- Affaire King Kong blijft een mysterie
Dat graf moet
open'
SL
ATERDAG 22 SEPTEMBER 1984
EXTRA
PAGINA 27
door Jan de Roos
doorslagen van stukken van het
dossier-King Kong zoals dat des
tijds door het ministerie van jus
titie is aangelegd in verband met
de voorbereiding van de straf
zaak tegen hem. De meeste van
die stukken zijn oorspronkelijk
afkomstig van het Bureau Natio
nale Veiligheid (BNV, een voor
loper van de Binnenlandse Vei
ligheidsdienst BVD) en vervol
gens overgedragen aan Justitie.
RIOD-directeur drs. A. H. Paape
neemt aan dat de BVD nog over
het oorspronkelijke door het
BNV aangelegde dossier be
schikt.
Voor raadpleging van het op
het RIOD aanwezige materiaal,
zo laat Paape in eerste instantie
weten, is 'speciale toestemming'
nodig. De procedure die daar
voor moet worden gevolgd,
neemt „geruime tijd" in beslag,
waarschuwt hij. Bovendien wil
Paape van mij weten wat ik dan
wel denk aan te treffen in die
stukken.
Eigenlijk een merkwaardige
vraag. Nadat evenwel aan dat
verzoek is voldaan en een lijstje
met concrete punten bij hem is
ingediend, laat Paape na enige
tijd weten dat de gevraagde toe
stemming tot zijn spijt niet kan
worden verleend.
Het fiat blijkt te moeten ko
men van het ministerie van justi
tie, en een ambtenaar van dat de
partement heeft hem laten weten
dat het verzoek geen schijn van
kans maakt. Het is uitgesloten
dat positief op zo'n verzoek zal
worden beslist, zo wordt gezegd.
Wat precies de gronden voor de
ze, ook volgens Paape, botte wei
gering zijn, wordt niet duidelijk.
Doorgaans beroept men zich op
bescherming van persoonlijk
heidsrechten, maar daarvan kan
volgens de RIOD-directeur wat
de onderhavige documenten be
treft geen sprake zijn. Paape ziet
er zelf weinig heil in nog een po
ging bij de BVD te wagen, gezien
de mededelingen van Justitie.
Heel merkwaardig is ook het
volgende feit. De eerder genoem
de A. Korthals Altes meldde on
langs in een kranteartikel trots
dat hij „faciliteiten" had die Tie-
mens niet had of niet kon benut
ten. Korthals maakte in dat ver
band onder meer melding van
„een map met processen-verbaal
van verhoren in de zaak Linde
mans" die zich bevindt op het
RIOD „De inhoud van deze
stukken doet mij al te sterk twij
felen aan Tiemens' visie",
schreef hij. In een weekblad put
te hij vervolgens uitvoerig uit de
ze documenten. Heeft hij dan
wel de „speciale toestemming"
gekregen? Paape, geconfron
teerd met deze vraag, is stomver
baasd, weet van niets en heeft
zelf absoluut geen toestemming
verleend.
Onverteerbaar mmmiam
Ook met alle stukken in de
hand zullen de raadselen rond
'Arnhem' en King Kong wel
nooit helemaal worden opgelost.
Werkelijk serieuze geschiedbe
oefening en geschiedschrijving
zijn echter tot mislukken ge
doemd als niet aan ten minste
twee voorwaarden wordt vol
daan. Dr L. de Jong zelf heeft ze
meer dan eens genoemd: vol
strekte openhartigheid en con
troleerbaarheid In de King
Kong-zaak is daarvan klaarblij
kelijk geen sprake. Hele
maal onverteerbaar is het dat de
partementsambtenaren, notabe-
ne met-historici, door hun han
delwijze de discussie zonder
eind die geschiedenis heet, kun
nen frustreren.
Volop aandacht werd de afgelopen week besteed
aan een van de grootste drama's uit de
oorlogsjaren: de Slag om Arnhem in september
1944, precies veertig jaar geleden. Centraal
stond natuurlijk de rampzalige militaire
mislukking zelf met haar enorme gevolgen.
Minder aandacht was er voor de vraag: werd
'Arnhem' verraden? Een kwestie waarover ook
na veertig jaar de meningen nog uiteenlopen.
Dat verraad, zo wordt wel gezegd, was het werk
van Christiaan Lindemans, beter bekend als
King Kong. Aanvankelijk deed King Kong
illegaal werk, maar in de loop van 1944 ging hij
onder één hoedje spelen met de Duitsers. Van het
verraad dat hij toen pleegde werden - nog
afgezien van 'Arnhem' - vele tientallen,
misschien wel honderden van zijn oude vrienden
uit het verzet het slachtoffer. Zij vielen in Duitse
handen. Velen hebben het niet overleefd.
Mevrouw B. Thöne-Siemens uit Haarlem is een
van de weinige nog levende mensen die King
Kong vrij goed hebben gekend in de periode dat
hij illegaal werk deed. Zij werkte begin 1944 met
hem samen in de groep-Vic Swane. Die hield zich
bezig met zogeheten escapewerk, hulp aan onder
meer piloten die naar veiliger oorden moesten
worden gebracht.
In onderstaand verhaal vertelt mevrouw Thöne
over haar ervaringen met King Kong. Het blijft
echter niet bij deze herinneringen: zij zal
binnenkort de procureur-generaal bij het
Amsterdamse gerechtshof, mr. H. Lagerwaard,
officieel vragen het graf van King Kong in
Rotterdam-Crooswijk te openen. Volgens de
officiële lezing werd King Kong daar begraven
nadat hij in de zomer van 1946, vlak voor zijn
proces, zelfmoord pleegde. Enkele maanden
geleven evenwel verscheen een boek van de
Arnhemmer W. Tiemens, waarin wordt gesteld
dat King Kong niet zelfmoord pleegde, maar
spoorloos verdween.
Mevrouw Thöne meent dat alleen opening van
het graf hierover uitsluitsel kan geven. Volgens
haar moet de historische waarheid worden
achterhaald en is het een ondraaglijke gedachte
dat op dit punt ook maar de geringste twijfel zou
bestaan. Zij zal het verzoek bij mr. Lagerwaard
indienen samen met drie anderen, die ook met
Vie Swane hebben samengewerkt: de
Rotterdamse hoogleraar J. Nauta, mevrouw E.
Glastra van Loon-Boon uit Warmond en mr. A.
Swane uit Vught, een broer van Vic Sane. Het
viertal overweegt bij zijn actie ook dr. L. de Jong
in te schakelen, die in zijn seriewerk over de
oorlog uitvoerig heeft geschreven over King
Kong.
Op een septembermiddag,
veertig jaar na de slag bij
Arnhem, komt het
pasfotootje van King Kong
tevoorschijn. Al die tijd heeft
het in een doos gelegen. Maar
nu heeft mevrouw B.
Thöne-Siemens uit Haarlem
dit tastbare bewijs van haar
kortstondige samenwerking
met King Kong weer aan de
vergetelheid ontrukt.
„King-Kong, voor Belinda",
heeft hij met potlood op de
achterkant geschreven.
„Ik weet nog goed dat ik dat
fotootje van hem kreeg. Dat was
begin 1944. Ik zat toen samen
met King Kong en nog enkele
andere mensen in de groep van
Vic Swane. Die hield zich bezig
met hulp aan piloten en
dergelijke. Waarom ik dat
pasfotootje kreeg? Ik denk dat
hij me heel aardig vond", zo weet
mevrouw Thöne zich te
herinneren.
Kapsalon
„Ik was al in 1941, toen ik in
Leiden woonde, in aanraking
gekomen met het verzet. Ik rolde
er eigenlijk vanzelf in, hield me
onder meer bezig met het
vervoer en onderbrengen van
joden en het leggen van
contacten tussen illegalen,
bonnenvervalsers etcetera. In
Leiden raakte ik bevriend met
Vic Swane, die het vervoer van
piloten via Brussel en Parijs over
de Spaanse grens regelde. In
verband met dat werk heb ik ook
in Rotterdam gezeten. Daar
ontmoette ik begin 1944 King
Kong, die zichzelf aan mij
voorstelde met zijn eigenlijke
naam: Christiaan Lindemans.
King Kong had zelf ook
escapewerk gedaan en was door
Vic Swane meegebracht uit
Parijs".
„De ontmoeting had plaats in
een bedompt kamertje, achter
een kapsalon. King Kong was
heel groot en sterk. Een zeer
eenvoudige, aardige jongen, die
op mij geen bijster intelligente
indruk maakte. Hij was zeker
niet de geraffineerde figuur die
men later van hem heeft
gemaakt. King Kong was een
echte opschepper, een
bravourkerel. Hij geloofde niet
in zichzelf, liet anderen in hèm
geloven. We hebben zo'n week of
drie in dat huis van die kapster
gezeten. Veel was er niet te doen.
Af en toe kwam er iemand langs
met gegevens over actie die
moest worden ondernomen.
King Kong en Vic Swane lazen
enorm veel detectiveverhalen
om de tijd te doden. Een enkele
keer trokken we er samen op uit.
Ik weet nog dat we een keer op
stap waren en dat hij ik meen
dat het op een station was -
plotseling zijn pistool liet afgaan.
„Verdomme Chris, wat doe je
nou", was mijn reactie. Wij
waren zelf altijd erg voorzichtig,
King Kong soms heel
roekeloos".
Vechtersbaas
Een incident dat zeer typerend
is voor King Kong. Door zijn
imponerende gestalte (ruim 1,90
meter lang, hij woog bijna 120
kilo) en zijn impulsieve gedrag
trok hij overal de aandacht. Hij
was een echte vechtersbaas, die
pronkte met zijn enorme
lichaamskracht. Hij was zo sterk
dat hij een boom met wortel en al
uit de grond kon trekken. Al op
zijn dertiende liep hij met een
revolver rond. Ook in de oorlog
had hij altijd wapens op zak. Zijn
koerierster, Elly
Leenders-Zwaan, vertelde dat hij
op den duur rondreed met een
stengun in zijn aktetas. Om de
loop, die er uitstak, had hij een
exemplaar gedaan van het
Duitse geïllustreerde blad
Signal. King Kong maakte op
anderen vaak een vreemde
(foto's Kon. Landmacht/GPD)
King Kong gepleegde strafrech
telijke feiten. En bovendien: hoe
zou King Kong, gesteld dat hij
nog in leven was, moeten wor
den opgespoord en vervolgens
ook nog moeten worden uitgele
verd aan Nederland?
Tiemens zei „verbijsterd" te
zijn over wat hij noemde, „de on
gehoorde manier waarop Bril
man zich van deze zaak afmaakt,
terwijl het toch volstrekt duide
lijk is dat door toedoen van King
Kong honderden mensen om het
leven zijn gekomen". Hij maakte
zich ook boos over de wijze waar
op de autoriteiten omspringen
met het archiefmateriaal betref
fende King Kong. Een deel daar
van wordt volgens hem beheerd
door de Binnenlandse Veilig
heidsdienst (BVD) en is niet te
raadplegen. Later meldde Tie
mens nog dat het strafdossier
van King Kong sinds 1969 zoek
PapierenMHi^MaHM
Er is trouwens in de loop van
de tijd op King Kong-gebied wel
meer verdwenen. Een fraai voor
beeld daarvan geeft de Haarlem
se arts H. C. Moolenburgh in zijn
boek De wetenschap kent geen
tranen. Daarin komt een verhaal
voor over een hoge ambtenaar,
aangeduid met Mr. A. Dat is
Moolenburghs in 1966 overleden
stiefvader mr. L. de Blécourt.
Deze was na de oorlog directeur-
generaal van de rijkspolitie, te
vens hoofd van de rijksrecher
che. Als zodanig hield hij zich
ook bezig met het onderzoek
naar de affaire King Kong. Op ze
kere dag. zo schrijft Moolen
burgh - zijn stiefvader heeft het
verhaal later zelf aan hem verteld
- kreeg De Blécourt een tele
foontje van zijn Franse collega,
in het boek aangeduid met Mr. B.
Dat was mr. Boursicot, direc
teur-generaal van politie in
Frankrijk. Die vertelde hem dat
men aan de Rivièra een hoge Ge
stapoman had gegrepen, een
Duitser met de rang van kolonel,
die papieren bij zich had betref
fende de Slag bij Arnhem. „Je
kunt die vent niet krijgen want
die schieten we hier dood. maar
ik zal je de papieren sturen", zei
Boursicot.
De documenten die De Blé
court onder ogen kreeg, leken
hem zo belangrijk dat hij zijn
hoogste baas inschakelde. Dat
was, zo licht Moolenburgh toe,
de dit jaar overleden minister
van justitie Kolfschoten. Die ver
bleekte toen hij de papieren las
en vroeg aan De Blécourt wat hij
ermee wilde gaan doen. De Blé
court vertelde dat hjj Eisenho
wer en Montgomery hiervan op
de hoogte wilde stellen en ook
King Kong in zijn cel aan de tand
wilde voelen. De minister schoof
de papieren in een la. Ze kwa
men nooit meer boven water.
Ook het verhoor ging niet door
want King Kong werd dood aan
getroffen in zijn cel, aldus het
verhaal dat Moolenburgh van
zijn stiefvader heeft gehoord
ToestemmingHMMMi
Dat de King Kong-zaak na
veertig jaar nog steeds aanlei
ding geeft tot allerlei speculaties
heeft in ieder geval voor een be
langrijk deel te maken met de
wijze waarop is en wordt omge
sprongen met het archiefmate
riaal over deze affaire. Ook de ar
chiefstukken waaruit dr. L. de
Jong heeft geput voor zijn para
graaf over King Kong (overigens
niet meer dan een deel van wat er
is of is geweest over King Kong)
zijn niet voor iedere serieuze on
derzoeker toegankelijk, zo blijkt
uit persoonlijke ervaring.
Het dossier-Lindemans, waar
over het Rijksinstituut voor Oor
logsdocumentatie (RIOD) be
schikt, bevat fotokopieën en
Arnhem september 1944: duizenden doden. Inzet: King Kong, ofwel Christiaan Lindemans.
Is 'Arnhem' verraden?,
vraagt dr. L. de Jong zich af
in deel 10 A van zijn serie
werk Het koninkrijk der Ne
derlanden in de Tweede We
reldoorlog. Negentien span
nende pagina's wijdt de rijks-
geschiedschrijver aan deze
kwestie. Zijn conclusie: 'Arn
hem' is verraden, door Chris
tiaan Lindemans alias King
Kong, en wel op 15 septem
ber 1944 in Driebergen, waar
het hoofdkwartier van de
Duitse Abwehr (contraspio
nage) was gevestigd.
Dat verraad heeft volgens De
Jong evenwel geen effect gehad
op de militaire gebeurtenissen;
van Duitse kant werd namelijk
weinig geloof gehecht aan de me
dedelingen van King Kong en
dat had weer tot gevolg dat men
op grond van Lindemans' mede
delingen geen groot alarm sloeg.
Geschiedenis blijkt echter,
naar het woord van de historicus
Geyl, steeds weer een discussie
zonder eind te zijn. Dat geldt ze
ker voor de uitermate omstreden
kwestie van het 'verraad van
Arnhem' en de rol van King
Kong. Ook het relaas van De
Jong heeft niet alle vragen beant
woord en alle raadsels opgelost.
Toen de herdenking van veertig
jaar 'Arnhem' naderde, wierpen
zich twee mensen opnieuw op
deze mysterieuze geschiedenis.
De Utrechtse hoogleraar han
delsrecht A. Korthals Altes, zeer
terzake kundig publicist op het
terrein van de militaire geschie
denis en van de Slag om Arn
hem, stelde dat 'Arnhem' niet is
verraden en dat King Kong niets
wist van het plan Market Gar
den. De Arnhemmer W. Tie
mens, die zich al geruime tijd be
zighoudt met deze grote militaire
operatie, publiceerde het boek
'Facetten van de Slag om Arn
hem'. Hij concludeerde: wél ver
raad, maar al een week eerder en
met veel groter gevolg dan De
Jong veronderstelt. Een opvat
ting die door Korthals Altes weer
wordt verworpen.
Tiemens komt in zijn boek nog
met een ander verhaal. Hij stelt
dat King Kong op 18 juli 1946
spoorloos verdween uit de cel
lenbarakken in Scheveningen,
waar hij in afwachting van zijn
proces sinds eind 1945 was gede
tineerd. Tiemens vecht daarmee
de officiële, ook door De Jong
gevolgde versie aan, volgens wel
ke King Kong zelfmoord pleeg
de. „Het heeft er alle schijn van
dat Lindemans via een meester
lijke 'grote verdwijntruc' van het
toneel verdween", schrijft Tie
mens. Dat zou dan vermoedelijk
met behulp van een buitenland
se inlichtingendienst zijn ge
beurd.
Op de persconferentie waar
zijn boek werd gepresenteerd,
voegde Tiemens daar nog iets
aan toe. Iemand die goed thuis is
in de bokswereld, had hem ver
teld dat King Kong na de oorlog
trainer was van de in Argentinië
wonende Nederlandse bokser
Cees Olij. Dat zou blijken uit een
artikel dat eind jaren '40, begin
jaren '50 verscheen in het orgaan
van de Nederlandse boksbond.
Een verhaal dat kort daarna
werd tegengesproken door een
autoriteit uit de bokswereld. Die
wist het stuk uit het boksblad op
te sporen. Volgens hem was er
sprake van naamsverwisseling
en bleek uit het artikel duidelijk
dat niet Christiaan Lindemans,
maar een zekere Riphagen de
trainer was van Olij.
Tiemens evenwel had, nog
voordat hij zijn manuscript aan
de drukpers toevertrouwde, zijn
bevindingen gemeld aan mr. P.
M. Brilman, de Haarlemse offi
cier van justitie die belast is met
de opsporing van oorlogsmisda
digers. Brilman liet Tiemens we
ten, dat hij op grond van het aan
gedragen materiaal geen aanlei
ding zag om tot actie over te
gaan. Niet alleen vond hij de ge
gevens die Tiemens had verza
meld te mager, er was volgens de
officier ook geen sprake van
thans nog vervolgbare, door
indruk. Iemand die hem eens zag
rondhangen op het
hoofdkwartier van prins
Bernhard, beschreef hem als
„een soort baviaan, omhangen
met allerlei wapens".
Mevrouw Thöne: „Toen de
Duitsers zijn broer, Henk
Lindemans, oppakten, was Chris
daar helemaal kapot van. We
hebben plannen gesmeed om die
broer uit de gevangenis te
bevrijden. Er zijn, herinner ik
mij, mensen langs gekomen om
die klus te klaren, want zelf
waren wij - hoewel we wel
wapens hadden - daarvoor
eigenlijk te brave mensen. Op
een nacht zou het gebeuren.
Maar het is ten slotte mislukt, ik
meen omdat het weer niet
gunstig was, te veel maan of zo.
Ik weet dat er later nog een
poging is ondernomen, maar
daar was ik geloof ik niet bij
betrokken"
V erraad mbhbi
De Duitsers weten hoezeer
King Kong er op gebrand is zijn
broer Henk uit de cel te krijgen.
Zij leggen contact met hem.
King Kong pleegt verraad. Hij is
bereid allerlei gegevens te
verschaffen over zijn contacten
met de illegaliteit in ruil voor
vrijlating van zijn broer. De
Gestapo kan aan de hand van die
gegevens onder meer een inval
doen in hotel Montholon in
Parijs, waar de lijnen van de
escape samenkomen. Vic Swane
wordt opgepakt, samen met een
aantal andere mensen uit zijn
groep. Vic komt terecht in een
kamp bij Bergen-Belsen. Hij
overlijdt in oktober 1944 door
een longontsteking, opgelopen
bij afschuwelijk werk dat hij in
gevangenschap moest
verrichten.
Ook in Nederland volgen
arrestaties als gevolg van het
verraad van King Kong. „Zelf
ben ik de dans ontsprongen",
zegt mevrouw Thöne. „Ik hoorde
Mevrouw Thöne-Siemens: twijfels wegnemen
er pas achteraf van. Het was een
enorme schok voor mij. Dat King
Kong Vic Swane, een van zijn
beste vrienden, heeft verraden
heb ik nooit kunnen begrijpen.
Ik heb altijd gedacht dat hij het
deed omdat hij vreselijk zat met
die kwestie van zijn gevangen
broer. Maar onlangs heb ik
vernomen dat het anders in
elkaar zat. Ik heb van een direct
betrokkene gehoord, dat Vic
Swane opdracht had gekregen
belangrijke papieren via de
Pyreneee'n over te brengen naar
Londen. Hij had het „liefje" van
Lindemans bij zich, Gilou
geheten. Toen bleek dat zij de
grens niet over kon, heeft hij
haar teruggebracht naar Parijs
Daar is hij in de val van de
Duitsers gelopen, die toen net
een inval deden in het hotel.
King Kong, zo heb ik begrepen,
ging er van uit dat Vic Swane op
dat moment al in Engeland zat
(foto GPD)
Natuurliik heeft hij verraad
gepleega, maar dat daarbij
uitgerekend zijn grote vriend Vic
Swane werd opgepakt, was niet
zijn bedoeling".
OpenMHHMM
..Hoe dan ook, de twijfel die nu
is gerezen (is King Kong
misschien toch ontsnapt?) moet
worden weggenomen. Dat graf
in Rotterdam moet open. Ik heb
onlangs contact daarover gehad
met andere mensen die Vic goed
hebben gekend en met hem
hebben samengewerkt: zijn
broer Albert, Jan Nauta en Els
Glastra van Loon-Boon. We
hebben besloten actie te
ondernemen bij Lagerwaard (de
procureur-generaal bij het
Amsterdamse gerechtshof). Ik
koester geen wraakgevoelens,
maar ik vind wel dat de waarheid
boven tafel moet komen".
