Religieus én opvoedkundig bezig
Jan HabetsNederlandse pater in IJsland
Hervormd-gereformeerden in Noord-Amerika
ZATERDAG 13 OKTOBER 1984
GEESTELIJK LEVEN
PAGINA 11
(Van een medewerker)
STYKKISHOLMUR
(GPD) In de kamer van
pater Jan Habets bij het
ziekenhuis van Stykkis-
holmur nemen zijn boe
ken een belangrijke plaats
in, maar wat een bezoeker
het eerst opvalt zijn de
grote stapels speelgoed en
kinderlectuur. De 70-jari-
ge pater blijkt in deze
westelijke uithoek van
IJsland, waar de visserij
de belangrijkste bron van
inkomsten is, een vriend
van de jeugd te zijn. De
kinderen van Stykkishol-
mur zijn van huis uit prak
tisch allemaal lutheraan,
maar Jan Habets kan de
meesten probleemloos in
zetten als misdienaartjes.
„Er bestond hier een soort tra
ditie dat de lutherse kinderen bij
de priester over de vloer kwa
men", verklaart pater Habets,
wiens tongval ook in het kille
Noorden Limburgs-zacht is ge
bleven. „Zes jaar ben ik nu in
Stykkisholmur en op een zeker
dag kwamen de kinderen achter
mij aan en daarna werden het er
steeds meer. Toen ben ik spel
letjes voor ze gaan aanschaffen.
Eén familie...
Het plaatsje Stykkisholmur in
het westen van IJsland telt
slechts één roomskatholieke fa
milie, maar toch loopt er een
heuse pater rond en is in de 1300
zielen tellende gemeenschap
ook een aantal nonnen actief.
De roomse priester is een Neder
lander: Jan Habets uit het Lim
burgse Schaesberg. De nonnen
behoren tot de orde Francisca
nessen Missionarissen van Ma
ria. Zij werken voornamelijk in
het plaatselijke ziekenhuis,
maar runnen ook een bewaar
schooltje en een drukkerijtje.
Drie van de zusters komen uit
Nederland: de zusters Lidwina
en Petra zijn afkomstig uit Den
Haag, zuster Johanna is een Am
sterdamse.
Lego, puzzels, boeken en ook
van die strips, want die vinden ze
mooi hè. Tarzan en Lucky Luke
en zo. Ik heb ook een buffet met
limonade en koekjes".
„Nee, ik maak hier geen propa
ganda voor de katholieke kerk.
Het is niet mijn bedoeling om de
lutheranen zonder meer katho
liek te maken. De paus heeft ge
zegd dat elke christelijke ge
meenschap zo dicht mogelijk bij
Christus moet proberen te leven
en dat we op die manier moeten
pogen nader tot elkaar te komen.
Zo zie ik het ook hè. De luthera
nen leunen dicht tegen het ka
tholicisme aan. De kinderen ver
tel ik wel over ons geloof. Ze krij
gen van mij te horen wat de ka
tholieke kerk doet en ze moeten
zelf maar weten wat ze daar ver
der mee willen doen. Ik besef
ook wel dat de jongeren vooral
bij mij komen om te spelen, maar
ik bid wel het ochtendgebed met
hen. En ik leg uit wat er in de
bijbel staat, want aan de bijbel
kennis ontbreekt hierbij de
meesten nogal wat".
„Maar ik ben niet alleen reli
gieus bezig hoor, ook opvoed
kundig. Ik hou bij wie er alle
maal komen. Elke dag schrijven
ze hun naam in een schrift. Kijk,
gisteren zijn hier 25 kinderen ge
weest. In vijf jaar heb ik al 32 van
die schriften vol met namen".
Angstig stemmetje
„De ouders hebben er voor
zover ik na kan gaan geen pro
blemen mee. In het begin ging ik
met de kinderen naar de kerk en
toen vroeg een meisje met een
angstig stemmetje: ik word nu
toch niet katholiek? Sommige
kinderen komen nooit, maar ik
weet niet of dat aan de ouders
ligt. Ik heb er ook wel eens ie
mand uitgegooid. Dan waren ze
vervelend. Toch zie je ze dan la
ter toch weer terugkomen. Tot
hun vijftiende kunnen de kinde
ren bij mij terecht, daarna is het
contact voorbij".
Jan Habets temidden van 'zijn' kinderen.
Voor de pater zijn de dagelijk
se bijeenkomsten in zijn apparte
ment, waar zelfs zijn bed onder
dozen met speelgoed bedolven is
(„die zet ik er voor het slapen
gaan even af hè"), een drukke be
zigheid. „Maar dat vind ik prima
hoor. Ze hebben hier wel van die
prpgramma's voor ouden van da
gen, maar daar doe ik niet aan
mee. Dat vind ik zinloze tijdver
spilling. Wel ben ik lid van de
Rotary. Toen ik hier kwam werd
ik al vrij snel gevraagd".
IJsland betekent als het ware
de vervulling van een heel oude
droom. „Ja, zo kun je dat wel
stellen. In 1939, vlak voor mijn
priesterwijding, heb ik gevraagd
of ik naar IJsland mocht. Ik had
over dat land gelezen en tijdens
mijn studie werd er ook over ge
sproken. IJsland was speciaal
toegewezen aan onze congegra-
tie. Ik dacht dat ik daar veel pro
paganda zou kunnen maken
voor de katholieke kerk. Inder
daad, wat dat betreft denk ik er
nu wel wat anders over. Dat ik
destijds niet naar IJsland mocht
kwam doordat ze me nodig had
den op het seminarie in Schim-
mert. Tot die school in 1968 werd
opgegeven ben ik er leraar klas
sieke talen geweest".
Bedevaartsoord
De pater Montfortaan stapte
ooit als 11-jarig jongetje het se-
(fotoGPD)
Schimmert binnen en
studeerde klassieken in Nijme
gen. Na '68 was hij nog een jaar
leraar in België om vervolgens in
het Portugese bedevaartsoord
Fatima te belanden.
„Ik zou daar les gaan geven in
mijn specialiteit, Grieks en La
tijn dus, maar ik ben eerst een
cursus Portugees voor vreemde
lingen gaan volgen. Zo kwam ik
in Lissabon tussen de studenten
terecht en met hen ben ik acht
jaar opgetrokken. Ik hield me
met een vrij beperkte groep be
zig en er werd veel over politiek
gesproken. Onder die omstan
digheden kwam ik in aanraking
met het communisme. In eerste
instantie dacht ik toen nog dat
ik me echt thuis voel in Stykkis
holmur".
Pater Jan Habets toont trots
twee pagina's uit Morgunbladid,
de grootste IJslandse krant. Zijn
lange verhaal - opnieuw door de
dominee vertaald over de Lu-
therherdenking in 1983 is met
kleurenfoto's opgesierd. „Alleen
ik heb over dat onderwerp ge
schreven. De lutheranen zelf
hebben er niets over gepubli
ceerd".
het wel goed zou komen met de
communisten als er maar genoeg
katholieken tussen zouden zit
ten. Om een dieper inzicht te
krijgen in het communisme ben
ik naar Europa gegaan. Ik ben in
Warschau, Oost-Berlijn en Praag
geweest en tijdens die trips is
mijn mening over de communis
ten veranderd. Zij vormen een
blok hè. Later kwam ik Oost-
Berlijn overigens niet meer bin
nen, want ze hadden kennelijk in
de gaten gekregen dat ik in Por
tugal een soort tegenwicht vorm
de tegen hun ideologie".
Pater Habets ging vanuit Lis
sabon regelmatig naar Fatima,
waar in 1917 zes verschijningen
van Maria zouden hebben plaats
gehad voor drie kinderen, van
wie er nog een, Lucia, in leven is.
Jan Habets werd door de promo
tor van de zaligverklaring van de
kinderen, pater Louis Kondor,
gevraagd het boek 'Herinnerin
gen van Lucia' in het Nederlands
te vertalen. Habets deed dat,
maar in de uiteindelijke verta
ling ontbreekt zijn naam. Veel
wil de geestelijke er nu niet meer
over kwijt. „Ik weet niet of het
weglaten van mijn naam een ver
gissing is geweest of niet", zo
houdt hij zich op de vlakte.
Naar IJsland
Zijn vertaalwerk was er indi
rect wel de oorzaak van dat Jan
Habets in IJsland terecht kwam.
„Toen ik in Nederland was om
de vertaling te laten nakijken
werd mij gevraagd of ik voor zes
weken naar Stykkisholmur wil
de, omdat daar de priester was
overleden. Ik was er nog maar
net of ik moest met Kerstmis de
nachtmis preken. Dat heb ik in
het Engels gedaan en de lutherse
dominee, die een vriend van me
is geworden, heeft mijn woorden
vertaald. Daarna heeft men mij
verzocht of ik niet langer dan die
zes weken wilde blijven. Ik heb
daarvoor toestemming gevraagd
en ook gekregen. Nu zit ik hier
nog steeds en ik moet zeggen dat
Gastvrij
De drie Nederlandse nonnen
klagen evenmin over het leven in
Stykkisholmur, dat bepaald niet
overkomt als een bruisende ge
meenschap. „In de winter is het
weer soms bar slecht en dan valt
het vooral voor nieuwkomers
niet altijd mee", bekennen ze,
maar de houding van de IJslan-
ders wordt in koor lof toege
zwaaid. „De mensen zijn hier zó
gastvrij, je moet er soms haast
van blozen. Zelf neem je dat gast
vrije trouwens ook over. Alles en
iedereen druppelt hier maar bin-
Zuster Johanna, zuster Lidwi
na en zuster Petra, respectieve
lijk 20,8 en 23 jaar in IJsland, be
leven volgend jaar het feest dat
tot hun orde behorende nonnen
50 jaar geleden in Stykkisholmur
neerstreken.
„Een Belgische zuster is hier
bijna vanaf het begin. In 1869
was er overigens al een Duitse
zuster in Reykjavik, die Franse
schippers hielp. De gemeente
Stykkisholmur heeft destijds ge
vraagd om onze hulp, omdat het
heel moeilijk is om hier aan ver
pleegsters te komen. Wij moedi
gen de IJslandse meisjes in deze
plaats wel aan om verpleegster te
worden, maar voor hun oplei
ding moeten ze naar Reykjavik,
en de meesten hebben daarna
geen trek meer om terug te ke
ren. De artsen in Stykkisholmur
zijn wel IJslanders, maar een fy
siotherapeut konden we moeilijk
krijgen. Niemand wil hier graag
naar toe. Er is nu een Nederlands
echtpaar, dat in principe een jaar
blijft. We hebben het liefst een
echtpaar, want het valt niet mee
om hier alleen te zitten. Veel ont
spanning is er niet".
Het ziekenhuis van Stykkis
holmur wordt momenteel uitge
breid. Het geld voor de bouw
komt van de IJslandse regering,
de gemeente en van de nonnen.
„Ons salaris stoppen we ook in
het ziekenhuis. Wel gaan we eens
in de drie jaar met vakantie naar
Nederland".
In nauw overleg met het hoofd
bestuur van de Gereformeerde
Bond in de Hervormde Kerk is in
Nederland een comité gevormd
van predikanten, die de bereidheid
te kennen hebben gegeven om in
Noord-Amerika onder vroegere
Nederlanders een bepaalde perio
de pastoraal werk te doen en te
preken. Doel is de vorming of on
dersteuning van gemeenten van
hervormd-gereformeerd karakter
in Canada en de Verenigde Staten.
Zo vindt men kleine gemeenten
of gemeenten in wording in Grand
Rapids, Edmonton, Surrey, Chilli-
wack en Abbotsford. De predikan
ten Immink (Besoyen) en Tukker
(Urk) bezochten inmiddels de klei
ne groep in Grand Rapids. In Sur
rey komt een groep mensen bijeen
in diensten waar uit het Neder
lands vertaalde preken worden ge
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Pannekoek, 11.45 studentenekklesia;
Marekerk 10 ds. De Jöng, 5 ds. Post,
Ermelo;
Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds.
Koolstra, jongerendienst;
Oecumenische geloofsgemeenschap
De Regenboog (Merenwijk) 9.30 pastoor
v. Well en prof. dr. M. de Jonge, 11.15
pastoor v. Well;
Bethlehemk. (Driftstr.) 10 ds. Christ,
Eek en Wiel, opendeurdienst;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 10 ds.
Jansen, 5 ds. Koolstra;
Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds. De
Mey-Meulendijk;
Waalse kerk (Breestr.) 10.30 ds. Ribs;
jeugdkapel Vredeskerk 10;
jeugdkapel Bevrijdingskerk 10 ds.
Sterringa.
Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15
ds. v. Beinum;
Diakonessenhuis 10.30 ds. Hemmes
en ds. v. 't Hof, ha, elke zat. 10.30 rk.
Endegeest: zie Oegstgeest.
Geref. Kerk: Zuiderk. (Lammen-
schansw.) zie Vredeskerk;
Petrak. (Surinamestr.) 10 ds. Horten-
sius, ha;
Oude Vest 10 ds. Veenstra;
Maranathak. (L. Morsw.) zie herv.
gem.;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) zie
herv. gem.;
bejaardenhuis Groenhoven 10 ds. D.
Bakker, O.geest;
Merenwijk: zie herv. gem.
Wijk Stevenshof, gebouwtje 'Dijkhof
(Rijndijk): 10 mevr. drs. Falkenburg.
Geref. K. Vrijg. (Herengr.): 10 en 5 ds.
M. Heemskerk.
Chr. Geref. K. (Steenschuur): 10 en 5
ds. Den Hertog.
Geref. Gem. (N. Rijn): 10 en 4.30 ds.
Boogaard.
Geref. Gem. in Ned. (Bethl.kerk
Driftstr.): 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.):
10.15'ds. Mostert.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lok-
horstk. Pieterskerkstr.): 10.30 ds. De
Clercq, mmv kerkkoor.
Baptistengem. (O. Rijn 3): 10 ds. Bos
veld.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr.
3): 10 br. Dikkes.
Zendingswerk Middernachtsroep
(Zoeterw.singel 21): 5 nam. hr. v. Digge
len.
Evangeliecentrum (Zijlsingel 2): zo.
10 hr. Zijlstra, van 15 tem 19 okt. 8 nam.
gebedsweek.
Pinkstergem. (O. Vest 13): 10 evang.
C. Dekker.
Leger des Heils (Vestestr.-hoek Groe-
nesteeg): 10 heiligingssamenk., 7 verlos-
singssam.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rynd. 24):
9.30 en 4, wo. 8.
Zevendedagadventisten (Ontmoe-
tingskerk Voorschoten): elke zat. 9.45
bijbelstudie, 10.45 predikdienst.
'Christelijke Wetenschap' (Steensch.
6): 10.30.
lezen, voornamelijk van ds. Van
der Plas uit Bergambacht, die er
een paar keer op bezoek is ge
weest.
Het Noord-Amerika-comité zond
in mei ds. Hoek uit Veenendaal
voor twee maanden uit naar Bri
tish Columbia om contacten te leg
gen met groepen in Surrey en Ab
botsford. In het laatstgenodfeide
stadje in de Fraser-vallei worden
nu zondags samenkomsten gehou
den die vergelijkbaar zijn met de
diensten in een gereformeerde-
bondsevangelisatie. 's Morgens ko
men er zo'n 35 mensen, 's avonds'
ongeveer 85.
Velen komen op de Nederlandse
avondpreek af. "En de meesten",
schrijft ds. Hoek in 'De Waarheids
vriend', hebben ook behoefte aan
een schriftuurlijke prediking met
bevindelijke inslag, die ook in
Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der L.
Dagen (Brahmsl.): 9.30, 10.30 en 11.20.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel): zat. 7.
Rooms-Kath. K.: Haagweg zat. 7, zo. 9
en 10.45;
Herensingel zat. 7. zo. 9.30 en 11;
Ryndijk (Leiden-V.schoten) zat. 7, zo.
9.30 en 11.30;
Steenschuur zat. 8.30,10,11.30, 6 en 7
(lof);
Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Lammenschansweg zat. 7, zo. 9 en
10.30;
Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30, 10.45 en
12.15;
Merenwijk: zie herv. gem.;
H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 ds.
Rang.
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. Boogerd, Apeldoorn, 7 kand. Riet
veld, Woerden.
Geref. Kerk: 10 ds. Jeroense, Hoofd
dorp, 6.30 ds. Jaspers Focks.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Adventskerk 10 ds. De Jonge, 6.30
ds. v.d. Heiden; Kruiskerk 10 ds.
Schalk, Leimuiden; Opst.kerk 10 ds.
v.d. Heiden, 6.30 ds. De Jonge; Nabij 10
ds. Bogers; G. Herderkerk 10 ds. Moll,
ha, 6.30 ds. Taselaar, ha; De Bron 9.30
ds. Taselaar, ha, 10.15 ds. Nieuwenhuis,
ha, 5 dienst voor doven en gehoorge
stoorden, hr. H. A. Landman, 6.30 ds.
Moll, ha; Ashram (Marsdiep) 10 ds. Ver
heul, ha; Oudshoornse kerk 10 kand.
Hirsch, Nijmegen; Sionskerk (Planeten-
singel) 9.30 en 6.30 kand. Cammeraat,
Urk.
Geref. Kerk: Mar.kerk 10 ds. v.d.
Werff, Voorhout, 6.30 ds. Brouwer,
Schiedam; Salv.kerk 10 ds. Buikema,
Zw.dam, 6.30 ds. v.d. Werff.
Geref. K. Vrijg. (aula chr. techn.
school): 9.30 en 6.30.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.):
9.30 br. v. Voornveld, 4.30 ds. De Jong.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2.30 ds.
Blom.
Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240): 9.30
en 4.
Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1): 10 en
6.30 ds. Koekkoek.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
62): 10 ds. C. de Jong, 6.30 ds. Bosveld.
Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hen-
drikstr. 54): 10 hr. v. Putten.
Pinkstergem. (school Batenstein 16):
10.
Remonstr. Kring (Van Mandersloostr.
36): 10 streekdienst, dr. Meijering.
Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45
en 11.30;
Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Bron zat. 7, zo. 9 en 11.30.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
v.d. Plas, Zwijndrecht, 6 kand. v. Vrees
wijk, Z.meer.
Geref. Gem. 9.30 en 6 leesdienst, do.
18 okt. 7.30 ds. Hakkenberg.
rechtzinnige kerkgenootschappen
veelal wordt gemist. Men is bereid
zich ten volle in te zetten om tot
gemeentevorming te komen".
Moeilijk
Maar het is uiterst moeilijk om
vanuit Nederland daadwerkelijke
hulp te krijgen. "Predikanten moe
ten bereid zijn om voor langere tijd
in Noord-Amerika te werken. Ker
keraden en kerkvoogdijen zullen
daaraan hun medewerking moeten
willen geven, terwijl ook de gezin
somstandigheden zo moeten zijn,
dat een verre reis en langdurig ver
blijf tot de mogelijkheden beho
ren. Dan zal de voorganger zich
moeten bedienen van de Engelse
taal, al is er begrip voor, dat alle
begin ook hier moeilijk is".
In Edmonton is duidelijk geble
ken, dat het uitsluitend beleggen
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Richter, 6.30 ds. Wieman;
Salv.kerk 10 ds. v.d. Hoef, 6.30 prof.
dr. v.d. Beek, Valkenburg;
Bethl.kerk 10 kand. De Jong,
Werkendam, 6.30 ds. v.d. Hoef.
Geref. Kerk: 10 ds. Elderman, 6.30 ds.
v.d. Berg.
Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.): 9.30 en
4.30 ds. Mouissie.
Evang.-Luth. Gem.: 10.30 mevr. H. W.
Muller, A.dam.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 8.30 en 10.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk
9.30 dr. Haitsma, 5 ds. Mansveld, Bus-
sum, jeugddienst in geref. kerk;
De Stek 9.30 ds. v.d. Pol.
Geref. Kerk: 9.30 ds. v. 't Hoff, 5
jeugddienst.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. Rib-
bers.
Geref. Gem.: 9.30 leesdienst, 3 ds.
Bac.
Rk Kerk: zat. 5.30 (De Stek) en 7, zo.
9.30 en 11.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30
kand. C. van Dis, R.dam, 6.30 ds. De
Graaf.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Hassefras, Maas
dijk, 5 ds. De Moor, Wadd.veen.
Rk Kerk: dorp zat. 7, zo. 9.30 en 11.30;
Anker zat. 7, zo. 8.45 en 11.15;
Rijndijk zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Kris
pijn, ha; Parkwijk 7 nam. ds. Rothfusz,
ha.
Geref. Kerk: 10 en 5 ds. v.d. Wal, ha.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Biesma.
Rk Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9 en 11;
Jozefk. zat. 7, zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds.
Boonstra, ha.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 ds. v. Wijn
gen, Den Haag.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 10 ds. Boer, 6 dr. Meijers,
Leiden:
Ontm.kerk 10 ds. Aarents, 6.30 ds.
Boer.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk (au
la P. Groen-college): zie Katwijk aan
Zee.
Geref. Kerk: 9.30 ds. v. Breevoort, 5
ds. S. v.d. Veen, Rijswijk.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Vroegindewey, 6 ds.
Schuurman;
O. Kerk 10 ds. Driebergen, 6 ds. v.
Sliedregt;
Ichthusk. 10 ds. v. Roon, 5 ds. Vroe
gindewey;
Pniëlk. 9.30 ds. v. Sliedregt, 6 ds.
Driebergen;
aula Bestevaer-mavo (Rijnsoever) 10
van diensten waarin een preek
wordt gelezen op den duur niet sa
menbindend werkt, terwijl van
groei van de gemeente in het ge
heel geen sprake is. Daarom doet
de kerkeraad zijn best om predi
kanten uit Nederland daarheen te
krijgen.
Op de vraag of het verantwoord
is, naast de bestaande kerken nog
weer nieuwe kerkjes op te richten,
antwoordt ds. Hoek, dat gemeente
vorming in bepaalde plaatsen ze
ker wenselijk is vanuit de verant
woordelijkheid voor verstrooide
groepen, die anders kerkelijk dak
loos zouden blijven. "Bovendien is
er ruimte voor hervormd-gerefor-
meerde prediking. Misschien zou
den er in de toekomst predikanten
of kandidaten vanuit Nederland in
Noord-Amerika beroepen kunnen
worden".
Afscheiding. Wat ouders en voor
ouders in hun tijd goed vonden,
hoeft nog niet per se goed te zijn in
deze tijd. Het heden is niet goed
omdat dingen in het verleden in
hun tijd goed waren. Dat zei de
christelijke gereformeerde hoogle
raar W. van 't Spijker deze week in
Smilde op een bijeenkomst ter her
denking van de Afscheiding van
1834 (150 jaar geleden).
"Als mensen uit een kerkelijk
verleden, dat wij niet hoeven te
verloochenen, staan wij vandaag
voor de vraag, wat men in het he
den als opdracht van God moet
zien. Aan de kerkelijke verdeeld
heid kunnen wij wat doen, maar
dat moet dan wel gebeuren op ba
sis van bijbel en belijdenis. Als je
dat wilt doen in de lijn van de Af
scheiding, dan moet je elkaar op
die grondslag de hand geven. Dan
kun je bestaande verschillen in dat
geheel opnemen en waarderen. Je
hoeft je dan ook geen zorgen te ma
ken over die onderlinge verschil
len". Dat zei dus Van 't Spijker.
Openheid. "Oecumenische
openheid vereist een nieuwe kijk
van kerken op elkaar", schrijft se
cretaris H. J. van 't Hout in het
jaarverslag van de Willibrordver
eniging, het rooms-katholieke ad
viesorgaan voor oecumene. "Wij
kunnen de andere kerken niet lan
ger beschouwen als planeten die
Van Wijckerslooth: 4 nam. hr. W. J.
Schot.
Endegeest: 10 ds. Friedench.
Volle-evangeliegem. (Gem.centrum):
4.
Rk Kerk: Will.kerk zat. 7, zo. 9 en
10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7, zo. 8.30 en
10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. De Korte.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Jaspers Focks,
6.30 kand. Eigenhuis, Purmerend.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11;
Petrus-B. zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem.
9.30 ds. v.d. Kamp, gezinsdienst, 7 ds.
Bergsma, Abbenes.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 2.15.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Lauren-
tiuskerk 9.30 ds. Smaling, bevestiging
ds. W. Wagter, 5 ds. Wagter, intrede;
Bethelkerk 9.30 ds. v. Niel.
Geref. Kerk: Petrak. 9.30 ds. Geesink,
5 ds. Baayen;
Imm.kerk 9, 10.30 en 5 ds. Cziria;
Mar.kerk 9.30 ds. Baayen, 5 ds. mevr.
Attema-Roosjen, Nieuwerbrug.
Geref. Kerk Vrijg.: 10 en 5.15 ds. Grut
ter.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. v. Sor-
ge.
Evang. Christengem. (aula mavo): 10
br. v. Gemeren.
Rk Kerk: zat 7. zo. 10.30.
RIJPWETERING: Rk Kerk zat 7. za
9 en 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en
10.30 ds. v. Dalen, Den Haag, 7 ds. C. v.d.
Velde, Haarlem, opendeurdienst.
Geref. Kerk: 10 ds. Ferwerda, 7 zie
herv. gem.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Aarnoud-
se, ha.
Ned. Prot. Bond (Jul.laan 17): 10.30
hr. H. den Boeft, Leiden.
Rk Kerk: zat 7, zo. 9.30 en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 dr. Maar-
singh, A.foort, 6.30 ds. Klein Kranen
burg
Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds. Broer, ha.
Rk Kerk: Aardam zo. 9 en 12;
kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en
11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 ds.
Hagen, Zwolle, 6.30 ds. Vermeulen.
Geref. Kerk; 9.30 hr. W. J. Schot,
O.geest, jeugddienst, 6.30 ds. Ferwerda,
Geref. K. Vryg.: 9.30 en 5.
VOORHOUT: Herv. Gem. 10 hr. Hof-
Rk Kerk; zat. 7, zo. 9, 10.30 en 11.45.
om onze eigen kerk als middelpunt
bewegen. Samen met andere ge
loofsgemeenschappen draaien wij
als planeten om Christus als de
Zon". Zonder deze omkering in het
denken, zegt Van 't Hout, missen
de gesprekken tussen de kerken
hun uiteindelijke doel.
Hervormde Kerk: beroepen te
Zuid-Beijerland F. Bos Moor
drecht; aangenomen naar Wouden
berg H. Visser Katwijk aan Zee,
naar Rosmalen (ziekenhuis) kandi
daat mevrouw H. Lemereis-
Schruijer Cuyk. Toegelaten tot de
evangeliebediening: D. Boer Ber
lijn, J. Zijl Leusden, P. Eekhout
Driebergen (beroepbaar) en K.
Klaassens Vriescheloo (beroep
baar). Gereformeerde Kerken
Vrijgemaakt: aangenomen naar
Hattem F. van der Pol Krimpen
aan de IJssel. Baptistengemeen
ten: aangenomen naar Harderwijk
J. Muilwijk Ede.
VOORSCHOTEN: Herv Gem.
Dorpskerk 10 prof. v.d. Beek, Valken
burg;
De Ontmoeting (Noordhofland) 10 ds.
Blanken;
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 ds.
Lentz; 'De Ark' (Leidseweg 31) 10 jonge
rendienst. Zie ook geref. kerk.
Herv. evang. op geref. grondslag (aula
Lucas-college, Beeth.laan): 9.30 ds. v.
Schoonhoven, Hardinxveld, 4.30 ds. v.
Schroten, Bunschoten.
Geref. Kerk: 10 ds. De Zeeuw, 7 ds.
v.d. Schoot.
Geref. K. Vryg. (Bachlaan): 10 en 5 ds.
Blokland.
Aulagemeenschap Noordhofland:
10.30 gebedsdienst.
British School in The Netherlands
(Jan van Hoofl. 3): 10.15 anglicaanse
dienst.
Rk Kerk: Laur.kerk zat. 7, zo. 11.30;
M. Godskerk zat. 7, zo. 10.
WADDINXVEEN: Herv. Gem.
Brugk. 9.30 ds. Goossen, 5 ds. Zouten
dijk, Groningen;
Hoeksteen 9.30 ds. Abma, Gouda, 6.30
ds. Roetman;
Bethelk. 9.30 ds. Verboom, Hierden, 5
ds. Goossen;
Imm.kerk 10 ds. Hulst, 5 ds. Sybran-
dy. Den Haag.
Geref. Kerk: Kruisk. 10 ds. Schoep, 5
ds. Verdoorn;
Ontm.kerk 10 ds. De Moor
Remonstr. Gem. zie Alphen.
WARMOND: Herv. Gem. 10 ds. Muis.
B.k Kerk: zat. 7. zo. 8.30, 10 en 11.30.
®W7tSSENAAR; Herv. Gem. Dorpsk.
10 ds. Steenstra, ha. 4 30 ds. Wolters, ha;
Kievietk. 10 dr. v. Bruggen, ha;
Messiask. 10 ds. v. Waasbergen. ha;
Dorpscentrum 9.30 ds. Trouwborst,
Vlaardingen.
Geref. Kerk: Zijllaan 10 en 5 ds. v.d.
Woude;
Zuid (Bloemcamplaan) 10 dr. Jager.
Kampen.
Ned. Prot. Bond (Kerkdam): 10.30 ds.
Werner.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 en
5.30 ds. Koelewyn, ha.
Geref. Kerk: 9.30 ds. De Boer. Hoofd
dorp, 6.30 kand. De Bruin, Nieuwveen.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9 30 ds.
Klein Kranenburg, 7 ds. v.d. Kamp.
Geref. Kerk: 9.30 hr. De Vries, Leus-
den, 7 ds. Rang.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds.
Wolthaus, 10.30 dienst in 'Swetterhage'.
Rk Kerk: St. Jan zat. 7.30, zo. 9.30;
Chr. Dienaark. zat. 7, zo. 10;
H. Rijndyk zat 7, zo. 10 en 11.30.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 10 ds.
Eysenga, 6.30 ds. Buikema, evangelisa-
iedienst.
Geref. Kerk: 10 ds. Modderaar, 6.30
de herv. gem.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk (au
la P. Groen-college): 10 ds. Nieber, Hil-
Geref. Kerk: Vr.kerk 10 ds. Koster, 5
ds. v. Breevoort;
Triumfatork. 10 ds. Aalbersberg,
Vlaardingen, 5 ds. Koster.
Geref. K. Vrijg.: 10.15 leesdienst, 3.15
ds. Grutter.
Ned. Geref. Kerk: 8.45 en 7 ds. Janse.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 leesdienst.
Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal): 10
en 5 ds. v.d. Belt.
Geref. Gem. (Remisestr.): 10 en 5.
Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.): 10
en 5.
Volle-evang.gem. ('Tripodia'): 9.45.
Onafh. baptistengem. (Sluisweg 16):
10 ds. J. A. Visser.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN:
Herv. Gem. 10 ds. 't Hooft, Lisse, 7 zie
geref. kerk.
Geref. Kerk: 10 dr. Bade, 7 hr Hoffe-
naar, Voorhout.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Ge
ref. Kerk Dorpsk. 10 ds. Knorth, ha, 3
ds. v.d. Horst, Katwijk, met verstand,
gehandicapten, 6.30 ds. v. Loenen;
Hoofdstr. 10 ds. mevr. Visser, L.dorp,
ha;
Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. Westera-
Franke, ha en jongerendienst.
Leythenrode 10 ds. De Leeuw.
Elis.ziekenhuis 9.30 hoogmis, 10.45
ds. Brommet.
Bapt.gem. (wijkgeb. Zylkw.): 10 hr.
De Vries.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 kand.
Rietveld, Woerden.
Geref. Kerk: 9.30 ds. W. Bakker, Am
stelveen, 7 ds. De Korte, O. Wetering.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds.
Germans, Sassenheim, 7 ds. Roosjen,
Noordw.hout, jeugddienst;
Pauluskerk 10 ds. De Gelder, ha.
Geref. Kerk: 10 ds. Boswijk, 7 zie
herv. gem.
Geref. K. Vrijg.: 8.45 en 4.3U lees-
dienst.
Ned. Geref. Kerk (Salvatori): 10 ds.
De Jong, Alphen, 7 ds. Carlier, Badhoe
vedorp.
Chr. Geref. Kerk: 10 oud. Scholte,
4.30 ds. v.d. Gronden, Broek op Lange-
dyk.
Geref. Gem.: 10 en 4 leesdienst.
Rk Kerk: Agathakerk zat. 7, zo. 10 en
11.30;
Poelpolder zat. 7, zo. 9 en 11.30;
Manakerk zat. 7, zo. 8.30, 10 en 11.45;
Engelbew. zat. 7, zo. 9.30, 10.30 en
5.45.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 hr
Goedhart, 6.30 ds. v. Doorn.
Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds. Noote-
boom, ha.
Remonstr. Gem.: zie Alphen.
Evang. gemeente (Kruispunt, Kenne-
dyl. 33): 9.30.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Kaai, Rhenen, 6.30 dr. Haitsma, Bos-
Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. v.d. Meulen,
's Gravenmoer.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30
dr. Schram, Abcoude, 7 ds. Schalk, Lei
muiden.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Bergsma, 4.30
ds. Rang.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 4.30 ds. Vis-
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Geu
ze, 6.30 ds. Zoutendijk, Groningen.
Geref. Kerk (W. Verlaat): 10 ds. Bree-
derveld, H.sum, 7 hr. Kat, Ouderkerk
a.d. Amstel.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Voorstr-
(Bmnen) 10 ds. v.d. Lee. 5 hr. Visser;
Vinkenl. 7 ds. v.d. Lee;
Hoofdstr. (Zee) 10 jeugddienst, 5 ds.
Kuiper;
De Rank (Golfbaan) 10 ds. Roetman,
Wadd.veen.
Geref. Kerk: Hoofdstr. (Zee) 10 ds. El-
gersma;
Vinkenl. (Binnen) 10 ds. Kuiper, 7 ds.
v.d Lee; Sole Mio 9 ds. Elgersma;
Stichtingskerk 11 ds. Swen, Den Hel
der.
Rk Kerk: Zee zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Binnen zat. 7, zo. 8, 10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10
hr. J. de Vries. Heemstede.
Rk Kerk: Victork. zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Jozefk. zat 7, zo. 9 en 10.30;
De Zilk zat. 7. zo. 10 en 11.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene
of Will.kerk 10 ds. Kooman;
Pauluskerk 10 ds. Da Costa, ha;
Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds.
Móhring-Wilterdink, 7 ds. Elgersma,
Noordwyk.
Geref. Kerk: 10 ds. Vegter.
Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr. Schilder
school): 10.30 en 4.30.
Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum):
8.45 stud. Compagnie, 4 ds. Kiezebrink,
Baarn.
