Biireh-bier; kohlii-
koffie; supoito-spuit
BAANVAK
Japanoloog Vos en de Nederlandse invloed:
Culturele prijs voor Leidse hoogleraar
Bejaarde vrouw aangereden
PAGINA 4
LEIDEN
WOENSDAG 7 NOVEMBER 1984
men in het spreekuur het meest
naar voren zijn gekomen hoeft
De Geus niet lang na te denken.
"Verkeersproblemen", reageert
hjj vrijwel direct. "Zo wilde de
gemeente de brug in decors-
straat afsluiten. In overleg met
de gemeente hebben we toen een
oplossing gevonden die voor bei
de partijen aanvaardbaar was".
"Het blijkt dat als winkeliers
ergens in worden gehoord ze
veel meer voor een oplossing
over hebben dan de gemeente
aanvankelijk denkt. De gemeen
te doet soms maar. We proberen
een vast stekkie te krijgen bij de
gemeente. De gemeente moet de
ondernemer er dichter bij be
trekken. We streven ernaar vol
waardig gesprekspartner van de
gemeente te worden". Een ver
langen dat ook andere KNOV-
bestuurders al eens hebben uit
gesproken.
"In bijvoorbeeld de kwestie
Steenstraat (die is afgesloten
voor doorgaand autoverkeer,
red.)", vertelt De Geus, "moeten
mensen eerder worden gewaar
schuwd voor de plannen. We
moeten er veel meer bij zijn, we
staan te veel op afstand. De on
dernemers denken dat het hun
deur wel voorbijgaat. Maar ie
dere ondernemer heeft of krijgt
ermee te maken".
Toch is De Geus de laatste om
te ontkennen dat de ondernemer
zelf ook wel eens miskleunt. Wat
hem op de 'echte ondernemer'
brengt, een stokpaardje van de
KNOV-secretaris en een kenne
lijk met uitsterven bedreigde
soort. "Je moet de hele dag wil
len werken en alles zelf kunnen
doen. Niet om negen uur binnen
en om vijf uur naar huis", meent
hij.
"Daar ontbreekt het sommige
mensen toch aan. Ik heb bijvoor
beeld wel eens een horeca-onder-
nemer gesproken die zijn tent in
de binnenstad tussen de middag
sloot. Het ligt voor de hand datje
dat nooit moet doen. Dan ont
breekt het toch aan ondernemer
schap".
Gesprek Weijers
valt Vaoli tegen
"Het is de taak van de Tweede
Kamer om geluiden van de basis
serieus te nemen. Gemeentelijke
overheden en diensten staan
dichter bij de werkelijke situatie
en zien directer wat de effecten
van maatregelen zijn. Tweede
Kamerleden dienen deze gelui
den te nemen als toetssteen voor
het regeringsbeleid en zich niet
te laten leiden door kabinet of
partijpolitiek".
Met onder meer deze bood
schap in de bagage zijn vorige
Voor informatie en Hps tel. (971)-144941, toestel 216
Spreekuur voor
ondernemers
"Het spreekuur voor onderne
mers voorziet in een duidelijke
behoefte. We willen naar een si
tuatie als in Amsterdam: een bu
reautje met een vaste beman
ning. Het moet alleen nog meer
bekend worden dat onderne
mers met een bepaald vraagstuk
bij ons terecht kunnen. We moe
ten een klankbord worden. Als
het over de onderneming gaat
kunnen de mensen met iedere
vraag bij ons terecht, ook met in
terne en financiële kwesties. We
zitten er voor".
Sinds 25 juni houdt de Leidse
afdeling van het Koninklijk Ne
derlands Ondernemersverbond
(KNOV) maandelijks een spreek
uur voor ondernemers. De secre
taris van het Leidse KNOV, Wim
de Geus, heeft de - soms danig
uitgelopen zittingen vrijwel al
lemaal meegemaakt en is er en
thousiast over. "De belangstel
ling voor het spreekuur is goed.
Het uur is regelmatig gevuld, het
is druk".
Het ondernemersspreekuur is
een initiatief van het KNOV-Lei-
den en de mede door het ver
bond van de grond getilde ver-
enigingenraad. In deze raad zijn
zeven ondernemersverenigingen
vertegenwoordigd. "Het doel
van de raad is om te komen tot
een coördinatie van de onderne
mersverenigingen, een bunde
ling van krachten. Niet zozeer
om promotie na te streven, zoals
'Leiden leeft' doet, maar meer
voor de sociale en economische
problemen", aldus De Geus.
In het KNOV is eenderde van
de Leidse middenstand ver
enigd. "Er gebeurde eigenlijk
niets", zegt De Geus. "Het is toch
zonde om allerlei mogelijkheden
te laten liggen. We hebben toen
een verenigingsraad opgericht,
een zelfstandig functionerend li
chaam, en zijn begonnen om de
winkeliers daarvoor te interesse
ren. Daar zijn we overigens nóg
meé bezig".
"We moeten meer naar de
mensen toe. Schoorvoetend zijn
we daarmee begonnen. Het
spreekuur wordt elke derde
maandag van de maand gehou
den. Ondernemers met allerlei
problemen kunnen bij ons te
recht. We beogen ook mensen,
die een onderneming willen be
ginnen, te helpen".
"Op het spreekuur komen al
lerlei vragen en onderwerpen
aan de orde. Het heeft me ver
baasd, dat ze zo veelzijdig zijn.
Een paar voorbeelden: welke
boekhouder of accountant raadt
u me aan. Ik heb last met de be
lastingen. Of: ik wil een parkeer
terrein pachten van de gemeen
te, is dat rendabel".
"In het laatste geval gaan we
met de gemeente praten. We
kunnen terugvallen op het
KNOV-districtskantoor in Delft
om te kijken of er rapporten zijn
over soortgelijke situaties. De ge
meente weet soms ook niet wat
voor pacht ze moeten vragen.
Dat zeggen ze zelf ook. Ze heb
ben er geen ervaring mee", aldus
De Geus.
"Je krijgt ook vragen uit de ho-
recasector. Onder meer van een
horecaondernemer die hoorde
dat iemand pal naast zijn uit
spanning een horecabedrijf wil
de vestigen. We zijn er nog mee
bezig, maar zo'n man is in ieder
geval blij dat hij steun krijgt. Za
ken met een breder belang ko
men soms in de verenigingen-
raad aan de orde. Op die manier
raak je als winkelier ook betrok
ken bij wat aan de andere kant
van de stad gebeurt", vervolgt de
KNOV-secretaris zijn betoog.
Tijdens het ondernemers-
spreekuur kloppen ook onderne
mers aan met financiële proble
men. "Er is geen fonds om deze
mensen te helpen, maar we kun
nen wel vertellen 'je bent al ver
dronken' of adviseren 'let eens
daarop'. Dat moet je eerlijk kun
nen zeggen"
"Je merkt soms dat mensen
drempelvrees hebben en alleen
bellen en niet willen komen. Dat
gaat bijvoorbeeld over proble
men over opvolging in een fami
liebedrijf. Of het probleem van
een werkgever die een werkne
mer kwijt moet, omdat hij deze
niet meer kan betalen. Dat heb
ben we kunnen regelen".
Over de vraag welke proble-
KNOV-secretaris De Geus:
week leden van het Leids over
leg voor de laagste inkomens
(Vaoli) naar Den Haag getogen
om het CDA via Tweede Kamer
lid S.C. Weijers te bewegen actie
te ondernemen voor de zoge
naamde minima. Vaoli kreeg de
mogelijkheid voor een gesprek
met Weijers, de voorzitter van de
fractiecommissie voor sociale za
ken van het CDA, via de Leidse
gemeenteraadsfractie.
"Ik ben er niet zo van over
tuigd dat de dingen die we te ber
de hebben gebracht een beetje
doordringen", zegt Vaoli-lid An-
toon Ruigrok, na het gesprek
met Weijers. "Het CDA Leiden
was welwillender om naar ons te
luisteren. Weijers probeerde ons
onder de tafel te praten. Een echt
gesprek is is het niet geweest".
Rob Craane van Vaoli: "Het
bleek niet mogelijk over het ver
hogen van de minimuminko
mens met Weijers te praten. 'Als
we dat doen moet het hele socia
le zekerheidsstelsel worden her
zien, dat gaat sowieso niet door',
reageerde Weijers. Bij een twee
de gesprek is het niet de bedoe
ling dat we er zo intuinen".
een klankbord worden"
(Foto Holvast)
Mocht een delegatie van de
CDA-fractie naar Leiden komen,
zoals de bedoeling is, dan wordt
er verder gepraat. Hoewel Vaoli
van dit vervolg niet al te hoge
verwachtingen heeft.
Enquête van CNV
in Zuid-Holland
De activiteiten die gemeenten in
Zuid-Holland ontplooien ter be
strijding van de jeugdwerkloos
heid wil organisatie van
werkende jongeren binnen het
christelijk nationaal vakverbond
(CNV) op een rijtje zetten. Het
CNV heeft hiervoor een enquête
opgezet die aan alle gemeenten is
gestuurd.
De CNV-jongeren willen aldus
een beeld krijgen van de (onmo
gelijkheden van de gemeenten
iets te doen tegen de jeugdwerk
loosheid. Gevraagd wordt onder
meer naar het geld dat de ge
meenten ter beschikking stellen
voor de bestrijding van de jeugd
werkloosheid, hoeveel mensen
daar baat bij hebben enzovoorts.
LEIDEN - Een 80-jarige vtouw
moest gistermiddag even na twaal
ven met een gebroken arm en een
ontwrichte schouder naar het AZL
worden gebracht nadat zij op de
Herensingel was aangereden door
een bromfietser. Het ongeluk ont-
stond doordat de vrouw aarzelde
met oversteken: ze liep eerst een
voetgangersoversteekplaats op,
liep weer terug, deed weer een paar
stappen voorwaarts...en werd aan
gereden door de bromfietser die in
verwarring was gebracht.
PSP
In het PSP-pand aan de Lange
Mare 37a wordt vanavond een
openbare ledenvergadering ge
houden over de samenwerking
tussen PSP en PPR. Tevens zal er
worden gepraat over het anti-ra-
cismebeleid. Aanvang 20.00 uur.
Gebitsverzorging
De Katwijkse tandarts M. Snij
der komt donderdagochtend het
een en ander vertellen over ge
bitsverzorging bij ouderen. Hij Muziek,
doet dat op uitnodiging van het
Dienstencentrum Binnenstad/
Zeeheldenwijk. De bijeenkomst is
van tien tot twaalf uur in het ge
bouw Ons Eiland aan de Korte-
naerstraat.
Platen
De Leidse werkgroep van Am
nesty International vraagt
grammofoonplatten (singles of
LP's) voor een 'platenmarkt die
in de tweede helft van december
in de Waag wordt gehouden. De
opbrengst is bedoeld ter bekosti
ging van de activiteiten van Am
nesty International voor het ko
mend jaar. Deze onafhankelijke
organisatie vraagt nocht krijgt
subsidie. Alle platen, ongeacht
welke stijl, zijn welkom. Wie pla
ten wil weggeven, kan dit dage
lijks doen bij "de Stichting Wel
zijn, Breestraat 117, van half ne
gen tot half zes. Als er problemen
met vervoer zijn, kan men bellen
naar Jeroen van Rooden, tel. 071-
130639, 's avonds tussen zes en ze-
Kerst-In
De Leidse Kerst-In-organisatie
is op zoek naar mensen die willen
helpen bij de organisatie van dit
jaarlijkse feest. Telefoon: 071-
121531.
Sportcafé
In het Leids Vrijetijds Cen
trum, Breestraat 66, draait elke
donderdagavond een sportcafé.
Om acht uur gaat het open; be
zoekers kunnen dan tafeltennis
sen, darts spelen, kaarten of iets
dergelijk. Om tien uur begint er
per video een film. Op het pro
gramma van deze maand staat
verder de 29ste 'Het grote LVC
Klaverjastoernooi', waarvoor
liefhebbers zich elke donderdag
in het sportcafé kunnen laten in
schrijven.
Welfare
De Welfare van het Rode Kruis,
afdeling Leiden, houdt de jaar
lijkse verkoop donderdag in het
Rode-Kruisgebouw aan de Apol-
lolaan 1 b, 's middags van twee
tot vijf en 's avonds van zeven tbt
negen uur. Er is een tentoonstel
ling van handwerken die door
gehandicapten en bejaarden zijn
gemaakt, onder begeleiding van
vrijwilligsters van Welfare. Ook
is er een rommelmarkt.
In The Jam,2e Binnenvest
gracht, treden vanavond de
Haagse groepen 'Rock-a-Billy' en
'The Falcons' op. Het optreden
begint om tien uur.
In de Uyl van Hoogland
(Nieuwstraat) treedt zondag de
Rotterdamse new wave-band
'Aktivitaor' 's middags om vier
uur op.
Tafeltje Dekje
'Tafeltje Dekje' nieuwe stijl be
staat nu bijna een jaar. Vrijwil
ligers uit verschillende wijken
brengen vers gekookte maaltij
den naar mensen die daarvoor in
aanmerking komen. Het eten
wordt klaargemaakt in diverse
bejaardencentra. De klanten
kring van Tafeltje Dekje is de
laatste tijd gegroeid. Tot en met
september waren er al 36.606
maaltijden rondgebracht. De on
geveer 120 vrijwillig(st)ers vie
ren het eenjarig bestaan donder
dagavond in het Van der Willi-
genhof, Apollolaan 264, van ze
ven tot negen uur. Overigens zijn
meer vrijwillig(st)ers nog altijd
gewenst. Zij kunnen zich melden
via telefoonnummer 141231, tus
sen tien en twaalf uur, van
maandag tot en met vrijdag.
LEIDEN - "Zal ik aan de hariebalken gaan hangen?"
Nederlands enige professor Japans en Koreaans laat
niets na om de fotograaf ter wille te zijn. Echter, op het
moment dat er naar de denkbeeldige vogel moet wor
den gekeken, roept hij uit: "Wacht even, ik heb mijn
colbert niet aan". Het wordt ten slotte een statiefoto in
de bibliotheek van het Leidse Instituut Talen en Cul
turen van Japan en Korea.
Zo'n foto waarmee Japanse familiealbums vol moe
ten zitten. Immers, je kunt geen groep Japanners te
genkomen of je ziet wel een aantal van hen stokstijf
staan voor een van onze belangrijke monumenten, ter
wijl de rest druk bezig is met het instellen van de glan
zend zwarte camera's. De schrijver Rudy Kousbroek
heeft daar ooit een mooie verklaring voor gegeven. Hij
zei: Japanners zijn er zo trots op dat ze de Europese
geschiedenis kennen, dat als ze in levende lijve bij de
historische plekken zijn, ze geen genoegen nemen met
een stille foto. Het thuisfront verlangt gedegen bewijs
materiaal: dus altijd een landgenoot op de voorgrond.
Professor Frits Vos knikt instemmend. Hij mag die
Kousbroek wel. "Ja, ja het is een reislustig volk. In
Japan wordt de grap gemaakt dat als die miljoen Ja
panners die nu onderweg zijn allemaal thuis zouden
komen, er onmiddellijk woningnood zou ontstaan".
Aan deze Leidse Japanoloog, die vorig jaar decem
ber met emeritaat is gegaan, is onlangs de culturele
prijs van de Japanse provincie Osaka toegekend. Deze
prijs werd drie jaar geleden ingesteld en vernoemd
naar Yamagata Bantó(1748-1821), een Japanse weten
schapper afkomstig uit de klasse der handelslieden en
woonachtig in de stad Osaka. Eerder waren de Ameri
kaan Donald Keene en de Australische Joyce Ac-
kroyd de uitverkorenen.
Hoewel het juryrapport hem pas
op 8 december bij de officiële uit
reiking in Osaka ter ore zal komen,
vermoedt de hoogleraar dat hij het.
heeft gekregen voor zijn verzameld
werk. Vos beschouwt zichzelf nog
als een Japanoloog in de ouder
wetse zin van het woord. Als ie
mand die overal zijn neus in heeft
gestoken. "Vandaag de dag komen
er steeds meer specialisaties", zegt
hij met enige afschuw in zijn stem.
"In de tijd dat ik werd opgevoed
was het gebruikelijk om alles te
doen. Je werd natuurlijk ook voor
alles gebruikt. Als er een boek ver
scheen over de godsdiensten in de
wereld, dan was het al gauw: zou u
het hoofdstuk over Japan en Korea
niet voor uw rekening kunnen ne-
Yamagata Bantó kennende zou
hjj waarschijnlijk tevreden zijn ge
weest over de keus van de jury.
Hoewel Bantó's levenloop heel an
ders is dan die van Vos, valt er toch
enige overeenkomst te bespeuren
het zijn allebei wetenschappers die
van een onderwerp alles willen af
weten.
Yamagata werkte op zijn dertien
de in een zaak waar rijst werd ver
kocht en financiële transacties
plaatsvonden: een soort bank. In
korte tijd beheerste deze jonge Ja
panner alle geldzaken in Sendai in
Noord-Oost-Japan. Een knappe
prestatie die werd beloond meteen
bezoek aan de school. Een school
gesticht door kooplieden, waar hij
zich ontwikkelde tot een weten
schapper.
Een jaar voor zijn dood publi
ceerde Bantó zijn hoofdwerk: 'In
plaats van dromen', een verhande
ling over astronomie, geografie en
economie.
Vos die dit werk heeft bestu
deerd, zegt: "In het boek wordt de
nadruk gelegd op handel drijven in
het buitenland. Er staat zelfs in dat
in Nederland de koning de opper
bevelhebber is van de handel. En
dat is heel goed gezien, immers ko
ning Willem I is zo bekend gewor
den door zijn bemoeienissen met
de handel. Bantó hechtte geen
waarde aan geschiedenis. In feite
was het een atheïst en materialist;
hij geloofde niet aan de ziel - dood
is dood", luidde zijn visie.
Mystiek
De professor heeft nog steeds
een werkkamer in het Arsenaal,
een van de mooiste gebouwen van
het universiteitscomplex. Er
heerst een welddagige rust, die van
vleugje Oosterse mystiek lijkt
doortrokken. Totdat zijn opvolging
is geregeld, mag hij hier vertoeven.
Een gedeelte van zijn werk staat in
de boekenkast. Het is overigens
aan zijn persoonlijke belangstel
ling te danken dat Vos zich zowel
bezighield met Japans als Kore
aans. Veel overeenkomst hebben
beide talen niet.
"Vergelijk het maar met Neder
lands en Russisch. Ik ben erg ge
steld op de oud-klassieke Japanse
cultuur. Ik heb onderzoek gedaan
naar de Japanse literatuur uit de
door
Saskia Stoelinga
Heinantijd (een periode van 794 tot
1192 na Chr), naar de bestudering
van de Koreaanse godsdiensten en
naar de betrekkingen Japan-Ne
derland".
"In óns land is dat niet zo erg be
kend, maar de invloed van de Ne
derlandse taal op de Japanse taal is
groot geweest. Er zijn erg veel Ne
derlandse woorden overgeno
men". Op innemende wijze vraagt
hij: "Zal ik er wat spellen?"
"Biirch-bier; kohhi-koffie; supoi-
to-spuit en zo zijn er veel meer.
Vooral veel medische termen zijn
overgenomen. De Nederlanders
waren namelijk de enige westerlin
gen die tussen 1649 en 1854 handel
mochten drijven met Japan.
In het begin betekende dat alle
maal niet zoveel, maar aan het eind
van de achttiende eeuw ontstond
een Hollandse wetenschap, waarin
astronomie, scheikunde, wiskunde
en de geneeskunst ter sprake kwa
men. Boeken hierover werden in
de Nederlandse taal bestudeerd.
Het waren vooral de voorstanders
van de modernisering van Japan:
aanhangers van de Japanse geest
en het Westers talent. In feite zet
deze gedachte zich nu nog voort".
Grote belangstelling
"Het is een leergierig volk", zegt
Prof. Frits Vos: "Als kleine jongen
hij. Zijn blik trekt behoedzaam een
lijn langs de boekenkast alsof hij
zeggen wil: hieraan heb ik mijn ziel
verpand. "In 1872 was er al ver
plicht onderwijs. Dertig jaar eerder
dan in Nederland".
Vos ging pas in 1951 voor de eer
ste keer naar Japan voor een on
derzoek van de Unesco. 'Na de oor
log in Nederlands-Indië en de
kampervaringen van Nederlanders
in Azië was er een sterke anti-Ja
panse houding ontstaan". Hem viel
op dat voor de Japanners die oor
log tegen ons niets betekende. "Zij
hebben naar hun gevoel oorlog ge
voerd tegen Amerika en Engeland.
Er waren in die tijd nauwelijks ge
voelens van schuld of wrokgevoe
lens jegens de atoombom. In '65,
nadat Nederland een economische
missie naar Japan had gestuurd, is
de lucht opgeklaard. Op dit mo
ment is Japan economisch gezien
zelfs een gewichtige partner".
Het land van de rijzende zon oe
fent niet alleen aantrekkingskracht
uit op het zakenleven, ook de Ja
panse taal en literatuur - uitgeverij
Meulenhoff heeft een prachtig
fonds met schrijvers als Mishima,
I^awabati staan volop in de be-
ond ik het al leuk over het Verre Ooste
langstelling. Maar liefst over de
honderd studenten hebben dit stu
diejaar voor de Japanse taal- en let
terkunde gekozen. "Overweldi
gend hè?". Met enig leedvermaak
laat hij weten: "Wij zijn ongeveer
de enige vakgroep die heeft mogen
uitbreiden".
Heldendichten
We komen te spreken over de
motieven. "Voor mij had deze stu
die een romantische aantrekkings
kracht. Als kleine jongen vond ik
het al leuk om over het Verre Oos
ten te lezen. Op het gymnasium
kreeg ik een boekwerkje over toe
komstmogelijkheden in de hand
gedrukt. Kandidaat-tolk Chinees/
Japans leek me wel wat. Nu is er in
dat vak niets meer te beleven als je
afgestudeerd bent. Wat de huidige
groep studenten moet gaan doen,
ik weet het niet. De diplomatieke
dienst? Een Japanoloog hebben ze
eenmaal in de drie jaar nodig. Ook
het zakenleven neemt niet direct
een Japanoloog in dienst".
Vos begon in 1937 met zijn stu
die, toen nog Chinees, in '39 ver
te lézen".
trok hy voor enige tijd naar Bata
via als aspirant-ambtenaar voor
Oost-Aziatische zaken. Nog net
voor de oorlog behaalde hij zijn
kandidaats-examen. In de oorlog,
werkzaam op het Museum voor
Volkenkunde, afdeling Japan, ver
ruilde hij zijn hoofdvak voor een
bijvak. Bij een missionaris leerde
hij Koreaans. In 1958 werd hij
hoogleraar aan de Leidse universi
teit.
Hoewel zijn rol aan de universi
teit is uitgespeeld, betekent dit niet
dat Frits Vos zijn wetenschappelij
ke werkzaamheden staakt. Alleen
zijn Japanse vrouw al zorgt ervoor
dat hij dat land en die cultuur nooit
meer vergeet. Dan is er nog de Ai-
ne, een uitstervend volk dat woont
op het noordelijk hoofdeiland van
Japan. "Ze behoren tot het Europi-
de hoofdras en hebben een totaal
andere taal dan de Japanners zelf.
Ze hebben een eigen literatuur met
prachtige heldendichten". Na een
korte stilte loopt hij wat heen en
weer door zijn kamer. "Ik ben hier
gelukkig geweest. Maar hoe kan
het ook anders?
(foto Holvast)
Von Siebold
Leiden heeft een prachtige tradi
tie op dit gebied. Niet alleen werd
in 1855 de eerste hoogleraar Japans
en Chinees van de wereld, dr. J.J.
Hoffmann, hier benoemd, ook het
Museum voor Volkenkunde heeft
een prachtige collectie. Zo mooi
zelfs dat Japanners er speciaal
voor naar Nederland of liever ge
zegd Leiden komen".
Hij raakt in vervoering, vertelt
over professor Pearson en zijn stu
diën naar de oudste Japanse litera
tuur, over Von Siebold, een Beier
se arts die zes jaar lang in Neder
landse overheidsdienst op het klei
ne schiereilandje in de baai van
Nagasaki heeft gewerkt en over de
oorlog in Korea.
"Allemaal verhalen apart hè?",
constateert hij, als hij de pen niet
meer hoort krassen. "Von Siebold
moet erin. Aan deze man hebben
we die prachtige collectie van plan
ten, prenten, voorwerpen en ge
schriften te danken; bezittingen
die nergens ter wereld meer te vin
den zijn. Ach laat ook maar,
schrijft u maar dat de prijs een zeer
onverwachte en aangename ver
rassing is".
