Geld struikelblok stadsvernieuwing
Voorstel aan synode: avondmaal voor doopleden
Reportage
Nederland loopt voorop bij stadsvernieuwing
PAGINA 6
MAANDAG 1 OKTOBER 1984
Nederland ligt op het ge
bied van de stadsvernieu
wing in tweeërlei opzicht
voor op de overige landen
in de wereld. Die conclu
sie kan worden getrokken
uit het congres over de re
novatie van de binnenste
den, dat deze maand door
de internationale federatie
voor volkshuisvesting en
ruimtelijke ordening
(IFHP) in Berlijn werd
georganiseerd.
In de eerste plaats be
staat er voor de vernieu
wing van de steden in ons
land een zo grote politieke
belangstelling, dat er on
danks de economische te
ruggang nog steeds grote
bedragen overheidsgeld
aan worden besteed. Ten
tweede is in de afgelopen
tien jaar sterk het besef
gegroeid, dat stadsver
nieuwing tot mislukken is
gedoemd zonder de deel
neming van de betrokken
buurtbewoners.
Beide aspecten de
overheidsbijdrage en de
aanvaarding van bewo
nersparticipatie hebben
in andere landen nog lang
niet dat niveau bereikt als
bij ons. Architecten, ste
debouwkundigen en pla
nologen, lieten zich daar
om in Berlijn lovend uit
over de Nederlandse si
tuatie en uitten zich in
sombere bewoordingen
over de toekomst van de
grote steden in hun eigen
land.
door
Louis Engelman
„Geld is bij ons het grootste
probleem", vertelde de Engelse
architect John Anderson, voor
zitter van The Royal Town Plan
ning Institute in Lincoln. „De
rijksoverheid draait de lokale be
sturen de duimschroeven aan. Er
is wel geld, maar we mogen het
niet aan stadsvernieuwing uitge
geven. Daardoor stapelen we
werk op dat in de toekomst toch
zal moeten worden uitgevoerd,
maar dan tegen veel hogere kos
ten".
Volgens Anderson wordt deze
lijdensweg straks een nationaal
probleem. „Men is zich dat niet
zo bewust omdat de verpaupe
ring van de binnensteden nog
net niet tot het niveau van een
crisis is gestegen. Maar als we
niets doen, komen we daar wel in
terecht. Ik voorspel dat we dan
alle fouten van de vijftiger jaren
weer gaan herhalen: afbraak van
grote stadsdelen en de toepas
sing van grootschalige systeem
bouw. Juist nu we geleerd heb
ben dat stadsvernieuwing een
voortdurend proces van kleine
ingrepen moet zijn wordt de
geldkraan dichtgedraaid. Daar
maken wij ons grote zorgen om".
Soortgelijke moeilijkheden be
schrijft prof. Hannes Wimmer,
wetenschapper in Wenen. In de
Oostenrijkse hoofdstad is er
kwantitatief naar zijn oordeel
nog veel te weinig door het ge
meentebestuur gedaan.
„Ik voorzie dat de zaak uit de
hand gaat lopen", zegt hij. „Het
verval schrijdt sneller voort dan
er aan vernieuwing tegenover
staat".
Omdat de oude stadsdelen in
Wenen niet geconcentreerd lig
gen, vreest Wimmer dat de over
heid onvoldoende zicht heeft op
de dreigende problemen. „Ook
het verschijnsel van scheiding
tussen bevolkingsgroepen zo
als tussen 'Weners' en buiten
landse arbeiders manifesteert
zich onder de oppervlakte al veel
heftiger dan de bestuurderen
willen geloven. Het wordt tijd
dat hun ogen opengaan".
De Oostenrijkse professor doet
onderzoek naar de sociale struc
tuur binnen de oude stadsdelen.
Hij gelooft dat de buurtvernieu-
wing op gang moet worden ge
bracht door het oprichten van or
ganisaties per wijk met eigen be
voegdheden, budgetten en ver-
In West-Duitsland dreigt het
tekort aan geld ook de verbete
ring van oude stadskernen in een
wurgende greep te nemen. „Er
wordt gewoon niet genoeg be
schikbaar gesteld", meent SPD-
afgevaardigde Halberstad uit
Düsseldorf. Hij vindt bovendien
dat bestuurders maar al te gauw
tevreden zijn met de behaalde re
sultaten. „Het komt in Duitsland
voor dat enkele stadswijken
prachtig worden opgeknapt om
te laten zien hoe goed een ge
meente het wel doet, terwijl an
dere delen van de stad rustig ver
der in verval raken".
Halberstad noemt dit arrogan
tie van de lokale overheid. Hij ge
looft dat hierdoor het vertrou
wen van de individuele burger
en daarmee ook het toekomst
perspectief voor de stadsver
nieuwing als continu proces ern
stig worden geschaad.
In Berlijn levert prof. Hardt-
Walther Hamer een illustratief
voorbeeld. Als medewerker van
het IBA, het bureau dat de „be
hoedzame stadsvernieuwing van
Kreuzberg" (een oude wijk in
Berlijn) gestalte geeft, was hij in
januari van dit jaar zeer ver
heugd over de financiële mede
werking van de kant van de ge
meente. Op basis van schriftelij
ke toezeggingen konden verbete
ringsplannen op grote schaal aan
de bewoners worden gepresen
teerd. De uitwerking ervan kon
vrijwel onmiddellijk beginnen.
Huurders schoven hun vakan
ties op, maakten afspraken over
tijdelijke verhuizingen enz. Maar
in juni liet de gemeente telefo
nisch aan het IBA weten dat er
geen geld genoeg was.
Prof. Hamer: „En dat terwijl de
mensen uit Kreuzberg in de
antwoordelijkheden. „Zij zullen
veel flexibeler kunnen werken
dan de gemeentelijke dienst, om
dat per gebied bijzondere oplos
singen moeten worden gevon
den, terwijl een gemeente altijd
uit wil gaan van één algemene
krant konden lezen dat het totale
budget voor stadsvernieuwing
was opgevoerd. Zij begrijpen
daar niets meer van. Klaarblijke
lijk is het voor deze wijk gereser
veerde bedrag ergens anders
heengegaan. Op zo'n manier
wordt de lokale overheid natuur
lijk heel ongeloofwaardig".
Volgens Hamer kan zo'n in
greep gevolgen hebben voor het
beleid in andere Duitse steden.
„Kreuzberg vervult een voor
beeldfunctie. De wijk is na de ve
le bezettingen van huizenblok
ken erg in het nieuws geweest.
Dat heeft ertoe geleid dat een
verfijnder stadsvernieuwingsbe
leid moest worden ontwikkeld.
Als dat nu weer wordt terugge
draaid, zal het er ook elders in
Duitsland niet gemakkelijker op
worden".
Veel van de bijna zevenhon
derd congresgangers legden een
bijzondere belangstelling aan de
dag voor de problematiek van
Kreuzberg. De „behoedzame"
verbetering van de stadswijk
met een vrij grote inbreng van de
kant van bewoners werd revolu
tionair beschouwd in vergelij
king met de toestand in eigen
land. De Amsterdamse architect
en gemeente-ambtenaar J. H.
Engel kon daarom tijdens één
van de plenaire zittingen niet na
laten erop te wijzen, dat er in één
jaar tijd in zijn stad méér huizen
worden opgeknapt dan er voor
een lange periode in de Berlijnse
wijk op het programma staan.
Ook onderstreepte hij dat buur-
tinspraak in Nederland een niet
meer weg te denken onderdeel
van het vernieuwingsproces uit
maakt.
Deze betrokkenheid van bewo
ners werd door de congresgan
gers als één van de hoofdvoor
waarden beschouwd voor een
geslaagde verbeteringsoperatie.
In de slotconclusie werd voorts
opgenomen, dat burgers zich pas
werkelijk thuis kunnen voelen in
een woonomgeving wanneer zij
aan de vormgeving daarvan zelf
hebben bijgedragen. Want ook
uit de recente geschiedenis zijn
immers lessen te trekken.
Wat dat betreft weten de Berlij-
ners hoe verkeerd het in deze
stad in het verleden is gegaan.
Burgemeester E. Diepgen erkent
dat er veel teveel monumentale
gebouwen zijn afgebroken, voor
al na de oorlog. De burgerij had
daarop nauwelijks enige invloed.
De Westduitse overheid werd
pas wakker toen zij door de huis
bezettingen werd opgeschrikt.
Deze gerechtvaardigde protesten
tegen een 'barbaars' sloopbeleid
Huisbezettingen in de Berlijnse wijk Kreuzberg leidden tot
de stadsvernieuwing.
worden overigens ook nu nog
door sommigen in het politiek
gevoelige Berlijn gezien als door
de DDR geïnspireerde acties.
De Amerikaan Quintus L.
Greene toonde tijdens het con
gres aan welke dramatische ver
anderingen een stad kan onder
gaan, wanneer over de hoofden
van de bevolking heen een kro-
topruimingspolitiek wordt ge
voerd.
In de jaren vijftig gebruikte het
gemeentebestuur van Detroit
een federale wiet, die de steden
tot een goed hoofdwegennet ver
plichtte. Deze snelwegen werden
dwars door de wijken met de
laagste huren aangelegd. Duizen
den kleine huizen gingen plat, de
merendeels zwarte bewoners
trokken naar flats in het centrum
van de stad. Tegelijkertijd wer
den in de randgemeenten van
Detroit grote aantallen duurdere
woningen gebouwd. Dit had tot
gevolg dat de welvarende blanke
bevolkingsgroep daarheen ver
huisde.
Door het uitblijven van maat
regelen werd dit proces bespoe
digd en ontstond in het hart van
Detroit een aan zijn lot overgela
ten verarmende zwarte bevol
kingsgroep. Gelijksoortige ont
wikkelingen vonden in andere
Amerikaanse steden plaats,
waardoor de overheid thans voor
de schier onmogelijke opgave
van grootscheepse stadsvernieu
wing is gesteld. Programma's
zijn er wel, maar geld om ze uit te
voeren ontbreekt.
Mel Hague van de Londen
Dockland Ontwikkelingsmaat
schappij gelooft niet dat alle heil
van de (lokale) overheid is te ver
wachten. Hij kent ook het parti
culiere initiatief een belangrijke
taak toe. „Een sterke economi
sche ontwikkeling is de motor
van de stadsvernieuwing", is zijn
devies.
Hague propageert de oprich
ting van nieuwe organisaties, die
een eigen beleid kunnen voeren.
„Ze moeten snel kunnen hande
len, de stad kunnen 'verkopen'
door aan de economische voor
delen ervan ruime bekendheid te
geven, en ze moeten nauw met
de private sector kunnen samen
werken". Volgens Hague zijn de
meeste gemeentelijke apparaten
tot zo'n flexibele werkwijze al
lang niet meer in staat, omdat ze
teveel vastzitten een hun eigen
verleden".
Ook ir. Cees Wentink, hoofd
van de onderzoeksafdeling van
projektontwikkelaar Empeo uit
Utrecht, bepleitte in Berlijn een
hechtere samenwerking tussen
de lokale autoriteiten en het za
kenleven. Hij voorspelde dat de
ze coalitie tot een economische
opleving van de binnensteden
zal leiden. Zeker als gemeenten
ondernemers tegemoet komen
met fiscale maatregelen, vereen
voudiging van de procedures en
gezamenlijke planontwikkeling
van woning- en bedrijfsbouw.
De Duitse lector aan de univer
siteit van Aken, dr. J. Klein, isd
ar huiverig voor.Hij bespeurt
hier een adder onder het gras en
vreest dat onder die omstandig
heden bewonersparticipatie op
nieuw in het gedrang zal komen.
Eerder is hij er een voorstander
van dat een gemeente zelf veel
particulier bezit opkoopt om
daarna met minder kostbare re
novaties te volstaan.
Met deze werkwijze heeft de
Rotterdamse ex-wethouder Jan
van der Ploeg naam gemaakt.
Deze noemde bij de opening van
het congres „achterbuurten een
vergif voor de stad zowel als voor
de bewoners ervan".
Niettemin was Van der Ploeg
één van de weinige sprekers met
enig optimisme. „Er komt een re
naissance van de stad", beweer
de hij met stelligheid. „Stadsbe
woners houden nu eenmaal van
uitdagingen. Zij zijn dynamisch,
hebben ideeën, zijn niet bang
voor nieuwe technieken en ande
re cultuuruitingen". Volgens
Van der Ploeg liggen in de huidi
ge binnensteden daarom de
blauwdrukken van' de toekom
stige leefgemeenschappen.
ADVERTENTIE
Donderdag 4, vrijdag 5 en
zaterdag 6 oktober a.s.
SUBARU-aktie show'met extra korting
en HOGE inruilprijzen bij aanschaf van
SUBARU Sedan of Stationwagen.
Er is al een SUBARU Mini-Jumbo v.a. f 9995,-
enwagens SUBARU dealer(s)
'deze aktie geldt alleen vi
AUTOBEDRIJF C. VINK
HERENWEG 65 WARMOND 01711-11491
b.v. Sedan 1300 f 18.495,-
Aktieprijs f 16.995,-
AUTOBEDRIJF VAN DER BOON B.V.
BILOEROAM 16 LEIMUIDEN 01721.-8142
GARAGE DE WIT
HOGEWGERD 56-58 LEIDEN 071 -12 02 06
De gereformeerde synode
krijgt volgende week een voor
stel op tafel om onder voorwaar
den doopleden tot het avond
maal toe te laten.
In 1977 besloot de synode,
plaatselijke kerken niet te hinde
ren in het onder bepaalde voor
waarden toelaten van kinderen
tot het avondmaal. De reacties
waren niet onverdeeld positief.
Twee jaar later sprak de synode
van Delft uit, dat het ongewenste
pastorale gevolgen zou hebben,
als dit besluit ongedaan werd ge
maakt. De synode van Bentheim
stelde in 1981 een commissie
('deputaatschap') in, die de kwes
tie nader zou bekijken. Van die
commissie is nu een voorstel ee
komen.
Eén commissielid, dr. B. van
Oeveren (Leek, voorheen Rijns
burg), wil de regel handhaven
dat de toelating tot het avond
maal gebonden is aan de openba
re belijdenis van het geloof. 'Fa
sering' van die belijdenis ten be
hoeve van kinderen en jongeren
wijst hij af, evenals de zogenaam
de 'kindercommunie'. Je ont
neemt de openbare belijdenis op
die manier haar specifieke waar
de en betekenis, zegt Van Oeve
ren.
De meerderheid van de com
missie is voor een tussenoplos
sing: het onderhavige kerkorde
artikel handhaven - wat Van Oe
veren ook bepleit -, maar bij dat
artikel een paar uitvoeringsbepa
lingen opnemen die het mogelijk
maken, dat doopleden onder be
paalde voorwaarden aan het
avondmaal gaan.
Hervormde Kerk: beroepen
te Wijngaarden T. Wegman Sint
Anthoniepolder; bedankt voor
Kinderdijk A. van Vuuren Ka-
merik. Gereformeerde Kerken
Vrijgemaakt: beroepen te Zuid-
wolde-Ruinerwold-Koekange
(Dr.) J. Dronkers Wetsinge-Sau-
werd.
Kerk in stad
slecht uit. Dat zei de hervormde
diakonale predikant van Den
Haag, F. N. M. Nijssen, zaterdag
in Ede op de najaarsvergadering
van een aantal lutherse organisa
ties. Nijssen houdt er rekening
mee, dat de christenen van van
daag de 'voorlaatste generatie
van christenen' zijn.
Opmerkelijk is, dat de verkon
diging van het evangelie toch
doorgaat. "Soms moet men ech
ter met een paar mensen op
nieuw beginnen. Als je God op
het spoor wilt komen, dan heb je
de randfiguren nodig. Het gaat
nü om het apostolaat van het
luisteren. De kerk moet niet al
leen hulpverlener zijn voor men
sen in nood, maar ook luisteren
naar mensen in de marge van de
samenleving".
Als voorbeeld noemde Nijssen
het Aandachtscentrum in Den
Haag, waar hij zelf bij betrokken
is. "Het is verrassend, dat er
steeds weer voldoende mede
werkers hiervoor beschikbaar
zijn. Er is geen gebrek aan en
thousiasme". Nijssen schrijft dat
toe aan het nieuwe karakter van
deze activiteiten buiten de paden
van de traditionele kerk. "Uit al
les blijkt, dat de kerk een hero
riëntatie en reorganisatie nodig
heeft. De organisatie moet ge
schikt gemaakt worden om die
heroriëntatie mogelijk te ma
ken".
Pausbezoek (zaterdag 11 tot
woensdagmorgen 15 mei). De
Nederlandse bisschoppen ver
moeden, dat de reizen van de
paus zo aanslaan omdat de paus
laat zien, wat zijn 'herder-zijn' in
houdt. Hij schuwt noch inspan
ningen, noch risico's.
Zij schrijven dat in een brief
aan de rooms-katholieke gelovi
gen, die in het aanstaande week
einde in alle kerken zal worden
voorgelezen.
Volgens de Nederlandse bis
schoppen zal het bezoek van de
paus de verbondenheid met de-
wereldkerk én de eigen plaats
van de Nederlandse kerkge
meenschap onderstrepen.
- Pas in november, na uitvoe
rig overleg met hun achterban,
zullen de joodse kerkgenoot
schappen beslissen of zij de uit
nodiging om de paus volgend
jaar te ontmoeten zullen aanne
men. Dat meldde het 'Nieuw Is
raëlitisch Weekblad'.
1
