Zichtbare emoties in 'Klap op klap' Veel nuance bij Brits mannenkoor Haitink verlaat Concertgebouworkest Solo-toneel over ldndermishandeling Oude glorie herleeft bij Haagse Comedie Opmerkelijke muziek 'Diverse' Poppenkeet speelt goed in op reacties van ldeuterpubliek Pigeon Drop in het LVC: Revue op 78 toeren 'Toneel in Amsterdam bevoordeeld' MAANDAG 8 OKTOBER 1984 KUNST PAGINA 11 Dolgedraaide 'Tussenlanding' 'Tussenlanding in Teheran' door het Reisgezelschap. Tekst: Antoine Uit- dehaag. Muziek en regie: Ruut Weissman. Met Doris Baaten, Bruun Kuijt, Erna Sassen, Jaap Hoogstra en Rutger Laan. Gezien op 5 oktober in de Leidse Schouwburg. LEIDEN - Dit stuk is niet on verdeeld gunstig ontvangen, zo als al eerder in deze kolommen gemeld werd. Als er dan ook nog maar zo'n dertig toeschouwers in de zaal zitten, beïnvloedt dat on willekeurig je beoordeling - het heeft geen zin om dat te ontken nen. Hopen maar, dat het mee valt; helaas was dat niet het ge val. Deze zogenaamde muziek- theaterproduktie bleek geen mu sical, geen cabaret, geen Sjef van Oekel-parodie en geen toneel stuk met begeleidende luister- liedjesmuziek. Toch had het te gelijk van dit alles iets weg: een vormloze brij van losse scènes, die een minimale samenhang vertoonden. Een vrouw raakt voor controle op een vliegveld haar pas kwijt en komt met enkele mensen in contact. Dan volgt - volgens het programma "een maalstroom van gebeurtenissen, waarvan de logica hóór in elk geval ontgaat". Nou, dat geldt zeker niet voor 'hóór' alleen! Ze ontmoet een man, die tevens goochelaar, col porteur, agent, toerist en haar overleden moeder voorstelt. De optredende stewardess blijkt achteraf het door hem 'doorge zaagde meisje'. En er is de rond reizende componist, die in op dracht van nieuwe staten volks liederen schrijft. Moet je dit als somber toekomstvisioen over communicatieloze mensen dui den? Is het een absurd uitvergro te maatschappijvisie? Is de 'Tussenlanding' als mo mentopname op te vatten, waar bij je zelf associatief de verbin dingen moet leggen? Of gaat het vooral om 'taal', 'illusie' en 'kunst'? Grappig zal het wel niet bedoeld zijn: daarvoor zijn de re- kwisitentrucs veel te flauw. Aan het begin van dit nieuwe theater seizoen hebben bijna alle thea termakers hun doelstelling na drukkelijk met het woord 'ver nieuwing' omschreven. Alsof je Vernieuwing zou kunnen pro grammeren! Deze produktie laat zien, wat je krijgt, als vernieu wen doel op zich wordt: een dol gedraaid experiment. WIJNAND ZEILSTRA 'Klap op klap' van Maria Reinhard. Solo-to neel door Ineke Brinkman. Regie: Dea Koert. Gezien in het Theater aan de Haven op 5 okto ber. Voorstellingen aldaar t/m 13 oktober. SCKE'v LN1NGEN - Acties ter bestrij ding en voorkoming van kindermishande ling blijken helaas maar al te noodzake lijk, maar ondersteuning daarvan door een toneelstuk lijdt al bij voorbaat onder I i een aantal praktische bezwaren. Kinder zit mishandeling zelf kan niet ten tonele wor- i" fr tf mtl den gebracht en het is zelfs onmogelijk Ineke Brinkman in Klap op klap'. geloofwaardige roUen te creëren voor de meest direct betrokkenen, namelijk de (foto Pan o kinderen zelf. Een stuk over dit onder werp wordt daarom bijna onvermijdelijk een stuk over de gewetensconflicten waarin de omgeving verzeild raakt of een stuk waarin de ouders met hun problema tiek centraal staan. De eerste mogelijk heid leidt echter eerder tot een volwaardi ge dramatische spanning dan de tweede, die het gevaar in zich draagt van een praatstuk dat ontaardt in een pamflet te gen sociale misstanden. Tot de laatste ca tegorie behoort 'Klap op klap', het verhaal van een moeder die zelf eerst een lijdens weg van tehuizen, mislukkingen, veroor delingen en tijdelijke vervreemding van haar kinderen moest doormaken eer zij - geheel tegen haar aard in - haar onmacht op een van haar kinderen ging afreageren. De vraag is bovendien of 'Klap op klap' daarmee een stuk is geworden over kin dermishandeling of een aanklacht tegen een sociaal systeem dat een moeder in een dergelijke positie manoevreert. De voorstelling zelf lijkt in de laatste richting te wijzen, vooral door een onge breideld realisme, dat de vertellende moe derfiguur constant in het centrum van de belangstelling houdt. Wat zij ook vertelt, voortdurend drukt de regie van Dea Koert door middel van allerlei details in de ens cenering de toeschouwer met zijn neus op alledaagse feiten als handdoeken opvou wen en rauwkost malen. De vertelster wordt belangrijker dan haar vertelling en de barokke speelstijl van Ineke Brink man, die elke emotie onder een ver grootglas legt, doet de rest. Dat deze actri ce na een afwezigheid van meer dan twin tig jaar op de Nederlandse podia is terug gekeerd, mag op zich verheugend worden genoemd. Jammer is echter dat deze te rugkeer plaats had in een voorstelling waarin de vele heftige emoties meer zicht baar dan voelbaar werden gemaakt. 'Klap op klap' dreigt daardoor te verzanden in uiterlijk vertoon en dat kan nooit de be doeling zijn geweest. PAUL KORENHOF •Stumpers leeft!', een programma met teksten van J.H. Speenhof en Herman Heijermans, gespeeld door de Haagse Comedie. Samenstelling en regie: An- ne-Marie Heyligers. Gezien in Het Paradijs (Kon. Schouwburg) op 6 oktober. Voorstellingen Dm 4 november elke vrijdag (18.00 uur), zaterdag (14.30 uur) en zondag (12.00 uur). DEN HAAG De afmetingen van Het Paradijs op de zolder van de Koninklijke Schouwburg maken dit zaaltje niet alleen geschikt voor het zogenaamde studiowerk en kleinschalige experimenten, maar ook voor theatervormen die in de grote zaal door een gebrek aan intimiteit een deel van hun effect zouden missen. "Emily" was daar een goed voorbeeld van (en het zal ongetwijfeld velen een genoegen doen dat Anne-Marie Heylingers in november begint met een nieuwe serie voorstellingen van dit successtuk), maar voor 'Stumpers leeft!' geldt dat ongetwijfeld in nog sterkere mate. de hoofdmoot van dit programma bestaat immers uit eenaktertjes en gedramatiseerde 'falklandjes' van Heijermans, die met een wrang soort humor het burgermilieu van rond de eeuwwisseling schilderen. De sfeer is dikwijls even bekrompen als de blik of het gezichtsveld van de medespelenden en dat harmonieert bijzonder goed met de pijpenla die Het Paradijs in feite is. Natuurlijk is het altijd mogelijk om met zulke tafereeltjes iets te 'doen', zoals Baal onlangs nog be wees door de tien minuten durende dialoog 'Kwelling' op te blazen tot een complete voorstelling, maar de bijbehorende stijl is toch die van het gestileerde realisme met af en toe een lichte knipoog naar het publiek. Zoiets is de Haagse Comedie wel toevertrouwd en regisseu se Anne-Marie Heyligers heeft er al herhaaldelijk blijk van gegeven, dat zij deze speeltrant tot in de perfectie beheerst. Stumpers leeft! wordt daarmee een middagje likkebaardend genieten van echt 'ou derwets toneelspel' (wat overigens niet wil zeggen dat er een barok ke, ouderwetse speelstijl gehanteerd wordt) met als hoogtepunt de Carl van der Plas en Lies Franken in 'Stumpers leeft!' huiskamertragedie 'Nocturne', waarin oude rotten in het vak als Lies Franken en Carl van der Plas alle registers kunnen opentrekken. Deze typische Heijermans over een invalide, bejaarde werkgever die 23 jaar een verschrikkelijk geheim voor zijn trouwe huishoudster verborgen heeft gehouden, stijgt door de bijna angstwekkende per fectie in het spel van Van der Plas en Franken boven zichzelf uit en zorgt voor een klein half uurtje acteerkunst, dat helemaal geworteld is in de grote bloeiperiode van de Haagse Comedie in de jaren zestig. De liedjes van Speenhof, waarmee Reinier Heideman dit programma omlijst ademen dezelfde sfeer met hooguit een nog nadrukkelijker knipoog, maar ook op dat onderdeel wordt het verleden op een aan gename wijze opnieuw tot leven gewekt. PAUL KORENHOF LEIDEN - Concert van de groep Di verse van Mariètte Rouppe van de Voort (sax en fluit) gehoord bij Hot House op zaterdag 6 oktober op de LVC-zolder aan de Breestraat. LEIDEN Opmerkelijke klan ken en stemimprovisaties van de Engelse trompettist Phil Minton, de schelle doordringende so- praansaxofoontonen en bovento nen van Ab Baars, het spannen de en hard slagwerkgeluid, dat de eveneens Engelse percussio nist Roger Turner uit zijn zeer laag bij de groen opgestelde bui tenmodel drumset haalde, de elektro-akoestische gecompo neerde klankstructuren van de vreemde vioolstreken van Maar- tje ten Hoorn, het staccato trom bonegeluid van de virtuose Wol ter Wierbos gevoegd bij de ver bazing en verwarring over het buitenaardse geluid van een vreemde muziek. Muziek die we heel weinig horen. Een ander ele ment is het compromisloze stre ven de muzikale grenzen te ver leggen. Dit zijn de onderdelen van het avontuur van de groep Diverse, die voor de derde maal een korte Nederlandse tournee maakt. De musici werden bijeen gebracht door de Rotterdamse saxofoniste en fluitiste Rouppe van de Voort, bekend van de groepen Hoketus en De Volhar ding, opgericht door componist Louis Andriessen. Naast de groepscomposities bestond het concert zaterdagavond bij Hot House uit solo's en duo's zoals die van sopraansax en viool of het komische duet tussen de ge- luidproducerende trombonist en vervolgens schuivende trombo nist met de elektronische klank structuren, die via een muziek band ten gehore werden ge bracht. De Engelse gasten zijn bekend van Fred Frith, de Mike Westbrookband (Minton) en Anette Peacock (Turner). Een fascinerend hoogtepunt was het duet van de zanger, jodelaar en keelklanken uitstotende Phil Minton, die deze klanken met veel lef op een creatieve wijze verbond met de geluiden van slagwerker Roger Turner, die zijn slagwerk had uitgebreid met twee hardmetalen eigenbouw cymbalen, die een zeer harde maar lelijke klank produceer den. De composities voor de ge hele groep dwong en de musici naar elkaar te luisteren en ruimte voor egotripperij werd niet gebo den. Het geluidsbeeld van de groep bleef ook helder door de afwezigheid van zaalversterking, behalve dan de zanger, zonder te kort te doen aan de geluidsba lans en de hardheid van het volu me. Ten slotte is er het nadeel dat je meer van deze muziek moet horen om je deze eigen te maken. Een langere tijd van repetitie of samenspel kan de kwaliteit van het groepsgeluid nog hechter en feller maken. WILLEM WINSEMIUS Uitwisselingsconcert van het Rijn lands Christelijk Mannenkoor met het Basingstoke Male Voice Choir. Solisten: June Baker, sopraan, Su- sanne Pronk, alt, Paul Wright, orgel. Hooglandse Kerk, zondagmiddag, 7 oktober. LEIDEN - Wanneer geluidsgol ven tevens zouden kunnen ver warmen, zou het talrijke publiek zondagmiddag, na een ruim twee uur durend concert, niet zo ver kleumd de Hooglandse Kerk hebben verlaten. Want geluid werd volop geproduceerd door zo'n 170 mannenkelen, orgel, pia no en solisten. Ongeveer 60 van die 170 behoorden toe aan leden van het Engelse koor Basingsto ke Male Voice Choir (BMVC), o.l.v. de dirigent David Ogborn. Zij waren dit weekeinde te gast bij het Rijnlands Christelijk Mannenkoor (RCM) dat meer dan honderd leden telt en onder leiding staat van de dirigent San- der van Marion. Beide koren lieten elk een to taal ander beeld van een man nenkoor horen. Het RCM zong bijna uitsluitend bewerkingen (vrijwel alle gemaakt door San- der van Marion); zong met bege leiding van orgel en liet over het algemeen vooral dynamische nuances horen tussen half-hard' en heel hard. Het Engelse koor zong alles uit het hoofd; zong bij na het hele programma a-capella (zonder begeleiding) en zong oor spronkelijke werken, waardoor er een plezierige afwisseling was van uitbundige en weemoedige stukken, die niet alle in dezelfde stijl geschreven waren. Variatie was ook aanwezig in de koorklank: van het allerzachtste zacht tot een fors geluid werd eensgezind gerealiseerd. Het koor beschikt over prachtig diepe bassen die in iedere ge luidssterkte soepel bleven klin ken. De zuiverheid was de zwak ste kant van het BMVC (vooral bij de tenoren), maar misschien speelde de temperatuur hier een rol. De alt Susanne Pronk had wel een groter aandeel mogen heb ben: zij heeft een breed maar toch strak timbre, zij is woord voor woord te verstaan en zingt muzikaal. De sopraan June Ba ker daarentegen had het druk; haar eerste twee solo's met orgel begeleiding van Paul Wright wa ren tamelijk moeizaam door me ningsverschillen over tempo (af stand orgel-soliste was te groot). In de twee opera-aria's met pia nobegeleiding kon zij haar lyri sche en zuivere stem beter tot haar recht laten komen. ELLEN LOOYESTIJN "Ik zoek iets" van De Poppenkeet. Spelers: Karin van Holst Pellekaan, Leon Tol en Simon van Leeuwen. Gezien op zondagmiddag 7 oktober, LAK-theater. LEIDEN - De uit de Leidse re gio afkomstige groep De Pop penkeet is al jaren actief. De laat ste tijd geniet ze ook landelijk bekendheid en waardering. Be halve produkties voor specifieke leeftijdsgroepen maakt ze ook zogenaamde familievoorstellin gen, geschikt voor mensen van acht tot achtentachtig. Hoewel de naam dat wellicht doet ver moeden gaat het niet om enkel poppentheater of poppenkast. Typerend voor de groep door de jaren heen is, dat ze het spel met vaak levensgrote poppen combi neert met het spel van een aantal acteurs, een manier van werken die bijvoorbeeld ook wordt ge hanteerd door de eind deze maand in het LAK optredende groep Studio Hinderik. Gistermiddag was De Poppen keet op de vaste kinderzondag- middag op het LAK met de spe ciaal voor kleuters bestemde produktie "Ik zoek iets". Zowel in als voor een hele grote gelijk vloerse poppenkast werd door de drie acteurs met behulp van vele decorwisselingen en enkele levensgrote poppen het verhaal verteld van brave Heintje Roode- mond die op zoek is naar zijn def tige tante gravin Alida, die op een kasteel woont. De dikke taar tjesliefhebber Blanus geeft zich uit voor Heintje en probeert zo om in de buurt te komen van de twaalf ijskasten vol met taartjes. Met hulp van de kinderen wordt hij ontmaskerd. Als troost mag hij met tante trouwen, komt zo alsnog in het bezit van de ijskas ten met taart, maar wordt wel verplicht elke dag z'n tanden te poetsen. Elke moraliserende toon ont breekt hierbij gelukkig. Er wordt slechts een speels verband ge legd tussen snoepen en tanden poetsen, genoeg voor slimme ou ders om dat 's avonds bij de was tafel nog eens te berde te bren gen. De Poppenkeet speelt deze voorstelling al bijna een jaar op kleuterscholen, en dat is goed te merken. De acteurs beschikken over een goede timing, de scènes lopen vlot in elkaar over en het verhaal is zo geconstrueerd dat de kinderen voortdurend wor den aangezet te reageren op het gebeuren, waarop de acteurs dan weer feilloos inspelen. Zo lijkt het of de kinderen zelf een hand hebben in het verloop van het verhaal. Voor de jonge toeschouwers is een dergelijke voorstelling een middag vol verrassingen, die niet eindigt na de laatste scènes. Want wat is er spannender dan na afloop zelf nog even te kun nen kijken in en achter de grote poppenkast en te ontdekken hoe illusionistisch en creatief theater eigenlijk is. Over twee weken komt De Poppenkeet weer in het LAK, nu met de eerste voorstelling van haar nieuwste produktie, - en niet slechts een hierziene eerdere zoals in de agenda staat - be stemd voor kinderen vanaf 6 jaar. MARC VAN DER VELDEN Pigeon Drop met 'This way stupid', fooisprogramma in het Leids Vrije- tijds Centrum. Gezien op 7 oktober. LEIDEN - Woorden zijn te traag om recht te kunnen doen aan de razende humor van Pigeon Drop. Alsof Snip en Snap aan de pep hebben gezeten, zo ziet het er on geveer uit. Een revue op 78 toe ren. Een uur nadat de show be gonnen is, is het alweer voorbij en kun je alleen nog tollend naar buiten wankelen. Pigeon Drop is een gezelschap van zes uit Engeland en de Ver enigde Staten afkomstige man nen. Ze wonen al jaren in Am sterdam en beheersen het foois theater tot in de perfectie. Zij mochten de serie maandelijkse voorstellingen in het Vrijetijds centrum openen. Een betere keus is niet voor te stellen. Hun humor stoelt op absurdis me, vakmanschap en muziek. Je moet het zien en horen tegelijk en zodoende valt er weinig aan na te vertellen. Want zo'n 'au- aria'. waarbij een zanger zich vol gens de partituur met een zaag, een hamer, een nijptang en zelfs een spiritusbrander te lijf moet gaan, dat laat zich niet beschrij- Dat geldt ook voor hun spel met het publiek. Een avondje Pi geon Drop is heus geen rustig avondje uit. Het gezelschap be staat uit louter mannen, die uit zijn op alle in rapporten beschre ven ongewenste intimiteiten, en dus moeten vooral de meisjes in de zaal het ontgelden. Ze worden omhelsd, beoordeeld en soms zelfs goed genoeg bevonden voor een hoofdrol op het toneel. Dat leverde meteen één van de mooiste scènes op: toeschouw ster Mary mag meedoen in de film. Haar tekst begint met het woord 'Ooohh'. Ze spreekt het uit alsof ze een vuurpijl ziet die niet afgaat. Dan legt de regisseur haar uit hoe het wèl moet. Stel je voor: Je ligt al twee weken op het strand en hebt al die tijd niets ge geten. Dan, gedragen door de golven, spoelt en grote frikandel aan. Je grijpt hem en bijt. Een heerlijk warm gevoel van bin nen. Aan je buik ontsnapt een zucht: oooooohhhh. Niet na te vertellen dus. Net zo min als het liedje over de Chi nees, die zo graag schoenpoetser wil worden, het zwaarbewaakte optreden van de Poolse balleri na's, of de loodgieters-act met 'plopper' ("you know, these things suck"). Om maar te zwij gen van het daverende slot met de tapdansende en meerstemmig zingende Shoe-brothers. Als de fools-optredens op dit niveau blijven, is er in elk geval één zondagavond per maand, dat je je in Leiden niet meer hoeft te vervelen. ARIEJAN KORTEWEG Johan Heesters toch erelid Volksopera DEN HAAG (ANP) - De stichting .Vriendenkring van Oud-Da- chau'ers' heeft zaterdag uiterst te leurgesteld gereageerd op de toe kenning van het erelidmaatschap van de Weense Volksopera, aan de Nederlandse operazanger Johan Heesters Een woordvoerder wees er zaterdag op dat twee vorige mi nisters van Cultuur in Oostenrijk er van af hebben gezien Heesters deze onderscheiding toe te ken nen. Hij zei niet te begrijpen waar om men nu overstag is gegaan. „Eens te meer blijkt dat Oosten rijk, een land dat Nazi's fêteert, nog niet met het verleden heeft afgere kend", aldus de woordvoerder. Heesters werd vrijdagavond in Wenen op een gala-avond be noemd tot erelid van de Weense. volksopera. Eerder deze week maakte de stichting .Vrienden kring van Oud-Dachau'ers' be zwaar tegen de onderscheiding, omdat Heesters in de oorlog be vriend was met hoge nazi's als Hit- Ier, Himmler en Heydrich. In het concentratiekamp Dachau zou hij bovendien herhaaldelijk liederen ten gehore hebben gebracht. Johan Heesters (foto anpi De Oostenrijkse minister van on derwijs en cultuur, Herbert Moritz, had naar aanleiding van de protes ten tegen het erelidmaatschap een onderzoek laten instellen. Vrijdag avond zei hij echter dat hij de kri tiek op het voorgevallene tijdens de nationaal-socialistische periode weliswaar ernstig nam, maar dat de feiten meer dan veertig jaar ach ter ons liggen en men daarom een 80-jarige artiest moet kunnen par donneren. De .Vriendenkring van Oud-Dachau'ers' noemde deze. stelling laf. Gemeente Den Haag DEN HAAG (ANP) - De ge meente Den Haag heeft bij mi- nister Brinkman van WVC ge klaagd dat deze geld bij het Haagse toneel weghaalt om de cultuur in de Amsterdam te be vorderen. Uit gesprekken met de minister had Den Haag de in druk gekregen dat er voor Den Haag meer in het vat zat dan de gemeente nu lijkt te krijgen, al dus het gemeentebestuur in een brief aan de minister. Het uit trekken van tien miljoen gulden extra voor Amsterdam stuit daarom op groot onbegrip. Brinkman maakte twee weken geleden bekend dat hij geen geld meer wil geven voor de Nieuwe Komedie in Den Haag. De minis ter zei erbij dat Den Haag sterk op cultuur wil bezuinigen, zodat het hele theaterbestel in de hof stad misschien wel wordt omge gooid. Brinkman wilde hierover meer duidelijkheid, voordat hij i opnieuw rijkssubsidies voor Haaes theater geeft. 'Covent Garden' slokt te veel tijd op Bernard Haitink AMSTERDAM (GPD) - Chef-diri- gent Bernard Haitink verlaat aan het eind van het seizoen 1987-'88 het Concertgebouworkest. -In een brief van de orkestleiding aan de leden van het Concertgebouwor kest is dit afgelopen weekeinde be kendgemaakt. Het is nog onbe kend wie Haitink opvolgt. Aanvankelijk zou Haitink zijn nieuwe functie, muzikaal directeur van het Londense operahuis Co- vent Garden, met het chef-diri gentschap van het belangrijkste Nederlandse symfonieorkest gaan combineren. Maar gebleken is dat dit niet mogelijk is. .Covent Gar den' wil dat Haitink tenminste 40 weken per seizoen beschikbaar is. De leiding van het orkest, zeer te leurgesteld over het komende ver trek van de thans 55-jarige diri gent, hoopt dat Haitink bereid zal zijn nog wel het gastdirigentschap van het Concertgebouworkest op zich te nemen, bijvoorbeeld gedu rende perioden van vijf of zes we ken per seizoen. Bernard Haitink heeft al een aan tal malen te kennen gegeven op te willen stappen bij het Concertge bouworkest. Voor het eerst deed hij dat twee jaar geleden toen de minister van cultuur geadviseerd werd het orkest te laten inkrimpen. Ook heeft hij in interviews gezegd dat het orkest „wel zo langzamer hand op mij uitgekeken" zou zijn. Het was algemeen bekend dat Hai- tinks relaties tot de artistieke lei ding, directie en bestuur van het Concertgebouworkest de laatste jaren te wensen overliet. Dirigent Edo de Waart heeft aan gekondigd geen intendant van de Nederlandse Operastichting te wil len worden. Wél wordt hij met in gang van september volgend jaar chef-dirigent en muzikaal direc teur van de Operastichting De Waart vindt dat het intendant schap voor een belangrijk deel een organisatorische functie hem zal belemmeren in zijn muzi kale bezigheden. Dat de weigering van De Waart om intendant te worden verband houdt met het komende vertrek van Haitink, kan nergens beves tigd worden.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1984 | | pagina 11