Rechter buigt zich over
lot schijnlevende vrouw
Rolstoeler in 't verkeer vogelvrij
'Nationale vastendag' als protest tegen honger
Reportage
Echtgenoot eist na 10 jaar coma euthanasie
DINSDAG 9 OKTOBER 1984
PAGINA 15
Deze maand begint voor de rechtbank in Almelo een
uniek proces. Inzet: het beëindigen van het schijnleven
van mevrouw Henderina Maria Stinissen-Swagerman
(42), die nu al meer dan tien jaar in een diep, onherstel
baar coma is opgenomen in het verpleeghuis Het Wie-
denbroek te Haaksbergen. Haar echtgenoot, Gerard
Stinissen uit Winsum, ijvert ervoor dat aan haar uit
zichtloze lijdensweg een definitief einde wordt ge
maakt, sinds duidelijk werd dat zijn vrouw niet meer
wakker zou worden of haar ontwaken voor haarzelf een
onvoorstelbare ramp zou zijn.
Nu alle overleg met het verpleeg
huis, tal van deskundigen en de
officier van justitie in Almelo tot
niets heeft geleid, wil hij de
rechtbank vragen te verklaren:
- dat het rechtmatig is op haar
een medische ingreep te laten
toepassen, waardoor zij een goe
de dood sterft (actieve euthana
sie);
- dat het - zo de rechtbank
dat niet wil verklaren - rechtma
tig is dat het verpleeghuis de be
handeling, verzorging en kunst
matige voeding van mevrouw
Stinissen staakt, omdat haar toe
stemming daarvoor geacht
wordt te ontbreken;
cus dr. mr. dr. W. Schuurmans
Stekhoven. Deze verschuift bui
ten zijn medeweten het accent
van de gevolgen voor mevrouw
Stinissen naar een claim tot
schadevergoeding. Over die
schadevergoeding wordt uitein-
deijk een schikking getroffen: de
verzekeraar van het Enschedese
ziekenhuis. Nationale Nederlan
den, betaalt f 50.000.
door
Kees Wiese
- dat het - zo de rechters ook
niet tot die uitspraak kunnen ko
men rechtmatig is dat hij haar
uit Het Wiedenbroek weghaalt.
„Als de rechtbank daartoe be
sluit ontstaat een heel nieuwe si
tuatie met nieuwe complicaties:
iedereen begrijpt dan immers
wat het doel van dat weghalen
is", zegt de raadsman van Gerard
Stinissen, mr. E. Ph. R. Sutorius
uit Arnhem.
Hartstilstand
Mevrouw Stinissen, onderwij
zeres van beroep, raakte op 30
maart 1974 in het Enschedese
ziekenhuis De Stadsmaten in co
ma, toen zij met de keizersnede
werd verlost van een gezonde ba
by - nu een levendig jongetje
van tien jaar. Er werd een fout
gemaakt bij de narcose, waar
door hartstilstand en hersenlet
sel ontstonden; enkele dagen la
ter is vermoedelijk opnieuw door
een menselijke fout verdere be
schadiging van de hersenen op
getreden.
Op 27 augustus 1974 werd zy
van het ziekenhuis overgebracht
naar het verpleeghuis Het Wie
denbroek. Daar ligt zij nog
steeds, in een-vriendelijk verlich
te kamer op de tweede verdie
ping, omspoeld door het lawaai
van een radio. Ieder menselijk
contact is sinds 30 maart 1974 on
mogelijk gebleken. Zij ligt er,
knippert soms onverwacht met
haar tranende ogen, en wordt
kunstmatig gevoed via een slan
getje in de neus.
In 1975 probeert haar echtge
noot, die zich voor haar verant
woordelijk blijft voelen en daar
om ook alle op hem uitgeoefende
druk in de richting van een echt
scheiding weerstaat, erachter te
komen wat er nu precies ge
beurd is, wiens schuld het is en
(vooral) wat de uiteindelijke ge
volgen zijn voor zijn vrouw. Hij
wendt zich tot de bekende, in
middels overleden, jurist-medi-
Oplossing
Gerard Stinissen blijft zoeken
naar een oplossing. Met name de
mogelijkheid dat zijn vrouw haar
toestand toch nog op de een of
andere manier „beleeft", opge
sloten in haar tot geen enkel
menselijk contact meer in staat
zijnde, machteloze, uitgeteerde
lichaam, is voor hem een ondra
gelijke gedachte. Hij vraagt ve
len (ook de Nederlandse Vereni
ging voor Vrijwillige Euthanasie)
om advies en organiseert op 12
oktober 1976 een „gespreks
groep" met o.a. de arts van het
verpleeghuis, zijn huisarts en
een bevriend theoloog. Zelf pleit
hij dan voor actieve euthanasie.
De arts van het verpleeghuis (en
later de directie) wil niet verder
gaan dan „passieve euthanasie":
afzien van medische behande
ling, wanneer mevrouw Stinis
sen bijvoorbeeld een infectie
krijgt.
Speelt dit zich allemaal achter
gesloten deuren af: Gerard Sti
nissen besluit in 1982 het stil
zwijgen te doorbreken. Het
Nieuwsblad van het Noorden on
derzoekt de zaak en publiceert
over deze lijdensweg op 27 no
vember 1982. Dat leidt tot schrif
telijke vragen van het PvdA-ka-
merlid mevrouw mr. Ineke Haas-
Berger aan minister Korthals Al-
tes (justitie) en staatssecretaris
Van der Reijden (volksgezond
heid), en tot nietszeggende ant
woorden van beide bewindslie
den daarop. Het leidt ook tot her
nieuwd contact met de Neder
landse Vereniging voor Vrijwilli
ge Euthanasie en met name met
de juridisch adviseur van deze
vereniging, mr. Sutorius, die als
raadsman van Gerard Stinissen
gaat optreden.
Verzoek
Op 11 oktober 1983 wendt mr.
Sutorius zich na uitvoerig
overleg met de directie van Het
Wiedenbroek - tot de officier
van justitie in Almelo, mr. R. A.
Gonsalves, met het verzoek te
verklaren, dat niet tot strafrech
telijke vervolging zal worden
overgegaan van die medicus die
op zorgvuldige wijze mevrouw
Stinissen uit haar uitzichtloze si
tuatie verlost. „Het bestuur en de
directie van het vèrpleeghuis
kunnen", zo schrijft hij de offi
cier van justitie, „de langdurige
Haas-Berger: vragen.
emotionele nood, waarin mijn
cliënt verkeert, invoelen en res
pecteren zijn wens tot beëindi
ging van het niet meer mens
waardig te achten bestaan van
mevrouw Stinissen. Anderzijds
zijn zij niet bij machte tot een be
leidsstandpunt te komen en
wordt actief ingrijpen op ethi
sche en juridische gronden afge-
De officier van justitie ant
woordt, dat hij zich op zuiver ju
ridische gronden „op geen enke
le wijze bevoegd acht" de ge
vraagde verklaring te geven.
„Zowel de beslissing tot vervol
ging als die waarbij zulks achter
wege wordt gelaten dienen inge
volge letter en geest der wet uit
vloeisel te zijn van een zorgvuldi
ge oordeelsvorming omtrent het
strafbare feit en de omstandighe
den, die daarbij een rol hebben
gespeeld. Van zodanige oor
deelsvorming kan in rede nooit
sprake zijn indien het feit nog ge
pleegd moet worden", aldus de
officier van justitie.
Emotioneel
De laatstovergebleven moge
lijkheid het drama, dat op 30
maart 1974 begon, te beëindigen,
lijkt nu een civiele procedure.
Daarmee komt een zeer emotio
neel beladen zaak in de koele
sfeer van het recht. Wordt een
zeer formele, principiële weg in
geslagen. Dat geeft problemen.
„Het is het gebruik maken van
ons procesrecht om het verpleeg
huis tegemoet te komen bij het
verkrijgen van gerechtelijke
steun", formuleert mr. Sutorius
behoedzaam. Want het verpleeg
huis is zo is hem uit het voort
gezette overleg gebleken - niet
onwelwillend, erkent de hope
loosheid en uitzichtloosheid van
de situatie, maar ziet ethische en
vooral juridische bezwaren tegen
het doelbewust laten sterven van
mevrouw Stinissen. Een gerech
telijke uitspraak zou die laatste
bezwaren kunnen wegnemen.
Maar de ene juridische hobbel na
de andere duikt op. Zo rijst aller
eerst de vraag of Gerard Stinis
sen als curator van zijn vrouw
wel een dergelijk verstrekkend
proces mag voeren. Heeft een cu
rator daartoe wel volmacht?
"Dat weet ik niet, daar ben ik
nog helemaal niet zo zeker van.
Anderzijds zal iedereen begrij
pen dat zijn vrouw het zelf niet
kan en misschien is er dus een
mouw aan te passen", zegt mr.
Sutorius. De Almelose recht
bank zal die vraag in eerste in-
'stantie moeten beantwoorden.
Het proces begint met het door
de rechtbank onder ede horen
van getuigen en getuigen-des-
kundigen. „Ik sta nu voor het in
dienen van het verzoekschrift
daartoe", zegt mr. Sutorius. „In
dat verzoekschrift moeten de ge
tuigen worden genoemd, moet
worden aangegeven waarover en
met welk doel zij zullen worden
gehoord. Ik heb wel een aantal
namen van getuigen en getuigen-
deskundigen in mijn hoofd,
maar mijn lijstje is nog niet hele
maal klaar. Het is een heel moei
lijke keuze; juist hun verklarin
gen zijn zo bijzonder belangrijk".
Familieleden
Hij denkt familieleden van me
vrouw Stinissen te laten horen
en mensen die haar nu dagelijks
meemaken: de verpleegkundi
gen en de arts van Het Wieden-
broek. Daarnaast deskundigen
op het gebied van coma, zoals
bijvoorbeeld de Groninger hoog
leraar neurologie prof. dr. J. M.
Minderhoud.
Dr. Minderhoud deed in de ja
ren '70 samen met onderzoekers
uit Rotterdam en Glasgow on
derzoek naar meer dan duizend
patiënten met zeer zwaar hersen
letsel. Doel was te zien of het mo
gelijk zou zijn aan bepaalde ken
merken al in de eerste dagen na
het ontstaan van dat letsel te
voorspellen wat de afloop voor
de patiënt na maanden of jaren
zou zijn. Om dan, door het tijdig
staken van de medische behan
deling te voorkomen dat patiën
ten in een langdurig coma zou
den blijven voortvegeteren. Die
kenmerken werden niet gevon
den. Begin dit jaar hield prof.
Korthals Alt
nks) en Van der Reijden: nietszeggend
Minderhoud in samenwerking
met het Nieuwsblad van het
Noorden een schriftelijke enquê
te onder de 480 ziekenhuizen en
verpleeghuizen in ons land,
waaruit bleek dat op dat moment
minstens 52 diep-comateuze pa
tiënten langdurig waren opgeno
men. Minstens 24 mannen en 28
vrouwen waren langer dan een
half jaar in coma vigil: diep be
wusteloos, kunstmatig gevoed
en in een toestand waarin welis
waar het hart blijft kloppen, de
temperatuursregulatie en be
langrijke delen van de ademha
ling behouden zijn, maar waarbij
geen herstel van het menselijk
contact heeft plaatsgevonden.
Een patiënt bleek al 21 jaar, een
ander twintig jaar, in deze vol
strekt plantaardige staat te wor
den verzorgd.
Geen antwoord
Mr. Minderhoud kent geen pa
tiënten die na een jaar coma te
rugkeerden tot enige vorm van
bewustzijn. „Of er toch niet eni
ge vorm van de beleving is bij de
langdurig comateuze patiënt,
daar kan absoluut niemand ja of
nee op zeggen", zegt hij.
Een belangrijke rol in deze ver
horen van getuigen-deskundigen
kan gaan spelen het advies over
hersendoodcriteria, dat de Ge
zondheidsraad vorig jaar uit
bracht. Daarin wordt ook over in
coma verkerende patiënten ge
sproken, maar alleen over coma
teuze patiënten die kunstmatig
worden beademd. Indien dat uit
zichtloos is, dan mag - bijvoor
beeld ter wille van orgaantrans
plantatie - die kunstmatige
ademhaling worden gestopt. Me
de omdat „deze situatie een zwa
re psychische druk legt op de fa
milie van de patiënt en het me
disch en verpleegkundig perso
neel".
Mevrouw Stinissen wordt niet
kunstmatig beademd, maar
kunstmatig gevoed. Het eerste is
een medische behandeling, het
tweede heet verzorging. Een me
dische behandeling mag worden
gestaakt als zij zinloos is. Verzor
ging ook? „Ik heb het altijd een
raar onderscheid gevonden",
zegt mr. Sutorius. „Ik zie geen
principieel verschil".
Een tweede juridische hobbel
duikt op: de rechtbank zal niet
de man kunnen horen die nu al
tien jaar vaak vertwijfeld tracht
een einde te maken aan het dra
ma dat zijn vrouw trof: Gerard
Stinissen. Hij is immers curator,
het proces wordt op haar naam
gevoerd en hy is dus partij in het
proces.
Onmenselijk
„Het is niet zo'n probleem, om
dat hij zijn standpunt voldoende
duidelijk maakt door zich achter
de procedure te stellen", zegt mr.
Sutorius. Toch is het typerend
voor de haast onmenselijke koel
heid van deze formele, juridische
weg, dat juist degene die emotio
neel de zwaarste last torst, nu
eerst moet zwijgen.
Na de verhoren van getuigen
en getuigen-deskundigen begint
het eigenlijke proces: mr. Suto
rius brengt dan een dagvaarding
uit tegen het verpleeghuis, dat
overigens ook bij de verhoren
wordt betrokken. „Het gaat in
feite om een contract. Mevrouw
Stinissen heeft een contract met
het verpleeghuis, dat zij daar zal
worden verpleegd en verzorgd.
Wanneer nu er eigenlijk geen
toestemming meer bestaat v
verdere verpleging of ven
ging, of - en dat wordt al moelij-
ker - wanneer je moet aar
men dat zij daarvoor geen toe
stemming zou geven omdat het
zinloos is, dan kun je vragen dat
contract te ontbinden", zegt i
Sutorius.
De vraag rijst dan of het v
pleeghuis verweer gaat voeren of
te kennen geeft zich gemotiveerd
bij iedere uitspraak van de recht
bank neer te leggen. Is dat laatste
het geval - en daarnaar streeft
mr. Sutorius in zijn overleg met
Het Wiedenbroek - dan ligt het
probleem in zijn volle gewicht
bij de rechtbank.
Het zou mr. Sutorius niets ver
bazen als de rechtbank in die si
tuatie ambtshalve de officier van
justitie om advies zou vragen.
Het openbaar minsterie zou uit
nodigen mee te procederen na
mens de samenleving. „Dat
zeer uitzonderlijk, dat gebeurt
bijna nooit in een civiele proce
dure, al tientallen jaren niet",
zegt hij. Van betekenis kan dan
zijn, dat de minister van justitie
geen aanleiding zag over verri
ming van mogelijkheden tot
tieve euthanasie te overleggen
met het openbaar ministerie i
gevallen van langdurig com
Dat antwoordde hij op schrifte
lijke vragen die het PvdA-kamer
lid Haas-Berger stelde naar aan
leiding van het resultaat van de
enquête van prof. dr. Minder
houd...
Niet bevoegd
De rechtbank kan zich ook nog
niet-bevoegd verklaren. „Dan
ontstaat de situatie waarin
heer Stinissen en het verpleeg
huis het samen zelf moeten uit
maken. Een situatie, waarin de
heer Stinissen zal aandringen op
het meekrijgen van zijn vrouw
naar een ander tehuis of een
dere plek, waar haar een zo goed
mogelijke verzorging wordt ge
geven, ook de dood in. Het kan
zijn dat Het Wiedenbroek daar
dan geen bezwaar tegen zal heb
ben", aldus mr. Sutorius.
Hoe het proces, dat deze
maand in gang wordt gezet, zal
aflopen en hoeveel tijd het proce
deren zal vergen - het valt niet te
voorzien. „Als het verpleeghuis
zich neerlegt bij een toewijzing
van het gevraagde door de recht
bank, hoeft het allemaal niet j
lang te duren. Maar als er hoger
beroep wordt aangetekend door
een der partijen, dan wordt het
een ander verhaal. En als het
openbaar ministerie gaat nr
procederen, dan zou ik al hele
maal niet meer weten wat er uit
de procedure komt", zegt mr. Su
torius.
„Ik ben blij", zegt Gerard Sti
nissen, „dat het proces nu einde
lijk in gang wordt gezet. Maar het
is wel om moedeloos van te u
den. Straks zijn we weer twee
jaar verder, terwijl de oplossing
zo simpel is: gun mijn vrouw
zachte en nette dood na al die ja
ren diepe bewusteloosheid. Als
ik haar nu zelf uit haar lijden ver
los, komen de processen daarna.
Maar dan is het tenminste ge
beurd. En ik moet nog zien dat z
me dan de gevangenis in stop
pen".
Dertig rolstoelgebruikers uit Apel
doorn hebben zich aangemeld voor
een verkeersbijscholingsles. De
Apeldoornse politie, die samen
met Veilig Verkeer Nederland dit
initiatief ontwikkelde, is blij ver
rast met dit aantal reacties. De laat
ste tijd wordt in toenemende mate
geklaagd over het weggedrag van
rolstoelgebruikers. Zowel bij de di
recties van verpleeg- en verzor
gingstehuizen, als bij de politie.
Die klachten vloeien volgens een
politie-woordvoerder voort uit het
feit, dat deze groep weggebruikers
vaak niet precies weet wat met hun
rolstoelen wel en niet mag in het
verkeer. Ook het feit dat rolstoelge
bruikers zich minder vaak in het
verkeer begeven dan validen
speelt hierbij een rol.
Niet vertrouwd
De problemen, die zich voor
doen, worden vooral veroorzaakt
door rolstoelgebruikers, die nog
niet zo vertrouwd zijn met hun
aangepaste vervoermiddel. Vaak
zijn zi.i in verband met hun langdu
rige revalidatie geruime tijd uit het
verkeer weg geweest. Zodat zij
zich niet alleen vertrouwd moeten
maken met de mogelijkheden en
onmogelijkheden van hun veelal
gemechaniseerde rolstoel, maar
ook weer moeten wennen aan deel
neming aan het verkeer.
„Uit onwennigheid, maar soms
ook uit een over-enthousiasme er
toch weer bij te horen, veroorzaken
zij verkeersgevaarlijke situaties",
weet de Apeldoornse politie. „Van
uit een stuk bezorgdheid over het
wel en wee van de rolstoeler, is de
eerste bijscholingsles in wegge
drag tot stand gekomen. Mocht dit
initiatief aanslaan, dan krijgt het
zeker een vervolg", aldus politie-
voorlichter Peter Dillen.
Comfort
Maar volgens L. Franken van de
Gelderse Raad voor het Gehandi
captenbeleid zijn er natuurlijk veel
meer oorzaken aan te wijzen, die
leidden tot een zekere mate van
verkeersonveilig gedrag onder rol
stoelgebruikers. „Natuurlijk moest
ook deze categorie weggebruikers
zich aan de verkeersregels houden.
Maar hun deelname aan het ver
keer is op zich geen eenvoudige
zaak. Eigenlijk zouden rolstoelers
op het trottoir moeten rijden. Dat
gebeurt echter nauwelijks, want
onze stoepen zijn daar in de meeste
gevallen niet op berekend. Of er
zijn geen aflopende trottoirbanden
of vuilniszakken barricaderen de
weg".
„Dus verkiezen de rolstoelge
bruikers de rijbaan. Ook als er een
ventweg langs ligt. Want die verke
ren wat het wegdek betreft vaak in
een dusdanige staat, dat je zelf in
de meest comfortabele rolstoel
nauwelijks meer van enig comfort
kunt spreken".
„Dus ligt de keuze voor de
geasfalteerde - rijbaan voor de
hand, met alle risico's voor de rol
stoeler en overige weggebruikers
vandien. „Inderdaad", beaamt
Franken. „Een rolstoel is vrij breed
en gaat vrij langzaam. Zo krijg je
automatisch de situatie, dat fiet-,
sers zo'n rolstoel gaan inhalen en
aldus een gevaar dreigen op te le
veren voor het snelverkeer. Alleen
al vanwege het feit, dat zij noodge
dwongen flink naar links moeten
uitwijken om een rolstoeler te kun
nen passeren".
Bakfiets
„Met andere woorden; de inrich
ting van onze wegen is eigenlijk
niet berekend op rolstoelgebrui
kers. En daar zal in de toekomst
ook wel weinig verandering in
worden aangebracht. Tenzij de
trottoirs voortaan gelijk fietspaden
worden aangelegd.
„Daar komt het wel op neer",
zegt Franken. „Het verkeersgedrag
van de gemiddelde rolstoeler zal
niet veel afwijken van dat van de
gemiddelde bakfietser. Maar je
vormt al direct een gevaar voor je
mede-weggebruikers omdat de
meeste van onze wegen in feite niet
zijn bestemd voor rolstoelen of
bakfietsen".
Hij sluit daarbij overigens niet
uit, dat rolstoelgebruikers de ver
keersregels wel eens met een kor
reltje zout nemen. Veroorzaakt
door een stuk irritatie, die wordt
opgeroepen door de moeilijkheid
op veilige wijze aan het verkeer
deel te nemen. „Je zou er trouwens
als rolstoeler goed aan doen alter
natieve routes; die gevaarlijke
knelpunten omzeilen, te kiezen.
Maar omdat je weinig mobiel bent
en je actieradius beperkt is, doe je
dat niet zo gauw".
Er kleeft echter nog een ander fa
cet aan het verkeersgedrag van rol
stoelers. Die categorie verkeers
deelnemers zou eigenlijk les moe
ten krijgen alvorens zich op de
openbare weg te begeven.
„Hoe gaat dat evenwel in de
praktijk", zegt A. Bonga van de
werkgroep verkeer van de Arn
hemse Gehandicaptenraad. „Je
krijgt je rolstoel aangemeten. En
dan zeggen ze: hier is je nieuwe
wagentje. Zoek het verder maar
zelf uit".
„En wat moet je dan. Je stort je
in het verkeer en zoekt het inder
daad zelf ook uit. Maar wat is je sta
tus in dat verkeer. Je bent geen
voetganger en je bent geen fietser.
Je bent eigenlijk niets", conclu
deert hij.
Hij zegt het Apeldoorns initiatief
een warm hart toe te dragen, maar
acht het verder zirrvol eens bij de
wetgever aan de bel te trekken om
een en ander nader te omschrijven.
„Omdat je niet per definitie tot
de voetgangers wordt gerekend,
zal niemand er iets van zeggen als
je op de grote weg rijdt. Want nie
mand weet in welke categorie je
thuis hoort", vervolgt Bonga. „Dus
wat kryg je? Rolstoelers op de gro-
te weg zien het gevaar er vaak niet
van in. Want we mogen daar toch
rijden, zeggen ze..."
Uit protest tegen de honger
hebben de Braziliaanse bis
schoppen de komende donder
dag uitgeroepen tot 'nationale
vastendag'! Naar schatting lijden
40 miljoen mensen van de 130 in
dit land honger. Dat is een natio
nale schande, zeggen de bis
schoppen, die hoofdzakelijk een
gevolg is van de economische
politiek.
Vorige week stonden de Brazi
liaanse bisschoppen in een offi
cieel document de hongerigen
toe, in geval van uitzonderlijke
nood andermans spullen te pak
ken om in leven te kunnen blij
ven. Op die uitspraak zijn veel
reacties gekomen. Sommigen za
gen daarin een oproep tot plun
deren, zoals dat vorig jaar ge
beurde, toen hongerige menig
ten op vrij grote schaal waren
huizen en kruidenierswinkels
bestormden, vooral in het ver
pauperde oosten en in de volks
wijken rond de grote steden.
Kardinaal Arns zei het afgelo
pen weekeinde, het onaanvaard
baar te vinden, dat de super
markten uitpuilen van het eten
en dat daarnaast hdngerigen in
de vuilnisvaten naar verrotte
etensresten zoeken.
De goedkeuring van de bis
schoppen om in geval van nood
van rijken voedsel af te pakken
heeft steun gekregen van Frans-
bisschoppelijke kant. Een
woordvoerder van het Franse
episcopaat verklaarde tegenover
een krant in Sao Paulo, dat hon
gerigen in het uiterste geval eten
mogen pakken als zij dat niet
krijgen, "omdat het in leven blij
ven het voornaamste is". Ook de
Braziliaanse advocatenorde
steunde de bisschoppelijke uit
spraak. "Iemamd kan niet wor
den veroordeeld, als hij in extre
me nood een misdaad begaat".
Overigens heeft de primaat
van Brazilië, kardinaal Brand-
ao Vilela, de basisgemeenschap
pen in het land opgeroepen tot
voorzichtigheid bij het uitleggen
en toepassen van dit kerkelijke
document. Maar hij wees er tege
lijk op. dat reeds de heilige Tho
mas van Aquino het gerechtvaar
digd vond, iemand in nood te hel
pen met bezittingen van ande-
Onderzoek. De Amerikaanse
Raad van Kerken is een groot on
derzoek begonnen naar de in
vloed op het kijkerspubliek van
geweld, seks en meer van die za
ken op de televisie. Op hoorzit
tingen in verschillende delen van
het land komen communicatie
deskundigen, televisiemakers en
kijkers uitvoerig aan het woord.
De voorzitter van de commis
sie 'Massacommunicatie' van de
Raad van Kerken, dominee Wil
liam Fore, verklaarde, dat zal
worden geprobeerd het pro
bleem te behandelen zónder in
breuk te maken op het recht van
vrije meningsuiting.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen
door de provinciale kerkverga
dering Noord-Brabant-Limburg
voor ziekenhuispastoraat in Den
Bosch J. C. Plaat Zwolle en voor
pastoraat in het psychiatrisch
ziekenhuis te Rosmalen kandi
daat mevr. H. Lemereis-Schruij-
er Cuyk (deelwerk); aangenomen
naar Schoonhoven P. de Jager
Oude Tonge, naar Leersum K.
Venema Emmen, naar Oosterzee
(Fr.) voor deelwerk A. J. de Kie
viet, bijstand in het pastoraat al
daar; bedankt voor Capelle aan
de IJssel G. van den End Kam
pen, voor Franeker W. Hoogen-
doorn Hengelo.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: beroepen te Alphen aan
den Rijn A. van Heteren
Werkendam.
Gereformeerde Gemeenten:
bedankt voor Beekbergen J. C.
Weststrate 's Gravenpolder, voor
Gouda en voor Haamstede R.
Boogaard Leiden, voor Boskoop
en voor Kapelle-Biezelinge J.
van Eckeveld Zeist.
Promotie. De heer J. G.
Schaap (Ede) promoveerde aan
de Vrije Universiteit in Amster
dam tot doctor in de godgeleerd
heid op een godsdienst-pedago
gisch proefschrift, getiteld: 'Sa
men leren leven en geloven'. Zijn
promotor was professor dr. J. Fi-
ret. Dr. Schaap werkt aan de
Leidse universiteit bij de vak
groep 'sociale wetenschappen'
van de theologische faculteit; hij
is daar wetenschappelijk mede
werker voor onderwijs en onder
zoek in de theorie en praktijk
van de godsdienstige vorming.
Synode
De gereformeerde synode
(deze week in Lunteren bijeen)
benoemde gisteren twee partti
me-docenten voor het vak filoso
fie aan de Kamper theologische
hogeschool: mevrouw drs. R. D.
N. van Riessen (30) en dr. O. K.
Zijlstra (35). Hiermee is de vaca
ture van dr. L. Oranje, die vorig
jaar ontstond, vervuld. Beiden
studeerden aan de Vrije Univer
siteit, mevrouw Van Riessen in
de geschiedenis van de filosofie
en de heer Zijlstra in de systema
tische wijsbegeerte.
De commissie 'werkwijze sy
node' pleitte gisteren in de syno
de voor een 'planmatiger aanpak'
van het 'Samen op weg'-proces
met de hervormden, waardoor
het naar-elkaar-toegroeien tot
zijn recht komt. Zo'n plan, zegt
de commissie in een notitie, is
geen harnas waarin alles gestopt
moet worden, maar een kader
dat aangeeft, wat de doelstellin
gen zijn, langs welke wegen die
bereikt kunnen worden en welke
vraagstukken onderweg moeten
worden opgelost.
De synode stemde hiermee in,
ondanks het verzet van 'Samen
op weg'-secretaris ds. B. J. Aal-
bers daartegen. Hij waarschuw
de dat de hervormden 'als de
dood' zijn voor gereformeerd 'or
ganisatorisch geweld'.
De beide synodes moeten het
mogelijk maken, dat gerefor
meerde 'deputaatschappen' en
hervormde 'organen van bij
stand' een fusie aangaan onder
de naam 'samenwerkingsor
gaan'. Dat sprak de gereformeer
de synode gisteren uit. Beide sy
nodes vergaderen volgende
maand gezamenlijk in Lunteren.
Wapenbeheersing. 'Pax
Christi', de rooms-katholieke
vredesbeweging, heeft de CDA-
fractie in de Tweede Kamer per
brief gevraagd, bij de komende
algemene beschouwingen actief
te zijn op het punt van wapenbe
heersing en internationale ont
wapening. Het meewerken aan
een resolutie tot wederzijdse be
vriezing van kernwapenarsena
len noemt 'Pax' een 'betrekkelijk
voor de hand liggende stap'.
