'Een man verkracht
vaak uit frustratie'
Drijvende Chinees:
primeur hoofdstad
'Samen op weg' plaatselijk niet opdringen
Reportage
Steeds meer vrouwen slachtoffer van seksgeweld
VRIJDAG 21 SEPTEMBER 1984
PAGINA 19
De Leidse hoogleraar seksuologie Jos Frenken - te
vens verbonden aan het Nederlands Instituut voor
Sociaal Sexuologisch Onderzoek (NISSO) in Zeist -
heeft de noodklok geluid. Frenken kwam - na een
onderzoek van het CBS en het ministerie van justitie
- tot de conclusie dat het plegen van seksueel geweld
in ons land sinds 1975 in vrij ernstige mate is toege
nomen. Maar de bereidheid om daar aangifte van te
doen is gedaald. De hoogleraar maakt zich daar zor
gen over.
Hoewel justitie constateerde, dat 'handtastelijkhe
den op straat of elders buiten met seksuele bedoelin
gen' een geringe daling te zien geven, sluit dit depar
tement het echter niet uit dat er sprake kan zijn van
meer seksueel geweld.
Vraag aan professor Frenken: loopt een vrouw
overal in Nederland evenveel kans om te worden ver
kracht?
De vier grote steden - Amster
dam, Utrecht, Rotterdam en Den
Haag - spannen veruit de kroon.
Met Utrecht voorop. Vrouwen lo
pen in deze steden vier keer zo
veel gevaar het slachtoffer van
seksueel geweld te worden. In
andere delen van het land - met
name in dorpen waar de sociale
controle veel groter is dan in de
stad en waar de geloofsbeleving
vaker intenser is - komt dit ver
grijp aanzienlijk minder voor.
De Randstad - Noord- en Zuid-
Holland - en Utrecht steken toch
schril af bij de overige acht pro
vincies. Een vrouw heeft in deze
drie provincies tweemaal zoveel
kans om te worden verkracht
dan in de rest van Nederland.
Verkrachting die zich afspeelt op
straat, in jeugdhonken, in de
vakantie en op het strand. Deze
zomer, zegt Jos Frenken, is het
bar en boos geweest. Zelfs ho
mo's waren niet veilig op de Ne
derlandse stranden.
Frenken noemt het toenemen
van het seksgeweld zorgwek
kend. Omdat vrouwen hierdoor
in verhoogde mate gevoelig zijn
geworden voor ongewenste sek
suele handelingen.
"Maar", voegt hij er meteen
aan toe, "als ik naar Amerika
kijk, dan valt het bij ons allemaal
nog best mee. Waarmee ik de Ne
derlandse situatie en de situatie
in de landen om ons heen, be
paald niet goed wil praten. In de
Verenigde Staten is een vrouw
alleen helemaal niet veilig. Ze
loopt daar veertien keer zoveel
gevaar om in handen van een
seksmaniak te vallen als in Euro
pa."
De verklaring voor dat grote
verschil draagt Jos Frenken zelf
aan. Hij zegt: "Wij Nederlanders
hebben de bereidheid om de wel
vaart gelijk te verdelen. Verge
lijk je dat met Amerika, dan zie je
een heel ander beeld. Een beeld
van rijk en arm. De verschillen
tussen bepaalde bevolkingsgroe
pen in de VS zijn groot. Om aan
dat stuk onvrede uiting te geven,
gaat men op de gewelddadige
toer. Dus ook seksueel geweld.
In ons land kennen we die enor
me verschillen - nog - niet. Laten
we ervoor waken dat'die kloof
niet breder wordt, want dan gaan
we dezelfde kant op als Ameri
ka", voorspelt Frenken.
Aanleiding
Seksueel geweld: waarom
pleegt een man dat? Is er altijd
wel een aanleiding toe?
Professor Frenken: "Niet al
leen seksueel geweld is toegeno
men, maar ook het delicten met
algemeen geweld. Waarom ver
kracht een man een vrouw met
geweld? Agressiviteit, haat en
boosheid spelen daarbij een rol.
Om daaraan uiting te geven kan
zo iemand bevrediging zoeken in
door
Jan Westerlaken
seksueel geweld. Maar 1
er sprake van een toename is, is
moeilijk aan te geven. Suggesties
heb ik wel. Mannen die vrouwen
met geweld overmeesteren en
verkrachten lopen vaak met op
geklopte frustraties rond. Ze le
ven aan de rand van de samenle
ving - vooral in de grote steden -
Prof. Frenken: veel
en snakken naar erkenning ter
wijl niemand zich iets van hen
aantrekt. Om in de kijker te ko
men vergrijpen ze zich aan een
Dan, vult Frenken aan, zijn er
nog de maatschappelijke proble
men. "Zij kunnen een.man aan
zetten tot het plegen van seksu
eel geweld. Een voorbeeld. Voor
veel mensen dreigt werkloos
heid. Men heeft angst dat de poli
tiek de situatie niet meer in de
hand kan houden."
Een tweede voorbeeld dat tot
dit vergrijp kan leiden, is de libe
ralisering van seks in de jaren ze
ventig. Nu pas, denkt Frenken,
kunnen daarvan de schadelijke
neveneffecten aan de oppervlak
te komen. Toen was er - zeg maar
- voor iedereen die dat wilde seks
voorhanden. Een vrouw was een
produkt van de 'vrije markt'. Je
hoefde maar met je vingers te
knippen en het was voor elkaar.
De gedachte daarover is thans
genuanceerder.
Porno
Als derde voorbeeld waardoor
een man in de verleiding kan ko
men een vrouw met geweld te
misbruiken, noemt Frenken de
seksshops en de porno. "Seks",
zegt hij, "ligt als het ware zo op
straat voor het oprapen. De man
krijgt dag in, dag uit, een bom
bardement van seks over zich
uitgegoten. Heeft hij geen part
ner en wil hij toch seks bedrij
ven, dan kunnen de seksshops
en de porno aanstekelijk op hem
werken."
De vierde mogelijkheid die de
seksuoloog aandraagt: de eman
cipatie. Frenken: "Een man kan
daar heftig op reageren. Geë
mancipeerde vrouwen kunnen
bij hem een vorm van boosheid
oproepen. Seksueel geweld is
dan een uiting om die vrouw op
haar plaats te houden. Om zo aan
te tonen dat hij als man machti
ger is dan zij als vrouw."
Bestaat er een stereotype ver
krachter? Iemand die plotseling
uit de bosjes springt en een
vrouw belaagt?
Professor Frenken: "Zo kun je
een verkrachter niet omschrij
ven. De groep mannen die vrou
wen met geweld verkrachten, is
heel gemêleerd. De een zal zich
onopvallend gedragen en pas
toeslaan als hij zichzelf niet meer
onder controle heeft. Als hij - bij
voorbeeld - teveel alcohol heeft
gedronken. Maar je hebt ook
mannen die denken dat een
vrouw het prettig vindt als zij op
die manier wordt benaderd. En
er zijn verkrachters die.hun daad
plegen omdat ze ervan overtuigd
zijn toch nooit te zullen worden
gepakt."
Veroordeling
Opmerkelijk is het wel: vijftig
procent van de aanranders is al
eens eerder veroordeeld voor het
een of andere misdrijf. Vooral
voor misdrijven waarbij geweld
niet werd geschuwd.
Jos Frenken: "Kijk, die man
nen verkrachten een vrouw op
een even impulsieve manier als
waarop zij andere geweldsdelic
ten plegen. De levensstijl van dat1
soort mannen is zelfzuchtig. Ze
gaan met seks net zo om als met
hun overige verlangens. Zoiets
als pakken watje pakken kan. Of
dat nu geld, goederen of vrou
wen zijn, het maakt hun niets
uit."
De motieven die ze daarvoor
hebben zijn - wat professor Fren
ken betreft - duidelijk. Macht en
controle willen ze over hun
slachtoffer uitoefenen. Om dat
extra kracht bij te zetten, mis
bruiken zij die vrouw ook nog
eens.
Maar er speelt meer. Frenken:
"Een verkrachter kan boos zijn
op alle vrouwen die er rondlopen
of juist op die ene vrouw. Die
boosheid wil hij kwijt. Het ge
volg is dat er een verkrachting
uit kan voortvloeien. Af en toe
vindt een verkrachting plaats,
omdat een man behoefte aan
seks heeft. Dit overheerst prak
tisch nooit."
Groepen jongens willen zich
ook nog wel eens aan een meisje
of jonge vrouw vergrijpen. Twin
tig procent van het aantal ver
krachtingen wordt gepleegd
door groepen. Hebben die jon
gens daar een reden voor?
Professor Frenken: "Die jon
gens willen aan elkaar laten zien
dat ze man zijn. Als het om groe
pen gaat die zich aan een meisje
vergrijpen, dan zijn het meestal
late tieners. De meeste daders
zijn jong. Heel dikwijls beneden
de vijfentwintig jaar. Slachtof
fers zijn meisjes en jonge vrou
wen tussen de vijftien en 24 jaar.
Je ziet nooit dat een volwassen
vrouw in handen van een ge
welddadige seksmaniak valt."
Stabiel
Waarom juist jonge
deze delicten plegen? Frenken
zegt erover: "Kijk maar om je
heen. Overal zie je het: in de ge
vangenis zitten jeugdige man
nen, voor de rechtbank verschij
nen jonge mannen. Zodra men
wat ouder wordt, wordt men wat
gezapiger. Men zoekt een vast
honk, men trouwt. Die wat oude
re mannen gaan een andere
koers varen. Hun leven stabili
seert, ze blijven meer thuis bij
het gezin. Cafébezoek hoeft niet
meer zonodig. De wilde haren
zijn verdwenen."
Hoewel professor Frenken een
stijging constateert van seksge
weld, is er een duidelijke ten
dens dat steeds minder vrouwen
hiervan aangifte bij de politie
doen. Slechts een fractie van de
voorvallen komt de politie ter
ore. Dat hebben 'slachtoffer-en-
qüetes' - een landelijk onderzoek
onder een groot aantal willekeu
rige vrouwen - aangetoond. Veel
van die vrouwen zeggen wel eens
op straat, in de bus, in het café of
in de tram onheus te zijn beje
gend. Van billenknijpen tot aan
het betasten van de borsten, on
eerbare voorstellen enz. De poli
tie registreerde in 1982 8600 ge
vallen die met seksuele misdra
gingen te maken hadden. Het is
het topje van de ijsberg, zegt pro
fessor Frenken.
"Gigantisch veel vrouwen ma
ken dit soort zaken mee", zegt
hij. "We schatten dat er vorig jaar
rond de driekwart miljoen vrou
wen zijn geweest die op de een of
andere manier ongewenst met
seks in aanraking zijn gekomen.
Natuurlijk, daar zitten ook sim
pele gevalletjes bij waarover we
ons niet al te druk hoeven te ma
ken. Dat waren vrouwen die
geen aangifte hebben gedaan,
omdat ze het niet ernstig genoeg
vonden. Maar er waren ook vrou
wen bij die niet naar de politie
gingen, omdat het om een fami
lielid ging of om een huisgenoot.
Daarnaast speelt schaamtege
voel een rol. Vrouwen die niet
over een verkrachting durven te
praten. Niet bij de politie, niet bij
hun familie. Uit angst te worden
nagewezen."
Preventie
Zorgwekkend noemde profes
sor Frenken de stijging van het
seksueel geweld. Zou dat geweld
aan banden kunnen worden ge
legd? Wat zou er dan moeten ge
beuren?
Frenken: "We praten al dertig
jaar over de vraag hoe je dit ge
weld zou kunnen indammen.
Nog altijd zijn we er niet uit. Nie
mand weet concreet wat eraan
zou moeten worden gedaan. Ik
ook niet. Je kunt wel wat regels
opstellen waarvan je vermoedt
dat ze dit soort delicten terug
dringen. Preventie dus."
Professor Frenken denkt daar
bij aan het ruim baan geven van
de emancipatie. De ongelijke
macht tussen man en vrouw ver
minderen. "Mensen die gelijke
macht hebben", zegt hij, "zullen
elkaar niet op een gewelddadige
manier benaderen."
Een tweede punt dat Frenken
aanhaalt is, dat mannen een an
dere houding moeten aannemen
ten
de
seks. Een man mag een vrouw
niet bezitten als hij dat wil. De
relatie - onder meer de rolverde
ling - moet drastisch veranderen.
"In de liefdesrelatie", legt Fren
ken uit, "moeten man en vrouw
gelijkwaardig met elkaar om
gaan."
Of dat ideale beeld ooit bereik
baar is? Het is de vraag. De eer
ste aanzetten zijn in elk geval
hoopvol. De staatssecretaris voor
emancipatiezaken is er alles aan
gelegen dat man en vrouw gelij
ke rechten krijgen. Professor
Frenken is blij met deze ontwik
keling.
Hij zegt: "Je kunt wel strenge
re straffen gaan opleggen of
meer hulp gaan bieden, maar wat
zijn de effecten? Ik vraag me af
of strengere straffen tot minder
criminaliteit zullen leiden. Per
soonlijk geloof ik er niet in. Af
schrikking werkt, maar dan zul
je ook de onvrede die aanleiding
was tot het plegen van het delict
moeten opheffen. Doe je dat niet,
dan haalt het weinig uit".
Alphenaar ontwierp gevaarte
AMSTERDAM - De start is niet
bepaald vlekkeloos te noemen.
Nauwelijks arriveerde de enorme
betonnen bak waar het Chinese
drijvende restaurant Sea Palace op
gebouwd zou worden aan de Oos-
terdokskade in Amsterdam, of de
directie van het tegenovergelegen
distributiecentrum van de PTT
hing aan de bel bij de gemeente om
te protesteren. Eerst waren de
PTT'ers ongevraagd geconfron
teerd met het afmeren van een jun
kenboot vlak voor de deur en nu
ook nog eens een enorm drijvend
restaurant met plaats voor zo'n ne
genhonderd gasten. De gemeente
Amsterdam had weer eens alle ver
gunningen afgegeven, maar ver
zuimd om ook de PTT als buurman
te horen. Maar ach, alles is inmid
dels weer bijgelegd en het verhaal
gaat al dat de directie van de PTT
zo af en toe luncht met de directie
van het restaurant om de nog reste
rende oneffenheden weg te eten.
Op dinsdag 2 oktober wordt aan
die Amsterdamse Oosterdokskade,
vlak bij het Centraal Station het
eerste drijvende Chinese restau
rant in originele Hongkong-stijl ge
opend. Dat gebeurt dan in aanwe
zigheid van tal van prominente
stadsbestuurders, waaronder ook
de burgemeester van Rotterdam,
drs. Bram Peper. Die laatste is als
gast uitgenodigd, omdat de eige
naar van het restaurant, de Chinese
accountant Cheung Sing Wong, nu
al plannen heeft om een zelfde res
taurant ook in Rotterdam te bou-
ACHTERGROND
door
Huub Klompenhouwer
binnenkomst valt meteen een
enorme gebeeldhouwde adelaar
op. Er is een hoek met grote aqua
riums, waarin de vis rondzwemt
die men voor consumptie kan aan
wijzen. Iedere etage heeft wel zijn
fontijnen en bars. Er is een draai
ende lounge, maar ook een invali
detoilet. Al is dat alleen op de bega
ne grond mogelijk. Er zijn op de
bovenste verdieping vier VIP-
rooms, waar zakenlieden hun be
sprekingen al etende kunnen voe-
Pagode
Startpunt
Het uiterlijk van het restaurant
heeft veel weg van een pagode.
Een Chinese tempel. Een imitatie-
Chinese poort met twee kolossale
gebeeldhouwde leeuwen vormt de
toegang tot het drie verdiepingen
tellende restaurant. Rinus Wol-
wijk, een architect uit Alphen aan
den Rijn kreeg van zijn opdracht
gevers de vrije hand om althans in
de stijl van de drie in Hongkong
drijvende voorbeelden zijn eigen
ontwerp te maken. Wolwijk liet
zijn fantasie daarbij de vrije loop,
ondertussen wakend voor de veel
killere Nederlandse eisen op aller
lei gebied.
Toch is het resultaat van dit bijna
zes miljoen kostende bouwwerk
aanzienlijk rijker dan die drijvende
eettempels in de Britse kroonkolo-
Kosten nog moeite zijn gespaard
om het restaurant zo authentiek
mogelijk te maken. Dakpannnen,
ornamenten, kunstwerken, wer
den in veertien boordevolle contai
ners uit Taiwan aangevoerd. Bij
Bedenker van dit alles is de Chi
nees Cheung Sing Wong, die de
Europese voornaam Dave heeft
aangenomen omdat dat wat mak
kelijker praat. Wongh leidde in het
verleden in totaal zo'n vijftien res
taurants in heel Nederland, voor
hij zich definitief toe ging leggen
op het beroep van accountant. In
die laatste hoedanigheid heeft hij
inmiddels een groot deel van de
Chinese restauranthouders in Ne
derland onder zijn clientèle.
Wong is zeer optimistisch over
zijn eerste grootschalige project.
Hij rekent op de toeristenindustrie
en de zakenwereld, terwijl de Am
sterdammer er ook voor dezelfde
prijs als elders in de hoofdstad Chi
nees kan eten. Dat optimisme
straalt hij uit als hij nu al uitroept
dat er niet alleen plannen liggen
voor Rotterdam, maar dat daarna
ook Londen, Parijs en New York
zullen moeten volgen. Amsterdam
is voor hem het startpunt van een
wereldwijde keten van drijvende
Chinese eettempels. Vanaf 2 okto
ber zal het duidelijk worden of hij
daar ook in zal slagen.
Drijvend. Chinees restaurant Europese primeur voor Amsterdam.
Lezers schrijven
Fries bier
De berichtgeving over het Friese
bier, vorige week in deze krant,
heeft mij erg kwaad gemaakt. Hoe
verder je van Friesland komt hoe
wilder de verhalen worden. Geen
gelegenheid die niet aangegrepen
wordt om over Friese paspoorten
en Friese munten te zeuren.
Al talloze malen heb ik randste
delingen moeten uitleggen dat het
aantal Friezen dat met idealen van
een Friese onafhankelijke staat
rondloopt, op de vingers van één
hand te tellen is. Iedereen wijst
dan, met een vaak verbijsterende
agressie (wordt er iemand be
dreigd of zo?), naar dat paspoort en
naar de Fryske Nasionale Partij.
Het enige Friese paspoort dat in
omloop is, is een boekje van de
provinciale VW waarin allerlei at
tracties en bezienswaardigheden
vermeld staan. De FNP wil wel ge
lijke rechten voor d,e Friese taal -
die op papier wel, maar in de prak
tijk nog lang niet bestaan - en wat
meer beslissingsbevoegdheid voor
de provincie, maar absoluut geen
afscheiding van het Koninkrijk der
Nederlanden.
Ik hoop dat deze krant voortaan
niet meer bijdragen wil leveren aan
deze mythevorming, die alleen on
verdraagzaamheid en agressie tot
gevolg heeft.
W.B. Tieman
Weeshuishof 16
Leiden
De 'ambtelijke vergaderingen'
(kerkeraad of wijkkerkeraad,
classis en synode in een recht
streekse lijn) vormen de rugge-
graat van het 'model', dat de
Raad van Deputaten 'Samen op
weg' voor een herenigde kerk
van hervormden en gereformeer
den voor ogen staat. De centrale
kerkeraad/kerkeraad algemene
zaken kan, althans voorlopig, on
der bepaalde voorwaarden als
ambtelijke vergadering blijven
functioneren.
Ideaal blijft de eenheid van de
geografische gemeente. Maar er
is ook ruimte voor andere vor
men, als dat ideaal nog niet be
reikbaar is. De eenheid moet dan
in het grotere verband van de
classis worden beleefd. Uit
gangspunt moet zijn, dat men lid
blijft van de gemeente waartoe
men behoorde, maar desgewenst
kan men overgaan naar een an
dere gemeente in dezelfde clas
sis.
Iedere plaatselijke gemeente is
een 'volledige openbaring van
het Lichaam van Christus'. Zij
heeft een eigen geestelijke zelf
standigheid. Een plaatselijk 'Sa
men op weg' kan niet worden op
gedrongen.
Wat de classes betreft wordt
gedacht aan ten hoogste 35 a 45
gemeenten per classis. Hoofd
taak van de classis is het bevor
deren van de kerkgemeenschap
binnen haar ressort. Zij vaardigt
twee ambtsdragers af naar de ge
nerale synode, zo nodig een
'vroegere' hervormde en gerefor
meerde. De classis, die ten min
ste elk kwartaal bijeenkomt,
zendt ook afgevaardigden naar
de provinciale synode. Deze ver
gadert ten minste eenmaal per
jaar en geeft advies en bijstand
aan de gemeenten en classes in
haar ressort.
Grote zaken
De generale synode beperkt
zich in haar werk tot de grote be
leidszaken, zoals de belijdenis,
de ethiek, de kerkorde, het
dienstboek en het 'spreken van
de kerk' naar buiten. Onder alge
mene verantwoordelijkheid aan
de synode fungeert een 'stevig
breed moderamen' van ongeveer
30 ambtsdragers als 'bevoegd ge
zag' voor de verschillende raden
en deputaatschappen. Het mode-
ramen (dagelijks bestuur) van de
synode telt 5 leden, verkozen
door en uit de synode. Het wordt
bijgestaan door adviseurs, die
periodiek vergaderen onder lei
ding van de voorzitter der syno
de, al dan niet in aanwezigheid
van andere leden van het mode-
De synode kan raden instellen
voor bepaalde taken, commissies
voor studie-opdrachten en depu
taatschappen voor uitvoerende
taken. De bevoegdheden van de
ze organen worden in een regle
ment 'begrensd'. Het breed mo
deramen (algemeen bestuur) be
paalt, of een orgaan gesalarieer
de medewerkers moet hebben.
Het 'spreken van de kerk' is
voorbehouden aan de generale
synode, met de mogelijkheid van
overdracht aan het breed mode-
ramen. Dat kan aangelegenhe
den naar de synode verwijzen,
maar de synode kan een zaak die
in het algemeen aan het breed
moderamen is toevertrouwd ook
naar zich toe halen.
- De Raad van Deputaten 'Sa
men op weg' heeft ten slotte een
'intentieverklaring' voor de ge
combineerde vergadering van de
hervormde en gereformeerde sy
nodes (5 en 6 november) opge
steld. Als de 'combi-synode' deze
verklaring aanneemt, wordt
daarmee het proces van hereni
ging tussen beide kerken beves
tigd.
In de verklaring staat, dat de
verbondenheid-in-Jezus-Christus
boven de kerkelijke verschillen
uitgaat. "Wij zouden onze schuld
tegenover God en mensen groter
maken, als wij in deze geschei
denheid zouden berusten". "Wij
weten ons, in een wereld vol vra
gen en 07irust, verbonden met de
kerk der eeuwen in een gelovig
luisteren naar de Schriften en in
een traditie die verwoord is in de
belijdenissen van de vroege kerk
en de Reformatie". "Wij willen de
verschillende vormen van kerk-
zijn niet lanaer teaenover elkaar
stellen, maar in gehoorzaamheid
aan de Heer der Kerk inbrengen
in een proces van hereniging
(De vorige publikaties in deze
serie stonden in de krant van
dinsdag, woensdag en donder
dag. Belangstellenden doen er
misschien goed aan, ze te bewa
ren om een achtergrond te heb
ben bij de verdere berichtgeving
over 'Samen op weg').
Einde voettochten
De stichting 'Pax Christi-
Voettochten' houdt eind dit jaar
op te bestaan en stopt dan ook
met haar activiteiten. Reden is
het wegvallen van de subsidie.
Maar ook het aantal deelnemers
liep steeds terug. Vorig jaar (de
27ste voettocht) liepen nog maar
530 mensen mee, terwijl er ten
minste 1500 nodig zijn om de
tochten te kunnen voortzetten.
Defensiebclasting. De Raad
van Kerken in Nederland zal op
woensdag 10 oktober een besluit
nemen over het al of niet erken
nen van gewetensbezwaren te
gen 'defensiebelasting' en het
maken van een wettelijke rege-"
ling daarvoor. De Basisbeweging
Nederland heeft vorig jaar de
steun van de raad gevraagd voor
dit streven van de 'Beweging
Weigering Defensiebelasting'.
Gisteren hield de raad een beslo
ten raadpleging over dit vraag
stuk.
Afscheid. Woensdag 26 sep
tember om 4 uur neemt mr. Jos
van Gennip in de aula van de
school achter 'Duinzicht' (Rhijn-
geesterstraatweg 40) in Oegst-
geest afscheid als algemeen di
recteur van 'Cebemo', de rooms-
katholieke organisatie voor me
definanciering van ontwikke
lingsprogramma's. Van Gennip
wordt per 1 oktober plaatsver
vangend directeur-generaal voor
internationale samenwerking bij
het ministerie van buitenlandse
zaken.
Geen bezoek. De Russisch-
orthodoxe Kerk heeft op het laat
ste ogenblik een tegenbezoek
aan de Lutherse Kerk van Noor
wegen en het Noorse Bijbelge
nootschap 'wegens onvoorziene
omstandigheden' afgezegd en
uitgesteld tot volgend jaar. Bij
dat bezoek, dat deze week zou
beginnen, zou onder meer de
voorbereiding van een nieuwe
bijbel in het Russisch ter sprake
komen. Het uitstel kan verband
houden met de gezondheidstoe
stand van patriarch Pimen (74),
hoofd van de Russische kerk.
