Een aannemer over
de vloer: waar
doen ze dat van?
Bisschop Bomers gaf de vrouwen gelijk
Reportage
Schemerzone: werkplaats tussen vrije tijd en arbeid
Hoe 'vrijwillig' is
een groot onderzoek
naar vingerafdrukken?
VRIJDAG 28 SEPTEMBER 1984
PAGINA II
gel doet de verhuurafdeling bij
voorbeeld al jaren goede zaken.
Steeds gespecialiseerder gereed
schap, te duur voor de particulier
om zelf aan te schaffen, gaat er
de deur uit. Plaatsvervangend
bedrijfsleider Mulder: "Mensen
leggen tegenwoordig zelfs zelf
een waterleiding aan, gasleidin
gen en centrale verwarming".
Klussen dus, waar je vroeger niet
over décht om ze zelf ter hand te
"Het wordt de mensen ingege
ven door financiële noodzaak",
meent Mulder, die overigens
vooral de doe-het-zelvers in zijn
zaak meent te herkennen. Het
zijn volgens hem niet zozeer de
grijswerkers die bij Gamma hun
inkopen doen. "De prijzen die
een vakman rekent, zijn toch ze
ker veel te hoog? En dan komt
daar nog bij dat er tegenwoordig
aan gerichte produktinformatie
wordt gedaan. En er zijn tal van
boekwerkjes in de handel waar
haarfijn uit de doeken wordt ge
daan hoe bijvoorbeeld cv moet
worden aangelegd".
"En keukens en badkamers",
vult de bedrijfsleider van Bouw-
varia aan de Zoeterwoudseweg
aan. Daar draaien de mensen
hun hand niet meer voor om.
Keukens kun je hier in een
bouwpakket krijgen, elke leek
zet hem zo in elkaar". Hij signa
leert dat ook mensen met de be
tere inkomens daarom zwichten
voor het zelf doen. "Temeer daar
de mensen steeds meer vrije tijd
krijgen. Ze proberen eens wat te
klussen, en dan blijkt al snel dat
ze handiger zijn dan ze zelf altijd
dachten. Daardoor komt het dat
waar het zowat overal in de de
tailhandel slechter gaat, de doe-
het-zelfsector in de lift zit".
Prutsen
Timmerman Zwart bestrijdt
echter de hoog gespannen ver
wachtingen die de bouwmarkten
kennelijk hebben van de capaci
teiten van de doe-het-zelver.
"Een keuken in elkaar zetten,
daar heb je zelfs niet één vakman
voor nodig, maar nota bene men
sen van verschillende beroepen.
Ik begrijp niet hoe mensen een
keuken kunnen kopen van tien-
a vijftienduizend gulden, om ver
volgens duizend gulden te willen
besparen op arbeidsloon".
Hij .komj jaarlijks in enkele
honderden huizen, zegt hij. En
wat hij dan ziet: "Dan hebben
mensen zitten prutsen, dat is ge
woon zonde geweest van de tijd
en de materialen. Soms kom ik
zelfs gevaarlijke situaties tegen.
Nee, ik kan er best in komen dat
mensen zelf gaan behangen of
een muurtje verven, maar echte
dure investeringen, zoals een
keuken of een dakkapel, die zijn
echt beter af in de handen van
een vakman".
Toch zal de omvang van de
schemerzone voorlopig alleen
maar toenemen, voorspelt het
Economisch Geografisch Insti
tuut. "Zeker zolang de inkomens
blijven dalen, de regels en wet
ten almaar ingewikkelder wor
den en de mensen steeds meer
vrije tijd krijgen. Wil de overheid
dat tegengaan, dan zal er ernst
moeten worden gemaakt met het
scheppen van werkgelegenheid
en zal het eenvoudiger moeten
worden gemaakt om wél formeel
klussen te verrichten".
Gewaarschuwd wordt voor
een te felle bestrijding van de
schemerzone. "Want ook bedrij
ven maken er gebruik van en
zouden ze dat niet doen, dan zou
dat hun einde betekenen en tege
lijkertijd een verlies aan arbeids
plaatsen. Bovendien spelen er
aspecten als 'zinvol bezig zijnen
sociale contacten een rol. Het
scheppen van een alles-controle-
rende staat, die elke informele
klus direct afstraft, is een schrik
beeld dat vermeden moet wor
den".
AMSTERDAM (GPD) - Tot hoe
ver kan de justitie gaan om een
ernstig delict op te sporen; heiligt
het doel de middelen? Wie het pu
bliek zou vragen naar de toelaat
baarheid van het grootscheepse
vingerafdrukkenonderzoek, zoals
dat in de gemeente Stede Broec is
uitgevoerd, krijgt vast en zeker een
bijna unanieme adhesiebetuiging
met die actie. Zeker nu dat onder
zoek succes heeft opgeleverd. Een
belangrijke functie van het straf
recht is immers het wegnemen van
onrustgevoelens en het voorko
men dat mensen het recht in eigen
hand nemen. Die onrust was er wel
degelijk in Stede Broec. Maar wel
ke gevaren schuilen er in een der-
gelijk onderzoek?
Vragen die de afgelopen dagen
de strafrechtjuriste Sanne Berk
hout uit Edam hebben beziggehou
den. Zij is wetenschappelijk mede
werkster Strafrecht aan de Univer
siteit van Amsterdam en bezig aan
een onderzoek naar de zogeheten
'maatregelen in het belang van het
onderzoek'. Haar twijfels: „Als je
me persoonlijk zou vragen, zeg ik
dat het te ver gaat, zo'n onderzoek.
Maar eerlijkheidshalve moet ik
zeggen dat ik er, als ik op de stoel
van de officier van justitie zou zit
ten, gelet op eerdere uitspraken
van de Hoge Raad, het nog niet zou
weten".
Bevolkingsonderzoeken als in
Stede Broec begeven zich in een
juridisch niemandsland. Een witte
vlek in het hele rechtsbestel. Het is
dan ook niet verwonderlijk dat
.dergelijke onderzoeken, in al hun
varianten, telkens weer kritische
vragen oproepen. Is er wel sprake
van vrijwilligheid bij de deelname
aan zo'n onderzoek? Dat is de
meest in het oog lopende vraag.
Een verdachte die uit dat onder
zoek naar voren komt, heeft hij
niet op zijn minst uit morele
dwang mee moeten doen aan dat
onderzoek? Een advocaat zou ze
ker ingaan op dat begrip 'vrijwillig
heid' bij de verdediging van zijn
cliënt.
Het nemen van vingerafdruik-
ken tegen de wil van de verdachte
is volgens de wet uitsluitend toege
staan wanneer er sprake is van een
verdachte die in preventieve hech
tenis is gesteld. Bij zo'n groot on
derzoek is niet eens sprake van een
verdachte, tenminste niet in de zin
van de wet. Laat staan dat men al
iemand in hechtenis had.
De actie in Stede Broec is ge
stoeld op een aantal criteria die
volgens officier van justitie mr. G.
Botman door de minster zijn aan
vaard. Er was sprake van een zeer
ernstig delict. Er was sprake van
grote verontrusting bij de bevol
king. Volgens mr. Botman wan
trouwde iedereen iedereen in Ste
de Broec. Het onderzoek was op al
le mogelijke manieren vastgelo
pen. De actie had een vrij grote
kans op succes en ten slotte was er
sprake van een duidelijk begrensd
onderzoek.
Daar komt bij dat de bevolking
nadrukkelijk werd gewezen op de
'vrijwilligheid' van het onderzoek.
En men gaf de garantie dat de vin
gerafdrukken voor niets anders
dan voor het doel van de actie, het
oplossen van een zeer ernstig de
lict, gebruikt zouden worden. Ze
zijn ook daags na de bekentenis
van de verdachte vernietigd.
Waarom dan toch kritische kant
tekeningen bij dit onderzoek? San
ne Berkhout: „Laat ik eerst stellen
dat de ernst van het feit buiten kijf
staat. Wat ik me afvraag is echter,
of je een zo vergaand middel als
een massaal vingerafdrukkenon
derzoek mag gebruiken om een
verdachte op te sporen. Ik denk
van niet. Maar het is wel een afwe
ging, want aan de andere kant
moeten daders ook opgespoord
kunnen worden".
„In het Wetboek van Strafvorde
ring staat wat de overheid mag
doen om een delict te onderzoe
ken, welke bevoegdheden er zijn
om tegen de wil van een burger
toch op te treden. Een belangrijk
beginsel van het strafprocesrecht
is dat niemand verplicht is bewijs
tegen zichzelf te leveren.
„In Stede Broec had men zelfs
nog geen verdachte in de zin van
de wet. In principe waren er vijf
duizend mannen tussen de 18 en
de 40 iaar mogelijk verdacht. En
ACHTERGROND
misschien moest die dader nog wel
verder gezocht worden. In de zin
van de wet is iemand pas verdacht
wanneer er sprake is van een rede
lijk vermoeden van schuld. Daar
moet een objectief criterium voor
ziin".
„Vervolgens komt er dan toch
dat onderzoek, onder het nadruk
kelijke motto dat iedereen vrij is
om er aan mee te doen of niet. Te
gelijk verschijnen er in de pers al
uitspraken da% iedereen die wei
gert toch wel een beetje 'verdach
ter' wordt. Die kan rekenen op ex
tra aandacht van de politie. Dan
heb ik het nog niet eens over de
morele druk die er uit de buurt
komt. Wie om wat voor reden dan
ook weigert, komt in een kwalijk
daglicht. Dat is het punt waar het
om draait".
„Hoe vrijwillig is zo'n onder
zoek? De Hoge Raad gaat ver. Vrij
willigheid wordt aangenomen zo
lang een tegendeel niet aanneme
lijk is geworden. Dat is heel iets an
ders dan een positieve toestem
ming. In Stede Broec heeft de ver
dachte De W., nog voor hij zelfs
verdacht kon zijn, ik zeg ge
dwongen meegewerkt aan het ver
schaffen van een bewijslast tegen
zichzelf'.
„Dergelijke acties omzeilen een
wettelijke regeling. Nogmaals, na
tuurlijk is het goed dat een ver
dachte gepakt kan worden, maar in
een rechtstaat heeft ieder individu
rechten. Ook een verdachte, on
geacht de aard of ernst van het de
lict waarvan hij verdacht wordt. En
dat is een groot goed, waar we zui
nig op dienen te zijn".
Met enige zorg vraagt de Edamse
strafjuriste zich af hoe groot de
kans is dat het succes van Stede
Broec overslaat op tal van andere
plaatsen in Nederland, waar even
veel verontrusting is over een niet
opgelost ernstig delict. En hoe
hard zijn de waarborgen dat de re
sultaten van vingerafdrukken of
bijvoorbeeld schriftelijke enquêtes
niet voor andere doelen dan dat
ene doel gebruikt worden?
Het is in het grotere kader van
een steeds verder ingrijpen in de
privacy, dat dergelijke grootschali
ge onderzoeken, met de nodige
omzichtigheid en van kritische
kanttekeningen voorzien, begeleid
dienen te worden.
Rechtercommissaris T. den Otto-
lander bij de dozen met vingeraf-
drukkaarten die hebben geleid tot
de opsporing van de moordenaar
van mevrouw Tamis in Stede
Broec. (foto anp>
"Ik bespeur bij u mismoedig
heid en vermoeidheid. Een hun
kering naar uw eigen identiteit.
U hebt gelijk. In onze cultuur
hebt u als vrouw minder kansen.
Ook in de kerk is dat tot op zeke
re hoogte beslist het geval. Vrou
wen worden gezien als vrouw
van meneer X of als moeder van
drie kinderen. Dat is allemaal
voortreffelijk, maar wel eenzij
dig".
Woorden van bisschop Bomers
van Haarlem bij de officiële op
richting van de werkgroep
'Vrouwen, geloven, kerk-zijn'.
De bisschop had de uitnodiging
van de werkgroep om de oprich
ting ervan te bevestigen graag
aangenomen. "U mag hieruit
concluderen, dat ik erachter sta".
Het is een werkgroep in het
bisdom, niet van het bisdom. De
groep, die doelgericht aan de
slag gaat voor een betere positie
van vrouwen in de kerk, heeft
zichzelf opgericht. Maar de bis
schop gaf de vrouwen gisteren
heel concreet zijn zegen mee: 'in
de naam van de Vader, de Zoon
en de Heilige Geest'.
De bisschop zei in zijn toe
spraak, dat het evangelie - "en
dat is niet hetzelfde als de manier
waarop wij mensen er altijd mee
omgaan" een bevrijdende
kracht in zich heeft. Hij drukte
de vrouwen ook op het «hart,
vrouw te zijn en te blijven. "Pro
beer niet, mannen na te apen".
"Vrouwen moeten er ook voor
waken, dat ze geen anti-houding
aannemen". De bisschop hoopte,
dat de vrouwen voor hun ge
dachten en initiatieven een
breed draagvlak zullen vinden.
Zelf zal Bomers 'serieus om
gaan' met de adviezen van de
werkgroep. "Maar", voegde hij
eraan toe, "we kunnen natuurlijk
ook wel eens een andere mening
hebben".
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen
te Oosterzee (Fr.) voor deelwerk
A. J. de Kieviet, bijstand in het
pastoraat aldaar; bedankt voor
Harkema-Opeinde J. Pronk Mar
ken.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: beroepen te Meppel J.
Kruidhof Hardenberg, te Drie-
sum H. G. Gunnink Drachten.
Nederlands Gereformeerde
Kerken: beroepen te Zwartsluis-
Marknesse W. Smouter Dalfsen.
Gereformeerde Gemeenten:
beroepen te Spijkenisse R. Boog
aard Leiden.
Jubileum. De uit Zoeter-
woude afkomstige missionaris
Jan Rekelhof, werkzaam in Ka
meroen (Afrika), viert zondag
zijn veertigjarig priesterfeest. Hij
is voor een paar maanden met
vakantieverlof in Zoeterwoude
terug. Eerst is er zondagmorgen
om 10 uur een feestelijke dienst
in de Janskerk, daarna een re
ceptie tot half 2 in 'Don Bosco'
aan de Zuidbuurtseweg.
Leerhuis. In Oegstgeest wor
den in de periode van oktober tot
april zes 'leerhuisavonden' ge
houden, waarop de joodse tradi
tie en haar relatie tot het vroege
christendom centraal zal staan.
Het motto van deze cyclus, die
op 2 oktober begint, is: 'In de leer
bij farizeeërs en rabbijnen'.
De avonden worden gehouden
in het Gemeentecentrum aan de
Lijtweg, steeds om 8 uur, en ge
leid door de theologe drs. I. M.
den Hartog, die verbonden is aan
de Folkertsma-stichting in Hil
versum.
Wie belangstelling heeft, kan
zich opgeven bij ds. J. J. Koo-
man, Hofbrouckerlaan 24 Oegst
geest, telefoon 071-155724.
Monumentenwacht
Het aantal monumentale ob
jecten waarvoor de regionale
stichtingen 'Monumentenwacht'
een inspectie-abonnement afslo
ten, steeg vorig jaar van 2635 tot
3997. De inspecties liepen op tot
boven de 4000, een toeneming
van 12 procent ten opzichte van
1982.
Uit een proefonderzoek in Gel
derland naar het effect van de in
specties bleek, dat de eigenaars/
beheerders van 54 onderzochte
monumenten na vier inspecties
voor in totaal ruim f. 400.000 aan
onderhouds- en herstelwerk had
den laten uitvoeren. Een behoor
lijk deel van dit onderhoudswerk
is zeker toe te schrijven aan het
inspectierapport van de monu
mentenwacht.
Kerken en torens vormen de
hoofdmoot in het objectenbestand
van de provinciale monumenten-
wachten. Van de bijna 4000 ob
jecten (per 31 december 1983) wa
ren er 1918 kerken en torens. Gel
derland staat het hoogst met 299
kerkelijke inspectie-abonnemen
ten. Tweede is Friesland met 285,
derde Zuid-Holland met 236,
vierde Noord-Holland met 235.
Voor Derde Wereld. Vorig
jaar hebben de Nederlandse
rooms-katholieken in verschil
lende acties - waaraan in een
aantal gevallen zeker ook niet-
katholieken bijdroegen - ruim f.
130 miljoen bijeengebracht voor
hulpverlening en ontwikkelings
werk in de Derde Wereld. Daar
van werd f. 72 miljoen ingeza
meld via organisaties die met
jaarlijks terugkerende acties een
beroep doen op het Nederlandse
volk.
'Mensen in Nood/Caritas Neer
landica' gaf ruim f. 16 miljoen uit
voor ontwikkelingslanden. 'Me-
misa' (medisch werk) zamelde
bijna f. 12 miljoen in. De Bis
schoppelijke Vastenactie en de
Pauselijke Missiewerken noteer
den respectievelijk een op
brengst van f. 9 en f. 6 miljoen.
Priesterkleding. De rooms-
katholieke geestelijken van
West-Duitsland moeten weer
herkenbare priesterkleding gaan
dragen. Daartoe besloten de bis
schoppen op hun najaarsconfe
rentie in Fulda. De kleding, zei
aartsbisschop Dyba van F\ilda,
onderstreept hun bereidheid tot
hulpverlening en getuigenis.
Dr. Arie Brouwer, plaatsver
vangend secretaris-generaal van
de Wereldraad van Kerken, is als
enige voorgedragen voor de
functie van secretaris-generaal
van de Amerikaanse Raad van
Kerken. Begin november zal het
bestuur beslissen over de opvol
ging van mevrouw Claire Ran
dall.
Brouwer, wiens voorouders
kwamen uit Harderwijk, trad een
jaar geleden bij de Wereldraad in
dienst. Daarvóór was hij secreta
ris-generaal van de Hervormde
Kerk in Amerika, die is ontstaan
uit emigratie van Nederlanders.
Wie huurt er tegenwoordig nog een bedrijf om de mu
ren van een nieuw behangetje te voorzien of om de bin-
nenboel te verven? De meeste mensen niet, die doen
het óf zelf, óf roepen de hulp in van een kennis die best
bereid is het klusje even op te knappen. Voor een paar
tientjes, of misschien voor een wederdienst, zodat hij
voor die dure reparatie aan de auto niet naar de garage
hoeft.
Meer dan de helft van alle Nederlanders neemt met
dergelijke karweitjes wel eens deel aan de informele
economie, het zogenaamde grijze circuit. Dat bleek on
langs uit een onderzoek dat het Economisch Geogra
fisch Instituut van de Universiteit van Amsterdam
hield in de hoofdstad. Het onderzoek ging over dié acti
viteiten waarvan het onduidelijk is of ze nu arbeid of
vrijetijdsbesteding betreffen: de activiteiten in de
'schemerzone'.
Het kan een doe-het-zelver zijn,
een kapster, de werkster of een
verhuizer. In elk geval gaat het
om werkzaamheden waartoe
mensen zich, ook zonder oplei
ding of ervaring, al snel bevoegd
achten. "Ja, ik kan absoluut niet
schilderen", zei een door de on
derzoekers benaderde grijs wer
ker. "Maar dat maakte allemaal
niets uit. Dat was gewoon een
kwestie van kladderen. Toen
bleek dat de meeste mensen re
delijk tevreden waren met dat
geklieder, want het was redelijk
netjes geklieder".
De mensen die hun diensten in
de schemerzone aanbieden, ver
dienen daar gemiddeld ongeveer
vijftien gulden per uur mee. Geld
dat hen zo in het handje wordt
gedrukt; met belastingen of so
ciale premies wil men in de sche
merzone nu eenmaal niets te ma
ken hebben. Kenmerkend is
juist dat het werk nergens wordt
geregistreerd. En daarmee is het
veel goedkoper dan de vaak ge
peperde rekeningen van een er
kend bedrijf dat, eer er ook maar
een stuk gereedschap ter hand is
genomen, al een bedrag aan
voorrijkosten op de nota heeft
staan.
Gunstig dus voor de klant die
goedkoper uit is, en voor de klus
ser die wat bijverdient, maar een
schadepost voor de bedrijven die
steeds harder moeten opboksen
tegen de grijswerker en de doe-
het-zelver in de schemerzone. Bij
het Leidse schilderbedrijf Ladan
en Zn kunnen ze daarover mee
praten. "Inderdaad hebben we
tegenwoordig veel minder werk
bij particulieren. Sinds een jaar
of vijf geleden de aftrekbaarheid
van groot onderhoud werd afge
schaft, is het burgerwerk gehal
veerd".
Nood breekt wet
Alleen de beter gesitueerden
roepen er nog eèn vakman bij
wanneer de plafonds zijn bruin
gerookt. "Anderen verven zelf
hun huis, of laten het door klus
jesmannen doen.. En hoe nor
maal dat tegenwoordig ook
wordt gevonden, aanvaardbaar
wordt het voor ons nooit. Maar
ja, mensen die niet veel te beste
den hebben, zullen wel denken:
nood breekt wet".
Dezelfde geluiden zijn te horen
bij een andere branche waarin
het grijswerken welig tiert: de
timmerbedrijven. Met lede ogen
heeft timmerman Ederveen uit
Alphen aan den Riin zijn nering
door
ConnV Smits Vee' 'mensen nemen het schilderwerk tegenwoordig zelf ter hand. Of
ze rr>epen de hulp in van een klusjesman. (foto Holvast*
zien teruglopen, vooral wat be
treft het binnentimmerwerk.
"Werk waar je het dak voor op
moet, dat krijgen wij nog wel,
maar zoiets als een plafond ver
nieuwen, daar worden we amper
meer bijgeroepen".
Het zijn niet alleen de doe-het-
zelvers, meent Ederveen, die zijn
markt verkleinen. "Er zitten veel
beunhazen bij, en grijswerkers".
Van de klanten kan hij het zich
trouwens wel voorstellen dat ze
naar zo iemand toestappen.
"Want een aannemer de hele dag
over de vloer, dat kost veel geld.
Vooral sinds de invoering van
het btw-tarief en nu de sociale
lasten steeds maar worden opge
schroefd".
Toch zijn het niet de laagste in
komensgroepen die gebruik ma
ken van het grijze circuit, ont
dekten de onderzoekers van het
Economisch Geografisch Insti
tuut. Het zijn juist de goed ver
dienenden met twee linker han
den, eigen-huis-bezitters of twee
verdieners die geen tijd hebben
voor doe-het-zelven. Ze vinden,
het prettig dat ze hun klusjes
door een bekende kunnen laten
doen, iemand die ze er nog een
gunst mee bewijzen ook.
In de wijken waar vooral men
sen met lage inkomens wonen,
vinden de grijs werkers niet zo'n
goede markt. Die mensen vinden
de kosten binnen het grijze cir
cuit nog te hoog, en doen veelal
zelf de klusjes. "Alles doen we
zelf. De kapper kost dertig gul
den. Als je zelf een schaar hebt,
heb je die dertig piek zó ver
diend. Zit wel niet mooi, maar
verkering krijgen we toch niet
meer", aldus een door de onder
zoekers ondervraagde buurtbe-
Voldoening
Hoewel de financiën dus wel
degelijk een reden zijn voor men
sen om zich in de schemerzone te
begeven, spelen er voor de grijze
klussers ook nog andere factoren
een rol. Het blijken vooral de
goed geschoolde jongeren tussen
de 25 en 35 jaar te zijn die met het
klussen wat bijverdienen naast
het loon, de uitkering of beurs.
Zij vinden er de voldoening in
die een werkloos bestaan of de
officiële baan niet kon bieden.
'Het gevoel te werken is toch
een redelijke kick. Het geld is
niet het belangrijkste, maar voor
al het praten in de pauze, het bor
reltje achteraf'. En dap al die re
gels, waaraan de klussers zouden
moeten voldoen wanneer ze het
wel helemaal netjes zouden aan
pakken en zich bijvoorbeeld als
officieel bedrijf zouden laten in
schrijven. "Als je moet poepen,
moet je al een vergunning heb
ben", zei een geënquêteerde.
"Bovendien, ik heb zó weinig
geld, dat het belachelijk zou zijn
als ik belasting moest betalen".
En veel mensen delen die me
ning. Moreel is het allang niet zo
verwerpelijk meer als pakweg
vijf jaar geleden om er als uitke
ringsgerechtigde zwart wat bij te
verdienen. Temeer daar iedereen
weet dat die uitkeringen bepaald
niet voor een vetpot zorgen. Zijn
er twee buurmannen, de één een
clandestine klusser, de ander die
het verklapt aan de sociale
dienst, dan is er in het algemeen
maar één die het risico loopt
door de buurt met de nek aange
keken te worden: de 'verrader'.
De heer Zwart, die een timmer
mansbedrijf in Leiden heeft,
weet het nog sterker te vertellen.
"Het wordt niet alleen geaccep
teerd, maar zelfs als vanzelfspre
kend beschouwd om een grijs-
werker te verkiezen boven een
officieel en daarmee veel vak
kundiger bedrijf. Mensen die een
aannemer over de vloer krijgen,
worden door de buurt gezien als
lieden met teveel geld. Dan
wordt er gezegd: waar doen ze
het van".
En zo, zeggen de onderzoekers,
zien ook veel erkende bedrijven
zich genoodzaakt de informele
sector op te zoeken om, in con
currentie met het informele cir
cuit, het hoofd boven water te
kunnen houden. De loodgieter
komt bijvoorbeeld 's avonds nog
eens bij een klant terug voor een
informeel klusje of de boekhou
der verzorgt in zijn vrije tijd nog
even de administratie van een
paar kennissen.
Verweven
En dat is niet de enige manier
waarop formeel en informeel
met elkaar verweven raken. De
grijswerkers betrekken hun ma
terialen en gereedschap immers
van de formele bedrijven, die zo
weer wel varen bij de uitbreiding
van het grijze circuit. Neem al
leen maar de doe-het-zelfzaken
en bouwmarkten die de laatste
jaren steeds talrijker, uitgebrei
der en beter gesorteerd raken.
Bii Gamma aan de Oude Sin
