r Een Rijsburgse afgescheidenj kerkeraad uit 1905
Losgemaakt. De baptistenge
meente van Den Helder heeft zich
losgemaakt van de Unie van Bap
tistengemeenten in Nederland,
omdat, naar haar zeggen, deze
Unie een 'modernistische koers'
vaart. Ze kan zich niet langer bin
den aan een gemeenschap "waarin
de onfeilbaarheid van het Woord
van God ter discussie staat en
maatschappelijke vraagstukken
als echtscheiding, ongehuwd sa
menwonen en homofilie niet onder
de norm van dit Woord worden be
naderd". De Helderse gemeente is
nu een 'vrije baptistengemeente'
geworden.
Hervormde Kerk: beroepen te
Zijderveld kandidaat D. Verhey
Noordeloos; aangenomen naar Tiel
(verpleeghuis) J. W. ten Cate Wage-
ningen, naar Zutphen (ziekenhuis)
J. B. Bentveld Akkrum; bedankt
voor Kinderdijk M. Baan Putten.
Gereformeerde Kerken: aangeno
men naar Castrolanda (Brazilië)
kandidaat L. Krueger aldaar.
Broederlijk. Dr. S. Schoon, ge
reformeerd predikant voor het
werk van 'Kerk en Israël', is door
de classis (regio) Ommen van de
Gereformeerde Kerken uitgeno
digd voor een 'broederlijk gesprek'
op 6 december over zijn opvatting
dat christenen niet het recht heb
ben om onder joden zending te
drijven. Schoon heeft zijn ideeën
daaromtrent uitgewerkt in zijn
boek 'Christelijke presentie in de
joodse staat' (1982). Zeven jaar
werkte hij daar in de christelijke
nederzetting 'Nes Ammin'.
Een gereformeerde woordvoer
der deelde desgevraagd mee, dat
de uitnodiging aan ds. Schoon
niets heeft te maken met een tucht-
procedure.
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Jansen, 11.45 studentenekklesia;
Marekerk 10 en 5 dr. Meijers;
Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds. Kra-
Oecumenische geloofsgemeenschap De
Regenboog (Merenwijk) 9.30 ds. Horten
sius en pastoor v. Well, 11.15 ds. Horten-
Bethlehemk. (Driflstr.) 10 ds. Panne-
koek;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 10 ds.
Sterringa, 5 ds. Jansen;
Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds. Nauta;
Waalse kerk (deze zondag in Lokhorst-
kerk): 3 dankdienst tgv 400-jarig be
staan Waalse gemeente, ds. Ribs.
Jeugdkapel Vredeskerk 10;
jeugdkapel Bevrijdingskerk 10.30.
Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15
mevr. ds. v. Beinum;
Diakonessenhuis 10.30 ds. v. 't Hof, elke
zat. 10.30 rk. dienst;
Endegeest: zie Oegstgeest.
Geref. Kerk: Vredeskerk zie herv. gem.;
Petrak. (Surinamestr.) 10 ds. Schouten;
Oude Vest 10 ds. Koolstra;
Maranathak. (L. Morsw.) zie herv. gem.;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) zie
herv. gem.;
bejaardenhuis Groenhoven 10 ds. J. H.
de Boer, Bennekom;
Merenwijk: zie herv. gem.
Wijk Stevenshof, gebouwtje 'Dijkhof
(Rijndijk): 10 kand. P. R. Middelkoop.
Geref. K. Vrijg. (Herengr.): 10 en 5 ds.
Houtman.
Chr. Geref. K. (Steenschuur): 10 en 5 ds.
Den Hertog.
Geref. Gem. (N. Rijn): 10 en 4.30 ds.
gel.
oud-kath. kerk Zoeterw.s
Geref. Gem. in Ned. (Bethl.kerk
Driflstr.): 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.):
10.15 ds. v.d. Mey, Zoetermeer.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk.
Pieterskerkstr.): 10.30 ds. Zwartendijk,
Den Haag.
Baptistengem. (O. Rijn 3): 10 ds. Bos
veld.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3):
10 evang. Dikkes.
Evang. gem. Merenwijk (Flevoweg 5):
7.45 nam.
Zendingswerk Middernachtsroep (Zoe-
terw.singel 21): 5 hr. Roos.
Evangeliecentrum (Zijlsingel 2): zo. 10
rev. Kuln (Ver. St.), woensd. 8 evang.
Zijlstra, vrijd. 8 gospelconcert met Elly
en Rikkert.
Pinkstergem. (O. jjest 13): 10 hr. Hoo-
genraad.
Leger des Heils (hoek Groenesteeg/Ves-
testr.): 10 heiligingssamenk., 7 verlos-
singssam.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30
Zevendedagadventisten (Ontmoetings-
kerk Voorschoten): elke zat. 9.45 bijbel
studie, 10.45 predikdienst.
Christelijke Wetenschap (Steensch. 6):
10.30.
Christengemeenschap (beweging voor
religieuze vernieuwing): zat. 24 nov. 9.45
J. Chr. v.d. Heiligen der L. Da
gen (Brahmsl.): 9.30, 10.30 en 11.20.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel): 10.
Rooms-Kath. K.: Haagweg zat. 7, zo. 9
en 10.45;
Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat. 7, zo.
9.30 en 11.30;
Steenschuur zat. 7, zo. 8.30, 10, 11.30, 6
en 7 (lof);
Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Lammenschansweg zat. 7, zo. 9 en 10.30;
Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30, 10.45 en
12.15;
Merenwijk: zie herv. gem.;
H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. v. Driel, 7 ds. v. Waarde, Hoofddorp.
Gerëf. Kerk: 10 ds. Brouwer, Schiedam,
6.30 ds. Wilschut.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. v.d. Ham,
Zuidland.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
•Adventskerk 10 ds. Klein Kranenburg,
Ter Aar, 6.30 ds. Bogers, cantatedienst,
mmv Rijns Vocaal Ensemble; Kruis
kerk 10 ds. De Jonge; Opst.kerk 10 ds.
v.d. Heiden; Nabij 10 ds. Bogers, oecum.
gezinsdienst; Salv.kerk 6.30 ds. Stolk,
opendeurdienst; G. Herderk. 10 drs.
Brombacher, 6.30 ds. Mulder; De Bron
9.30 ds. Verheul, 10.15 en 6.30 ds. Moll;
Ashram (Marsdiep) 10 ds. Mulder; Drie-
hoorne 7 nam. interk. dienst; Ouds-
hoornse kerk 10 ds. M. Roos, Woubrug-
ge; Sionskerk (Planetènsingel) 9.30 ds.
Ouwendijk, 6.30 ds. Verploeg, Ermelo.
Geref. Kerk: Mar.kerk 10 ds. Wilschut,
6.30 ds. Brouwer, Den Haag; Salv.kerk
10 en 6.30 (opendeurdienst) ds. Stolk.
Zie ook herv. gem.
Geref. K. Vrijg. (aula chr. techn. school):
9.30 leesdienst, 6.45 ds. Houtman.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.):
9.30 br. Kleingeld, 4.30 ds. Zuidhof,
Breukelen.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2 ds. Beek
huis.
Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240): 9.30 en
4.
Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1): 10 ds. Mie-
tes, 6.30 ds. Koekkoek, met gospel
groep.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
62): 10 ds. v.d. Vlugt, 6.30 hr Vork.
Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hen-
drikstr. 54): 10 hr. Knoester.
Pinkstergem. (school Batenstein 16): 10.
Leger des H. (Corn, de Vlamingstr.): 10
en 6.30.
Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45 en
11.30;
Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Bron zat. 7, zo. 9 en 11.30.
Raad van Kerken: Nabij (Lauraplein) 10
oecum. gezinsdienst, ds. Bogers.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 kand.
Kirpestein, Nieuw-Lekkerland, 6 ds.
Exalto.
Geref. Gem. 9.30 en 6 leesdienst.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Wieman, 6.30 ds. v.d. Hoef;
Salv.kerk 10 ds. Richter, 6.30 ds. Wie-
Bethl.kerk 10 ds. v.d. Hoef, 6.30 ds. v.d.
Geer, Woerden.
Geref. Kerk: 10 ds. Elderman, 6 ds. Bui
tenhuis.
Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.): 9.30 en 4.30
Evang.-Luth. Gem.: 10.30 ds. Rave,
Monnickendam.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. v.d. Pol, 6.30 ds. Vlasblom;
De Stek 9.30 ds. v. 't Hoff.
Geref. Kerk: 9.30 ds. v.d. Berg, Bodegra
ven, 5 ds. v. 't Hoff.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. Ribbers.
Geref. Gem.: 9.30 leesdienst, 3.30 ds. v.d.
dienst.
Geref. Kerk: 10 ds. v.d. Wal.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Biesma.
Rk Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9 en 11;
Jozefk. zat. 7, zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds. Boon
stra.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 10.
ken.
Dij-
Rk Kerk:
10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 10 ds. Aarents, 6 ds. Ge
braad;
Ontm.kerk 10 ds. Gebraad, 6.30 ds. Aar
ents.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk (au
la P. Groen-college): zie Katwijk aan
Zee.
Geref. Kerk: 9.30 ds. v. Breevoort, 5 ds.
Bakker, Amstelveen.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Schuurman, 6 ds. De Jong;
O. Kerk 10 ds. Vroegindewey, 5.45 zang,
6 ds. Driebergen, jeugddienst;
Ichthusk. 10 kand. Den Besten, 5 ds v.
Roon;
Pniëlk. 9.30 ds. Driebergen, 6 ds. Vroe
gindewey;
aula Bestevaer-mavo (Rijnsoever) 10 ds.
v. Sliedregt;
Overduin 2.15 ds. v.d. Beid; De Hoek- ds. Box:
steen (Burgersdijkstr.) 10 hr. P. C. v.d.
Bos, met doven.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk (au
la P. Groen-college): 10 hr. Wolfskeel.
Noord wijk.
Geref. Kerk: Vr.kerk 10 ds. Swen, Den
Helder, 5 ds. v.d. Horst;
Triumfatork. 10 ds. v.d. Horst, 5 ds. v.
Breevoort.
Geref. K. Vrijg.: 10.15 en 3.30 ds. Heida.
Ned. Geref. Kerk: 8.45 en 7 ds. Janse.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. H. v. Leeu-
Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal): 10 en 5
ds. v.d. Belt.
Geref. Gem. (Remisestr.): 10 en 5 lees
dienst.
Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.): 10 en 5
leesdienst.
Volle-evang.gem. ('Tripodia'): 9.45.
Önafh. baptistengem. (Sluisweg 16): 10
hr. H. Bakker.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. 10 ds. Lapré, ha, 7 dr. Bade, ha;
'Rhijndael' 3 nam. ds. Lapré, ha.
Geref. Kerk: 10 dr. Bade, ha, 7 zie herv.
gem.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref.
Kerk Dorpsk. 10 en 6.30 ds. Knorth;
Hoofdstr. theol. stud. Riekje van Osna-
brugge, A.dam;
Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. v. Loenen.
Elis.ziekenhuis 10 rector Vijftigschild.
Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.): 10 hr. De
Vries.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Hey-
mans, Alphen, 2.30 ds. Schalk, afscheid.
Geref. Kerk: 9.30 ds. v.d. Kooi, 7 ds.
Snel, Rijnsburg.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 7.30. 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds.
De Gelder;
Pauluskerk 10 en 7 ds. 't Hooft.
Geref. Kerk: 10 ds. Jaspers Focks, 5 ds.
Boswijk.
Geref. K. Vrijg.: 8.45 ds. De Putter, 2.45
Geref. Gem.: 10 en 4 ds. Hakkenberg.
Rk Kerk: Agathakerk zat. 7, zo. 10 en
11.30;
Poelpolder zat. 7, zo. 9 en 11.30;
Mariakerk zat. 7, zo. 8.30, 10 en 11.45;
Engelbew. zat. 7, zo. 9.30, 10.30 en 5.45.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 ds.
Kielder, Vianen, ha, 6.30 ds. De Jonge,
Alphen, ha.
Geref. Kerk: 10.30 oecum. dienst, 6.30
ds. Nooteboom.
Remonstr. Gem.: 10.30 oecum. dienst in
geref. kerk.
Evang. gem. (Kruispunt, Kennedylaan
33): 9.30.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds. De
Graaff, 6.30 ds. v.d. Kamp, Bleiswijk.
Geref. Kerk: 9.30 mevr. E. Visser,
A.dam, 7 hr. v. Wallinga, L.dorp.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds.
Bergsma, 7 ds. Goverts.
Geref. Kerk: 9.30 en 4.30 ds. Wyngaar-
gen.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Voorstr-
.(Binnen) 10 ds. v.d. Lee, ha, 5 ds. A. de
Reuver, Delft, 7 ds. Kuiper;
Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Keuning, gezins
dienst; geref. Buurtkerk 10 ds. Kuiper, 5
ds. Keuning; Sole Mio 9 ds. v.d. Lee;
De Rank (Golfbaan) 10 kand. mr. De
Man, Sprang.
Geref. Kerk: Hoofdstr. (Zee) zie herv.
gem.;
Vinkenl. (Binnen) 10 ds. Koster, Kat
wijk, zie ook herv. gem.;
Stichtingskerk 11 ds. v.d. Werff, Voor
hout.
Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.) 10.30 dr.
Meijering, O.geest.
Rk Kerk: Zee zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Binnen zat. 7, zo. 8, 10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10
mevr. ds. v.d. Mey;
De Zilk 10 ds. v. Achterberg, Leiden, ha.
Rk Kerk: Victork. zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Jozefk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Zilk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
Koster, oecum. dienst;
Pauluskerk 10 ds. Da Costa;
Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds. H.
Geref. Kerk: 10 ds. Mintjes, Vreeland.
Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr. Schilder
school): 10.30 en 4.30 ds. De Putter.
Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum): 8.45
en 4 ds. v. Deursen, Apeldoorn.
Van Wijckerslooth: 4 ds. Vegter.
Endegeest: 10 pater Boshouwers.
de Nie, 7 dr. Cramer.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. Visch, O.geest.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Boswijk, Lisse, 5
ds. Jaspers Focks.
Remonstr. Gem.: 10 mevr. ds. Vos,
Vlaardingen.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11;
Petrus-B. zat. 7. zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentius-
kerk 9.30 ds. Smaling, 5 ds. Wagter;
Bethelkerk 9.30 ds. Wagter.
Geref. Kerk: Petrak. 9.30 ds. Cziria, 5 ds.
Kuiper, Noord wijk;
Imm.kerk 9 en 10.30 ds. Ribberink, 5 ds.
Damsma;
Mar.kerk 9.30 ds. Baayen, 5 ds. Cziria.
Geref. Kerk Vrijg.: 10 en 5.15 leesdienst.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. v. Sorge.
Evang. Christengem. (aula mavo): 10 br.
Wijmenga.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30
ds. Korenhoff, Heemstede, 7 ds. Ger
mans, mmv 'De Lofstem'.
Geref. Kerk: 10 ds. Baas, 7 zie herv. gem.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Aarnoudse.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Aalders, 6.30 ds.
Broer.
Rk Kerk: Aardam zo. 9 en 12;
kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 ds.
Vermeulen, 6.30 ds. Smaling.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Oegema, 6.30 ds. v.
Echten, Schiedam.
Geref. K. Vrijg.: 9.30 leesdienst, 5 ds.
Heida.
VOORHOUT: Herv. Gem. 10 ds. C. J de
Jong, ha.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 9. 10.30 en 11.45.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps-
De Zwart; I
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 ds. Ver-
heule; De Ark (Leidseweg 31) 10 jonge-
Lucas-college, Beeth.laan): 9.30 kand.
Hoek, Alblasserdam, 4.30 ds. Post, Er
melo.
Geref. Kerk: 10 ds. De Zeeuw, 7 ds.
Blanken.
Geref. K. Vrijg. (Bachlaan): 10.15 en 4.30
ds. Boxman.
Rk Kerk: Laur.kerk zat. 7, zo. 11.30;
M. Godskerk zat. 7, zo. 10.
British School in The Netherlands (J. v.
Hooflaan 3): 10.15 anglicaanse dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk.
9.30 en 5 ds. Maasland, ha;
Hoeksteen 9.30 en 6.30 ds. Roetman, ha;
Bethelk. 9.30 en 5 ds. Goossen, ha;
Imm.kerk 10 en 5 ds. Hulst, ha.
Geref. Kerk: Kruisk. 9.30 en 5 ds. De
Moor;
Ontm.kerk 10 ds. Koops, Bergambacht.
WARMOND: Herv. Gem. 10 (jeugd-
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10
hr. Taal. 4.30 ds. Wolters;
Kievietk. 10 ds. Oberman, R.dam;
Messiask. 10 ds. Hartzheim, Schevenin-
Dorpscentrum 9.30 ds. v. Campen,
Vlaardingen.
Geref. Kerk: Zijllaan 10 en 5 ds. v.d.
Woude, ha;
Zuid (Bloemcamplaan) 10 dr. E. de
Vries, Den Haag.
Ned. Prot. Bond (Kerkdam): 10.30 mevr.
ds. Westerouwen van Meeteren, Door-
werth.
Rk Kerk. Will. zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Jozefk. zat 7, zo. 9.30 en 11;
G. Herderk.
i 11.
WOUBRUGGE Herv. Gem. 9.30 ds.
Koelewijn, 6.30 ds. Bronsgeest, Leiden,
jeugddienst.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Broer, 6.30 ds. Aal
ders.
Ned. Prot. Bond (De Wijk): 7 nam. ds. M.
Roos.
Rk Kerk: zat 7. zo. 10.
Kooreman, Rhenen, ha.
Geref. Kerk: 9.30 en 7 ds. Fernhout, Al
phen, ha.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 drs.
