CDA-leider De Vries
is een tevreden mens
Raad van Kerken: steun verdrag tegen martelingen
Reportage
Bediijfsmonumenten
worden afgebroken
waar je bij staat
Begrotingsdebat voor christen-democraten gunstig verlopen
VRIJDAG 19 OKTOBER 1984
PAGINA 17
In de nota Monumentenzorg die
nog door de Tweede Kamer moet
worden besproken, staat dat er in
de toekomst aandacht moet komen
voor de laat-19e-eeuwse en vroeg-
20e-eeuwse stedebouw. Als de af
braak van industriële bouwwerken
uit die tijd even snel door gaat als
op dit moment, is aandacht niet
meer nodig: die gebouwen zijn er
dan niet meer. Gelukkig zijn er
mensen die zich zorgen maken
over ons verdwijnend vroeg-indus-
triële erfgoed, die vastleggen wat
er vast te leggen valt en redden wat
er te redden valt.
Drs. Peter Nijhof, in het dage
lijks leven adjunct-directeur van
het Nederlands Instituur voor
Ruimtelijke Ordening en Volks
huisvesting in Den Haag, is een
van die mensen. Hij is voorzitter
van FIEN, de Stichting Federatie
Industrieel Erfgoed Nederland,
een overkoepelende stichting
waarbij allerlei organisaties zijn
aangesloten die de industriële mo
numenten in ons land proberen te
redden van de sloop.
door
Runa Hellinga
Het tempo waarin monumenten
uit de tijd worden afgebroken, is
schrikbarend. Nijhof heeft kort ge
leden een boek uitgegeven over in
dustriële monumenten in het groe
ne hart van de Randstad. Een waar
kijkboek met foto's van soms
schitterende gebouwen, waterto
rens, bruggen, sluizen en kanalen.
Een derde van de op de foto's vast
gelegde objecten is inmiddels al af
gebroken.
De fabrikanten uit de eerste tijd
van de industriële ontwikkeling
van ons land maakten wat van hun
bedrijven. Schitterende tegelta
bleaus sierden de ingang, gebrand
schilderde ramen gaven een allego
rische voorstelling van de nieuw
uitgevonden industriële procédés
en torentjes en geveltjes lieten zien
dat de fabriek voor zijn eigenaar
meer betekende dan zomaar een
produktiehal.
Het gaat Nijhof niet alleen om
het behoud van al dat moois, het
gaat hem ook om het vastleggen
van een tijdperk dat van de aardbo
dem weggevaagd dreigt te worden:
„Ik vind die gebouwen vaak mooi,
maar dat doet niet ter zake. Het is
vervelend dat het begrip monu
ment zo lang gekoppeld is geweest
aan schoonheid. Als je in de toe
komst iets wil laten zien over Ne
derland als industrieel land, moet
je die dingen behouden".
„Een eeuw industriële ontwikke
ling dreigt uit het stads- en dorps
beeld te verdwijnen. Neem de
aardappelindustrie en de strokar
ton. Wil je later nog kunnen laten
zien hoe het eruit zag, dan moet je
er snel bij zijn, anders is er niets
meer over van zo'n belangrijk stuk
industrie".
Het behoud van de gebouwen is
voor hem niet het enige. Bedrijfs
archieven, films, tegeltableaus, ge
denkborden em machines zijn alle
maal sporen die een tijd vastleg
gen: „Bij Delft staat een aantal ge
malen. Die kun je nooit allemaal
behouden. Sommige ervan zijn in
mooie gebouwen gevestigd, maar
van binnen zijn de machines heel
ACHTERGROND
modern. In andere gebouwen
staan nog de oude machines uit het
begin van de eeuw. De laatste zijn
misschien interessanter om te be
houden".
Volgens Nijhof is de snelle af
braak van de industriële restanten
ook te wijten aan de mentaliteit
van de jaren '70: „Die tijd werd ge
kenmerkt door een anti-technolo-
giehouding. Iedereen wilde op het
land wonen, romantisch, gehaakte
gordijntjes en een melkbus op het
erf. Industrie moest zo ver moge
lijk weg. Bedrijven zijn uit de wij
ken verwijderd zonder dat geke
ken werd of ze echt overlast be
zorgden".
Het is voor hem duidelijk dat
veel panden niet hun oude functie
kunnen behoouden, maar vaak zijn
ze heel goed te gebruiken voor an
deren doeleinden, zoals woningen,
theaterzalen, galeries en musea.
Wat Nijhof veel plezier doet, is
dat bij veel mensen het besef be
gint te komen dat er iets vernietigd
wordt dat onherstelbaar is. Soms
komen mensen zelf met materiaal
bij hem of vertellen ze dat ze iets
hadden, waarvan ze niet wisten
wat ze ermee moesten doen. Voor
al ondernemers kloppen vaak bjj
hem aan.
Ook in buurten komt het steeds
meer voor dat mensen een bepaald
gebouw willen behouden. Als er
echter niet snel over herbestem
ming wordt nagedacht, kan zo'n
gebouw een heel vervelend ele
ment in een wijk worden: „In Til
burg hebben buurtbewoners laatst
een textielfabriek die al tien jaar
leeg stond, in brand gestoken. De
gemeente en een speculant konden
het over de bestemming van de fa
briek en het terrein niet eens wor
den. Ondertussen gebeurt er ech
ter van alles met zo'n gebouw. Al
wordt het hermetisch dichtgespij
kerd, toch ziet men kans erin te ko
men en krijg je dingen als vandalis
me, drugs, brandstichting".
„Zonder meer bescherming af
dwingen met het predikaat 'monu
ment' heeft niet zoveel zin als de
eigenaar het belang er niet van in
ziet. Ik verwacht daarom niet zo
veel van de nieuwe monumenten
nota. Langs ambtelijke weg duurt
het meestal jaren voordat men
heeft besloten welke bouwwerken
beschermd moeten worden. Het
heeft immers geen zin om lukraak
allerlei dingen te beschermen. Je
beperkt er de handelingsvrijheid
van de eigenaar mee, dus je moet
als overheid wel argumenten heb
ben".
DEN HAAG - CDA-fractieleider Bert de Vries zit er als
een tevreden mens bij. De constatering dat hij na de
algemene beschouwingen van vorige week 'de beste
pers' had, wuift hij grootmoedig weg: niet hij, maar de
hele CDA-fractie heeft het goed gedaan.
Op de tegenwerping dat het ka-
binet uiteindelijk op het hele
grote bedrag aan bezuinigingen
(9,3 miljard) een klein veertje
(nog geen 150 miljoen) heeft gela
ten, antwoordt hij met nog maar
eens een opsomming van de de
wapenfeiten van het CDA.
Het sociale gezicht werd gered
door de koopkrachtgarantie voor
de minima. De huurverhoging
kon worden beperkt, de heffing
van schoolgeld voor 12- tot 16-ja-
rigen gaat niet door, arbeidson
geschikten worden ontzien, de
bouw wordt met 100 miljoen
bevorderd en zelfs kon afge
dwongen worden dat de kinder
bijslag volgend jaar weer om
hoog kan.
„Alles met elkaar is het een
lijst waar het kabinet aanvanke
lijk nogal dramatisch over deed.
Maar ik ben blij dat wij op deze
punten onze zin hebben gekre
gen. Als het kabinet nu zegt dat
het er eigenlijk met een koopje is
afgekomen, vind ik dat een ver
standige presentatie. Zo is ook
een beetje de politiek: eerst zeg
gen hoe afschuwelijk het was,
om later te verklaren dat het re-
sulaat je meeviel".
Met het door het CDA geslagen
gat van nog geen 150 miljoen ten
gunste van de echte minima, en
nog eens 220 miljoen (te betalen
door de sociale fondsen) voor
kinderbijslag en arbeidsonge
schikten is de ruimte overigens
wel op voor dit jaar. De Vries
zegt het overduidelijk: „Wij zijn
nu gebonden aan de begroting
voor 1985. Wel kunnen we bin
nen de afzonderlijke departe
mentale begrotingen verschui
vingen aanbrengen, maar gaten
mogen er niet meer vallen". Te
rugdringing van het tekort bij de
overheidsfinanciën blijft een be
langrijk doel, ook voor de CDA-
fractie.
Kabinetsbeleid
Hoewel De Vries de analyse
van de liberaal De Korte afwijst
dat er in 1986 nog eens 12 miljard
moet worden bezuinigd („de re
kensommen van de heer De Kor
te neem ik met meer dan één kor
rel zout"), houdt hij het voorlo
pig wel op samenwerking met de
WD. Nieuwe samenwerking
met de PvdA lijkt heel ver weg.
„Ik zeg niet dat het met de PvdA
niet kan. Als de lijn Van Keme-
nade, Wöltgens en Ritzen (die
voor de fractie een gematigd so
ciaal-economisch plan hebben
opgesteld, red.) wint, kan er wel
een constructief beleid mogelijk
zijn met de socialisten. Maar
voorlopig bestaat er te grote on
zekerheid over de lijn van die
partij. Er zijn tegenstellingen
tussen partijbestuur, fractie en
achterban en er is onduidelijk
heid over de opvolging van Den
Uyl".
Dat brengt het gesprek onver
mijdelijk op de vraag of er voor
die coalitie van CDA en WD in
1986 nog wel een meerderheid
zal zijn. Bij een reeks van opinie
peilingen wint de oppositie, de
PvdA voorop, fors en zit de coali
tie op een minderheid. Vooral de
WD lijkt de laatste maanden
steun te verliezeh. De CDA-aan-
hang is min of meer stabiel.
De Vries raakt er niet van in
paniek: „Het" doet mij wel pijn
om te zien dat de PvdA nu zoveel
steun krijgt. Maar dan zeg ik
maar dat het gemakkelijker is je
op het verzet tegen het kabinet te
verenigen. Dat wil niet zeggen
datje ook eensgezind een duide
lijk ander beleid kunt bieden.
Wij hebben in 1982 uit volle over
tuiging voor dit kabinet, voor dit
beleid gekozen. Ik hoop dat we
straks, met een krachtige verkie
zingscampagne, toch voldoende
mensen kunnen overtuigen van
de juistheid van die keuze zodat
de coalitie toch weer een meer
derheid behaalt."
Hij vindt de aanhang overigens
nog meevallen. „Regeringspartij
en staan er halverwege de rit
meestal niet te best voor. Dan
pen' zonder dat alle administra
tieve krachten (waar veel gemak
kelijker aan te komen is) daar
ook van profiteren.
„Eigenlijk is dat een zaak van
werkgevers en werknemers. Het
moet per bedrijfstak of zelfs per
onderneming geregeld worden.
Dat is beter dan wanneer wij hier
vanuit Den Haag met onze globa
le cijfertjes dat tot achter de
komma proberen te regelen".
De Vries schrikt er niet voor te
rug deze verschillen in beloning
eventueel ook te gebruiken om
voor overheidssectoren, bijvoor
beeld het wetenschappelijk on
derwijs, veelgevraagde mensen
te behouden. Onderwijsminister
Deetman heeft een dergelijk sys
teem onlangs afgewezen voor
universiteiten en hogescholen,
maar volgens De Vries zou hij
daar nog eens naar.moeten kij
ken. Ook op dit gebied geldt dat
schaarste duur maakt.
„Als sommige beroepen duur
betaald worden in het bedrijfsle
ven, moeten ook universiteiten
en hogescholen meer ruimte krij
gen om dit type mensen aan te
trekken. Dat kan door ze meer
geld te bieden, maar ook door ze
bijvoorbeeld een deel van de dag
nog voor de vroegere werkgever
te laten werken".
„Als het onderwijssysteem zo
rigide is dat het niet meer de juis
te mensen kan aantrekken dan
doet het zichzelf tekort," vindt
De Vries.
Christelijk
De Vries trok bij de algemene
beschouwingen ook de aandacht
door de kleine christelijke partij
en (SGP, GPV en RPF) in be
scherming te nemen tegen een
aanval van PvdA-leider Den Uyl,
die 'klein rechts' zelfs ondemo
cratisch noemde. Op de vraag of
hij deze zetels alvast wil inlijven
bij zijn kamp als er in 1986 geen
meerderheid voor WD en CDA
meer is, reageert hij opmerkelijk
fel.
„Heeft er niets mee te maken"
verzekert hij. „Ik vond de uit
spraken van Den Uyl om het
zwak uit te drukken een onge
lukkige ontwikkeling. De kleine
christelijke partijen hebben zich
altijd aan de democratische spel
regels gehouden, en Den Uyl
reed een volstrekt scheve
schaats door hun democratische
gezindheid in twijfel te trekken".
„Als opvattingen, die geuit
worden op basis van de bijbel,
Den Uyl niet aanstaan, dan mag
hij dat. Maar als je vervolgens
doet alsof die opvattingen niet
respectabel zijn, tast je daarmee
de vrijheid van godsdienst aan.
Er zijn mensen, die hun normen
bepalen op basis van de bijbel.
De vrijheid van godsdienst
houdt in dat anderen dat moeten
respecteren".
De Vries erkent dat er een
spanning bestaat tussen het
grondwetsartikel tegen discrimi
natie en de al evenzeer in de
grondwet verankerde vrijheid
van godsdienst. Hij waarschuwt
ervoor daarin niet te snel te kie
zen.
„Als christen-democraat ben
ik zeer terughoudend als met een
beroep op het gelijkheidsbegin
sel de vrijheid van godsdienst
wordt beknot. De overheid moet
daarin heel voorzichtig zijn bij
het opleggen van normen. Bij de
kerken is dat heel duidelijk. Stel
je voor zeg. In de rooms-katholie-
ke kerk mogen vrouwen geen
priester worden. Dat is discrimi
natie op grond van geslacht niet
waar? Moet de overheid dat nu
verbieden omdat het volgens de
wet discriminerend zou zijn?"
door
Rimmer Mulder
en Louis Burgers
valt het me nog mee. De coalitie
komt er verhoudingsgewijs heel
goed vanaf. Ook het vertrouwen
in het kabinet is eerder groot dan
klein". En met een lichte zweem
van leedvermaak: „De WD zit
natuurlijk een stuk minder com
fortabel dan wij. Maar vorig jaar
was het andersom. Wij zijn toen
niet in paniek geraakt. Datzelfde
advies zou ik nu aan de WD wil
len geven".
Alle vriendelijke adviezen voor
de coalitiegenoot nemen niet
weg dat er nog aanzienlijke te
genstellingen bestaan. Over de
uitkeringen bijvoorbeeld. Zo
weigert de WD, in navolging
van de Sociaal-Economische
Raad, de invoering van een glij
dende schaal in de sociale zeker
heid (hoe hoger het vroegere
loon, hoe lager het uitkeringsper
centage).
Toch willen de liberalen dat er
nog fors wordt bezuinigd op de
uitkeringen, ook nadat de stelsel
herziening volgend jaar is door
gevoerd. Dat houdt in dat de mi
nima opnieuw zouden moeten
gekort. En De Vries zegt dat dat
niet gebeurt.
Een 'ijzersterke' garantie kan
hij niet geven. Als het met de
economie zo slecht gaat dat ie
dereen achteruit gaat, zullen de
minima mee moeten. Maar een
extra verlaging voor die minima
sluit hij nadrukkelijk uit.
De-nivellering
Een tweede probleem vormt
de wens van de WD, en trou
wens ook van CDA-minister De
Koning (sociale zaken), om het
verschil tussen het minimum en
het modale inkomen wat te ver
groten. Een algemene 'denivelle
ring' wijst De Vries van de hand.
De Vries bepleit een inko
mensbeleid waarbij vakman
schap meer wordt beloond en
meer rekening wordt gehouden
met de schaarste in bepaalde be
roepsgroepen. Zo kan er mis
schien wat gedaan worden voor
bepaalde 'blauwe-boordenberoe-
De Vries: "Ik ben blij dat we onze zin hebben gekregen".
De zilverfabriek Kempen en Begeer in Voorschoten, beschermd als mnu-
ment maar bedreigd door het faillissement van het bedrijf. (fotoGPDi
De Raad van Kerken in Neder
land heeft in een brief aan minis
ter Van den Broek (buitenlandse
zaken) aangedrongen op Neder
landse steun voor het verdrag te
gen martelingen..Dit verdrag is
voorbereid door een speciale
commissie van de Verenigde Na
ties.
De algemene vergadering van
de VN zal tegen het einde van het
jaar moeten beslissen over de
aanvaarding van een dergelijk
verdrag. De Raad van Kerken
acht de aanvaarding ervan een
nieuwe stap op de weg van het
volledig uitbannen van martelin
gen.
Behalve de Nederlandse rege
ring heeft de Raad van Kerken
ook de zeven regionale Raden
van Kerken in de wereld (Carai-
bisch gebied, de Pacific, Midden-
Oosten, Latijns Amerika, Euro
pa, Azië en Afrika) aangeschre
ven. Hun wordt dringend ge
vraagd bij de regeringen in hun
regio aan te dringen op een posi
tieve houding tegenover het
voorgenomen verdrag tegen
martelingen.
De Raad van Kerken heeft de
Nederlandse bisschoppen ge
vraagd aan de nationale bis
schoppenconferenties een soort
gelijke brief te schrijven.
Pleidooi voor mgr. Hurley -
Aartsbisschop Simonis vraagt de
Zuidafrikaanse regering om be
grip voor de christelijke motie
ven die aartsbisschop Denis Hur
ley van Durban ertoe hebben ge
bracht op te komen voor de niet-
blanke Zuid-Afrikanen.
In een telegram aan de Zuid
afrikaanse minister van politie
zaken, Louis le Grange, vraagt
mgr. Simonis hem namens de
Nederlandse RK bisschoppen
conferentie rekening te houden
met de christelijke opvatting in
zake gerechtigheid. Het is voor
aartsbisschop Hurley een gewe
tenszaak om zich in te spannen
voor de niet-blanke Zuidafrika
nen, aldus mgr. Simonis.
Het telegram is een reactie op
het bericht, dat mgr. Hurley, die
ook voorzitter is van de RK bis
schoppenconferentie van
Zuidelijk Afrika, op 31 oktober
in Pretoria voor het gerecht moet
verschijnen. Hij is gedagvaard,
omdat hij de speciale anti-ter-
reur-eenheid van de Zuidafri
kaanse politie ervan beticht
heeft zich in Namibië schuldig te
maken aan inbreuk op de men
senrechten en hardhandig optre
den tegenover de burgerbevol
king.
Duitse hervormden ver
enigd - De Evangelisch-Her-
vormde Kerk van Noordwest-
Duitsland zal waarschijnlijk bin
nen een jaar samengaan met de
Hervormde Kerk van Beieren.
Eerstgenoemde kerk heeft onge
veer 200.000 leden, laatstge
noemde 11.000.
Een hinderpaal is nog slechts
het feit, dat de Beierse Hervorm
den een kerkrechtelijke regeling
kennen voor het afzetten van een
predikant door een gemeente en
de Hervormde Kerk van Noord-
westduitsland niet. Een studie
commissie had een ontwerp ge
maakt voor de verenigde Kerk.
volgens welk een predikant kan
worden afgezet als tweederde
deel van de kerkeraad er voor is
bij enkelvoudige meerderheid
bij stemming onder de lidmaten
De afgevaardigden van de Evan-
gelisch-Hervormde Kerk vonden
dat te gemakkelijk en besloten
dat de commissie haar huiswerk
moet overdoen.
Bezoek aan China - Zonder
daaraan tevoren ruchtbaarheid
te geven heeft een delegatie van
de in Hongkong zetelende Fede
ratie van Aziatische bisschop
penconferenties een reis naar
China gemaakt Na terugkeer
verklaarde de leider van dc dele
gatie, aartsbisschop Henry Se
bastian D'Souza van Cuttack-
Bhubaneswar in India, het als
een federale taak te zien de
rooms-katholieke Kerk van Chi
na weer in verbinding met de we
reldkerk te brengen. In het bij
zónder hoopt de federatie een
bijdrage te kunnen leveren aan
de na te streven dialoog tussen
de Patriottische Volkskerk van
China en het Vaticaan.
De delegatie betreurt het, niet
in staat te zijn geweest te spre
ken met de aan Rome trouw ge
bleven ondergronds gegane RK
Kerk van China.
Biddag - Kerkleiders in
Groot-Brittannië hebben een op
roep doen uitgaan komende zon
dag te maken tot een biddag in
alle kerken van het land. De
kerkleiders vinden dat er alle
aanleiding bestaat te danken
voor het behoud van de wettige
regering na de bomaanslag van
12 oktober in het Grand Hotel te
Brighton en te bidden ter her
denking van de omgekomenen
en voor de verminkten.
Homofiele predikanten - De
als getuige opgeroepen Lutherse
predikant Hans-Jürgen Meyer
van de Driekoningen-gemeente
in Hannover heeft in een kerk
rechtelijke procedure tegen de
met ontslag bedreigde homofiele
collega Klaus Brinker meege
deeld, zelf al negen jaar met een
vriend in een homofiele relatie
samen te wonen. De Kerk heeft
hem daarop met drie maanden
ongevraagd verlof gezonden en
hem de uitoefening van zijn
ambt verboden.
De vredesgroep van de Ge
meente heeft tegen deze beslis
sing protest aangetekend en ver
klaard dat de Kerk de enige ge
meenschap is, waar homofilie
klaarblijkelijk leidt tot een be
roepsverbod. De werkgroep
„Homofielen en de Kerk" toont
zich diep getroffen over deze ker
kelijke beslissing.
Beroepingsberichten. Ne
derlandse Hervormde Kerk: aan
genomen naar Rheden, part-ti
me: drs. T. Buurma, kandidaat te
Eenrum; aangenomen naar Wijn
gaarden: T. Wegman te Anthony-
polder, bedankt voor Noordhorn
en Niezijl en Saaksum: J. Quist
te Tange-Alteveer.
Gereformeerde kerken vrijge
maakt: bedankt voor Meppel: J.
Kruidhof te Hardenbergen; be
dankt voor Zuidwolde in combi
natie met Ruinerwold-Koekan-
ge: J. J. Dronkers te Wetsinge-
Sauwerd.
Gereformeerde Gemeenten:
bedankt voor Spijkenisse: R.
Boogaard te Leiden;
bedankt voor Hilversum: H.
Hoogerland te Dirksland.
