Justitie moet strenger optreden
Het verkeerde argument van premier Joop den Uyl
Agressie bij winkeldiefstal neemt toe
ZATERDAG 27 OKTOBER 1984
EXTRA
PAGINA 21
De koopwaar zit vast aan ket
tingen, is elektronisch bevei
ligd, opgeborgen in glazen vi
trines, en het personeel
houdt intussen ook de ogen
niet in de zak. Toch komt het
nog regelmatig voor dat spul
len zonder betaling uit de
winkel verdwijnen. "Laatst
nog, een mevrouw die een vi
deo-recorder wilde afreke
nen met een vals betaalpasje.
Toen we dat ontdekten nam
ze de benen, maar halverwe
ge de straat konden we haar
gelukkig in de kraag vatten".
Het was al de tweede keer in kor
te tijd dat Hans Odijk van 'Allwa-
ve' aan de Haarlemmerstraat een
dergelijk zaakje aan de hand had.
"Maar de eerste keer waren het
twee potige kerels die met een
vals betaalmiddel kwamen aan
zetten. Daar ben ik niet achter
aan gegaan. Daar had ik echt
geen zin in".
"Het komt wel voor dat winkel
jongens of caissières die iemand
betrappen op diefstal, worden
neergeslagen of zelfs bedreigd
met wapentuig", zegt C. Schoon,
voorzitter van de centrale onder
nemingsraad van Ahold. "Stil
alarm, betere opstelling van de
schappen, paraboolspiegels en
bewakingsdiensten blijken de
winkeldieven nog niet genoeg af
te schrikken. Daarom hebben de
or's van Ahold, Vendex Interna
tional en Koninklijke Bijenkorf
Beheer, samen goed voor 80.000
personeelsleden, de koppen eens
bij elkaar gestoken om justitie te
bewegen er iets aan te doen".
Te mild
Want justitie treedt veel te
mild op, vult or-voorzitter Joh. C.
Nathans van Vendex aan. Wan
neer iemand is betrapt op win
keldiefstal en overgedragen aan
de politie, dan staat hij of zij een
half uur later weer op straat. De
politie kan daar ook niets aan
doen, die staat vaak machteloos
en raakt ook gedemotiveerd door
de toenemende mate waarin ze
met winkeldiefstal te maken krij
gen. Wil je echt iets veranderen,
dan zal justitie toch met strenge
re straffen voor winkeldieven
moeten komen".
Dat is ook de mening van Er-
win van der Blom van de sport
zaak Wout Bergers aan de Haar
lemmerstraat. "Wanneer we een
dief hebben gepakt en aangege
ven bij de politie, dan komt het
voor dat ie een kwartier later al
weer voor de winkel staat met
een lachend gezicht. Daarom
proberen we het altijd eerst zelf
te regelen, bijvoorbeeld door de
dief alsnog te laten afrekenen.
Wil hij dat niet, dan wordt toch
de politie gewaarschuwd. Maar
dan moet wel weer iemand van
het personeel achter in een ka
mertje bij die dief gaan zitten.
Als het erg druk is in de zaak, is
dat ook niet zo'n welkome oplos
sing".
Doordat de winkeliers in het
algemeen niet elke diefstal aan
geven, zijner ook geen nauwkeu
rige cijfers te geven over de om
vang van de winkeldiefstal. Ook
de winkelbedrijven die de
noodklok luidden bij de vaste
Kamercommissies hingen geen
prijskaartje aan de bij hen gesto
len waar. Nathans (Vendex)
schat echter dat de schade in elk
geval in de tientallen miljoenen
guldens loopt. En een steekproef
van het Centraal Bureau voor de
Statistiek wees uit dat er vorig
jaar gemiddeld 1,1 miljoen win
keldiefstallen per warenhuis zijn
gepleegd.
Frustrerend hbhbh
Ook de Leidse politie wordt
"meerdere keren per dag" gea
larmeerd voor een diefstal in een
winkel. Politievoorlichtér Grave-
land: "Wij halen zo'n dief of die
vegge bij de winkel op en op het
bureau wordt hij of zij dan voor
geleid aan een hulp-officier van
justitie. Officieel mogen we ie
mand dan zes uur vasthouden,
maar vaak staat de persoon in
kwestie al eerder weer buiten.
Dat is ook voor de politie wel
eens een frusterende zaak, ja.
Vooral als iemand met de regel
maat van de klok terugkomt".
Graveland kan wel meegaan
met verschillende winkeliers die
zeggen dat er strengere maatre
gelen nodig zijn tegen iemand
die bij voortduring voor winkel
diefstal wordt gepakt. "Als er
een mogelijkheid zou zijn om zo
iemand eens éventjes uit de rou
latie te halen, dan zouden onze
mensen ook nog eens de gele
genheid krijgen om tussendoor
even adem te halen".
De voorlichter weet verschil
lende oorzaken aan te dragen
voor de toename van winkeldief
stal. "Je hebt het proletarisch
winkelen, door mensen die zeg
gen eenvoudig niet genoeg geld
te hebben om netjes te betalen.
Maar ook lieden uit Den Haag
komen soms gezellig in Leiden
een middagje gratis winkelen.
En dan zijn er de drugsverslaaf
den. Die hebben allemaal hun ei
gen specialisme. De een breekt
auto's open, de ander doet aan
insluipingen in openbare gebou
wen, de derde komt aan zijn geld
door het stelen van winkelgoede
ren".
Toch vindt Graveland dat win
keliers ook eens de hand in eigen
boezem zouden moeten steken.
"Er zijn inderdaad al veel veilig
heidsmaatregelen genomen, zo
als je bijvoorbeeld steeds meer
van die elektronische labels aan
kleding ziet. Maar aan de andere
kant, als je de Haarlemmerstraat
of Breestraat eens beziet, dan is
het daar wel erg makkelijk ge
maakt om kleding weg te grissen
van de rekken op straat. Voor
diefstal hoefje daar bij wijze van
Winkeldiefstal, die rijst
de pan uit de laatste
jaren. En de agressie die
er om heen hangt neemt
ook steeds ergere vormen
aan. Dat is tenminste de
noodkreet die de
ondernemingsraden van
drie grote
winkelbedrijven onlangs
slaakten in een brief aan
de vaste
Kamercommissies voor
justitie en binnenlandse
zaken. De bedrijven zelf
hebben nu wel genoeg
maatregelen genomen,
was de teneur van die
brief. Maar toch wordt
het alleen maar erger.
Het wordt tijd dat
justitie eens stappen gaat
ondernemen.
door
Conny Smits
spreken niet eens meer van je
fiets af te stappen".
Bij boetiek Domino gevraagd
naar de voor winkeldieven wel
erg aanlokkelijke manier van
etaleren, antwoordt de verkoop
ster: "Zo'n rek buiten is natuur
lijk een lokkertje om klanten
binnen te krijgen. En gestolen
wordt er bij ons eigenlijk 'maar'
eens per maand wat. Toch heb
ben we de rekken vandaag maar
naar binnen gehaald, want bij
ons filiaal in Den Haag is giste
ren een rij jassen meegenomen.
De ketting waarmee de kleding
aan het rek vastzat, hielp daar
weinig tegen".
Agressie hmm
Gevallen van agressie rond
winkeldiefstal, waarover door de
ondernemingsraden met be
zorgdheid wordt gerapporteerd,
daarmee hebben de Leidse win
keliers weinig ervaringen. Over
het algemeen denken ze dat het
De garderobejuffrouw stoot
haar collegaatje aan. „Daar
heb je 'm", fluistert ze.
„Wie?", is de wedervraag.
„Joop...! Den Uyl!, sufferd!".
Met korte passen beent 's
lands minister-president de
zaal binnen. Het is 1 oktober
1974. In de Stadsschouwburg
van Nijmegen houden
christelijke werkgevers,
verenigd in het NCW, hun
jaarvergadering. De rede die
premier Den Uyl zal houden,
vormt het hoogtepunt van de
bijeenkomst.
Een uur later, aan het eind van
zijn betoog, spreekt Den Uyl
over technologiebeleid zoals zijn
partij en zijn kabinet dat voor
ogen staat. Historische woorden,
zo zal blijken. „Maar", galmt het
door de theaterzaal, „als we
spreken over
werkgelegenheidsontwikkeling
en op lange termijn, dan, dunkt -
mij, kan niet worden
voorbijgegaan aan een bewuste
rem op het tempo waarin
technische vernieuwingen in
onze economie, met name ook in
onze industrie, worden
toegepast. Het betekent - en ik
hang die beschouwing heel
bewust op aan de
verontrustende ontwikkeling
van de werkloosheid in ons land
- dat een nieuwe dwang.
daarmee in Amsterdam en Den
Haag veel erger is gesteld. Bij de
politie werden dezer dagen de re
sultaten bekend van een proef
bij de Hema, waarbij het bedrijf
zelf aangifteformulieren invult
wanneer iemand op heterdaad is
betrapt.
Voordeel daarvan is dat de
winkelier niet meer naar het bu
reau hoeft en daarmee kostbare
tijd kwijtraakt. De politie denkt
dat het aantal aangiften door de
proef zal stijgen en er meer zicht
komt op de aantallen winkeldief
stallen en de agressie waarmee
die gepaard gaan. Bij positief re
sultaat van de proef, zal de poli
tie ook de kleinere detailhandels
met eigen aangifteformuliren
uitrusten.
Ook bij V&D aan de Boter
markt wordt trouwens al enige
tijd volgens deze methode ge
werkt. En tot volle tevredenheid.
De heer E. van der Steen, staf
functionaris van het hoofdkan
toor: "Het was twee jaar geleden
voortkomend uit de erkenning
van de noodzaak tot spaarzaam
omgaan met grondstoffen,
energie en materialen, tot
gelding komt om
investeringsbeslissingen te
toetsen. Dat is misschien naar,
maar het is, dacht ik,
onontkoombaar". Het lijdt geen
twijfel: Den Uyl is bevreesd dat
invoering van nieuwe
technieken in de bedrijven
banen zal kosten. Op het
moment dat Den Uyl zijn rede
uitspreekt staat de
werkloosheidsmeter stil op een
getal net onder de 150.000.
Tien jaar later. Het restaurant
van de Tweede Kamer m Den
Haag. Aan tafel zit een ietwat
grieperig socialistisch kamerlid
Het denken in de fractie van de
Partij van de Arbeid over
moderne technieken is in tien
jaar ingrijpend veranderd, zo
blijkt uit het gesprek met de
Zeeuw Jaap van der Doef. Eind
vorig jaar verrastte hij zijn fractie
met een zeer beknopte notitie,
waarin hij een aantal voor de
partij in het verleden moeilijk te
verteren zaken opdist.
Deze bijvoorbeeld: „Uit angst
voor de arbeidsuitstotende
werking van chips, robots en
computers, die in tal van
adviescommissies is voorspeld,
speelt Nederland (en in feite
Europa, want op een enkele
uitzondering na, zoals de
een van de aanbevelingen van
een werkgroep winkeldiefstal
waarin onder meer de vakbon
den, politie en het Openbaar Mi
nisterie zaten". Een andere aan
beveling van die werkgroep, lan
delijke registratie van winkeldie
ven, werd onlangs ook doorge
voerd door de minister van justi
tie.
"Een doorbraak in de strijd te
gen de winkeldiefstal", zo rea
geerde het Hoofdbedrijfschap
Detailhandel. "Uitgangspunt
wordt dat de politie proces-ver-
baal opmaakt tegen verdachten,
ook wanneer de politie wegens
capaciteitsgebrek de verdachten
niet bij de winkelier kan opha
len. Bovendien worden alle van
winkeldiefstal verdachte perso
nen geregistreerd, zodat de zaak
bij herhaling van het delict zeker
niet meer geseponeerd zal wor
den".
"Een prima zaak", vindt ook
Van der Steen. "Want ondanks
alle maatregelen die we zelf al
Zweedse robots en de
Philips-chip, is het een Europees
probleem) in de produktie van
deze zaken geen enkele rol. Aan
de toepassing valt echter, om
redenen van efficiënte
bedrijfsvoering niet te
ontkomen", aldus Van der Doef
in zijn notitie. Da's andere koek
dan Den Uyl tien jaar eerder
rondbazuinde.
Minstens zo pikant is zijn
vaststelling dat van negatieve
gevolgen voor de
werkgelegenheid door de
invoering van moderne
technologie, geen sprake is. Het
blijkt dat in landen met veel
automatisering niet méér, maar
eerder minder werkloosheid
bestaat. We hebben geen
wetenschappelijk onderzoek of
ervaringsfeiten aangetroffen die
zeggen: het
werkgelegenheidssaldo van
automatisering is negatief'.
Het is de socialist bij een bezoek
aan de Verenigde Staten
opgevallen dat weliswaar
automatisering op korte termijn
kan leiden tot verlies van banen,
maar dat er tegelijkertijd allerlei
nieuwe werkgelegenheid
ontstaat. In bedrijven die
produkten aanleveren in het
kader van automatisering, maar
ook in de persoonlijke
dienstverlening komen tal van
mensen, dikwijls als zelfstandige
ondernemers, aan de slag.
„Ik zeg niet dat het bij ons ook zo
moet", voegt hij er direct toe,
„maar wij zouden hier nog heel
wat kunnen verbeteren in de
publieke sfeer. Er zijn nu
eenmaal massa's dingen die
alleen de collectieve sector, de
overheid dus, kan regelen. Denk
maar aan de gezondheidszorg
Kijk naar de vergrijzing, die een
heel gespecialiseerde
dienstverlening vraagt. En die
zou best voor een deel door
particuliere ondernemers
kunnen worden gedaan".
Die particuliere ondernemers
zullen een dergelijk geluid
eerder uit de mond van
bijvoorbeeld een liberaal
Tweede Kamerlid hebben
verwacht. In de werkkamer van
drs. Bouke J. G. van der Kooij in
het parlementsgebouw staat,
ingeklemd tussen twee bureaus,
een goed ogende personal
hebben genomen bij V&D, blijft
een vergaande betrokkenheid
van politie en justitie geboden".
De veiligheidsmaatregelen bij
V&D liegen er inderdaad niet
om: apparaten als video's en tele
visies zijn op twee verschillende
manieren elektronisch beveiligd,
kleingoed als cassettes zit achter
slot en grendel en de produkten
als mixers en grills bevinden
zich, op een enkel exemplaar na,
échter de toonbank.
Raffinement
De heer Greijdanus van die af
deling heeft dan ook nooit een
geval van 'op heterdaad betrapt'
meegemaakt. Op de afdeüng da-
mesconfectie hetzelfde verhaal,
al verdwijnt daar wel geregeld
kleding, maar dan onopgemerkt.
"Dat gaat zo gewiekst", zegt een
verkoopster. "Ze trekken de we
vers (elektronische labels) er ge
woon vanaf en trekken de gesto
len waar onder de eigen kleding
computer. Van der Kooij, sedert
eind '82 volksvertegenwoordiger
voor de WD, heeft zowel
elektrotechniek als
bedrijfskunde gestudeerd. Hij is
dus de automatiseringsspecialist
van zijn fractie.
„Het gaat niet alleen om
technologie", aldus de
parlementariër. „Nieuwe
markten, nieuwe produkten.
nieuwe organisaties. Dat besef
begint door te dringen. Ook bij
PvdA en FNV". Ook Van der
Kooij is van oordeel dat
Nederland op technologiegebied
nog een fikse achterstand heeft
weg te werken. Niet alleen Japan
en de VS zijn gedemarreerd in de
concurrentieslag, ook landen
dichter bij huis doen het op dit
punt bij-de-hanter.
„Ik word gek genoeg wel in
België gevraagd om over
innovatie te komen spreken,
maar nooit door Nederlandse
ondernemers. Ik vind dat een
teken aan de wand". Nederland
heeft niet bepaald een
vernieuwingstraditie in het
aan. We hebben het ook wel mee
gemaakt dat iemand een kinder
wagen kwam afrekenen, maar
dan wel met een lager prijsje er
eigenhandig opgeplakt". Het raf
finement van de dieven kent
echt geen grenzen".
Mevrouw C. Huyg, van de af
deling dekbedden, heeft, vlak bij
de uitgang, nog het meest met
diefstal te maken. "Zo'n vier
vijf keer per week moet ik pal op
een klant gaan staan om te belet
ten dat er een dekbedhoes, een
heel geliefd artikel onder winkel
dieven, onbetaald de deur uit
gaat. Echt bedreigd voel ik me
daar nooit bij, hoewel, als ik hier
om zes uur de deur uitga denk ik
toch wel eens: zou ie er wel staan
of zou ie niet?"
Gouden stelregel voor het per
soneel van V&D is altijd eerst de
bedrijfsbeveiliging erbij te roe
pen wanneer er sprake lijkt van
diefstal. Door het hele warenhuis
lopen de 'security-agenten' rond,
herkenbaar aan de blauwe uni-
ïndustriebeleid, constateert de
volksvertegenwoordiger.
„Daarin is altijd meer aandacht
geweest voor industriële
bejaardenzorg, dan voor
industriële kinderopvang! Denk
maar aan RSV. Pas sinds een
paar jaar doen we iets aan
innovatie. Dankzij D'66. Dat mag
best eens worden gezegd".
Dat Haagse initiatieven op het
vlak van nieuwe technologie
lange tijd zijn uitgebleven, is niet
onlogisch, aldus Van der Kooij.
„De politiek hobbelt nu eenmaal
nooit voorop. Politiek is
belangenbehartiging van het
bestaande. De belangen van het
bestaande zijn altijd groter dan
de belangen van het nieuwe".
Van der Kooij vindt het vooral de
taak van de politiek
voorwaarden te scheppen waarin
innovatief ondernemersschap
kan gedijen. Dat betekent zo min
mogelijk belemmerende
regeltjes en niet meer dan
globale ondersteuning waar
nodig. Het juiste klimaat
scheppen, daar gaat het om
formen, maar sommigen ook 'in
cognito'. Hoeveel mensen er
rondlopen, wil Van der Steen
van Vendex International niet
kwijt. "Dat heeft te maken met
de drukte en de mensen wisselen
ook regelmatig van vestiging".
Op landelijk niveau is er de
laatste tijd vooral tegen de on
geüniformeerde beveiligingsbe
ambten nogal wat kritiek geuit.
Van der Steen: "Een dief zal nu
eenmaal niet zijn slag slaan als er
zo'n blauw uniform duidelijk
zichtbaar in de buurt is. De kans
op betrappen is veel groter wan
neer de functionaris onherken
baar is. Die mensen hebben ove
rigens niet meer bevoegdheden
dan iedereen heeft. Ook zij moe
ten een verdachte direct aan de
politie overgeven. Net als elke
andere burger moeten zij heel
voorzichtig zijn met wie ze aan
houden. Er moet grote zekerheid
zijn, anders krijg je al snel een
heksenjacht".
De goederen van de meeste
kleine detailhandels genieten
een bescherming tegen diefstal
die in geen enkele verhouding
staat tot die bij de grootwinkel
bedrijven. Maar je hoeft maar
een paar willekeurige winkels
binnen te lopen om te leren dat
kleinere winkeliers ook hun
maatregelen hebben getroffen of
gaan treffen. Bij de Schoenen
Discount aan de Haarlemmer
straat zegt de heer Lens bijvoor
beeld dat "er nu snel een beveili
ging komt. Dat is vast en zeker".
Armoe
Sinds enige tijd staan de
schoenen bij in de winkel per
paar uitgestald in open dozen.
Betrapt heeft Lens nooit iemand,
maar zeer regelmatig treft hij een
lege doos aan waarvan de inhoud
de kassa niet is gepasseerd. "De
armoe is de grote oorzaak",
denkt de schoenverkoper. "Ik
heb hier schoenen van nog geen
twintig gulden per paar, maar
kennelijk zijn er mensen die zich
zelfs dat niet meer kunnen per
mitteren".
Lens' collega van de Bata heeft
daar andere ideeën over. "Bij ons
verdwijnen er regelmatig enkele
schoenen van de rekken buiten,
alleen de rechter of de linker dus.
Dat moet wel pure baldadigheid
zijn". En de heer Palm van
Swaak (bruingoed en witgoed)
heeft nog een andere theorie.
"Het gaat heus niet om de sport
van het pikken, en evenmin
wordt de diefstal gebruikt om de
energie-rekening te kunnen be
talen. Nee, het is voor sommigen
keiharde noodzaak om te stelen,
om middelen te kunnen betalen
waar ze niet buiten kunnen".
Duidelijk is dat Palm doelt op
'de druggebruikers. "Dat is ook
de reden dat er steeds meer ge
weld bij komt kijken. Door de
beveiliging wordt het moeilijker
iets te pikken, en de angst straks
geen spul te kunnen kopen,
maakt ze agressief'. Volgens
Palm veranderen beveiligings
systemen dan ook niets aan het
aantal diefstallen. "Al zet je bij
elke deur een politieagent, dan is
het nog afwachten of dat enige
zin heeft. Zolang de noodzaak
die mensen hebben om te stelen
niet wordt weggenomen, blijven
ze het toch wel doen. Dan is zelfs
de doodstraf niet afdoende".
De belangrijkste en tegelijk
aantrekkelijke nieuwigheid in
het technologierapport-Zegveld
vindt de WD'er het afscheid van
het specifieke beleid. Niet langer
stimuleert of blokkeert de
overheid doelgericht bepaalde
activiteiten van ondernemers,
nee, zo heefl het
kabinet-Lubbers-Van Aardenne
gekozen, er wordt nog slechts
zeer oppervlakkig gestuurd.
Helemaal vrij baan voor
ondernemend Nederland lijkt
Van der Kooij ook teveel van het
goede. „Ik wil geen
jungle-maatschappij volgens
Amerikaans voorbeeld. Datje
vrijdags hoort datje 's maandags
niet meer hoeft terug te komen
bij je baas. Ik zou die situatie niet
graag hebben. We moeten af van
die over-bescherming van
werknemers, maar wel een
elementaire beveiliging van hun
belangen. Ondernemers zijn niet
allemaal van die lieve jongens".
Over 2 weken aflevering 5:
Vlaanderen staat model voor het
andere technologie-beleid.
AFLEVERING 4
