Fascinerend beeld
eigentijds bouwplan
DE NATUUR ALS BUUR
Weer vragen in Kamer
over 'zaak Schreuders'
Eerste paal
rioolgemaal
Bezwaren i
tegen bouw
windmolen 1
in Alphen
afgewezen
LEIDEN
Tentoonstelling over 'gat' van Kaiserstraat
DEN HAAG/LEIDEN - De Tweede
Kamerleden Ernsting (CPN) en
Wallage (PvdA) nemen geen ge
noegen met de antwoorden die mi
nister Deetman (onderwijs) on
langs gaf op vragen over de Leidse
universiteitsraad. Zij waren toen
ontstemd over het niet benoemen
van Gijs Schreuders, oud-kamerlid
voor de CPN, als buiten-universi
tair lid van de raad. Zij vreesden
dat zijn politieke verleden hem
parten speelde, Deetman ontkende
dat.
Nu willen zij weten of de minis
ter het zich kan voorstellen dat
door hem de suggestie kan zijn ge
wekt dat een carrière in de lands-
politiek iemand ongeschikt maakt
bepaalde maatschappelijke func
ties te bekleden.
Bovendien vragen zij hem waar
hij het criterium vandaan haalt dat
is gehanteerd bij de beoordeling
van de kandidaten. Op de vragen
die een aantal kamerleden hierover
de bewindsman had gesteld, ant
woordde hij dat de voorgestelde
kandidaten niet aan het 'criterium'
voor benoeming voldeden.
Ernsting en Wallage vragen
Deetman nu of dit door hem geïn- -
troduccerde criterium overeen
stemt met de letter en de geest van
de wet Universitaire Bestuursher-
vorming. Ook willen zij weten
waarom het criterium juist nu is
geintroduceerd en of hiervoor een
concrete aanleiding bestond.
Over de breedbladige wespenor
chis, Epipactis helleborine, valt
misschien niet zo veel te vertel
len. Op zich is het een vrij onoog
lijke plant, die bovendien verre
van zeldzaam is. Omdat het een
orchidee is, wordt hij echter door
veel mensen van een merkwaar
dig aureool voorzien. Toegege
ven, er zijn bijzonder fraaie ver
tegenwoordigers van de orchi-
deeënfamilie, maar om de hele
groep als zodanig met veel ont
zag te behandelen lijkt ons toch
ietwat overdreven.
De breedbladige wespenorchis
is een ongeveer 80 cm hoge
plant. Vóór de bloei is de top van
de stengel, met de bloemknop
pen omlaaggebogen. Onder de
bloemtros staat een aantal don
kergroene, papierachtige, ronde
tot breed-elliptische bladeren.
De bloemen zijn zeer variabel
van kleur. Meestal zijn ze iets
groenig, met rood aangelopen
kroonbladeren. Bij sterke ver
groting lijken ze inderdaad veel
op de orchideeën zoals men ze
van de bloemisterij kent. Door
de geringe grootte, ze zijn onge
veer V2 cm in doorsnee, zijn ze
echter niet zo opvallend. Ze ver
schijnen in juli; tot half septem
ber kunnen bloeiende planten
gevonden worden.
Wespen
Zijn Nederlandse naam dankt
de breedbladige wespenorchis
aan zijn bestuivers. De plant kan
uitsluitend door de bekende en
voor veel mensen hinderlijke ge
wone "limonadewespen" die op
de nectar afkomen, bestoven
worden. Landt een wesp op de
door J. P. H. M. Adema
en H. A. J. in den Bosch
lip van een onbestoven bloem,
dan wordt door middel van een
speciaal mechanisme een twee
tal klompjes stuifmeel op zijn
kop geplant.
Brengt hij vervolgens een be
zoek aan een tweede bloem, die
reeds zijn stuifmeel kwijt is, dan
komen de stuifmeelklompjes te
gen de stempel van de orchi-
deeënbloem en wordt deze be
vrucht. Hoe het komt dat de wes
penorchis juist wespen aantrekt
weten we niet. Veel orchideeën
zijn erg kieskeurig waar het hun
bestuivers betreft. Er zijn zelfs
soorten waarbij de bloem een na
bootsing is van het wijfje van een
bepaalde insektensoort.
Deze lokken door de bouw van
de bloem èn doordat ze sexlok-
stoffen verspreiden, mannetjes
van deze insekten. Of de wespe
norchissen ook geurstoffen ver
spreiden, waardoor mannetjes
wespen gelokt worden, is niet
bekend. Waarschijnlijk is dit niet
het geval en worden de dieren
uitsluitend door de nectar aange
lokt.
Na de bevruchting ontwikkelt
het zaad zich. Zoals dat van alle
orchideeën is dit zo fijn als stof
en bevat het (vrijwel) geen reser-
vevoedsel. Als het op een ge
schikte plaats terecht komt en
ontkiemt, moet er direkt voedsel
aanwezig zijn. De meeste orchi
deeën, zoals ook de breedbladige
wespenorchis, leven in symbiose
met een schimmel. De schimmel
levert voedsel, water en minera-
Een bloem van de breedbladige wespenorchis aan de Herensingel
len. Voor het kiemplantje is het
noodzakelijk dat de schimmel in
de grond aanwezig is. Het aantal
geschikte plekken, waar het zaad
kan ontkiemen is zodoende erg
klein. Dit wordt gecompenseerd
door het gigantisch grote aantal
zaden dat één enkele orchidee
vormt.
Als er veel zaad gevormd
wordt, is de kans groter dat er
wel eentje op een geschikte
plaats terecht komt.
Ondanks het feit dat er strenge
eisen aan zijn groeiplaats gesteld
zijn, is de breedbladige wespe
norchis in de omgeving van Lei
den een algemene plant. Wij ken
nen hem uit de duinen tussen
Katwijk en Noordwijk en van
wegbermen in Warmond. Uit
Leiden zelf was hij tot voor kort
niet bekend. Tot onze verbazing
echter stonden er de afgelopen
weken twee exemplaren in een
tuin aan de Herensingel. De eige
naar van de tuin verzekerde ons
dat ze er vorig jaar nog niet groei
den èn dat hij ze niet had uitge
zaaid.
Het is een raadsel hoe het zaad
hier terecht gekomen is; dat het
tevens een goede bodem vond
om te ontkiemen en uit te
groeien tot volwassen planten is
toch wel merkwaardig. De tuin
ligt direkt aan de singel, met alle
(Foto In den Bosch)
gevolgen vandien wat betreft bo
dem- en luchtverontreiniging.
Zoals eerder gezegd zijn het
vrij onopvallende planten. Enige
jaren geleden waren we in
Noord-Frankrijk, tezamen met
een groot gezelschap excursie-
gangers. In het gezelschap be
vond zich een dame die verzot
was op orchideeën. Toen haar
een groepje wespenorchissen ge
toond werd met de mededeling
dat het echte wilde orchideeën
waren, was de dame in kwestie
diep beledigd. Ze wist zeker dat
ze er tussen genomen werd. Zul
ke lelijke, onooglijke planten
konden zeker géén orchideeën
zijn.
Op de foto linksboven: jongeren-
huisvesting in aanbouw aan de
Kaiserstraat.
In de ontwerp-tekening hierbo
ven is te zien hoe de gevel van de
nieuwbouw straks er uit gaat zien.
Daarboven, uitvergroot, de dak
constructie bestaande uit stalen
spanten en hekken waarmee arem-
tect Fons Verheijen vorm geeft aan
de eis van de gemeente dat het ge
bouw een schuine kap moet heb
ben.
Op de voorgrond in de tekening:
de Venus van Milo van Salvador
Dali, bedoeld om de draak te ste
ken met de post-moderne stroming
in de architectuur. (foto Holvast)
bouw is onmiskenbaar van deze
tijd, maar zonder dat het com
plex hinderlijk contrasteert met
de omgeving. Kenmerkend voor
Verheijens architectuur is het ge
bruik van eigentijdse materialen
zoals staal en glas en de toepas
sing van sprekende kleuren
(rood en turquoise/blauw) die de
fantasie prikkelen. Voor elk on
derdeel van zijn gebouw poogt
Verheijen in functioneel opzicht
verantwoording af te leggen, dat
wil zeggen: geen loze vormen en
versierselen, maar een vormge
ving die zijn oorsprong vindt in
de constructie. Het uitwendige is
als het ware een afspiegeling van
het inwendige.
Met deze houding neemt Ver
heijen stelling tegen de post-mo-
dernistische stromingen ^in de
huidige architectuur: dat wil zeg
gen tegen de tendens om loze
stijl- en vormmiddelen uit het
klassisistische verleden in de he
dendaagse architectuur te ge
bruiken.
In de strijd tussen de architec
tuurstromingen levert Verheijen
ook een bijdrage: in één van zijn
ontwerp-tekeningen staat de Ve
nus van Milo van Salvador Dali,
uitgebeeld als ladekast. De post
moderne architect trekt naar de
opvatting van Verheijen wille
keurige benodigdheden uit die
ladenkast van het verleden en
'plakt' ze aan de nieuwe gebou
wen die vandaag de dag in de ste
den worden neergezet. Daardoor
ontstaan de onafhankelijk van de
constructie aangebrachte vor
men die Verheijen zo verwerpe-'
lijk vindt, of sterker nog: die de
constructie geweld aan doen.
Zuiver bouwen
Jammer is dat Verheijen met
zijn ontwerp voor de Kaiser
straat gedwongen is van zijn be
ginsel van zuiver bouwen af te
wijken door de eis van de ge
meente Leiden dat op het ge
bouw een schuine kap moet
staan. Gezegd moet worden dat
de architect vindingrijk op die
eis heeft weten in te spelen door
de kap te verbeelden door een
schuin hekwerk dat, heel func
tioneel, dienst doet als afschei
ding voor het dakterras.
Jammer is ook dat de architect
zijn ideeën over bouwen, voor
wat Leiden betreft, nog slechts
heeft mogen uitwerken in de
toch altiid nog wat hokkerige ge
bouwen voor jongerenhuisves
ting. Ondanks dit manco heeft
Verheijeh een tweekamerwo
ning weten te creëren waarvan
de inbreng van toekomstige be
woners verder gaat dan de keuze
van een behangetje. Door middel
van zes kasten en een mobiele
deur kunnen bewoners van het
Kaiserstraatcomplex straks de
indeling van hun woning, dat wil
zeggen de grootte van het woon-
en slaapvertrek, zelf bepalen en
naar believe wijzigen.
Het zou aardig zijn als de ge
meente Leiden op het idee kwam
deze architect ook eens wonin
gen te laten ontwerpen voor an
dere soorten huishoudens, in de
binnenstad, maar bijvoorbeeld
ook in de Stevenshofpolder waar
wel enige behoefte is aan een wo
ningontwerp dat boven het ge
middelde uitsteekt.
Het streven van de gemeente
naar de hoogst mogelijke kwali
teit, de laagst mogelijke kosten
en het onderhoudsarm ontwer
pen van woningen zijn aspecten
die Verheijen voldoende in zijn
plannen heeft weten te verwe
zenlijken. Voor wat betreft het
economisch en onderhoudsbe-
wust ontwerpen, dat bovendien
leidt tot een bijzondere architec
tuur, mag een complex van 70
wooneenheden in Den Hoorn,
dat Verheijen ontwierp in op
dracht van de woningbouwver
eniging St. Willibrordus, nog tot
aanbeveling strekken.
JAN RIJSDAM
KAPSALON - Na een verbou
wing van zes weken is het pand
Breestraat 147, waar een parfume
rie en schoonheidssalon zijn geves
tigd, verrijkt met een kapsalon. De
ze drie zaken, eigendom van Jean-
Marie Westen, zullen onder de
naam Jean Marie gaan opereren.
De kapsalon wordt geleid door
Jean Marie Westen, de parfumerie
en schoonheidssalon door Toos
Gijbels.
RADIO/TV - Het radio- en tv-be-
drijf Van der Greft, Gerrit Dou-
straat. opent morgen de nieuwe
winkel annex werkplaats. De ope
ning om elf uur wordt verricht
door wethouder Fase (economi
sche aangelegenheden). Boven
dien viert Televisie Service Van
der Greft het tienjarig bestaan. Dat
gebeurt met een "bescheiden ten
toonstelling van oude weergave-
apparatuur". De tentoonstelling
heet 'Van speeldoos tot beeld
plaat'.
PARDOEZA - Het voormalige
studentencafé Pardoeza, Doeza-
straat 43, heeft de deuren weer ge
opend, nu echter als eetcafé voor
iedereen. Eigenaren zijn Leo Kam-
phues, Frans van Capelle en Gert
Jan Nieboer.
BOUWMARKT - De opgeknap
te Gamma Bouwmarkt, Oude Sin
gel 246, wordt morgen heropend.
De eerste drie dagen zijn er allerlei
koopjes ter gelegenheid van de
heropening. Aanstaande zaterdag
wordten tal van bouwmaterialen
gedemonstreerd en zijn er gratis
flensjes en suikerspinnen.
LEIDEN - Wethouder J. Peters
(ruimtelijke ordening) heeft giste
ren de eerste paal geslagen voor
een nieuw, definitief rioolgemaal
in de Merenwijk. Het rioolgemaal
wordt gebouwd aan de Rosmolen
hoek Tuinbank.
Het gemaal krijgt drie rioolwa
terpompen, die het afvalwater om
hoog stuwen naar een druktoren.
Via die toren en drie afvoerleidin-
gen van ongeveer 700 meter lengte
wordt het water, regenwater en
huishoudelijk afvalwater, afge
voerd naar de rioolwaterzuivering
Leiden Noord.
De afvoerleidingen zijn in 1982
en 1983 overigens al aangelegd. De
bouw van het rioolgemaal en de
automatisch gestuurde pompin-
stallatie zal ongeveer een jaar du
ren. De totale kosten bedragen on
geveer 1,4 miljoen gulden.
LEIDEN - Een groep scholieren uit Denemarken heeft gisteren een be
zoek gebracht aan de Rembrandt Scholengemeenschap. De Denen oriënte
ren zich op het Nederlandse onderwijs en werden op het Rembrandt in de
gelegenheid gesteld enkele lessen bij te wonen. Daarnaast was er een klei
ne conferentie georganiseerdwaarbij de Deense en Nederlandse scholie
ren ervaringen konden uitwisselen. Rector Geerts van de jubilerende
school was zo vriendelijk om tekst en uitleg te geven bij een kunstwerk dat
in- het Rembrandt staat opgesteld (zie foto Holvast)
LEIDEN - In de hal van
het stadsbouwhuis aan de
Langegracht is, sinds
maandag, een expositie te
zien over het woningen
complex dat in aanbouw
is aan de Kaiserstraat in
Leiden. Een expositie die
de Leidenaar, in het bij
zonder degenen die het
bouwen in de historische
binnenstad aan het hart
gaat, niet mag missen.
In de ontwerptekeningen en
schetsen van architect Fons Ver
heijen wordt namelijk op fasci
nerende wijze een beeld gegeven
van de wijze waarop het 'gat' in
de Kaiserstraat wordt opgevuld.
De woningbouw van Verheijen
(aan de Hooigracht en Middelste
gracht worden nog twee van zijn
ontwerpen gerealiseerd) beho
ren, in ontwerp en praktijk, zon
der twijfel tot de meest tot de
verbeelding sprekende architec
tuur die op dit moment in de
Leidse binnenstad tot stand
komt.
Even een stukje geschiedenis:
het opvullen van het 'gat' aan de
Kaiserstraat heeft namelijk een
zeer lange voorgeschiedenis.
Aanvankelijk was de Stichting
Studentenhuisvesting van plan
in deze straat en op het daarach
ter gelegen binnenterrein een
reusachtig complex voor 200 stu
denten neer te zetten. Architect
Paardekooper, van het gelijkna
mige bureau uit Voorhout, te
kende voor het ontwerp. Dit plan
stuitte evenwel van meet af aan
op fel verzet van omwonenden
en van de buurtvereniging.
Gevreesd werd dat de nieuw
bouw lelijk boven de omringen
de bebouwing zou uitsteken en
tot onaanvaardbare verkeers- en
parkeeroverlast zou leiden. Bo
vendien meenden de bewoners
van de Pieters- en Academiewijk
dat een flat voor tweehonderd
studenten in strijd was met het
streven naar kleinschaligheid in
de Leidse binnenstad.
De wijkbewoners gingen met
succes in beroep tegen het be
sluit van de gemeente om een
vergunning te verlenen voor de
nieuwbouw. Tot tweemaal toe
kapittelde de Raad van State het
Leidse gemeentebestuur omdat
het ontwerp op tal van punten in
strijd bleek met bepalingen in de
Leidse bouwverordèning. Na
een juridisch steekspel,-dat en
kele jaren duurde, werd in 1980
besloten definitief een punt ach
ter het omstreden bouwplan te
zetten.
Nieuw plan
In 1982 kwam architect Ver
heijen van hetzelfde bureau uit
Voorhout (inmiddels in Verheij-
en/Paardekooper omgedoopt)
met een geheel nieuw plan voor
de bouw van een woongebouw
bedoeld voor werkende jongeren
en studentenparen. Het idee van
een gigantisch woningencom
plex is dan geheel verlaten. In
het plan zitten nog slechts 47 ap
partementen, de hoogte van de
nieuwbouw is aanzienlijk terug
gebracht ten opzichte van het vo
rige plan en het binnenterrein zal
ruimte laten voor het parkeren
van ongeveer 22 auto's.
De 47 wooneenheden worden
ondergebracht in twee gebou
wen die in een wigvorm ten op
zichte van elkaar staan. Tussen
de bouwblokken bevindt zich
een galerij waar langs de meeste
woningen bereikbaar worden.
De galerij wordt overspannen
door ruimtevakwerk, een con
structie van stalen spanten en
een glazen kap, dat door maat
werk en ritmiek, gezien vanuit
het uiterste puntje van de wig,
een surrealistisch beeld geeft
van het complex.
Het uiterlijk van de nieuw-
WOENSDAG 19 SEPTEMBER 1*
LEIDEN/ALPHEN - In het wiq
molenproject van het Energieh
drijf Rijnland (EBR) komt eind
lijk schot. De bezwaren van de g
meente Nieuwkoop en de Nieui
koopse boer R. van de Broek tege
het plan zijn afgewezen. De lede
van de Alphense raadscommissj
voor ruimtelijke ordening zijn mi
de bouw van de 25 meter hof
windturbine aan de Achttienkj
veis, in het gemeentedeel Aarlai
derveen, akkoord gegaan.
Na de hoorzitting voor de bi
zwaarmakers drong ir. Vervee
van het EBR er bij het Alphens
gemeentebestuur op aan dat m
een beetje vaart achter de onthe!
fing van de bestemmmingsplanbi
palingen wordt gezet. Een subsidi
van 42.000 gulden, die het bedrij
van het ministerie van econont
sche zaken kan krijgen voor het ex;
periment, komt anders in gevaar,
Nu de Alphense raadscommissii
de bezwaren heeft afgewezen hoef
alleen het dagelijks bestuur van di
provincie Zuid-Holland, Gedepu
teerde Staten, nog de zogenaamdi
'verklaring van geen bezwaar' af ti
geven. Dat duurt hooguit een hal
jaar.
De bezwaren van de gemeent*
Nieuwkoop richtten zich vooral o;
de korte afstand tussen de wind1
turbine en de weg Achttienkavek
Nieuwkoop wil dat die minimaa
vijftig meter bedraagt, omdat d<
verkeersveiligheid anders gevaa:
loopt. De EBR-molen komt op der
tig meter afstand van de weg. Om-
dat dit een Nieuwkoopse verorde.
ning is en de molen op Alphense
grond staat, wezen de commissie
leden dit bezwaar af.
De Nieuwkoopse boer Van de
Broek had bezwaar gemaakt om
dat hij vreesde dat de EBR-molen
de wind uit de zeilen van zijn eiger.
turbine zou nemen. De afstand tus
sen beide molens zal 145 meter be
dragen. Volgens TNO is in dit ge
val minimaal een afstand van 75
meter vereist. Ook dit bezwaai
werd derhalve verworpen.
SNELHEID - De Leidse politic
heeft bij een snelheidscontrole of
de Lammenschansweg gistermor
gen 37 automobilisten bekeurd we
gens te hard rijden. In totaal werd
de snelheid van 479 auto's gecon
troleerd. De hoogst gemeten snel
heid was 103 kilometer per uur,
toegestaan is vijftig.
