Felle uithaal van
Gromyko naar VS
Klopjacht in El Salvador
Turks-Amerikaanse relatie op dieptepunt
Reagan wil militair overwicht'
Botha geeft zwarten
in provincie rechten
Proces gelast tegen
Turks vredescomité
VRIJDAG 28 SEPTEMBER 1984
NEW YORK (GPD/AFP/Rtr) - De Russische minister van buitenlandse zaken Andrei
Gromyko heeft de Verenigde Staten gisteren in de Algemene Vergadering van de VN
ervan beschuldigd bestaande overeenkomsten met de Sowjet-Unie op te offeren aan
streven naar militaire superioriteit.
„Op het hoogste officiële niveau",
aldus Gromyko, „wordt verklaard
dat de VS het recht heeft een eerste
kernaanval te doen, dat wil zeggen
een kernoorlog te ontketenen. On
ze voormalige bondgenoot in de
strijd tegen fascisme had het hart
niet om te stemmen voor een door
de Sowjet-Unie gesteunde resolu
tie die kernwapens en het gebruik
ervan moest verbieden".
Doelend op de verzoenende toon
van de toespraak van president
Reagan in de Algemene Vergade
ring merkte Gromyko op: „De
Sowjet-Unie gelooft dat eerder
concrete feiten dan verbale garan
ties tot normalisering van de situa
tie in onze betrekkingen met de
Verenigde Staten zullen kunnen
zorgen".
Gromyko noemde als een van de
concrete voorstellen een kwantita
tieve en kwalitatieve bevriezing
van de wederzijdse kernwapenar
senalen. „Ons land wenste al een
verbod van kernwapens toen het
die zelf nog niet had en ook later
toen het dergelijke wapens wel be
zat. Op dit moment is de Sowjet-
Unie net als voorheen voor onmid
dellijke maatregelen om het aantal
kernwapens te verminderen en uit
eindelijk uit te bannen", aldus de
bewindsman.
Hij beschuldigde de Verenigde
Staten ervan de onderhandelingen
over nucleaire wapens opzettelijk
te hebben laten mislukken. „On
geacht welk voorstel of argument
wij lanceren, onze wederpartij zegt
neen, niet acceptabel. Zij beweren
Lloyds eist
maatregelen
VN tegen
zee-piraterij
LONDEN (AP) - De piraterij
op zee heeft dermate onrustba
rende proporties aangenomen,
dat onder andere Britse rederij
en de Verenigde Naties vragen
geld uit te trekken voor inter
nationale patrouilles, aldus het
Nautische jaarboek van
Lloyd's in Londen.
Volgens het jaarboek hebben
piraten voor de kust van Thai
land sinds 1980 minstens 1.376
moorden en 2.283 verkrachtin
gen gepleegd en hebben zij
minstens 592 vrouwen geroofd.
Sommige rederijen hebben
voormalige Amerikaanse mari
niers gehuurd om hun schepen
in Aziatische en Mediterrane
wateren te beschermen. Enkele
Noorse reders hebben voor dat
doel inheemse krijgers aange
trokken.
De redacteur van het jaar
boek, Chris Mayer, noemt als
gevaarlijke gebieden de kust
wateren van Nigeria, de Filip
pijnen, Indonesië, Thailand,
Zuid-Amerika, de straat van
Malakka en het Caribisch ge
bied. In Nigeria dienden impor
teurs tussen 1980 en eind 1983
voor in totaal 183,7 miljoen dol
lar schadeclaims in voor goede
ren, die in Nigeriaanse havens
zijn gestolen, aldus Mayer.
Andrei Gromyko.
DEFENSIE VS - Het Amerikaan
se congres is gisteren akkoord ge
gaan met een compromisformule
voor de defensiebegroting. Voor
het begrotingsjaar 1985 wordt 292,9
miljard dollar uitgetrokken, vijf
procent meer (na inflatie) dan in
het lopende jaar, maar 12 procent
minder dan de regering-Reagan
aanvankelijk had gevraagd.
JOHANNESBURG (Reuter/ANP)-
De Zuidafrikaanse regering heeft
deze week besloten meer rechten
•te verlenen aan zwarte Zuidafrika
nen in de westelijke Kaapprovin
cie. Ze kunnen voortaan een pacht
overeenkomst voor hun huis slui
ten met een looptijd van 99 jaar. De
uit 1955 daterende regeling waarbij
werkgevers verplicht waren bij
voorkeur kleurlingen (mensen van
gemengd ras) in diepst te nemen,
wordt opgeheven, zo berichtte gis
teren de staatsradio.
President P.W. Botha kreeg voor
deze maatregelen dinsdag de goed
keuring i
Nasionale Party in Kaapstad.
Waarnemers zien in de maatrege
len een belangrijke koerswijziging
in het regeringsbeleid ten aanzien
van de vestiging van zwarte Zuid
afrikanen in de westelijke Kaap-
ATHENE (GPD) De aanklager
bij de militaire rechtbank van Is-
tanboel heeft een proces gelast te
gen 48 Turkse intellectuelen op
grond van hun activiteiten voor het
Turkse vredescomité. Dit wordt
door het militaire bewind be
schouwd als een communistische
mantelorganisatie. Zoals in Turkije
gebruikelijk, zijn de straffen reeds
bij de aanvang geëist: 5 tot 15 jaar,
wegens overtreding van artikelen
in het Wetboek van Strafrecht die
het oproepen tot klassenstrijd ver
bieden.
Onder de beklaagden, die in
Turkije grote faam genieten, bevin
den zich Aziz Nesin, de bekendste
Turkse schrijver, voorzitter van de
Schrijversbond, tegen wie nog
twee andere processen lopen, de
Doodvonnis voor 22 activisten
acteur Tarik Akan. de schilder Sa-
dik Karamustafa, twee voormalige
televisie-omroepers, een theaterdi
recteur, vier vooraanstaande medi
ci, tien advocaten, vier journalis
ten, benevens de econoom prof.
Sadun Aren, die reeds gevangen
heeft gezeten op verschillende an
dere beschuldigingen.
Allen zijn nog in vrijheid, in te
genstelling tot 23 leden van het
vredescomite, die driejaar geleden
op dezelfde beschuldigingen wer
den gearresteerd en intussen zijn
veroordeeld tot straffen van vijf tot
acht jaar. In hoger beroep zijn deze
straffen intussen verworpen, we
gens „onvoldoende onderzoek", en
hun zaak is naar een gewone
krijgsraad terugverwezen. Maar in
strijd met de gewoonte zijn deze
beklaagden, onder wie de ernstig
zieke oud-diplomaat Mahmud Di-
kedem, niet in voorlopige vrijheid
gesteld.
Doodvonnis
Inmiddels werd hier gisteren
weer een militair massaproces
beëindigd tegen een van de vele
gewelddadige groeperingen die
vóór de staatsgreep van 1980 in
Turkije opereerden: de Marxis-
tisch-Leninistische Gewapende
Propaganda-Eenheid, beschuldigd
van 85 moorden, onder wie die op
vier Amerikanen. Van de 328 be
klaagden zijn er 22, onder wie vier
meisjes, ter dood veroordeeld.
Sinds het optreden van de civiele
regering-Ozal in december vorig
jaar is echter geen doodstraf meer
voltrokken.
dat zij voor stopzetting van de be
wapeningswedloop zijn en probe
ren de mensen wijs te maken dat
zij de internationale spanningen
willen verminderen, alleen door
steeds meer militaire bases te vor
men, door de militaire voorberei
dingen te intensiveren, de ruimte
te militariseren en nieuwe soorten
Amerikaanse kernwapens in Euro
pa te plaatsen".
"Het enige dat we horen is dat
kracht, kracht en nog eens kracht
internationale vrede garandeert.
Met andere woorden: wapens wa
pens en nog eens wapens. Het
touwtrekken tussen de groepen
die het buitenlands beleid van de
VS bepalen, is gewonnen door de
militaristische denkers", aldus
Gromyko. Hij noemde als voor
beelden de Amerikaanse invasie in
Grenada, „grove inmenging in de
binnenlandse aangelegenheden
van El Salvador", een wezenlijke
belegering van Nicaragua en drei
gementen tegen Cuba.
De Amerikaanse minister van
buitenlandse zaken, George
Shultz, reageerde teleurgesteld op
de toespraak van zijn Sowjetcolle-
ga. „Het is triest en teleurstellend
dat de heer Gromyko ons opnieuw
een verkeerde voorstelling van de
geschiedenis en een verdraaiing
van de vreedzame en constructieve
rol van de Verenigde Staten in we
reldaangelegenheden moest ge
ven", aldus Shultz bij het verlaten
van het gebouw van de Algemene
Vergadering.
Gromyko spreekt vandaag in
Washington met president Reagan.
Hun ontmoeting wordt voor de be
trekkingen van de Sowjet-Unie
met het Westen van grote beteke
nis geacht.
In Manila, op de Filippijnen, is het gisteren tot een stevige botsing gekomen tussen 3000 demonstranten en de
politie, die met kogels en waterkanonnen trachtte een opmars naar het paleis van president Marcos te verhinde
ren. Zeker 12 mensen liepen schotwonden op. In de voorste rij van de demonstranten (foto ANP) liep ook de broer
van de vermoorde oppositieleider Aquino mee.
DURBAN (Rtr/UPI)- De Zuid
afrikaanse dominee C. Beyers
Naudé is gisteren, de eerste dag
van zijn herkregen bewegings
vrijheid, naar Durban gereisd om
een bezoek te brengen aan de zes
anti-apartheidsactivisten die al
twee weken bivakkeren in het
Britse consulaat in Durban. Een
woordvoerder van de Britse am
bassade zei dat toestemming
voor dat bezoek was verleend.
Hij ging niet in op suggesties
dat dit bezoek mogelijk de ver
houdingen tussen Engeland en
Zuid-Afrika verder zou verslech
teren. De twee landen zijn ver
wikkeld in een diplomatieke re'
omdat Engeland de zes mannen
niet wil overdragen aan de Zuid
afrikaanse politie.
De zes voortvluchtige activis
ten - vijf Indiërs en een zwarte
Zuid-Afrikaan - zijn bestuursle-
Beyers Naudé
weer actief
in Z.-Afrika
den van het United Democratie
Front en het Natal Indian Con
gress, die campagne hebben ge
voerd tegen de verkiezingen vo
rige maand.
„Ik ben niet bitter geworden,"
zei ds. Beyers Naudé nadat hij
had gehoord dat zijn „banning
order" was opgeheven. Met de
hem eigen nederigheid ontving
hij het nieuws, zo meldt de voor
lichtingsdienst van de Zuidafri
kaanse Raad van Kerken. Behal
ve blijdschap toonde de bekende
strijder tegen de apartheid zich
ook bezorgd over degenen die
nog steeds door een banning or
der getroffen zijn. „Soms voelde
ik me boos en gefrusteerd. Ik
had mijn vrouw echter gevraagd
mij erop te wijzen wanneer ik
wrokzuchtig en bitter zou wor
den. In alle eerlijkheid kan ik
zeggen: ik ben niet bitter gewor
den."
In verschillende delen van
Zuid-Afrika woedden gisteren
opnieuw rellen in zwarte woon
gebieden. Meer dan 90.000 scho
lieren namen deel aan een
schoolboycot. In Port Elizabeth
gebruikte de politie traangas om
een menigte jongeren uit elkaar
te drijven. Ook uit Soweto bij Jo
hannesburg, de Kaapprovincie
en Natal werden incidenten ge
meld.
provincie. Volgens het radiocom
mentaar was de regeling die voor
rang gaf aan kleurling-werknemers
een belemmering voor de econo
mische ontwikkeling. Maar deze
regeling maakte ook "de toepas
sing onmogelijk van de recente
strategie voor de oplossing van het
urbanisatieprobleem".
Zwarte Zuidafrikanen zijn door
de regering lange tijd beschouwd
als gastarbeiders, die wel tijdelijk
werkten in "blank" Zuid-Afrika,
maar uiteindelijk allen staatsbur
gers zouden moeten worden van
de thuislanden. De laatste tijd
In door guerrilla's bezette provincies
Vier doden bij
rellen in
Bangla Desh
DHAKA (Rtr/DPA) - In Bangla
desh zijn gisteren bij botsingen
tussen voor- en tegenstanders van
het militaire bewind zeker vier do
den gevallen en honderden gewon
den. Volgens de politie zijn in de
hoofdstad Dhaka zeker 400 men
sen opgepakt. De onrust hield ver
band met een algemene staking
van 24 uur waartoe de oppositie
had opgeroepen.
In zeker 60 plaatsen in Bangla
desh kwam het tot ongeregeldhe
den. In Dhaka gebruikte de politie
traangas en de wapenstok om de
strijdende partijen te scheiden die
gewapend waren met messen,
stokken en ijzeren staven. Daarbij
werden zeker 100 agenten gewond.
Het openbare leven lag als gevolg
van de staking volkomen stil.
Volgens de oppositie werden
twee van haar aanhangers gedood,
onder wie het voormalige parle
mentslid Mohammed Moizuddin,
die in Kaliganj op 30 kilometer van
Dhaka werd doodgestoken. Moi
zuddin was plaatselijk leider van
de oppositionele Awami Liga en
vice-voorzitter van het Bengaalse
Rode Kruis.
De regeringsgezinde Janadal-
partij zei dat in Chandina in het
zuiden een van haar aanhangers
werd gedood. In Chittagong, na
Dhaka de belangrijkste stad in
Bangaladesh, werd volgens oogge
tuigen zeker een demonstrant
doodgeschoten en vielen gewon
den toen de politie het vuur open
de op een menigte demonstranten.
De staking was het initiatief van
de twee belangrijkste oppositie
allianties die 22 politieke groepe
ringen omvatten. Zij eisen in ruil
voor hun deelname aan de algeme
ne verkiezingen van 8 december
dat president Ershad de staat van
beleg opheft en een interim-rege
ring benoemt. De oppositie deed
tenslotte een oproep tot het hou
den van een nationale protestby-
eenkomst op 14 oktober.
ADVERTENTIE
congres van zijn wordt in regeringskringen echter
het idee geopperd dat de miljoenen
"stedelijke zwarten" toch als per
manente bewoners gezien moeten
worden. President Botha zei op het
partijcongres echter ook dat geen
ongeremde 'stroom van zwarten
naar de westelijke Kaap zal wor
den toegestaan.
De westelijke Kaap, waar het
grootste deel van de rond 2,8 mil
joen kleurlingen woont, is in het
regeringsbeleid sinds 1955 be
schouwd als een soort informeel
"thuisland voor kleurlingen". Ves
tiging in dit gebied was goeddeels
voorbehouden aan blanken en
kleurlingen. Werkgevers mochten
alleen zwarte Zuidafrikanen in
dienst nemen als ze konden aanto
nen dat geen kleurlingen beschik
baar waren.
SAN SALVADOR (RTR/UPI) - Het
Salvadoraanse leger is een klop
jacht gestart in twee door guerrilla
strijders beheerste provincies. On
geveer 1.500 militairen, aldus een
mededeling van het ministerie van
defensie, zijn ingezet in Chalate-
nango en 600 soldaten opereren in
de provincie Cuscutlan. Volgens
militaire kringen in de hoofdstad
hebben zich tot dusver geen con
frontaties voorgedaan tussen rege
ringstroepen en guerrillastrijders.
Onder de 1.500 regeringstroepen
in Chalatenango bevinden zich
eenheden van het door de Verenig
de Staten opgeleide Atlacatl-batal-
jon. Eerder deze maand zijn eenhe
den van dit bataljon door boeren
beschuldigd van moord op 34 bur
gers. Deze mensen, voornamelijk
bejaarden, vrouwen en kinderen,
werden neergeschoten toen zij
vluchtten voor een bombardement
van de Salvadoraanse luchtmacht,
zo werd gezegd. President Duarte
heeft deze week verklaard dat de
slachtoffers zijn gevallen tijdens
een vuurgevecht tussen regerings
troepen en guerrillastrijders.
De Salvadoraanse minister van
defensie, Cienfuegos, heeft giste
ren de cijfers tegengesproken die
het radiostation van het verzet,
Venceremos, de dag tevoren had
verspreid over verliescijfers aan de
kant van de regering. Volgens Ra
dio Venceremos zijn er sinds de
ambtsaanvaarding van president
Duarte 1.998 soldaten gewond ge
raakt of gedood. Minister Cienfue
gos verklaarde dat dit hooguit een
kwart is geweest.
Hij zei dat er de afgelopen maan
den nauwelijks gevechten tussen
regeringstroepen en guerrillastrij
ders hebben plaatsgehad. De enige
confrontatie van betekenis, zo ver
klaarde hij, kostte aan regerings
kant 30 slachtoffers. Cienfuegos
liet in het midden of het hier doden
of gewonden betrof.
Explosieven waken over
route Zweden-Noorwegen
RIKSGRANSEN (RTR) - De Zweedse koning Carl Gustaf en de Noorse
koning Olav hebben gisteren in het Zweedse plaatsje Riksgransen offi
cieel een weg door noord-Scandinavie geopend die strategisch zo belang
rijk is dat er gedetailleerde plannen zijn gemaakt om hem op te blazen.
De 180 km lange weg tussen het Zweedse mijnstadje Kiruna en de
Noorse havenstad Narvik is bedoeld om noord-zweden toegankelijker te
maken en meer toeristen naar vakantiegebieden te krijgen. Maar hij is
aangelegd tegen het advies in van de militaire leidingen van beide lan
den, die vrezen dat de weg de opmars van een binnendringend leger zeer
gemakkelijk zou maken.
Bij 70ste 'verjaardag' van Armeense massamoord
Punkers versus kapitalisme
LONDEN (UPI) - De Britse politie heeft gisteren 264 personen gearres
teerd tijdens een demonstratie die tot doel had het financiële centrum
van Londen te verlammen. De meeste arrestanten zijn jongelui met
punkkapsel.
Een politiewoordvoerder zei dat het de demonstranten „zeker niet ge
lukt is de City af te sluiten". Volgens hem is één politieman licht gewond
geraakt. De arrestanten zullen vervolgd worden wegens verstoring van
de openbare orde.
Bij een bankgebouw in het financiële centrum van Londen zijn ruiten
ingegooid.
Aan de demonstratie, waartoe de anarchistische groep „Greenpeace
Londen" had opgeroepen, namen een paar honderd personen deel. De
politie had er ongeveer 7.000 verwacht. (foto ap»
ANKARA (GPD) - De betrekkin
gen tussen Ankara en Washington
hebben een dieptepunt bereikt. De
situatie is te vergelijken met die
van 1975, toen de Amerikanen een
wapenermbargo afkondigden te
gen Turkije vanwege de Turkse in
terventies op Cyprus (drie jaar la
ter werd dit embargo weer inge
trokken). Reden van de huidige
Turkse woede is een aangelegen
heid die elders ter wereld, zelfs in
door
Frans van Hasselt
de VS zelf, nauwelijks aandacht
heeft gekregen: het Huis van Af
gevaardigden in Washington heeft
met algemene stemmen - maar er
waren slechts enkele tientallen le
den aanwezig - een door de joodse
afgevaardigde Carl Levin inge
diende motie aangenomen waarin
wordt gevraagd de 24e april uit te
roepen tot 'Nationale dag van her
denking van 's mensens Onmense
lijkheid'.
De 24e april is al vele jaren de
dag waarop de Armeniërs over de
wereld verspreid herdenken hoe in
1915 in Oost-Turkije honderddui
zenden hunner zelf spreken zij
van anderhalf miljoen - zijn omge
bracht onder het toenmalige Turk
se bewind. Volgend jaar is dat 70
jaar geleden. En in de rest van de
motie wordt er ook geen twijfel
over gelaten dat speciaal deze 'ge
nocide' niet mag worden vergeten.
Zowel de Turkse als de Griekse
pers (de laatste instemmend) blij
ven trouwens hardnekkig spreken
van de 'dag van de genocide' die op
het punt zou staan te worden uitge
roepen.
Razernij
Vlak daarna nam de commissie
van buitenlandse betrekkingen
van de Amerikaanse Senaat een
motie aan waarin eveneens wordt
gesproken van de 'genocide van
1915' en waarin de Amerikaanse re
gering wordt gevraagd deze bij
haar buitenlandse politiek te be
trekken. Met andere woorden: de
relaties met Turkije te herzien zo
lang dit land de 'genocide' nog niet
heeft erkend. Het is in deze motie
dat Oost-Turkije 'het 2500 jaren ou
de vaderland van de Armeniërs'
wordt genoemd, iets wat nog het
allermeest heeft bijgedragen tot de
Turkse razernij.
Ook in Turkije is men zich be
wust dat deze parlementaire activi
teit in Amerika niet los kan worden
gezien van de naderende presi
dentsverkiezingen waarbij de
250.000 Armeense stemmen in Ca-
lifornië - dat ook een Armeense
gouverneur heeft - naar Reagan
kunnen gaan dan wel naar zijn te
genstander Mondale. En het wordt
hier sterk betwijfeld of Reagan de
motie van het Huis, die overigens
eerst nog de Senaat moet passeren,
zal tekenen. Waarschijnlijk zal hij
Turkije's aanhankelijkheid niet
verspillen terwille van de Armeen
se stemmen waar hij vermoedelijk
wel zonder kan.
Armeense lobby
De Turkse minister van buiten-
lanse zaken Halefoglu, die in de VS
is voor de net weer geopende Alge
mene Vergadering van de VN, 'zit
daar ongetwijfeld niet stil en werpt
zijn gewicht in de schaal tegen de
Armeense en Griekse lobby's (de
joodse schijnt wat minder geïnte
resseerd).
Het is met deze verwachtingen
op de achtergrond dat de Turkse
regering-Ozal, ook al heeft die in
felle bewoordingen gereageerd op
de moties („Een sanctionering en
aanmoediging van de Armeense
terreur"), probeert binnen Turkije
het ergste anti-Amerikaanse tij te
keren. Dat bleek dinsdag, toen de
regerende Moederlandpartij ver
hinderde dat het kwam tot een
groot debat in het parlement waar
om de twee oppositiepartijen had
den gevraagd. Vooral afgevaardig
den van de ietwat links georiën
teerde Populistische Partij beplei
ten nu al 'herziening van de betrek
kingen met de VS' (lees: sluiting
van de Amerikaanse basis, zoals
ook in 1975 gebeurde). Tevergeefs
probeerde de PP reeds eerder het
parlementair zomerreces te onder
breken voor een speciale zitting
waarop de 24e september moest
worden uitgeroepen tot 'Dag van
herdenking van de Amerikaanse
genocide op de indianen en de on
derdrukking van de zwarten'
De leider van de andere opposi
tiepartij, genereaal b.d. Sunalp,
had nog wat anders bedacht. „Het
zijn de Armeniërs", zei hij „die de Koerden
eerste genocide uit de wereldge
schiedenis pleegden op de Urar
tu's" (de oorspronkelijke bevol
king van dit gebied, milennia gele
den.
Terwijl de grote Turkse dagbla
den elkaar nu al twaalf dagen lang
proberen te overtroeven met anti-
Amerikaanse hoofdartikelen
(hoofdmotief: met zulke vrienden,
waar heb je dan nog vijanden voor
nodig?), tracht de regering in An
kara de boot af te houden en in ie
der geval tot de 4e oktober, als het
Amerikaanse Congres met reces
Intussen is het opmerkelijk en
ook een beetje schrijnend dat deze
hele affaire (Er leven nauwelijks
nog Armeniërs in Oost-Turkije)
zich afspeelt terwijl zich in Oost-
Turkije een nieuwe, rigoureuze
campagne voltrekt tegen de Koer
den, waar niet voor de eerste keer
opstandige signalen vandaan ko
men. Het zou interessant zijn te
weten hoe 'hard' deze 'uitkamac
tie', die tot in de winter zal voort
duren, wordt gevoerd. Een extra
ironische gril van de geschiedenis
wil dat het juist de Koerden waren
die zich in 1915 leenden voor het
merendeel van de slachtingen op
de Armeniërs toen die, door het Ot
tomaanse bewind gedeporteerd,
door hun gebied trokken.
