Gouden praal Thracische cultuur
Kunst te kijk
Nieuwe toneelgroep
treedt naar buiten
Friediich Dürrenmatt
te veel afgeslankt
Uiteenlopend werk AnjaDuyvesteyn
Nota bepleit beeldend-
kunstbeleid provincies
DONDERDAG 4 OKTOBER 1984
Schitterende tentoonstelling bij Boymans-Van Beuningen
het bijzonder ten gevolge van in
terne verdeeldheid en invallen
van Slaven.
De tentoonstelling in Rotter
dam laat naast dit alles ook nog
zien, en dit met behulp van
kunstschatten uit de DDR, dat
het vermaarde Troje in oor
Tentoonstelling 'Het goud der Thra-
cièrs en Troje-Thracië' in Museum
Boymans-Van Beuningen, Mathe-
nesserlaan 18-20, Botterdam. Tot en
met 18 november. Geopend: di. t/m
za. van 10-17 uur. Zo. en feestdagen
van 11-17 uur. Bovendien op don
derdagavond van 19-22 uur.
ROTTERDAM - Bij het horen
van de naam 'Thracië' zal slechts
bij weinigen een lichtje gaan
branden. Aan deze situatie zal
wel iets veranderen door de om
vangrijke expositie over de oude
Thracische cultuur (ca 3500 v.
Chr. -600 n. Chr.) die nii in Rot
terdam te zien is.
Misschien is de naam u bekend
van een vakantie in Bulgarije,
waar de landstreek Thracië door
zijn naam nog herinnert aan het
rijk der Thraciërs dat eertijds in
en om het huidige Bulgarije lag.
En zij die wel eens de moeite ne
men om, in plaats van alwéér een
nieuw boek van Maarten 't Hart
of Jeroen Brouwers, klassieke
schrijvers als Homerus en Hero
dotus ter hand te nemen, zullen
wel eens een passage over Thra
cië tegenkomen.
Zo schrijft Herodotus een en
ander over diverse merkwaardi
ge gebruiken van dit nomaden
volk. De Thraciërs deden aan
vrouwen- en kinderenhandel, en
bij tijd en wijle offerden zij men
sen aan een godheid door hen
omhoog te werpen en dan op
speerpunten te laten neerkomen.
Veelwijverij zou gewoon zijn ge
weest, en na de dood van een
man ontstond er steeds een fel
twistgesprek over de vraag, wel
ke van de vrouwen eigenlijk het
méést door de overledene be
mind werd. De vrouw die uitein
delijk werd uitverkoren door de
gemeenschap werd dan hemel
hoog geprezen en vervolgens op
het graf geofferd door haar naas
te bloedverwant en vervolgens
samen met haar man begraven.
De overige vrouwen dienden
zich dat bijzonder aan te trekken
want voor hen betekende het een
heel erge schande. Wie niet geta-
toueerd was, was "verachtelijk",
en ten aanzien van de kwestie
'arbeid' zouden de Thraciërs het
volgende hebben gemeend:
"Niet werken is een grote deugd,
maar het land bewerken een gro
te schande, leven van oorlog en
buit is het eervolste". Een inte
ressante opvatting, die we wel
licht kunnen betrekken bij de
heden ten dage zo fel gevoerde
discussie over de waarde van ar
beid.
Waren het inderdaad louter
oorlogszuchtige primitievelin-
gen, bijgelovigen wilden, waar
we nu alleen nog om kunnen
glimlachen (of wenen)? Het valt
moeilijk te zeggen. De Thracolo-
gische wetenschap is pas enige
decennia oud, en een probleem
is dat de Thraciërs zelf in het ge
heel geen geschreven bronnen
hebben nagelaten. Bulgaarse en
Nederlandse archeologen heb
ben de laatste jaren echter heel
wat afgegraven en vele honder
den voorwerpen en kunstschat
ten naar boven gehaald. Monu
mentale gebouwen en grote
beeldhouwwerken zijn niet aan
getroffen. De opvallendste over
blijfselen zijn graven die gevuld
Een gouden kom van bijna vijf kilo met bijbehorende schaaltjes
maakt deel uit van de archeologische schatten die bij Boymans-Van
Beuningen zijn te zien. (foto ANP)
zijn met kostbare grafgiften. De
ze grafgiften bevestigen het al
door de antieke schrijvers be
schreven geloof van de Thraciërs
in een leven na de dood.
De huidige stand van de Thra-
cologische wetenschap laat het
toe te stellen, dat de Thracische
cultuur ouder is dan de Myceens
Griekse beschaving en in zekere
zin aan het begin van de Europe
se civilisatie staat. De over een
zeer uitgestrekt gebied versprei
de stammengemeenschap kende
het priester-koningschap: de ko
ningen vertegenwoordigden op
aarde de voorspoed schenkende
goddelijke macht. Vermoedelijk
was de legendarische Orpheus
de eerste Thracische koning.
Dan is bekend, dat men een veel
godendom aanhing, waarin een
moedergodin, de vruchtbaar
heidsgod Dionysius, de oorlogs
god Ares en een soort half-god
Heros een rol speelden. Zoals ge
zegd geloofden de Thraciërs vu
rig in een hiernamaals.
Het meeste en mooiste van al
hetgeen men tot nu toe heeft op
gegraven is van Bulgarije naar
Rotterdam vervoerd, en valt daar
nu in een verzorgde, juweliers-
zaak-achtige setting te bewonde
ren. De meeste zaken zijn eigen
lijk alleen in archeologisch en
historisch opzicht interessant te
noemen: eenvoudige potterie,
primitieve stenen idooltjes, har-
nasrestanten en dergelijke. Artis
tiek werkelijk boeiend en ont
zagwekkend is een hoeveelheid
vooral gouden objecten: rhytons
(drankhoorns); sierbëslag voor
paarden; armbanden, een schit
terende lauwerkrans en andere
sieraden; schalen; en niet te ver
geten indrukwekkende helm-
maskers.
Intrigerend
Dit veelal uiterst fijn gevormde
'goud der Thraciërs' stamt voor
namelijk uit de laatste eeuwen
voor Christus, en verraadt Griek
se en oosterse artistieke invloe
den. Intrigerend, en vol met my
thologische en symbolische ele
menten, zijn de figuratieve deco
raties van deze objecten. Artis
tiek en technisch gezien zijn deze
bepaald geavanceerd te noemen.
Het is van belang zich te reali
seren, dat het bij al deze schatten
in wezen vooral gaat om religieu
ze en ideologische instrumenten
van een machtige aristocratie, en
niet om volkskunst. Maar hoe
machtig de Thraciërs ook waren:
rond 600 na Christus kwam er
een einde aan hun beschaving, in
Een gouden
drinkhoorn
in de vorm
van een amphora.
(foto pr)
sprong geen Griekse (zoals tot nu
toe werd aangenomen) maar een
Thracische vestiging is geweest.
Uitgebreide educatieve begelei
ding is aanwezig, en er werd een
schitterende catalogus samenge
steld (prijs 25,-).
ANTOON ERFTEMEIJER.
'Bezoek van een oude dame'
In Wassenaarse galerie
"Bezoek van een oude dame" van
Friedrich Dürrenmatt, gespeeld
door de Nieuwe Komedie. Vertaling
en bewerking: Hans W. Bakx en Ed
win Vlassenroot. Regie: Teuntje
Klinkenberg. Titelrol: Pleuni Touw.
Gezien in het HOT op 3 oktober. Ver
dere voorstellingen o.a. t.e.m. 13 ok
tober in het HOT en op 24 en 25 okto
ber in het LAK-Theater.
DEN HAAG - Met de stukken
van Dürrenmatt is het merk
waardig gesteld. Zijn dialogen
zijn briljant, zijn inventiviteit
staat borg voor een plot die soms
aan het geniale grenst, en toch is
de algemene indruk dikwijls on
bevredigend. De oorzaak is over
het algemeen, dat hij meteen in
het begin teveel kruit verschiet,
waardoor hij in latere bedrijven
gedwongen wordt zich te herha
len en verder te vertrouwen op
zijn ingenieuze spel met woor
den, dat absurde situaties kan
omtoveren in vlijmscherpe sati
res. Dat geldt ook voor zijn be
kendste stuk, 'Bezoek van een
oude dame', en op zichzelf is het
daarom niet eens zo'n gek idee
van de Nieuwe Komedie om de
tekst flink af te slanken en de
handeling tot het essentiële te
rug te brengen. Het resultaat, dat
in het HOT te zien is, lijkt er ech
ter op te wijzen, dat met het bad
water ook een deel van het kind
werd weggegooid. Veel van wat
nu werd weggelaten, blijkt na
melijk alleen in schijn overbodi
ge ballast te zijn, maar is in
werkelijkheid juist datgene, wat
een in feite soms wel erg simplis
tisch uitgangspunt verandert in
driedimensionaal theater. Dat
geldt zowel voor de situaties als
voor de personages. Dürrenmatt
heeft zijn stuk opgezet als een
kleurrijke, operette-achtige sati
re op hol idealisme en burger
deugden, maar na het schrappen
van die kleurrijke entourage
bleef er van de meeste scènes
maar bitter weinig over, ook let
terlijk, want soms viel na een
paar zinnen de belichting alweer
weg om de overgang naar een
volgende scène aan te geven. De
oude dame zelf, bij Dürrenmatt
een meer dan levensgrote karika
tuur, die naar haar dorp terug
komt om zich te wreken voor wat
haar 35 jaar eerder werd aange
daan, is nu een enigszins excen
trieke vrouw zonder de allure en
het decorum, die haar macht
symboliseren en waardoor de
hebzucht van de dorpsbevolking
tot het uiterste gebracht wordt.
Haar prooi Alfred III, die door de
dorpelingen in ruil voor een mil
jard vermoord moet worden, is
nu een goedige sul met nog maar
weinig van de beklemming die
hij in de oorspronkelijke opzet
ten toon spreidt. Hoe kan hij ook
anders, als de hebzucht van zijn
dorpsgenoten zich alleen nog
maar uit in via privé-verlangens
als nieuwe schoenen en een
glaasje cognac, terwijl de grote
symbolen (o.a. de plannen voor
een nieuw gemeentehuis) ge
schrapt werden? De regie van
Teuntje Klinkenberg heeft die
lijn nog verder doorgetrokken.
Natuurlijk zijn de burgemeester,
de dominee, de rector en de dok
ter door Dürrenmatt neergezet
als karikaturen, maar wel als ka
rikaturen waarin we menselijke
drijfveren kunnen ontdekken. In
de voorstelling van de Nieuwe
Komedie grenst hun optreden
echter aan het kluchtige en dat
wordt nog versterkt door de be
wust ridicule kostuums van Re-
née Zonnevylle. Voor Rik van
Uffelen was het een bijna onmo
gelijke taak om in deze omstan
digheden Alfred III nog enige in
houd te geven, maar het pleit
voor Pleuni Touw, dat zij er wel
in slaagde om bij tijd en wijle in
het optreden van de schatrijke
Claire Zachanassian een dubbele
bodem te leggen.
'PAUL KORENHOF
Anja Duyvesteyn en Henk Mooij in
Galerie Henk de Greef, Schoolstraat
27, Wassenaar. Tot en met 18 okto
ber. Geopend: di. t/m za. van 10-17
WASSENAAR - In Galerie
Henk de Greef kan men schilder
werk van Anja Duyvesteyn en
keramiek van Henk Mooij bekij
ken.
Anja Duyvesteyn (geb. 1956),
opgeleid aan de Koninklijke
Academie in Den Haag) toont
een twintigtal figuratieve schil
derijen. Ze zijn alle opgezet in
acrylverf (soms in combinatie
met olieverf) op papier, linnen of
katoen. De creaties lopen wat
thematiek en uitwerking betreft
nogal uiteen. Er zitten schilderij
en tussen in een soort vlakke hy
perrealistische stijl bijvoor
beeld 'Stilleven met helm' en
'Vis op het droge I' - die tame
lijk zorgvuldig, hoewel bepaald
niet 'meesterlijk', zijn uitge
werkt. Stofuitdrukking, licht/
schaduw-schakeringen en diep
tewerking komen niet bijzonder
overtuigend uit de verf. Het ge
kozen koloriet vind ik ronduit le
lijk, hetgeen ook geldt voor een
deel van haar andersoortige
werk.
Sprekender en artistiek inte
ressanter zijn Duyvesteyns meer
literair/anekdotische werken, zo
als 'Een droom' (een scène met
twee mensen bij een zwembad)
en 'Eenzaam' (een vrouw zit al
leen aan een tafeltje in een open
bare gelegenheid). Dit soort
werk van haar, dat overigens
nogal wat weg heeft van een be
paald genre dat we wel van Co
Westerik, Hermanus Berserik en
Pat Andrea kennen, getuigt van
fantasie en prikkelt het associa
tievermogen van de beschouwer
op een aangename manier.
Liggend naakt in de ochtendzon van Anja Duyvesteyn. (foto
Een derde 'categorie' wordt ge
vormd door een aantal veel los
ser opgezette, soms zeer grote
schilderwerken. Hieronder be
vinden zich ruige kleurrijke
werken - 'Een handeling I en II'
en nummer 17 van de catalogus
(een gigantische schets van een
mensengestalte) - waarvan de
kleurencombinaties en de grove
afwerking op mij een afstotende
uitwerking hebben. Naast deze
expressieve werken is er een
aantal schilderijen van meer im
pressionistische aard ('Liggend
naakt in de ochtendzon', 'Lopen
I' en "s Nachts fietsen'), die sfeer
en leven ademen. Vooral 'Lig
gend naakt in de ochtendzon' is
van een grote pracht, alhoewel ik
de ochtendzon niet kon ontdek
ken (het figuur lijkt eerder om
ringd door de nacht).
Al met al een expositie van een
duidelijk zoekende jonge arties
te. Het tentoongestelde werk
maakt in elk geval nieuwsgierig
naar haar toekomst
De mede-exposant Henk Mooij
(geb. 1930, opgeleid aan de Rot-
terdamsche Academie voor Beel
dende Kunsten) toont een twin
tigtal lichtgetinte, blauw-grijze
keramische plastieken van ab
stracte aard, zonder gebruiks
functie.
Het zijn vervormde 'kubussen-
pakketten': de ingedeukte, ge
knakte, en anderszins vervorm
de objecten bestaan uit vele klei
ne kubusjes die méé vervormd
zijn. Leuke, decoratieve 'Op-art'-
plastieken, die fraai belicht zijn
tentoongesteld.
ANTOON ERFTEMEIJER
Theater Persona
AMSTERDAM (ANP) - Het nieu
we toneelgezelschap Theater Per
sona heeft zich gisterenmiddag op
een persconferentie in Amsterdam
voor het eerst naar buiten gepre
senteerd. De oprichting is een ini-
•tiatief van vijf vrouwen die voor
een groot deel voortkomen uit de
theaterwereld: Marcelle Meule-
man, Agaath Witteman, Femke
Boersma, Mieke Kolk en Cis van
Helmond.
De groep wil wereldrepertoire
gaan spelen, nieuwe stukken uit de
bestaande literatuur ontwikkelen
en schrijvers, maar vooral schrijf
sters, stimuleren tot het produce
ren van speelbare stukken. De
stukken zullen overigens niet al
leen voor het voetlicht worden ge
bracht door actrices, ook acteurs
zullen hun bijdrage leveren.
Het ligt in de bedoeling van
Theater Persona het repertoire te-
richten op onder meer machtsver
houdingen binnen menselijke rela
ties en op verschijnselen van per
soonlijke of maatschappelijke aard
hun ontplooiing be
lemmeren. De woordvoersters van
het gezelschap noemen in dit ver
band seksisme, racisme en fascis-
Theater Persona wordt één van
de vaste bespelers van Theater de
Balie in Amsterdam. Daar gaat za
terdag 13 oktober het eerste stuk
van dit gezelschap in première:
Portret van Dora van de Franse
schrijfster Hélène Cixous. Verder
staan er een serie eenacters van
August Strindberg en het stuk
Darrenslacht van Frouke Fokkema
op het programma.
Theater Persona heeft voor twee
produkties een subsidie ontvan
gen, voor een derde stuk niet, maar
dat wordt nu met medewerking
van de groep Sater op de planken
gezet. De nieuwe theatergroep wil
evenwel een vaste subsidie en
heeft daarvoor een aanvrage inge
diend. De helft daarvan is toege
zegd, maar dat is volgens Theater
Persona te weinig. Theater Perso
na hoopt nu dat op 15 oktober in de
Tweede Kamer een voor de groep
gunstige beslissing zal vallen.
LEIDEN Schilderijen van Hanneke Kop en Papierreliëfs van Peter
Gentenaar vullen tot en met 10 november de ruimten van de LAK-galerie.
Hanneke Kop hield zich in het verleden bezig met beeldhouwwerk,
grafiek, etsen en pentekeningen. Ze begon in 1975 te schilderen. Afwisse
lend bediende Hanneke Kop zich daarbij van materialen als olieverf en
acrylverf gecombineerd met papier, hout of linnen. De LAK-galerie toont
haar meest recente werk(olieverf/linnen). Het is abstract van opzet, maar
daarbinnen zijn duidelijk herkenbare voorstellingen aanwezig. Werden
Hanneke Kops schilderijen vroeger vaak doorsneden door lijnen, nu lij
ken de kleurvlakken bijna automatisch in elkaar over te gaan, echter
zonder te vervloeien.
De in Leiden wonende en werkende Hanneke Kop genoot haar oplei
ding aan de Koninklijke Academie en de Vrije Academie, beide in Den
Haag.
Tegelijkertijd is er in de LAK-galerie een tentoonstelling te bezichtigen
van papierreliëfs van Peter Gentenaar. Deze kunstenaar komt uit de.
Haagse figuratieve traditie: tot 1978 maakte hij litho's en etsen. Zijn eer
ste experimenten met papier dateren uit 1974. Peter Gentenaar is geobse
deerd door papier. Op zoek naar de eigenschappen en nieuwe uitdruk
kingsmogelijkheden van dit materiaal vond hij een methode om zelf pa
pier te maken, om er mee te schilderen en te modelleren.
Olieverfschilderijen van Tobi Korsten hangen tot en met 24 oktober
in de Leidse Holiday Inn. Tot haar verzameling behoren landschappen,
stillevens en portretten. De over het algemeen grote doeken zijn in een
opvallende kleurencompositie geschilderd.
Voor een expositie van Aad Knops (aquarellen, olieverf en tekenin
gen) en Agnes de Sitter (gobelin) kan men in de periode van 11 oktober
tot 7 november terecht in de Leiderdorpse Muzenhof. Aan de opening op
zondagmiddag 14 oktober wordt medewerking verleend door de Streek-
muziekschool 'Rijnakkoord'.
De in den Haag geboren Aad Knops is van jongs af aan geboeid geweest
-door wat zich op en rond het water afspeelt. Als onderwerpen voor zijn
aquarellen en schilderijen kiest hij vrijwel uitsluitend scheepsportretten
en haven- of zeegezichten.
De in Oegstgeest woonachtige Agnes de Sitter, die zich heeft gespecia
liseerd in gobelin weven, heeft haar werk al eerder in de Leidse Waag
getoond.
Natuurschilderijen en tekeningen van Kees van Scherpenzeel zijn
van 6 oktober tot en met 15 november te bezichtigen in Auberge De
Kieviet in Wassenaar. Kees van Scherpenzeel tekent, aquarelleert en
schildert met olieverf. Hij heeft zich daarbij gespecialiseerd in dieren, die
men in Nederland kan aantreffen.
UTRECHT (ANP/GPD) - De Fe
deratie van Kunstenaarsverenigin
gen wil dat de provincies een zelf
standig beleid op het terrein van de
beeldende kunsten voeren. Dit be
leid moet bestaan uit het aankopen
en uitlenen van kunst en het verle
nen van opdrachten en subsidies
aan beeldende kunstenaars in de
•provincie. De kwaliteit van het
werk dient daarbij de doorslag te
geven. Een door de federatie voor
gesteld onafhankelijk kunstadvies
college zal Gedeputeerde Staten
moeten adviseren over de uitvoe
ring van dat beleid. De meerder
heid van die adviseurs zou kunste
naar moeten zijn.
Eén en ander blijkt uit de nota
,Kunst-Provincie-Beleid' dat de
kunstenaarsfederatie gisteren in
Utrecht heeft aangeboden aan de
voorzitter van het Interprovinciaal
Overleg voor Cultuur, de Utrechtse
gedeputeerde J. Hoekstra.
In de nota wordt ook gepleit voor
provinciale subsidie van de kunst
en artotheken. Daarnast
zou een deel van het provinciaal
fonds voor de beeldende kunst
moeten worden besteed aan indivi
duele subsidies, om kunstenaars in
staat te stellen onderzoek te doen
of studie te verrichten.
De nota is uitgebracht omdat
met ingang van dit jaar 7 miljoen
gulden van het budget voor de
beeldende kunsten van het minis
terie van Welzijn, Volksgezond
heid en Cultuur (wvc) besteed gaat
worden voor de provincies en de
vier grootste steden (Amsterdam,
Rotterdam, Den Haag en Utrecht).
Dit is het gevolg van de ingrijpen
de wijzigingen in de Beeldende
Kunstenaars Regeling (BKR is een
soort contraprestatie) en de daar
mee samenhangende verhoging
van het WVC-budget voor beelden
de kunsten van 20 miljoen.
Een nieuwe geldstroom van wvc
maakt nu een samenhangend be
leid niet alleen in ruimere mate
mogelijk maar ook noodzakelijk,
aldus de kunstenaarsfederatie.
TENTOONSTELLING 'Portretten in karikatuur' is een tentoonstel
ling in het Haags Gemeentemuseum van 9 oktober tot en met 9 decem
ber. Het zijn portretten van componisten en uitvoerende musici uit de
19de en het begin van de 20ste eeuw, die voor een groot deel in satiri
sche tijdschriften verschenen. In hetzelfde museum is er een tentoon
stelling over Islamitisch en Nieuw-Delfts aardewerk onder de titel
'Herboren Oriënt' van 13 oktober tot en met januari 1985.
LEIDEN - Joop Brons en dr. H.C.
Jasperse verzorgen morgenavond
het eerste van een serie dubbelcon
certen op zes Leidse orgels.
Joop Brons zal eerst het orgel
van de Hooglandse Kerk bespelen
met werken van Scheidemann,
Sweelinck, Gibbons, Valente en
Böhm. Daarna speelt dr. Jasperse
op het orgel van de nabijgelegen
Lutherse Kerk composities van
J.S. Bach, W.Fr. Bach, C.Ph. Bach,
Krebs en Schneider.
Volgende week vrijdagavond zal
Jan Schmitz in deze serie het orgel
van de Hartebrugkerk bespelen en
Ben Fey dat van de Marekerk. Alle
orgelbespelingen beginnen om
kwart over acht.
Het Jugendorchester Siegen
geeft dinsdagavond een concert in
de Hartebrugkerk. Dit veertig strij
kers en vijfendertig blazers omvat
tende symfonie-orkest zal werken
uitvoeren van Bach, Beethoven,
Gabriëli, Vivaldi(concert voor twee
cello's), Genzmer(werk voor hoorn
en strijkorkest) en Dvorak.
Het uit jongeren bestaande West-
duitse orkest is in de periode van 5
tot 10 oktober te gast bij het Jeug-
kamerorkest Leiden. Een tegenbe
zoek is al in voorbereiding.
Pleuni Touw en Rik van Uffelen in 'Bezoek van een oude dame'.
(foto Pan Sok)
