m
'Ik dacht: dat hoort niet
bij mijHet hing er maar'
De koning vult zelf
de stembiljetten in
Rusland
'Graham
dient in
de waarheid niet'
Reportage
DONDERDAG 13 SEPTEMBER 1984
PAGINA 17
Transseksueel Penny Henshaw wil nu 'mevrouw' worden genoemd
Het staat vast dat de Tweede Kamer instemt met een wetsont
werp dat het transseksuelen mogelijk maakt de geslachtsaan
duiding in de geboorte-akte te laten veranderen. Dat is een
hele opluchting voor mannen en vrouwen die een zware me
dische ingreep hebben doorstaan, omdat hun geest in het ver
keerde lichaam werd geboren. De juridische erkenning van
transseksualiteit kan het einde betekenen van allerlei irrita
ties en vernederingen en maakt van de transseksueel een vol
waardig mens.
Verkiezingen in Marokko
AMSTERDAM - Nadat een
langdurige medische behande
ling van hem een haar had ge
maakt, wilde Penny Henshaw
ook voortaan met mevrouw wor
den aangesproken. Zo vroeg ze
de Amro-bank om de afschrijvin
gen van haar rekening in het ver
volg niet meer naar de heer P.
Henshaw te sturen, maar naar
mevrouw P. Henshaw. Dat kon
niet.
door
Weert Sctienk
De bank wilde van Penny een
uittreksel uit het geboorteregis
ter als bewijs dat zij vrouw is.
Maar daarin staat nog steeds dat
zij tot het mannelijke geslacht
behoort. Het werd een hooglo
pende ruzie met als resultaat dat
Penny nu door de Amro-bank
zonder toevoeging van heer of
mevrouw wordt aangeschreven.
„Het was duidelijk pesterij van
hogerhand", zegt Penny, „het ba-
liepersoneel begreep wat er aan
de hand was en sprak mij ge
woon aan met mevrouw. Er kon
ook geen foute indruk over mijn
geslacht bestaan. Maar zelfs voor
zo'n kleinigheid als de aan
spreektitel moet je bewijzen hoe
je lijf er uit ziet. De privacy is dan
ernstig in het geding".
Penny Henshaw, een vrouwe
lijke transseksueel, is blij dat een
grote meerderheid van de Twee
de Kamer instemt met een wets
wijziging die het mogelijk maakt
om de geslachtsaanduiding in
het geboorteregister te verande
ren. Het betekent de juridische
erkenning van transseksualiteit.
Transseksuelen zijn mannen of
vrouwen die in het verkeerde li
chaam zitten. Ze hebben de on
wrikbare overtuiging tot het an
dere geslacht te behoren dan dat
waarvan ze de uiterlijke kenmer
ken vertonen.
Medisch gezien kan er zeker
voor vrouwelijke transseksuelen
een heel bevredigende oplossing
voor hun probleem worden ge
vonden. Voor transseksuele
mannen valt er eveneens een
aanzienlijke verandering van het
lichaam te bereiken. Alleen het
scheppen van een penis is nog
niet goed gelukt. Het aantal
transseksuelen in Nederland
wordt geschat op een kleine dui
zend. Jaarlijks worden ongeveer
50 operaties uitgevoerd.
Piemel
Penny Henshaw, nu 34 jaar,
De uitgeweken Rus Walter
Penner, medewerker van 'Frie-
densstimme' (een hulporganisa
tie voor vervolgde christenen in
de Sowjet-Unie), betreurt het
zeer, dat de Amerikaanse evan
gelist Billy Graham nu in Rus
land op toernee is op uitnodiging
van de erkende baptisten en de
Russisch-orthodoxen. Penner
sprak gisteren op een persconfe
rentie in Den Haag ter gelegen
heid van het 20-jarig bestaan van
de 'Verwantenraad', waarin fa
milieleden van gevangen geno
men baptisten zich verenigen.
Volgens Penner dient het be
zoek van Graham de waarheid
niet. "Wij hebben niets tegen zijn
plannen om in de Sowjet-Unie te
evangeliseren, maar we hebben
twijfel over zijn methoden. Waar
onze broeders werken, in gevan
genissen en onder jongeren en
studenten, daar zal hij het niet
kunnen". Penner, die negen jaar
geleden de Sowjet-Unie verliet,
nam het de evangelist kwalijk,
dat deze zich alleen met de door
de Russische overheid erkende
kerken inlaat. "Bij zijn eerste be
zoek twee jaar geleden keerde hij
zich van onze broeders af'.
De 'Verwantenraad' werd op
gericht toen in het begin van de
begon vanaf haar elfde al over
een operatie na te denken, nadat
ze had gelezen dat zo iets moge
lijk was. „Ik wilde altijd al een
meisje zijn. Je bent geen succes
als jongen. Een man is trots op
zijn lijf. Dat was ik niet. Als ik in
de spiegel keek en ik zag mijn
piemel, dacht ik: dat hoort niet
bij mij. Het hing er maar".
Dag en nacht was ze er mee be
zig. Lange tijd had ze het idee ho
moseksueel te zijn. Toen ze daar
later met homo-vrienden over
sprak bleek haar dat homo's he
lemaal geen vrouw willen zijn.
Ze hoopte dat haar gevoel haar
eens zou verlaten. Dat gebeurde
niet.
In 1981 begon Penny aan de
medische ingreep die het li
chaam aan de geest moest aan
passen. Na uitvoerige gesprek
ken met een psycholoog en een
psychiater werd haar transsek
sualiteit erkend. Om de eerste
veranderingen teweeg te bren
gen, kreeg ze een hormoonbe
handeling. Dat leidde onder
meer tot borstvorming, een
zachtere huid, vermindering van
lichaamsbeharing en van het
aantal erecties. Vooral met het
laatste effect was Penny erg ge
lukkig.
Tegelijkertijd begon ze aan een
langdurige serie van zeer pijnlij
ke elektrische behandelingen
om de baardgroei tegen te gaan.
Een logopediste leerde haar de
stem anders te gebruiken en een
fysiotherapeut paste haar li
chaamshouding aan. Ter afron
ding volgde een plastische ope
ratie, waarbij de penis en testi
kels werden verwijderd. Daar
voor in de plaats kwam een vagi
na. Ze zal haar verdere leven hor
monen moeten slikken.
Seksleven
In 1983 zag Penny eruit zoals
ze altijd al vond dat ze eruit had
horen te zien. Ze is trots op zich
zelf en op de wijze waarop ze zich
kleedt. Een vreemde zal haar
nooit voor een verklede man aan
zien. Bij het bedrijf waar ze als
secretaresse werkt, twijfelt nie
mand aan haar geslacht. Ze is
ook in staat een bevredigend
seksleven te leiden.
„Je klopt met jezelf. Ik kan me
haast niet meer voorstellen hoe
ik er vroeger uitzag. Ik heh nu
een veel beter zelfbeeld. En ik
ben vooral gelukkig omdat mijn
omgeving mij accepteert als
Erg nadrukkelijk wil ze niet
meer met haar neus op haar
voormalige identiteit worden ge
drukt. Daarom vertelt ze niet hoe
haar jongensnaam was. Foto's
van vroeger vervullen haar met
walging. En hoewel ze secretaris
is van de landelijke contactgoep
travestie en transseksualiteit van
de NVSH, stelt ze zich liever
voor als secretaresse of als secre
tariaatsvoerster.
Er gaan dagen voorbij dat ze er
niet bij stil hoeft te staan dat ze
ooit van het mannelijk geslacht
was. Alleen als er weer iets juri
disch moet worden geregeld,
waarbij een uittreksel van het ge
boorteregister noodzakelijk is,
onstaan er nog problemen.
Privacy
Voorbeelden heeft ze te over.
Toen ze nog werkloos was, kreeg
ze bij de sociale dienst, die ook
met die uittreksels werkt, op een
gegeven moment te maken met
een ambtenaar die haar vaste
contactpersoon verving. Hij zei
tegen Penny: „Ik heb eens in je
dossier gekeken, maar er staat
nog dat je man bent. Kan je dat
niet veranderen?".
„Hij was een en al sympathie.
Maar ik kom daar voor mijn geld
en heb geen zin om uitleg te ge
ven. Ik vind het ook een aantas
ting van de privacy dat iedereen
maar toegang tot die geboortere
gisters heeft en meteen weet van
je verleden".
Ze denkt dat de belasting
dienst daarom consequent wei
gert de aanhef van de post te ver
anderen. „Op ieder belastingfor
mulier staat de vraag om fouten
in de personalia te veranderen.
Ik doe dat steeds, maar het wordt
niet veranderd. Ze menen zeker
te weten dat ze het bij het rechte
eind hebben".
Het lijken misschien pietluttig
heden, maar voor transseksuelen
betekent die onwillige bureau
cratie keer op keer een vernede
ring. En het wordt nog pijnlijker
als transseksuelen met de poütie
in aanraking komen. Penny:
„Omdat in het register staat 'ge
slacht: man', hoeft bij het fouille
ren geen vrouwelijke agent aan
wezig te zijn. Dat heeft in Frank
rijk, Engeland en West-Duits-
land al tot zware vernederingen
en zelfs mishandeling geleid".
Penny, nog steeds in het bezit
van de Britse nationaliteit, kent
in Engeland een tot gevangenis
straf veroordeelde, vrouwelijke
transseksueel. „Die vrouw heb
ben ze geïsoleerd, omdat ze niet
wisten wat ze met haar aan moes
ten. Ze konden haar om formele
redenen niet naar de vrouwenge
vangenis brengen. En het zou fu
nest voor de orde zijn geweest
om haar in een mannengevange-
nis te stoppen. Dat zou hebben
geleid tot grote vrijpartijen".
In Nederland kent ze die geval
len niet. De wetswijziging zal ze
naar alle waarschijnlijkheid ook
voorkomen. Penny zal als Britse
zelf ook van de nieuwe maatregel
profiteren. De Tweede Kamer
heeft besloten dat de wijziging
ook zal gelden voor buitenlandse
transseksuelen die al meer dan
drie jaar in Nederland wonen.
De termijn van drie jaar is ge
kozen om 'medisch toerisme' te
voorkomen. Nederland is na
West-Duitsland, Zweden en Ita
lië het vierde land in Europa dat
straks verandering van het ge
slacht in geboorteregisters mo
gelijk maakt.
Veel kritiek heeft de woord
voerster van de NVSH niet op
het wetsontwerp. Er waren eerst
wel grote bezwaren omdat iedere
transseksueel met een verzoek
om wijziging van de geboorte-ac
te voor een commissie van des
kundigen zou moeten verschij
nen. Taak van de commissie zou
moeten zijn te onderzoeken of de
aanvrager de onweerlegbare
overtuiging had tot het andere
geslacht te behoren en daar ook
naar te kunnen leven.
De Tweede Kamer heeft hier
zelf al een stokje voor gestoken.
De meerderheid vond dat ie
mand die er een jarenlange hor
moonbehandeling en een onom
keerbare chirurgische ingreep
voor over heeft gehad al heeft
aangetoond dat het bittere ernst
is en dat het niet gaat om bijvoor
beeld ontduiking van de militai
re dienstplicht. Alleen transsek
suelen die net aan de behande
ling zijn begonnen, zullen voor
de commissie moeten verschij
nen.
Adoptie
De enige aanmerking die Pen
ny nu nog op het wetsontwerp
heeft, is dat de geboorte-akte niet
zal worden vernieuwd, maar dat
er slechts een kanttekening
wordt gemaakt. „Het gevaar is
dat het zich dan alsnog tegen je
kan keren. Het effect van de wij
ziging is datje nu kunt trouwen,
wat de mogelijkheid opent tot
het adopteren van kinderen.
Adoptiebureaus zijn heel streng.
Als die in het volledige geboorte
register kunnen zien dat er spra
ke is van transseksualiteit, kan
de adoptie afketsen".
Penny hoopt dat de wetswijzi
ging snel van kracht wordt. In
elk geval nog vóór het Europese
paspoort wordt ingevoerd. Op
dit nieuwe document zal het ge
slacht vermeld staan. En dan zou
een strijd van meer dan tien jaar,
die tot het wetsontwerp heeft ge
leid, misschien toch nog een
beetje voor niets zijn geweest.
Kamerleden hebben gevraagd
nog even te wachten met de in
voering van het Europese Pas
poort. Maar het is nog niet zeker
of daar een meerderheid in het
parlement vóór is. Penny vreest
dat in dat geval bij de grensover
gangen enorme vernederingen
van transseksuelen staan te ge
beuren.
Zorgwekkend
Vlaanderen. Het is toch te
gek, dat verschillende Neder
landse kerken in Vlaanderen ei
gen groepjes stichten en kerkje
gaan spelen zonder de krachten
te bundelen. Om die reden heeft
een groep Nederlands-gerefor
meerden, christelijk-gerefor-
meerden en (hervormde) gerefor-
meerde-bonders elf kerkelijke
organisaties gevraagd om voor
het zendingswerk in Vlaanderen
een 'evangelisatorisch samen
werkingsverband' op te richten.
De brief is gegaan naar onder an
dere de hervormde synode, de
Nederlands-Gereformeerde Ker
ken, de Christelijke Gerefor
meerde Kerken en het deputaat-
schap voor evangelisatie van de
Gereformeerde Gemeenten.
Volgens de Rotterdamse her
vormde predikant O. J. van der
Ploeg zou dit samenwerkings
verband zich moeten richten op
een 'verkondiging van Gods
Woord overeenkomstig de belij
denis van de reformatorische
Ruim zeven miljoen stemgerech
tigde Marokkanen kunnen morgen
voor het eerst sinds 1977 weer naar
de stembus ter gelegenheid van al
gemene verkiezingen. Het gezegde
'driemaal is scheepsrecht' gaat ook
voor Marokko op, want twee eerde
re aankondigingen werden door
koning Hassan persoonlijk ver
daagd: in juni vorig jaar oordeelde
Hassan het belangrijker de natio
nale krachten te bundelen voor het
referendum over de Sahara, en in
maart van dit jaar oordeelde de ko
ning het moment weinig oppor
tuun na de bloedige onlusten van
januari.
Maar voor wie de bonte westerse
verkiezingskaravaan gewend is, is
het Marokkaanse verkiezingsspek
takel nogal van armetierige allure.
De verkiezingsbijeenkomsten be
perken zich tot een incidenteel op
treden van de leiders van de twaalf
partijen die aan de verkiezingen
deelnemen, bij voorkeur nog in de
stedelijke centra. Van enige verkie
zingskoorts valt op straat niets te
bespeuren. Behoudens een ver
dwaald pamflet met foto van de lo
kale kandidaat, wijst er uiterlijk
niets op dat de verkiezingen voor
de deur staan. Voor enige kleurrij
ke entourage zorgen de stembiljet
ten, waarop iedere partij door een
kleur vertegenwoordigd is, van ro
ze voor de nationalistisch-conser-
vatieve Istiqlal tot geel voor de
PPS, de Marokkaanse communis
tische partij.
Alles duidt erop dat de Marokka
nen niet warmlopen voor deze ver
kiezingen. Het geringe animo is tot
op zekere hoogte niet zo verwon
derlijk, omdat de politieke partijen
bewezen hebben zowel in het par
lement als in de regering weinig in
vloed te hebben, vooral wat betreft
het oplossen van de economische
crisis. Bovendien dreigt opnieuw
het spook van massale fraude, een
Marokkaans verkiezingseuvel,
waardoor ook voorgaande algeme
ne en lokale verkiezingen sterk aan
democratisch belang inboetten.
Gerommeld
Ook bij voorgaande algemene
verkiezingen waren er bewijzen te
over, dat er op grote schaal met de
verkiezingsresultaten gerommeld
was. De RNI, de Nationale Verza
meling van Onafhankelijken, on
der leiding van ex-premier Osman,
behaalde toen, zonder te beschik
ken over een redelijke partijstruc
tuur, maar liefst 141 van de 264 ze
tels. Historische partijen als de na
tionalistische Istiqlal of de socialis
tische USFP, die beide wel over
een uitgebreide aanhang en partij
organisatie beschikken, kwamen
er met respectievelijk 49 en 16 ze
tels onbegrijpelijk bekaaid af.
Het gesjoemel met stembiljetten
was voor de socialistische leider
Abderrahim Buabid dan ook aan
leiding om verontwaardigd zijn
ontslag als minister in te dienen.
Bij de lokale verkiezingen van zo
mer vorig jaar zorgde een andere
totaal onbekende partij, de Consti-
kerken'. De kerkelijke verdeeld
heid zoals die in Nederland be
staat dreigt naar Vlaanderen te
worden overgeplant. Van der
Ploeg noemde dat een 'zorgwek
kend verschijnsel'.
Winterprogramma. De Ver:
eniging van Vrijzinnige Her
vormden Leiden-Oegstgeest
wijdt dit seizoen een themakring
aan het boeddhisme. "Het is een
goed vrijzinnige traditie, het
christelijk denken te plaatsen
naast andere wijzen van gelo
ven", zegt het deze week ver
schenen winterprogramma. Een
tibetoloog uit Rotterdam en een
theologisch studente uit Amster
dam (de laatste studeerde boedd
histische filosofie) zullen infor
matie daarover geven.
Andere kringen gaan over wat
mensen in deze tijd bezighoudt,
over een drietal psalmen en over
theologische onderwerpen. De
vrouwengroep biedt 'onderling
contact en gezelligheid'. Ook is
er een 'vrouwengespreksgroep'.
tutionele Unie, twee maanden eer
der opgericht door de toenmalige
premier Maati Buabid, en evenals
de RNI een politieke constructie,
gedirigeerd vanuit het koninklijke
paleis, voor een 'opmerkelijke ver
rassing'. Amper vijf maanden na
de stichting wist hij uit te groeien
tot de invloedrijkste partij op lo
kaal niveau.
Ook dit keer zijn er legio sympto
men en aanwijzingen, dat het er bij
de komende verkiezingen niet eer
lijker aan toe zal gaan dan in het
verleden. De Istiqlal geeft dage
lijks een overzicht in de partijkrant
'Opinion' over voorvallen in vooral
de provincie, waarbij lokale autori
teiten, tot de Kaid (de persoon be
last met de veiligheid in een be
paalde streek) aan toe, de platte
landsbevolking intimideren om
'oranje', de Constitutionele Unie te
stemmen. De communistische
PPS heeft via de partijkrant Al
Bayane de oproep gelanceerd om
alle bewijzen van stemrecht af te
halen, opdat „deze niet zoals bij
voorgaande gelegenheden mis
bruikt kunnen worden".
Bij sommige partijen, met name
binnen de sociaal-democratische
USFP, is opnieuw een interne dis
cussie ontbrand of het onder deze
omstandigheden nog wel zinvol is
aan dergelijke verkiezingen deel te
nemen. Het is een zaak die al lan
ger speelt. Bij de lokale verkiezin
gen van vorig jaar dreigde de
USFP er zelfs door uiteen te vallen.
De radicale meerderheidsfractie
van advocaat Ben Ammar pleit
voor een verkiezingsboycot en ma
nifesteerde zich luidkeels voor het
partijlokaal in Rabat, uit protest
dat de „partij zich door de koning
liet misbruiken". De gematigde
partijleiding belde de politie, die
de dissidenten en masse arresteer
de. De leiders werden pas vorige
maand in vrijheid gesteld.
Dilemma
Partijleider Abderrahim Buabid
blijft echter ondanks alle interne
oppositie, politieke teleurstellin
gen en tegenstellingen collaboratie
met de koning verdedigen. Zelfs
het feit dat Buabid twee jaar gele
den tot een jaar gevangenisstraf
werd veroordeeld (nadat hij in een
brief aan de koning kritiek had ge
leverd op diens belofte tijdens de
topconferentie van de Organisatie
van Afrikaanse Eenheid in Nairo
bi, een referendum in de voormali
ge Spaanse Sahara te houden)
weerhield de socialistische leider
De open Hofwijck-kring voor
mensen met verschillende ach
tergronden is bedoeld om 'in
een gezellige sfeer met elkaar te
praten over zaken die het geloof
raken'. Wie het programma wil
hebben, kan contact opnemen
met mevrouw W. J. Ruijgrok-van
der Pol, Uhlenbeckkade 17 Lei
den, telefoon 131680.
Vrouwen. De kleine episco
paalse (anglicaanse) kerk van
Brazilië - 65.000 leden, 203 ge
meenten - heeft gekozen voor
wijding van de vrouw tot pries
ter. Alle bisschoppen waren
voor. Brazilië is daarmee het eer
ste Latijnsamerikaanse land ge
worden met vrouwelijke pries
ters.
Aan het seminarie van 'Con
servatieve Joden' in Manhattan
(New York) kunnen nu ook vrou-
jwen de rabbijnenopleiding vol
gen. Deze herfst beginnen 19
vrouwen (10 gehuwden) en 21
mannen daarmee. Gezien de
ACHTERGROND
door
Gerrit Jan Hoek
er niet van om in november 1983,
zij het onder fikse aandrang van
het koninklijke paleis, toe te tre
den tot een voorlopig kabinet als
minister zonder portefeuille, sa
men met nog vijf andere partijlei
ders.
Het dilemma waar Buabid en de
andere partijleiders zich voor ge
plaatst zien, is samenwerking met
de koning, ook al gaat de invloed
vaak niet verder dan een vage mo-'
gelijkheid om te proberen de anti
democratische clan rond Hassan te
neutraliseren, of de illegaliteit. Dat
is de prijs van de smalle marge van
de 'Hassaniaanse democratie',
waarvan de grondslagen dagelijks
door de ideoloog van het regime,
Ahmed Alaoui, in de kolommen
van Le Matin du Sahara gepredikt
worden. In die democratie op zijn
Marokkaans, geënt op de Marok
kaanse situatie, is slechts een be
perkte rol voor de politieke partij
en ingeruimd, die alleen bestaan
en kunnen functioneren bij de gra
tie van Hassan.
Volgens de grondwet van 1972,
door de koning persoonlijk opge
steld en daarna bekrachtigd door
een referendum, heerst en regeert
de koning, die wikt en beschikt,
terwijl hij bovendien grondwette
lijk onschendbaar en boven alle
kritiek verheven is. Voor de poli
tieke partij is niet meer weggelegd
dan de derderangs rol van demo
cratische facade en als buffer voor
de protesten van het volk tegen de
nog steeds verslechterende econo
mische situatie.
vooropleiding van sommigen
kunnen al in 1985 de eerste vrou
welijke rabbijnen in functie tre
den.
Niet iedereen is hiermee geluk
kig, gaf rabbijn-voorlichter Stan
ley Schachter grif toe, maar, zei
hij, ontwikkelingen in de samen
leving hebben hun invloed ook
in het conservatieve jodendom
niet gemist. Bovendien is de
helft van het jodendom vrouwe
lijk. "We kunnen er gewoonweg
niet aan denken, dat zij geen aan
deel zouden hebben in de heel-
making en hernieuwing van de
joodse samenleving".
jaren 60 groepen baptisten zich
afscheidden van de officiële unie
van baptisten, omdat die te veel
concessies aan dq overheid zou
doen. De niet-erkende baptisten
gemeenten tellen zo'n 100.000 le
den. Naar schatting zitten 200
baptisten gevangen.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen
te Wageningen G. C. Kunz Dor
drecht.
Gereformeerde Kerken: be
roepen te Nijkerk H. van Veen
Woudenberg; aangenomen naar
Den Helder (vlootpredikant) A.
Otten Alteveer.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: beroepen te Harlingen
S. Braaksma Den Bosch.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: aangenomen naar Zeist
M. Vlietstra Bunschoten.
Intrede. Op zondag 7 oktober
(om 10 uur in de Vredeskerk aan
de Burggravenlaan) zal de her
vormde dominee J. Nauta zijn
gereformeerde collega" H. E.
i
Schouten tot predikant van Lei
den bevestigen. Dat gebeurt in
een gemeenschappelijke dienst
van de hervormde en gerefor
meerde wijkgemeenten.
Nu de Zuiderkerk is gesloten,
houden beide kerken elke zon
dagmorgen in de Vredeskerk sa
men één dienst, waarin beurte
lings een hervormd of een gere
formeerd predikant voorgaat.
Ds. Schouten gaat in Leiden ook
werken onder studerenden uit
de Derde Wereld.
Heropening. Morgen wordt
het vrijgemaakt-gereformeerde
kerkgebouw aan de Herengracht
in Leiden na een volledige uit- en
inwendige restauratie officieel
weer in gebruik genomen. Zon
dag komt deze gemeente daar
weer bijeen. De diensten in de
aula aan de Apollolaan waren af
gelopen zondag voor het laatst.
Voor de restauratie van deze
kerk die wordt beschouwd als
een gaaf voorbeeld van een
'doleantiekerk' uit de vorige
eeuw - stelde de overheid subsi
dies beschikbaar.
